docMoja Australia
download 
Reklamacja Transkrypt
Moja Australia
Dział Edukacji Stowarzyszenie Nowe Horyzonty www.nhef.pl facebook.com/NoweHoryzontyEdukacjiFilmowej CYKL | MŁODZI W OBIEKTYWIE GRUPA WIEKOWA | GIMNAZJUM PRZEDMIOT | JĘZYK POLSKI, GODZINA WYCHOWAWCZA MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELA SCENARIUSZ LEKCJI opracowanie: Dorota Bąk, Jolanta Manthey FILM | „ŚLEPAKI” „Die Blindgänger”, Niemcy 2004, 87 min reżyseria: Bernd Sahling scenariusz: Bernd Sahling, Helmut Dziuba zdjęcia: Peter Ziesche muzyka: Christian Steyer montaż: Karola Mittelstädt obsada: Ricarda Ramünke, Maria Rother, Oleg Rabcuk, Dennis Ritter, Dominique Horwitz, Christine Hoppe, Dieter Montag, Gennadi Vengerov, Petra Kelling, Johannes Janitzki, Karl-Fred Müller, Dieter Mann), Benno Frevert, Simon Jang, Maximilian Köster, Gabriele Domschke, Pauline Knof, Renate Cyll, Julia Ziesche, Lutz Teschner, Friederike Pöschel, André Domoros, Daniel Fripan „Ślepaki” to film o wychowankach szkoły dla dzieci niewidomych oraz niedowidzących. Szkoła z internatem mieści się na obrzeżach miasta, w kompleksie dawnych budynków klasztornych. To miejsce o niezwykłej urodzie, która znajduje się jednak poza zasięgiem percepcji młodych mieszkańców. Choć czy na pewno? Główna bohaterka, Marie pozostająca w weekendy w internacie, tłumaczy żałującej jej przyjaciółce, że nie czuje żalu, bo jest przecież w pięknym miejscu... Film Bernda Sahlinga, zgrabnie unikając zarówno zbędnej dydaktyki, jak i sentymentalizmu, za pomocą takich właśnie drobnych epizodów, kilku słów lub gestów uświadamia widzowi odmienność i złożoność percepcji osób niewidomych oraz podobieństwo ich emocji i potrzeb do emocji i potrzeb osób widzących. Fabuła skonstruowana jest wokół pary niewidomych przyjaciółek, wrażliwej i wycofanej Marie oraz odważnej, błyskotliwej Ingi. Osamotnione w swym kalectwie dziewczęta traktują się jak siostry, troszcząc się o siebie nawzajem. Obie mają talent muzyczny, znakomity słuch, Inga gra na saksofonie, Marie – na fortepianie i gitarze. Muzykują w szkolnym zespole, chciałyby jednak spróbować wyjść ze swoją muzyką poza zamknięty świat internatu. Świat „patrzaków”, jak pogardliwie określa widzących Inga, odrzuca je jednak natychmiast, gdy pojawia się alternatywa w postaci zdrowej, długonogiej, atrakcyjnej dziewczyny CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). (casting do zespołu Bloody Brains). Wobec zapewne wielu podobnych odtrąceń ze strony widzących niepełnosprawne dziewczyny zamykają się we własnym kalectwie jak w skorupie. Inga i Marie lgną do siebie, bo sobie ufają, odsuwając się na wszelki wypadek od innych. Pierwsza z nich, desperacko szukając szczęścia, cierpi z powodu kolejnych zawodów miłosnych, choć robi wszystko, by nie dać tego po sobie poznać. Równocześnie odpycha niewidomego Daniela, który mógłby być dla niej czymś więcej niż przelotną przygodą. Marie, przeciwnie – poraniona emocjonalnie sierota (jej rodzice zginęli w wypadku, na skutek którego straciła wzrok) nie szuka towarzystwa rówieśników, jest nieufna i izoluje się od innych. Tym, co łączy dziewczęta, nawet silniej niż wspólne kalectwo, jest dojmująca samotność. Sytuacja zmienia się wraz z wkroczeniem na scenę kazachskiego nastoletniego imigranta, Herberta, który przyjechał do Niemiec z ojcem, a teraz próbuje uciec do matki do Kazachstanu. Herbert dusi się w zachodnioeuropejskim mieście, tęskni za matką, koniem i nieograniczoną przestrzenią. Potrzebuje wolności, której w zurbanizowanych, zbiurokratyzowanych Niemczech ma jak na lekarstwo. Dziewczęta, same uwięzione w ciasnym gorsecie ról społecznych, jakie zdrowi pozostawiają niepełnosprawnym, odizolowane klasztornym murem od zadowolonej z siebie społeczności „patrzaków”, rozumieją tęsknoty chłopca. Herbert, tak jak one, jest obcy – jest odmieńcem psującym humor prawowitym obywatelom. Trójka wykluczonych ze społeczeństwa życiowych rozbitków szybko znajduje wspólny język. Ułatwia to nie tylko wspólnota życiowych doświadczeń, ale przede wszystkim miłość do muzyki (Herbert nie rozstaje się z bajanem – rosyjskim akordeonem). Stąd już tylko krok do pomysłu, jak zarobić pieniądze na przemycenie chłopaka za granicę. Na uwagę zasługuje także postać pana Karla, wychowawcy z ośrodka dla niewidomych. To ulubieniec dziewczyn. Widz, przyzwyczajony do rozwiązań fabularnych pełnych rozczarowań co do charakteru pedagogów, traktuje Karla niezbyt ufnie, jakby czekając na to, aż ten sprawi zawód. Tak się jednak nie dzieje, Karl jest wsparciem w każdej sytuacji, autentycznie troszczy się o losy swoich podopiecznych; czuwa nam nimi, powstrzymując się od moralizowania. To pedagog pracujący w duchu antypedagogiki, która zakłada, że nauczyciel powinien towarzyszyć wychowankowi w jego edukacyjnej drodze, wspierać go, wskazując najlepsze ścieżki i chroniąc, jednak powinien także pamiętać, że ów wychowanek musi pokonać tę drogę samodzielnie, dzięki własnemu wysiłkowi. Wielką zaletą „Ślepaków” jest stworzenie realistycznego i wiarygodnego portretu osób niewidomych, pozwalającego widzowi zobaczyć w nich ludzi podobnych jemu samemu. Dużą rolę odgrywają w tym przypadku ukazane w filmie szczegóły, drobiazgi, okruchy codzienności mieszkańców internatu. W szkole toczy się zwyczajne życie – uczniowie robią notatki z zajęć, podpowiadają sobie na sprawdzianie (Marie i Inga lądują z tego powodu za drzwiami z jedynkami), surfują po internecie, oglądają telewizję, słuchają muzyki, farbują włosy, buntują się i płatają sobie psikusy (kapitalna scena z podmienieniem łyżki wazowej na cedzakową). I choć korzystają przy tym z narzędzi nieznanych „patrzakom” (zacinające się braille’owskie maszyny do pisania, translatory mowy zainstalowane w komputerach), a tych znanych używają w odmienny sposób („oglądanie” telewizji w kręgu rozciągniętym wokół całego telewizora), w gruncie rzeczy robią to samo co zdrowi. Nieuchronne porównanie filmowej rzeczywistości z własnym doświadczeniem skłania widza do refleksji dotyczącej identyczności emocjonalnych i społecznych potrzeb osób widzących i niewidomych. W obrazie Sahlinga mocno wybrzmiewa wyeksponowane rozgraniczenie na dwa odrębne, do pewnego stopnia zantagonizowane światy. Ślepaki i patrzaki – tak brutalnie określa ich „mieszkańców” Inga. Te mało poprawne politycznie neologizmy niezwykle trafnie obnażają wzajemny stosunek obu grup. Tyle że pełne niechęci, choć zarazem żartobliwe określenie „patrzaki” to atak z rodzaju tych, które mają być najlepszą obroną. „Nigdy nie ufaj patrzakom” – wbija Marie do głowy bardziej doświadczona Inga. Dystans i nieufność niewidomych dzieci względem reszty społeczeństwa to owoc mieszaniny lęku, niechęci i odrzucenia, dominujących w postawie pełnosprawnych, z którymi się stykały. Bezinteresowna złośliwość dresiarzy „eksperymentujących” z Ingą i Marie (dręczenie ich gwizdami czy stawianiem pod nogami przeszkód) osiąga apogeum w akcie bezczelnej kradzieży pieniędzy uzbieranych przez kapelę dziewczyn i Herberta. Wymowne zakłopotanie chłopaków z zespołu, do którego bohaterki zgłosiły się na CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 2 casting czy protekcjonalne traktowanie przez większość dorosłych sprawiają, że niewidome czują się w towarzystwie zdrowych jak intruzi. Tym, co ratuje w tej sytuacji przed rozpaczą, jest poczucie humoru. Bohaterki „Ślepaków” mają dystans zarówno do rzeczywistości, jak i do samych siebie (świadczy o nim choćby słowo „ślepaki” w ustach bohaterek). W ciętych ripostach celuje zwłaszcza bardzo inteligentna, zadziorna Inga. „A co mamy robić, skoro tu tak mało chłopców?” – pyta bezczelnie Karla, który zastaje je śpiące w jednym łóżku. Rekonstrukcja świata niewidomych bohaterek, pozbawionego aspektu wizualnego, niesie ze sobą konieczność wyeksponowania pozostałych zmysłów. Pośród nich zdecydowanie dominuje słuch, a rolę muzyki, zarówno w życiu bohaterów, jak i w konstrukcji dzieła filmowego, trudno przecenić. Muzyka jest tym, co jednoczy postaci z różnych kręgów kulturowych i o odmiennych temperamentach, jest pięknem, które ma rekompensować niewidomym niemożność podziwiania urody świata. Jest równocześnie uniwersalnym językiem wyrażania emocji, kodem kulturowym zdolnym przekraczać wszystkie podziały (łączy Herberta, dziewczyny i Daniela, pozwala im zdobyć główną nagrodę w konkursie telewizyjnym, a więc na terytorium zarezerwowanym dla pięknych, zdrowych i bogatych). Skomponowanie muzyki do filmu (zarówno tej ilustracyjnej, jak i tej „tworzonej” przez bohaterów) było więc zadaniem trudnym i odpowiedzialnym. Nic dziwnego, że reżyser zaprosił do współpracy Christiana Steyera, niezwykle cenionego w niemieckim (i nie tylko) świecie muzyki filmowej. Część kompozycji powstała jeszcze przed etapem zdjęciowym, fragmenty ilustracyjne dogrywano do gotowego materiału zdjęciowego. Większość piosenek rejestrowano z playbacku, w czym także pomagał Steyer. Kompozytor brał udział w realizacji filmu niemal na każdym etapie jego produkcji, nadając spójny kształt całości materiału. Ważną, choć drugoplanową, bohaterką filmu jest kamera, z którą nie rozstaje się Karl. Pedagog nagrywa swoich podopiecznych w przeróżnych sytuacjach – wszystko wydaje się ważne i wszystko zasługuje na utrwalenie na taśmie filmowej. Czemu służy to nieustanne dokumentowanie? Czy Karl prowadzi badania naukowe i gromadzi dokumentację? A może raczej chodzi o to, że oko kamery widzi – w odróżnieniu od niewidomych bohaterów? Widzi w pewnym sensie za nich i za nich zapamiętuje ich własne życie, rejestruje to, czego zapewne sami nigdy nie zobaczą. Inny trop prowadzi do tekstu Susan Sontag „O fotografii”, w którym ta wybitna myślicielka pisze o dystansie budowanym przez pośrednictwo aparatu fotograficznego między filmującym a filmowanym. Czy kamera jest dla Karla tarczą chroniącą go przed natłokiem emocji, które w tym niewątpliwie wrażliwym człowieku budzi los jego podopiecznych, ich codzienne potyczki z rzeczywistością? Czy Karl bez kamery dałby radę pracować z tak dotkniętymi przez los dziećmi? Linearnie poprowadzoną fabułę otwiera długa ekspozycja, w czasie której poznajemy główne bohaterki oraz realia życia w internacie. Akcja nabiera tempa wraz z pojawieniem się Herberta. To prawdziwa rewolucja w życiu dziewczyn, zwłaszcza zamkniętej w sobie Marie, którą zaczyna łączyć z Herbertem coś więcej niż nić porozumienia. Pierwsze zauroczenie, poczucie wspólnoty losu, wreszcie pomoc udzielona drugiemu człowiekowi, nadająca życiu sens – wszystko to pomaga Marie wyjść ze skorupy, w której się zamknęła po życiowej katastrofie. Ta intymna gra emocji rejestrowana jest za pomocą dyskretnej pracy kamery bliskiej dokumentalistycznej metodzie obserwacji. W chwilach o szczególnym znaczeniu emocjonalnym dystans ulega zawieszeniu. Zdjęcia odzwierciedlają stan ducha bohaterek, a także ich sposób recepcji świata. Gdy w przestrzeń kadru wdzierają się ostre dźwięki, obraz ulega gwałtownemu rozdwojeniu, rozedrganiu, odzwierciedlając panikę, jaką budzą one w niewidomej osobie niemogącej ustalić ich źródła ani przewidzieć nadejścia. Spokojny montaż zyskuje na dynamice w chwilach niepokoju (np. w scenie oczekiwania przyjaciółek na werdykt po „castingu”). W kolorystyce filmu dominują podkreślające nastrój stłumione, nostalgiczne, mgliste barwy przedwiośnia, wspierane przez grę świateł i cieni w zakamarkach dawnego klasztoru. „Ślepaki” spotkały się z niezwykle ciepłym przyjęciem na festiwalach filmowych (warto wspomnieć, że na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie w 2004 r. zdobyły Kryształowego Niedźwiedzia – CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 3 nagrodę specjalna dla najlepszego filmu fabularnego, na festiwalu filmów dziecięcych w Quebecku – nagrodę Camerio of the Humanities, a na podobnym festiwalu w Chicago – nagrodę dla najlepszego filmu aktorskiego). Przesądziła o tym zarówno uniwersalność problematyki, jak i sposób jej podjęcia w filmie. Berndowi Sahlingowi udało się uniknąć pułapki sentymentalizmu, stworzył pełnokrwistych bohaterów, którym chce się kibicować. Dzięki temu jego dzieło stało się ważnym głosem w walce z wykluczeniem społecznym osób niepełnosprawnych. [tekst: Sylwia Galanciak] CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 4 JAK WYGLĄDA NIEWIDZIANY ŚWIAT W FILMIE „ŚLEPAKI” PRZEDMIOT | JĘZYK POLSKI opracowanie: Jolanta Manthey Temat lekcji Jak wygląda niewidziany świat w filmie „Ślepaki”. Czas trwania lekcji 45 min Cele lekcji Podczas lekcji uczeń: → → → → → → odtwarza fabułę filmu; analizuje dzieło filmowe; omawia problematykę filmu; uświadamia sobie motywacje i emocje bohaterów; poznaje różnorodne postawy, motywacje i wybory ludzkie; posługuje się pojęciami akcja, ujęcie, scena, gra aktorów oraz praca kamery. Metody i formy pracy Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące metody i formy pracy z uczniem: → → → → → → → runda tematyczna; dyskusja; redagowanie streszczenia; analiza filmu; kula śnieżna; formułowanie wniosków; praca z klasą, w grupach, w parach oraz indywidualna. Środki dydaktyczne Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące środki dydaktyczne: → → → → film „Ślepaki”; karteczki samoprzylepne; arkusz papieru pakowego; karta pracy. Przygotowanie do lekcji Lekcja powinna się odbyć po obejrzeniu filmu „Ślepaki”. Przed zajęciami nauczyciel drukuje karty pracy (patrz s. 7–9) PRZEBIEG LEKCJI Wprowadzenie Nauczyciel podaje temat lekcji, a następnie rozdaje karteczki samoprzylepne i prosi uczniów, aby zapisali na nich krótkie dokończenie zdania: „«Ślepaki» to film o…”. Uczniowie przyczepiają karteczki do arkusza zawieszonego na tablicy (wykorzystane zostaną w późniejszej fazie lekcji). CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 5 Nauczyciel prosi uczniów o swobodne wypowiedzi na temat filmu, jego ocenę; zwraca uwagę, aby opinie były uzasadniane. Następnie poleca, aby każdy z uczniów napisał streszczenie fabuły filmu – mówi np. „Piszemy tekst na okładkę płyty DVD”. Realizacja tematu Po zaprezentowaniu notki przez wybrane osoby nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy i rozdaje karty pracy (patrz s. 7–9). Prosi uczniów o uzupełnienie tabeli, najpierw samodzielnie, potem w parach i w czwórkach. Wykonanie ćwiczenia powinno zająć około 10 minut. Przedstawiciele grup prezentują ustalenia dotyczące czterech pierwszych wierszy – pozostali uczniowie notują lub uzupełniają swoje zapisy. Podsumowując spostrzeżenia uczniów, nauczyciel zwraca uwagę na uniwersalność problemów bohaterek, są one typowe dla dorastających nastolatków, podobnie jak ich marzenia i potrzeby. Prowadzący wraca do zapisanych w rundzie tematycznej dopowiedzeń określających tematykę filmu, prosi uczniów o komentarze i refleksje, szczególnie na temat sposobów kreowania postaci. Kończąc rozmowę dotyczącą tematyki filmu, nauczyciel podkreśla, że reżyser stanął przed wyzwaniem, decydując się przedstawić świat osób niewidomych – prosi o ocenę, jak według uczniów sobie z tym zadaniem poradził (można zacząć od przywołania początkowych ujęć filmu: widzimy bohaterkę idącą drogą, przysłuchującą się śpiewowi ptaków, zbliżenie na jej twarz ukazuje jej emocje). Następnie prosi o zaprezentowanie zapisów z ostatniego wiersza tabeli. Podsumowanie tematu W ramach podsumowania lekcji nauczyciel prosi uczniów o sformułowanie wniosków: czego dowiedzieli się z filmu o sposobie odbierania świata przez osoby niewidome? Praca domowa Wykonaj jedno z zadań. → → Scharakteryzuj nauczycieli pracujących w przedstawionej w filmie szkole dla niewidomych i ich stosunek do uczniów. Jak oceniasz ich metody i postawę? Uzasadnij swoją opinię. W początkowych i końcowych sekwencjach filmu słyszymy piosenkę śpiewaną przez Marie (którą dziewczynka pamięta z dzieciństwa). Napisz swoje „tłumaczenie” jej słów. CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 6 KARTA PRACY – GRUPA 1 Scharakteryzujcie Marie, wypełniając rubryki tabeli. Polecenie Pierwsza osoba Para Czwórka Ustalenia ostateczne Wymień cechy charakteru postaci Przedstaw problemy postaci Wymień marzenia i potrzeby postaci Nazwij emocje postaci Wskaż sposoby charakteryzowania postaci CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 7 KARTA PRACY – GRUPA 2 Scharakteryzujcie Ingę, wypełniając rubryki tabeli. Polecenie Pierwsza osoba Para Czwórka Ustalenia ostateczne Wymień cechy charakteru postaci Przedstaw problemy postaci Wymień marzenia i potrzeby postaci Nazwij emocje postaci Wskaż sposoby charakteryzowania postaci CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 8 KARTA PRACY – GRUPA 3 Scharakteryzujcie Herberta, wypełniając rubryki tabeli. Polecenie Pierwsza osoba Para Czwórka Ustalenia ostateczne Wymień cechy charakteru postaci Przedstaw problemy postaci Wymień marzenia i potrzeby postaci Nazwij emocje postaci Wskaż sposoby charakteryzowania postaci CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 9 PEWNE RZECZY NIE SĄ DLA ŚLEPAKÓW? O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI NA PODSTAWIE FILMU „ŚLEPAKI” PRZEDMIOT | GODZINA WYCHOWAWCZA opracowanie: Dorota Bąk Temat lekcji Pewne rzeczy nie są dla ślepaków? O niepełnosprawności na podstawie filmu „Ślepaki”. Czas trwania lekcji 45 min Cele lekcji Podczas lekcji uczeń: → → → → → definiuje termin niepełnosprawność; podaje przyczyny i rodzaje niepełnosprawności; charakteryzuje bohaterów filmu; weryfikuje własne zdanie z definicjami; rozumie słowa „ślepak” i „patrzak” w kontekście filmu. Metody i formy pracy Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące metody i formy pracy z uczniem: → → → → rozmowa; czytanie ze zrozumieniem; burza mózgów; praca z klasą, w grupach oraz indywidualna. Środki dydaktyczne Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące środki dydaktyczne: → → film „Ślepaki”; kartka z informacjami na temat niepełnosprawności. Przygotowanie do lekcji Lekcja powinna się odbyć po obejrzeniu filmu „Ślepaki”. Przed zajęciami nauczyciel drukuje kartki z informacjami na temat niepełnosprawności (patrz s. 12). PRZEBIEG LEKCJI Wprowadzenie Nauczyciel podaje temat lekcji, a następnie prosi uczniów o podzielenie się wrażeniami po filmie. Pyta, kim są bohaterowie filmu, ile mają lat, jakie są ich zainteresowania, jaki jest temat filmu, czy problem niepełnosprawności jest dominujący, czym różni się ten film od innych poruszających podobną tematykę. Uczniowie powinni zauważyć, że film wyróżnia to, że nie epatuje nadmiernym współczuciem, co zdarza się w innych obrazach podejmujących tematykę niepełnosprawności. Marie i Inga mają podobne problemy i marzenia, jak zwykłe trzynastolatki. Chodzą do szkoły, piszą sprawdziany, do których nie zawsze są przygotowane. Rozmawiają o nauczycielach, chłopakach, wyglądzie. Inga ciągle farbuje włosy, bo chce się podobać, szuka chłopaka, jest świetną saksofonistką. Jest pewna siebie, dużo CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 10 opowiada o sobie. Pokazuje swoje stany emocjonalne, często jest wściekła. Marie to typ wrażliwca. Straciła wzrok w wieku siedmiu lat w wypadku samochodowym, w którym zginęli jej rodzice. Lubi być sama, często, jak to określa, musi przewietrzyć głowę. Wydaje się, że widzi i dostrzega więcej niż wszyscy dookoła – ufa Herbertowi, mimo iż wszyscy dorośli postrzegają go jako złego. Lubi pomagać ludziom, jest konsekwentna i zdeterminowana, jeśli jej na kimś zależy. Ma swoje tajemnice, nie zwierza się Indze ze wszystkiego. Realizacja tematu Nauczyciel po jednej stronie tablicy pisze ŚLEPAKI, po drugiej PATRZAKI. Prosi uczniów o zapisywanie na tablicy lub podawanie w rozmowie różnic wyeksponowanych w filmie. Zaczynamy od definicji. Ślepaki to osoby niewidome. Patrzaki to ci, którzy widzą. Omawiając ślepaki uczniowie powinni zauważyć, że osoby te są świadome swojej niepełnosprawności – Marie mówi, że pewne rzeczy nie są dla ślepaków, np. dyskoteka. Inga powtarza: „Nigdy nie ufaj patrzakom”. Dla ślepaków patrzeć to dotykać i wąchać, zapamiętywać drogę, uczyć się jej na pamięć, na liczbę kroków oraz przedmioty dotykane białą laską (Marie uczy Herberta, jak być ślepakiem). Dla nich zawsze jest ciemno, nie ma więc różnicy, czy jest dzień, czy noc (rozmowa Marie i pana Karla). Biała laska zapobiega siniakom, jak twierdzi pan Karl. Patrzaki nie znają ślepaków i nie chcą poznać ich świata. Traktują ich inaczej – świadczy o tym choćby scena z zespołem, z którym Marie i Inga chcą grać. Niektórzy próbują wykorzystać swoją wyższość – scena na ulicy z deskorolkarzami, którzy kradną zarobione przez zespół pieniądze. Chłopcy stwierdzają, że dziewczyny grać może potrafią, ale do telewizji się nie nadają – niepełnosprawność nie jest medialna. Oczywiście pan Karl i Herbert stanowią tu wyjątek od reguły. Przy okazji warto zwrócić uwagę na dialogi, które wykorzystują grę słów związaną ze słowem „patrzeć”. Dialog 1: – Czego nas zawsze uczyli? – Jeśli nie jesteś pewien, zapytaj widzącego. – Widzisz tu jakiegoś widzącego? – Nie, ale słyszę. Dialog 2: – Mogę na ciebie popatrzeć? – Musisz zamknąć oczy. Podsumowanie tematu Nauczyciel pyta, z czym kojarzy się uczniom słowo niepełnosprawność. Wszystkie odpowiedzi uczniów powinny notuje na tablicy. Następnie rozdaje kartki z encyklopedycznym wytłumaczeniem tego pojęcia (patrz s. 12). Prowadzący prosi uczniów, by zweryfikowali teraz swoje skojarzenia z otrzymanym opisem – spróbowali wyłapać kluczowe różnice. Uczniowie mogą wykonać to zadanie w grupach lub indywidualnie. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie dzielą się spostrzeżeniami z całą klasą. CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 11 CZYM JEST NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ? Nie istnieje jedna, powszechnie uznana definicja niepełnosprawności. Światowy Program Działań na rzecz Osób Niepełnosprawnych (The World Programme of Action for Disabled Persons) i Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych (The Standard Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities) podkreślają, iż niepełnosprawność to problem społeczny i nie ogranicza się do konkretnej osoby. Mówiąc o niepełnosprawności, mamy na względzie relację między zdrowiem człowieka (uwzględniając jego wiek, płeć i wykształcenie) a społeczeństwem i środowiskiem, które go otacza. Biorąc pod uwagę stan zdrowia człowieka, Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization) wyróżnia: → → → niesprawność (impariment) – każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym, anatomicznym; niepełnosprawność (disability) – wynikające z niesprawności ograniczenie bądź niemożność prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe; ograniczenia w pełnieniu funkcji społecznych (handicap) – ułomność wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami. Rodzaje niepełnosprawności: → → → → → → → obniżona sprawność sensoryczna (zmysłowa) – brak, uszkodzenie lub zaburzenie funkcji analizatorów zmysłowych (cierpią na nią m.in. osoby niewidome, niedowidzące, głuche, niedosłyszące oraz z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej); obniżona sprawność intelektualna – upośledzenie umysłowe, demencja starcza; obniżona sprawność funkcjonowania społecznego – zaburzenia równowagi nerwowej, emocjonalnej oraz zdrowia psychicznego; obniżona sprawność komunikowania się – utrudniony kontakt słowny (zaburzenia mowy, autyzm, jąkanie się); obniżona sprawność ruchowa – osoby z dysfunkcją narządu ruchu (wrodzoną lub nabytą); mózgowe porażenie dziecięce; obniżona sprawność psychofizyczna z powodu chorób somatycznych, np. nowotworu, guza mózgu, cukrzycy. Wśród najczęściej występujących przyczyn niepełnosprawności wymienia się: → → → wady wrodzone; choroby przewlekłe; nagłe wypadki, urazy, zatrucia, infekcje. Społeczny kontekst tematyki niepełnosprawności został omówiony w Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (International Classification of Functioning, Disability and Health), przyjętej podczas Światowego Zgromadzenia na rzecz Zdrowia (World Health Assembly) w 2001 r. Dokument ten podkreśla, że niepełnosprawność dotyczy całej ludzkości, nie można obarczać problemami związanymi z niepełnosprawnością mniejszości społecznych – każdy człowiek może doświadczyć pogorszenia stanu zdrowia i stać się osoba niepełnosprawną. [Źródło: http://www.unic.un.org.pl/niepelnosprawnosc, http://www.sds24.pl/rodzaje-niepelnosprawnosci] CC BY-NC-ND: uznanie autorstwa – użycie niekomercyjne – bez utworów zależnych 3.0 Polska Licencja ta zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). 12
