Sprawozdanie z Ogólnopolskich Warsztatów Psychologów i

Sprawozdanie z realizacji
Ogólnopolskich Warsztatów Psychologów i Pedagogów Szkolnych
Szkolnictwa Artystycznego
pt. Jak skutecznie prowadzić zajęcia z profilaktyki uzależnień
i przeciwdziałania przemocy w szkolnictwie artystycznym
Lublin, październik-listopad 2013 r.
Ogólnopolskie Warsztaty Psychologów i Pedagogów Szkolnych Szkolnictwa
Artystycznego stanowią moduł I Projektu Szkoleniowo-Badawczego CEA pt. Realizacja
zadań z zakresu profilaktyki uzależnień i przeciwdziałania przemocy w szkolnictwie
artystycznym.Głównym celem Warsztatów była z jednej strony skoncentrowana na zadaniu
aktywizacja całej grupy zawodowej, z drugiej zaś podjęcie działań wspomagających pracę
psychologów i pedagogów szkolnych w zakresie prowadzenia specjalistycznych zajęć
z uczniami szkół artystycznych w ramach szeroko pojętej profilaktyki uzależnień i przemocy.
Warsztaty zorganizowano i przeprowadzono w trzech terminach: 25-27 października,
8-11 listopada i 22-24 listopada 2013 r. w Lublinie, przy ścisłej współpracy: Bursy Szkół
Artystycznych, Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej I i II st. im. K. Lipińskiego i Zespołu
Szkół Plastycznych im. C.K. Norwida w Lublinie. W każdej z tych placówek odbywały się
poszczególne
edycje
Warsztatów,
a
ponadto
w
BSA
uczestnikom
zapewniono
zakwaterowanie i pełne wyżywienie. Warsztaty miały charakter obligatoryjny, a koszty
pobytu i zajęć dydaktycznych w całości pokryło Centrum Edukacji Artystycznej.
Grupa zawodowa psychologów i pedagogów szkolnych szkolnictwa artystycznego
w Polsce liczy ponad 130 osób, stąd nastąpiła konieczność podziału Warsztatów na trzy
edycje, z których każda skupiać miała w miarę jednorodną liczebnie grupę z poszczególnych
regionów CEA. I tak termin 25-27 października przewidziany został dla specjalistów
z następujących regionów: I-Zachodniopomorski (5 osób), III-Pomorski (10 osób),
IV-Kujawsko-Pomorski (10 osób), V-Wielkopolski (14 osób), VI-Lubuski (2 osoby),
VIII-Opolski (2 osoby). Z przewidywanej liczby 43 uczestników w Warsztatach uczestniczyło
27 osób, co ilustruje tabela 1.
Region
I Zachodniopomorski
III Pomorski
IV Kujawsko-Pomorski
V Wielkopolski
Pedagog szkolny
5
3
5
5
Psycholog szkolny
1
3
Ogółem
5
3
6
8
1
VI Lubuski
VIII Opolski
IX Śląski*
X Małopolski*
Razem:
1
1
1
1
1
1
1
1
2
21
6
27
* Uczestnicy, którzy z ważnych powodów zmienili termin Warsztatów
W terminie 8-10 listopada udział wzięli psycholodzy i pedagodzy z regionów:
VII-Dolnośląski (7 osób), IX-Śląski (16 osób), X-Małopolski (12 osób), XII-Lubelski
(7 osób). Z zakładanej liczby 46 uczestników w Warsztatach udział wzięło 35 osób.
Dane liczbowe ilustruje tabela 2.
Region
VII Dolnośląski
IX Śląski
X Małopolski
XII Lubelski
Pedagog szkolny
4
9
7
3
Psycholog szkolny
2
4
2
4
Ogółem
6
13
9
7
23
12
35
Razem:
W ostatnim terminie – 22-24 listopada uczestniczyli specjaliści z następujących
regionów: XI-Podkarpacki (7 osób), XIII-Łódzki (9 osób), XIV/XV-Północno-Wschodni
(9 osób), XVI-Mazowiecki (19 osób). Przewidywano liczbę 42 uczestników, a udział
w Warsztatach wzięło 40 osób (tabela 3).
Region
XI Podkarpacki
XIII Łódzki
XIV/XV Północno-Wschodni
XVI Mazowiecki
III Pomorski*
V Wielkopolski*
VII Dolnośląski*
IX Śląski*
Razem:
Pedagog szkolny
6
4
3
6
1
Psycholog szkolny
3
4
8
2
2
1
-
Ogółem
6
7
7
14
2
2
1
1
20
20
40
* Uczestnicy, którzy z ważnych powodów zmienili termin Warsztatów
Ogółem w Ogólnopolskich Warsztatach uczestniczyły 102 osoby, w tym
38 psychologów i 64 pedagogów szkolnych, co stanowi 77,9% całej grupy zawodowej
specjalistów szkolnictwa artystycznego. Dokładne dane liczbowe ilustruje tabela 4.
2
Region
I Zachodniopomorski
III Pomorski
IV Kujawsko-Pomorski
V Wielkopolski
VI Lubuski
VII Dolnośląski
VIII Opolski
IX Śląski
X Małopolski
XI Podkarpacki
XII Lubelski
XIII Łódzki
XIV/XV Północno-Wschodni
XVI Mazowiecki
Pedagog szkolny
5
3
5
5
1
4
1
10
8
6
3
4
3
6
Psycholog szkolny
2
1
5
3
5
3
4
3
4
8
Ogółem
5
5
6
10
1
7
1
15
11
6
7
7
7
14
64
38
102
obligatoryjnego
charakteru
Razem:
Rodzi
się
zasadne
pytanie,
dlaczego,
mimo
przedsięwzięcia organizowanego przez Centrum Edukacji Artystycznej, udziału w nim nie
wzięło 22,1% osób. To pytanie kieruję do dyrektorów szkół i wizytatorów regionalnych,
którzy zostali pisemnie poinformowani zarówno o planowanych Warsztatach, jak i o całym
Projekcie. Obecność psychologów i pedagogów szkolnych była istotna nie tylko z powodu
wagi problemów związanych z profilaktyką w szkole artystycznej, lecz również dlatego, iż
każdy specjalista został włączony w ogólnopolskie badania sondażowe diagnozujące poziom
zagrożenia uzależnieniami i przemocą wśród uczniów szkół artystycznych. Są to pierwsze,
prowadzone na tak dużą skalę, badania CEA z zakresu profilaktyki. Szkoły, z których
specjaliści nie dotarli na Warsztaty, zostały automatycznie wyeliminowane z uczestnictwa
w badaniach, co może mieć wpływ na obniżenie wskaźnika reprezentatywności uzyskanych
wyników dla polskiego szkolnictwa artystycznego.
Podczas Warsztatów specjaliści-trenerzy przeprowadzili z psychologami i pedagogami
szkolnymi pięć sesji dwu-godzinnych o tematyce związanej z przeciwdziałaniem:
alkoholizmowi, narkomanii, uzależnieniu od komputera i Internetu, przemocy seksualnej
i przemocy w rodzinie. Trenerzy zostali wyłonieni głównie z naszej własnej grupy
zawodowej, bowiem niezaprzeczalnym faktem jest, iż w gronie psychologów i pedagogów
szkolnych pracujących w szkolnictwie artystycznym znajdują się specjaliści ze świetnymi
kwalifikacjami, szerokimi kompetencjami i ogromnym bagażem doświadczeń zawodowych.
Sesja dotycząca przeciwdziałania alkoholizmowi pt. Jak zrozumieć uzależnienie od
alkoholu poprowadzona została przez Marię Ugarenko-Kupińską, pedagoga Zespołu Szkół
3
Plastycznych w Kole, która posiada duże doświadczenie w pracy z rodzinami dotkniętymi
problemem alkoholizmu. Celem zajęć było ukazanie uczestnikom, za pomocą aktywnych
metod, sytuacji osoby uzależnionej oraz zrozumienie, dlaczego trzeźwienie jest tak trudne
i dlaczego tak wielu uzależnionych, pomimo strat spowodowanych piciem, stale wraca do
nałogu. Cele owe zrealizowano za pomocą następujących metod:
1. Poszukiwanie Trzeźwości – ćwiczenie zwiększające świadomość osamotnienia, zagubienia
i lęku człowieka uzależnionego.
2. Utrzymanie Trzeźwości - ćwiczenie pomagające doświadczyć, jak trudnym dla człowieka
uzależnionego jest przeżycie każdego dnia w trzeźwości.
3. Scenka obrazująca ciężar nawyku, przyzwyczajenia i nałogu osoby uzależnionej.
4. Rozmowa z osobą uzależnioną, w oparciu o jej zasoby i mocne strony.
Warsztaty zyskały bardzo dobrą i dobrą ocenę u 71,4% uczestników. Podkreślano szczególnie
wartość ćwiczeń, które pozwalają lepiej zrozumieć osobę uzależnioną od alkoholu i zmienić
perspektywę oglądu samego problemu.
Sesję pt. Walcz z narkomanią – czyli jak nie zakazić swojej duszy przeprowadził
Rafał Wroński, pedagog szkolny Zespołu Szkół Plastycznych w Częstochowie, posiadający
wieloletnie
doświadczenie
w
pracy
z
młodzieżą
uzależnioną
od
narkotyków.
Celem warsztatów było przekazanie uczestnikom wiedzy na temat współczesnej narkomanii
i jej przeciwdziałaniu wśród młodzieży. Warsztaty realizowane były w oparciu
o dwuczęściową prezentację multimedialną, która została udostępniona specjalistom jako
narzędzie do pracy w swoich placówkach.
Część pierwsza prezentacji przeznaczona jest do zajęć profilaktycznych z młodzieżą. Zawiera
informacje o charakterze prewencyjnym: narkomania jako choroba infekująca całe spektrum
funkcjonowania człowieka, mechanizmy jej rozprzestrzeniania się wśród młodzieży,
destrukcyjne funkcjonowanie osoby uzależnionej od narkotyków. Omówione zostały również
powikłania wynikające z przyjmowania poszczególnych narkotyków oraz postawy młodzieży
sprzyjające niwelowaniu ryzyka narkomanii.
Celem drugiej części prezentacji, adresowanej wyłącznie do osób dorosłych (psychologów,
pedagogów, nauczycieli i rodziców) było przekazanie informacji na temat: możliwości
przeciwdziałania narkomanii, sposobów właściwego reagowania na zagrożenie oraz
możliwości pomocy osobom uzależnionym. Omówione zostały zaburzenia zachowania
charakterystyczne dla osób pod wpływem narkotyków oraz objawy po zażyciu
poszczególnych narkotyków, których znajomość pomaga we wczesnej identyfikacji
zagrożenia.
4
Uczestnicy ocenili tą sesję w 94,2% bardzo dobrze i dobrze, podkreślając, iż dzięki
Warsztatom ich wiedza na temat uzależnienia od narkotyków uległa rozszerzeniu
i usystematyzowaniu.
Psycholog Michał Niewiadomy z Psychologicznego Centrum Rozwoju PROFECTUS
w Lublinie przeprowadził sesję pt. Wciągnięci w sieć – profilaktyka uzależnień od komputera
i Internetu. Celem warsztatów było zwiększenie świadomości uczestników na temat zagrożeń,
które mogą pojawić się podczas użytkowania Internetu przez dzieci i młodzież. Pokazane
zostały zachowania zagrażające bezpieczeństwu w sieci i sposoby ochrony przed nimi
z perspektywy działań, które mogą podjąć z jednej strony rodzice, a z drugiej szkoła.
Coraz powszechniejszy dostęp do komputerów i Internetu, w którym stale rosnący udział
mają dzieci i młodzież, ma nie tylko aspekty pozytywne (np. łatwość dostępu do informacji
i wiedzy), ale niesie za sobą bardzo poważne zagrożenia. Występują one w trzech
podstawowych obszarach: 1) uzależnienia (infoholizm), 2) moderowanie postaw i zachowań
agresywnych, 3) dostęp do treści niebezpiecznych (pornografia, pedofilia, infoterroryzm).
Z używaniem Internetu wiążą się potencjalne niebezpieczeństwa, zagrażające w szczególny
sposób najmłodszym jego użytkownikom. Nigdy nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie– to
hasło jest kluczem do większości problemów i zagrożeń występujących w Sieci.
Bezpieczeństwo
dzieci
i
młodzieży
w
dużej
mierze
zależy
od
świadomości
i zachowania rodziców oraz nauczycieli. Konieczne staje się, więc zarówno w świecie
rzeczywistym, jak i w cyberprzestrzeni stosowanie zasady ograniczonego zaufania.
Większość dorosłych nie ma świadomości, jakie treści i zachowania są promowane
w ogólnodostępnych grach komputerowych. Dzieci i młodzież często korzystają z mediów
bez umiaru i kontroli, co niestety może doprowadzić do zachwiania prawidłowych relacji
z otaczającym ich światem, a w konsekwencji do uzależnienia.
Według 85,7% uczestników Warsztaty poszerzyły w stopniu dużym i bardzo dużym ich
wiedzę i umiejętności na w/w temat.
Sesję pt.Co jest miłością? Przeciwdziałanie przemocy seksualnej poprowadziła
Magdalena Ciołek, psycholog Bursy Szkolnictwa Artystycznego w Warszawie, która
jednocześnie pracuje Ogólnopolskim Pogotowiu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska
Linia” Instytutu Psychologii Zdrowia. Celem Warsztatów było zaproponowanie uczestnikom
aktywnych form działań profilaktycznych z młodzieżą. Zaprezentowany scenariusz opiera się
na wspólnej rozmowie o tym, czym jest troska i bliskość, a co jest już zaborczością
i nadmierną kontrolą; jakie są stereotypy dotyczące kobiecości i męskości i dlaczego są
szkodliwe i krzywdzące. Młodzież może dzielić się w ich trakcie przemyśleniami o tym, jakie
5
prawa mają osoby będące w intymnym związku, co oni sami cenią w relacji, a na co niechcą
się zgadzać. Efektem dyskusji z młodzieżą może być m.in. konkluzja, że związek jest
bezpieczny i wartościowy wtedy, gdy obie strony wspierają i akceptują swoje zainteresowania
i grona znajomych, w przeciwieństwie do sytuacji, gdy para rezygnuje ze swoich pasji
i przyjaźni, ograniczającsię tylko do bycia we dwoje. Myślą przewodnią jest uczenie
młodzieży prawdziwego znaczenia takich wartości, jak: miłość, odpowiedzialność, zaufanie,
poszanowanie godności, przyjaźń i in.
74,2% uczestników oceniło sposób przeprowadzenia tego trudnego i delikatnego tematu
bardzo dobrze i dobrze.
Sesja dotycząca przemocy w rodzinie pt. Przemoc sekretem rodzinnym została
przeprowadzona
przez
Elżbietę
Olejniczak,
psychologa
Specjalistycznej
Poradni
Psychologiczno-Pedagogicznej CEA Regionu Łódzkiego oraz Liceum Plastycznego
w Zduńskiej Woli. Doświadczenie zawodowe prowadzącej wskazuje, że w profilaktyce
przemocy, w tym rodzinnej, nie należy pracować jedynie z najsłabszym ogniwem, czyli
z wychowankiem, nawet jeśli jest on pełnoletni. Wskazane jest prowadzenie działań
adresowanych do osób dorosłych – wychowawców, nauczycieli i rodziców. Zrealizowane
Warsztaty miały na celu:
 podnoszenie wiedzy uczniów w zakresie rozpoznawania oraz reagowania na
doświadczaną osobiście lub obserwowaną u rówieśników przemoc domową;
 rozwijanie zaradności uczniów w przypadku doświadczania i obserwowania
przemocy;
 przeciwdziałaniewiktymizacji osób doświadczających przemocy;
 uwrażliwianie dorosłych na indywidualne oraz społeczne konsekwencje przemocy
domowej;
 podnoszenie umiejętności dorosłych rozpoznawania mechanizmów i procesów
przemocy.
Uczestnicy w 85,7% bardzo dobrze i dobrze ocenili tą sesję, szczególnie jej aktywną
i ciekawą formę.
Wszyscy biorący udział w Warsztatach otrzymali od organizatorów bogaty zestaw
materiałów źródłowych, opracowany przez trenerów i nagrany na płytach CD. Materiały
te stanowić mają zarówno teoretyczną jak i praktyczną pomoc w zakresie przygotowania
i przeprowadzenie własnych zajęć z młodzieżą szkół artystycznych.
6
Bowiem każdy uczestnik Warsztatów został zobowiązany do przeprowadzenie
specjalistycznych zajęć (w liczbie od jednego do trzech) z młodzieżą i rodzicami w swoich
macierzystych szkołach artystycznych, w oparciu o poznane scenariusze i dostarczone
materiały. A zatem w szkolnictwie artystycznym w całej Polsce zostaną opracowane
i wykonane zajęcia z zakresu profilaktyki w przedziale liczbowym od 102 do 306. Najwięcej
osób deklarowało chęć poprowadzenia zajęć z przeciwdziałania narkomanii (60%),
profilaktyki uzależnień od komputera i Internetu (57,1%) i przeciwdziałania przemocy
w rodzinie (51,4%). Można zatem postawić hipotezę, iż młodzież szkół artystycznych w roku
szkolnym 2013/2014 zostanie przeszkolona w stopniu zadowalającym, szczególnie w zakresie
profilaktyki
narkomani,
uzależnienia
od
komputera
oraz
przemocy
w
rodzinie.
Do weryfikacji owej hipotezy przyczynią się relacje i sprawozdania z przebiegu zajęć, które
będą sporządzane przez psychologów i pedagogów szkolnych. Stanowić one będą materiał
dyskusyjny podczas Ogólnopolskiej Konferencji Psychologów i Pedagogów Szkolnych
Szkolnictwa Artystycznego (moduł III Projektu).
Z informacji zwrotnych wynika, iż uczestnicy bardzo wysoko ocenili zarówno
atmosferę panującą na Warsztatach, jak i możliwość nawiązania kontaktu z psychologami
i pedagogami szkolnym ze swoich i innych regionów CEA oraz wartość merytoryczną całego
przedsięwzięcia. Najbardziej doceniona została:
Dobra atmosfera, otwartość na zdobywanie i dzielenie się doświadczeniami zawodowymi;
Forma komunikacji na „TY”, sposób prezentacji warsztatów, rodzinna atmosfera;
Życzliwość organizatorów, narada w ramach pracy regionu; Szczególnie cieszy mnie
zacieśnienie współpracy w regionie – inicjatywa spotkań grupy wsparcia oraz możliwości
kontaktu, konsultacji, zaznania życzliwości osób, które „jadą na tym samym wózku” co ja –
jest to nie do przecenienia; Duża liczba ćwiczeń praktycznych, obrazujących problemy;
Formy aktywne, ćwiczenia inspirowały do podjęcia trudnych tematów od innej strony niż
standardowo jest podejmowany; Konkretne wskazówki dotyczące scenariuszy zajęć
z młodzieżą; Płyta z materiałami; Atmosfera sprzyjająca integracji, komunikacji, współpracy,
wymiany doświadczeń, cenne informacje, materiały szkoleniowe, organizacja warsztatów –
jestem pełna uznania.
Zabrakło natomiast uczestnikom Warsztatów przede wszystkim wolnego czasu, który
mogliby poświęcić na swobodne rozmowy z kolegami i zwiedzanie Lublina. Należy uczciwie
przyznać, iż program Warsztatów był bardzo obszerny i intensywny.
Na temat idei aktywizacji i integracji naszej ogólnopolskiej grupy zawodowej
uczestnicy wyrazili następujące opinie:
7
Grupa uczniów i nauczycieli szkolnictwa artystycznego jest grupą bardzo specyficzną.
Praca z nimi generuje problemy niespotykane w środowisku szkolnictwa ogólnokształcącego.
Z tego powodu nie zawsze konsultacja z osobami spoza środowiska jest efektywna. Integracja
ogólnopolskiej grupy psychologów i pedagogów szkolnictwa artystycznego pozwala na
stworzenie swoistej grupy wsparcia dla nas. Umożliwia wymianę doświadczeń, pobudza
kreatywność pracy z tak specyficzną grupą z jaką mamy przyjemność współpracować.
Daje poczucie bycia we wspólnocie, a nie osamotnieniu, co jest szczególnie ciężkie, jeśli nie
mamy wsparcia w postaci pedagoga lub psychologa jako naszego współpracownika.
W ciągu ostatnich dwóch lat (odkąd pierwszy raz wzięłam udział w spotkaniach
środowiska psychologów i pedagogów) moje życie zawodowe i komfort pracy w Szkole
Muzycznej uległy diametralnej zmianie (rewolucji wręcz) – oczywiście na plus. Dlatego sens
integracji jest dla mnie oczywisty.
Wymiana doświadczeń, dzielenie się wiedzą, poszerzanie wiedzy i umiejętności,
robienie wspólnych projektów, wzmocnienie pozycji naszej grupy zawodowej. Wzajemna
integracja służyć może opracowywaniu programów realizowanych w szkolnictwie
artystycznym na szerszą skalę. Moim zdaniem jest bardzo ważna i potrzebna.
Aby tak duże i wieloetapowe przedsięwzięcie mogło być przeprowadzone z sukcesem,
konieczna była współpraca całego zespołu ludzi, którym w tym miejscu pragnę podziękować.
I tak specjalne podziękowania za organizację Warsztatów kieruję na ręce Pani Barbary
Wojtanowskiej-Janusz, psychologa Specjalistycznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
CEA Regionu Lubelskiego. Warsztaty były jednocześnie uroczystą inauguracją działalności
lubelskiego SPPP CEA, bowiem jest dobrym zwyczajem, iż psycholog nowo utworzonej
poradni CEA organizuje wybrane przedsięwzięcie ogólnopolskie dla całego środowiska
zawodowego.
Pani
Magdalena
Krygier,
psycholog
Zespołu
Szkół
Plastycznych
im. C.K. Norwida i Bursy Szkół Artystycznych w Lublinie to osoba współodpowiedzialna za
organizację Warsztatów. Obydwu Paniom serdecznie dziękuję za ogromny wkład pracy, stałą
dyspozycyjność, zaangażowanie i wyjątkową dbałość o komfort zarówno uczestników, jak
i trenerów.
Wyrazy
podziękowań
składam
na
ręce
gospodarzy
regionu
lubelskiego:
Panu Andrzejowi Walasikowi, Wizytatorowi CEA Regionu Lubelskiego za serdeczność
i słowa wsparcia dla ogólnopolskiej grupy zawodowej psychologów i pedagogów szkolnictwa
artystycznego; Pani prof. dr hab. Elwirze Śliwkiewicz-Cisak, Dyrektor Ogólnokształcącej
Szkoły Muzycznej I i II st. im. K. Lipińskiego oraz Panu Krzysztofowi Dąbkowi,
Dyrektorowi Zespołu Szkół Plastycznych im. C.K. Norwida za współpracę i umożliwienie
8
przeprowadzenia Warsztatów w gościnnych progach obydwu szkół; Pani Barbarze Bartoś,
Dyrektor Bursy Szkół Artystycznych za nieocenioną pomoc w zakresie działań logistycznych,
stałą dyspozycyjność a także zgodę na przeprowadzenia trzeciej edycji warsztatów
w gościnnych progach Bursy; Pani Marzenie Dylik-Mołda, głównej księgowej BSA za
wsparcie w zakresie działań logistyczno-finansowych oraz pełną dyspozycyjność i ogromne
zaangażowanie. Uczestnicy Warsztatów zgodnie podkreślali, iż cały personel BSA, zarówno
wychowawcy, jak i pracownicy administracji i obsługi, wyjątkowo zadbali o zapewnienie
miłej atmosfery i komfortu ich pobytu.
Pragnę złożyć ogromne podziękowania na ręce Pana dr Zdzisława Bujanowskiego,
Dyrektora CEA i Pani Marzenny Maksymienko, Wicedyrektor CEA za docenienie roli
psychologa i pedagoga szkolnego w procesie kształcenia artystycznego oraz stworzenie
sprzyjających
warunków
dla
rozwoju
poradnictwa
psychologiczno-pedagogicznego
szkolnictwa artystycznego. Osobne podziękowania kieruję w stronę Pana Macieja Kandefera,
Wicedyrektora CEA, który w pełni angażując się w nasze przedsięwzięcie zaszczycił nas
swoją obecnością podczas dwóch edycji Warsztatów. Serdecznie dziękujemy!
St. Wizytator ds. poradnictwa
psychologiczno-pedagogicznego
dr Urszula Bissinger-Ćwierz
Lublin, dn. 18 grudnia 2013 r.
9