Publikacje IPN związane z tematyką Powstania - Gazeta

Publikacje IPN związane z tematyką
Powstania Warszawskiego
Powstanie Warszawskie 1944 w
dokumentach z archiwów służb specjalnych
Warszawa 2007, 1428 s.
ydawnictwo powstało w wyniku prac polsko-rosyjskiej
grupy roboczej (Biuro Udostępniania i Archiwizacji
Dokumentów
IPN,
Ministerstwo
Spraw
Wewnętrznych i Administracji RP, Federalna Służba
Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej). Publikacja
prezentuje unikalne dokumenty dotyczące Powstania
Warszawskiego 1944 r. i późniejszych losów
powstańców. Dokumenty pochodzą z zasobu
archiwalnego IPN oraz z Centralnego Archiwum Federalnej Służby Bezpieczeństwa
Federacji Rosyjskiej. Zostały wytworzone przez służby specjalne III Rzeszy
Niemieckiej, „polskie” organy bezpieczeństwa publicznego oraz sowieckie służby
specjalne. Są to przede wszystkim meldunki, protokoły przesłuchań, ale także
protokoły posiedzeń sądowych w procesach przeciwko zbrodniarzom wojennym
odpowiedzialnym za likwidację powstania.
Publikacja zawiera 149 dokumentów opracowanych w języku polskim i rosyjskim.
Dokumenty z archiwów rosyjskich to m.in. protokoły przesłuchania ze sprawy
prowadzonej przeciwko gen. Reinerowi Stahelowi, komendantowi Warszawy (w
tym przesłuchanie płk. Augustyna Walusia „Kornela”, szefa Oddziału IV Komendy
Głównej AK) oraz zeznania ze sprawy prowadzonej przeciwko żołnierzom brygady
RONA (Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Narodowej). Dokumenty z archiwum IPN
to m.in. meldunki sytuacyjne oraz protokoły przesłuchań powstańców wytworzone
przez niemiecką policję bezpieczeństwa, przesłuchania agentów niemieckiej policji
bezpieczeństwa i SD, operujących na terenie powstańczej Warszawy, oraz wziętych
do niewoli przez powstańców Niemców. Publikacja zawiera także protokoły
przesłuchań powstańców, sporządzone w latach 1949–1953 przez urząd
bezpieczeństwa publicznego. Do ciekawszych bez wątpienia należą protokoły
przesłuchań Eustachego Kraka „Dudzieńca”, kpt. Alfreda Kurczewskiego
„Szreniawy”, płk. Józefa Szostaka „Filipa”, czy też płk. Jana Rzepeckiego „Prezesa”.
W książce zamieszczono również materiały dotyczące dowódcy SS i policji dystryktu
-1-
warszawskiego Paula Geibla, fragment rozprawy sądowej przeciwko gubernatorowi
Ludwigowi Fischerowi, zeznanie gen. Heinza Reinefartha i Ericha von dem Bacha.
Ciekawym dokumentem jest protokół przesłuchania jednego z żołnierzy
Ukraińskiego Legionu Samoobrony (Legionu Wołyńskiego – 31 batalionu
Schutzmannschaft der Sipo), dotyczący walk pododdziału w Powstaniu
Warszawskim.
Publikacja zawiera ponad 100 fotografii i ilustracji pochodzących z zasobu IPN, FSB
Federacji Rosyjskiej, archiwum federalnego w Koblencji, Instytutu Zachodniego w
Poznaniu oraz ze zbiorów prywatnych. Do książki załączono także dwie mapki
Warszawy z początkowego i końcowego okresu powstania.
-2-
„Powstanie Warszawskie. Fakty i mity”
red. Kazimierz Krajewski i Tomasz Łabuszewski,
Warszawa, 2006, ss. 158, (seria „Konferencje”, t. 29)
O Powstaniu Warszawskim powstała przez lata
ogromna literatura, jednak problematyka powstańcza
tylko pozornie wydaje się wyczerpana. Nadal wiele
tematów czeka na bardziej obszerne zbadanie i
opracowanie. Niniejszy tom poświęcony jest
wybranym, mało znanym, często „przekłamanym” lub
zmitologizowanym aspektom tego dramatycznego
zrywu narodowego, największej operacji militarnej
Armii Krajowej.
Tom zawiera materiały z sesji naukowej zorganizowanej 30 września 2004 r. przez
Biuro Edukacji Publicznej IPN.
Spis treści
• Wstęp – Kazimierz Krajewski i Tomasz Łabuszewski
• Paweł Wieczorkiewicz – „Stalin a Powstanie Warszawskie. Próba interpretacji”
• Tomasz Szarota – „Powstanie Warszawskie jako odwet za niemiecką okupację”
• Waldemar Grabowski – „Cywilne władze Polskiego Państwa Podziemnego w
Powstaniu Warszawskim
• Janusz Marszalec – „Armia Krajowa a komuniści i ich stronnicy podczas Powstania
Warszawskiego”
• Kazimierz Krajewski – „Oddziały Nowógródzkiego Okręgu AK w Powstaniu
Warszawskim”
• Grzegorz Motyka – „Prawda i mity o udziale Ukraińców w zwalczaniu Powstania
Warszawskiego”
• Andrzej Krzysztof Kunert – „W majestacie »prawa« PRL. Powojenne represje
wobec dowódców Powstania Warszawskiego 1944-1956”
• Jacek Zygmunt Sawicki – „Działalność operacyjna UB i SB wobec środowisk
powstańczych”
-3-
Janusz Kazimierz Zawodny
„Powstanie Warszawskie
w walce i dyplomacji”
Warszawa 2005, ss. 310, (seria „Monografie”, t. 17)
Wydanie drugie na podstawie diapozytywów
wydania pierwszego, PWN, Warszawa 1994.
Spis treści
• Przedmowa do wydania drugiego
• Przedmowa
• Wstęp: Wybuch
I. Armia Krajowa: Dowództwo i środki
II. Powstańcy w Warszawie i poza jej granicami
III. Armia niemiecka
IV. Armia Czerwona
V. Dyplomacja: Teheran
VI. Dyplomacja: Następstwa Teheranu
VII. Pomoc powietrzna
VIII. Walka o Stare Miasto
IX. Oblężenie miasta
X. Armia Czerwona u bram
XI. Kapitulacja
• Aneks A. Statystyka porównawcza
• Aneks B. Wybrane dokumenty
• Indeks osób
-4-
„Aresztowane powstanie”
Wybór i redakcja naukowa Jacek Sawicki, wstęp
Bernadetta Gronek, Warszawa 2004, ss. 218, (seria
„Relacje i wspomnienia”, t. 7)
Prezentowana książka to zbiór relacji i wspomnień
żołnierzy podziemia i mieszkańców walczącej
Warszawy. Dzięki nim poznajemy nie tylko szlak
bojowy batalionu „Zośka” i przebieg działań w
Śródmieściu, na Starym Mieście, Mokotowie i
Żoliborzu, ale także postawy ludności cywilnej,
zachowującej hart ducha mimo niebezpieczeństwa.
Tekst wzbogacają liczne zdjęcia, wprowadzające w atmosferę bohaterskich dni
powstania warszawskiego.
Wszystkie teksty skonfiskowane zostały przez funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa
podczas rewizji jako materiał obciążający i przez lata spoczywały w archiwum MSW.
-5-
Janusz Kazimierz Zawodny
„Uczestnicy i świadkowie
Powstania Warszawskiego.
Wywiady”
Warszawa 2004, ss. 428, cena 30,00 zł (seria „Relacje i
wspomnienia”, t. 6)
Z przedmowy Autora:
„[…]
Książka
stanowi
zbiór
wywiadów
przeprowadzonych
przeze
mnie
osobiście.
Respondenci to ludzie odpowiedzialni za decyzje
rozpoczęcia powstania podjęte zarówno w Londynie, jak i w Warszawie, m.in.
premier Stanisław Mikołajczyk i gen. Tadeusz „Bór”-Komorowski; uczestnicy walk z
bronią w ręku; lotnicy pod brytyjską komendą niosący pomoc Warszawie; dyplomaci
w Waszyngtonie i Moskwie, w Rzymie i Londynie. Jako uczestnik powstania, a
później politolog i profesor amerykańskich uniwersytetów, zbierałem te wywiady w
sześciu krajach w latach 1965–1972 (w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, w Anglii,
Francji, Niemczech i Włoszech). W Polsce w okresie PRL obiektywne zbieranie
materiałów na temat Powstania Warszawskiego nie było możliwe. Od 1944 roku żyję
na emigracji.
Wywiady z Polakami nie były łatwe. Jak zwykle w sytuacjach kontrowersyjnych
mieli „pasję do prawdy, ale odmienne percepcje dowodów”. Wywiady prowadziłem
w różny sposób. Dawałem respondentowi do wyboru albo do dyspozycji mikrofon,
albo
sporządzanie
autorskich
notatek
verbatim
podczas
wywiadu.
[…]
Mimo, że z wieloma wypowiedziami nie mogłem się zgodzić, nie wdawałem się w
dyskusje ani też nie kwestionowałem ich treści, celem bowiem wywiadów było
archiwalne zbieranie wypowiedzi respondentów, bez interpretacji prowadzącego
wywiady.
[…]
Treść i przebieg wywiadów były różne: od pasji powtórnego przeżywania walki aż
po ostrożny język dyplomatów. Im większa była wiedza o decyzji powstania – tym
większa istniała niechęć do udzielenia wyczerpującego wywiadu (dotyczy to np.
gen. Tadeusza Pełczyńskiego).
Jeśli Czytelnik wywiadów ma zdanie odmienne od wyrażającego własny pogląd
respondenta, to niekoniecznie przeczy to mojemu poglądowi, gdyż po prostu
przekazuję to, co usłyszałem, i nie ponoszę odpowiedzialności za wypowiedzi i
poglądy respondentów”.
-6-
Biuletyn
Instytutu Pamięci Narodowej
nr 8-9/2004
KALENDARIUM IPN
Rozmowy Biuletynu:

„Powstanie w eterze” – dyskusja z udziałem Władysława Bartoszewskiego,
Edmunda Baranowskiego, Małgorzaty Baruckiej, Adama Drzewowskiego,
Jerzego Eislera, Krzysztofa Górskiego, Jerzego Kaniewicza, Stefana
Kruczkowskiego, Andrzeja Krzysztofa Kunerta, Grzegorza Majchrzaka i Jacka
Sawickiego
Komentarze historyczne:


Witold Kulesza – „Zbrodnie Wehrmachtu w Polsce – wrzesień 1939”
Tomasz Chinciński – „Niemiecka dywersja we wrześniu 1939 r. w
londyńskich meldunkach”
Archiwalne fotografie:

„Inwigilacja na cmentarzu”
Komentarze historyczne:




Piotr Niwiński – „Przed Warszawą było Wilno”
Piotr M. Majewski – „Największa bitwa miejska II wojny światowej”
Marek Getter – „Straty ludzkie i materialne w Powstaniu Warszawskim”
Ryszard Bzinkowski – „Prasa Powstania Warszawskiego”
-7-



Waldemar Grabowski – „Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB”
Aneta Nisiobęcka – „Mauzer za wiersz”
Katarzyna Zimowiska-Grabarczyk – „Wizytacja”
Relacje i wspomnienia:

Tadeusz Ruman – „Z pomocą Walczącej Warszawie”
Dokumenty:


Wojciech Polak – „Z Kuroniem o gospodarce”
Antoni Dudek – „Scenariusz Kuronia”
Wystawy:


Kazimierz Krajewski – „Dni Powstania – Warszawa 1944”
Paweł Kosiński, Piotr Łysakowski – „Z największą brutalnością. Zbrodnie
Wehrmachtu w Polsce w 1939 r.”
Recenzje:


Winfried Lipscher – „Niemiecki Sprawiedliwy i Powstanie Warszawskie”
Piotr Chojnacki – „Powstańcze wspomnienia”
-8-
Biuletyn
Instytutu Pamięci Narodowej
nr 8-9/2002
KALENDARIUM IPN
ROZMOWY BIULETYNU


WOJNA I POLITYKA z Waldemarem Grabowskim rozmawia Barbara Polak
O POWSTANIU WARSZAWSKIM z Januszem Marszalcem
rozmawia Barbara Polak
PRAWO I HISTORIA

Sławomir Abramowicz – ZBRODNIE NIEMIECKIE
W PODZAMCZU-WIERUSZOWIE
KOMENTARZE HISTORYCZNE







Janusz Marszalec – TERYTORIUM I POLITYCZNE OBRZEŻA POLSKIEGO
PAŃSTWA PODZIEMNEGO
Waldemar Grabowski – NA DRODZE DO POWSTANIA
Łukasz Kamiński – KOMPLEKS JAŁTY
Alicja Paczoska – OBÓZ ROBÓT FORTYFIKACYJNYCH W JAJKOWIE KOŁO
BRODNICY
Janusz Wróbel – WOJENNE LOSY POLSKIEGO ZŁOTA
Tomasz Łabuszewski – WIELKA WSYPA W OBWODZIE AK GRODNO
PRAWY NIEMEN
Wacław Dubiański – ZAOLZIE – TRZECI AKT DRAMATU
-9-




Małgorzata Ptasińska – BAGNETEM I PIÓREM.... ŻYCIE KULTURANE
2.KORPUSU
Piotr Semków – WPŁYW WOJNY NA MIGRACJE LUDNOŚCIOWE NA
POMORZU GDAŃSKIM
Grzegorz Majchrzak – ARMIA KRAJOWA NA „FALI ”
W CZASACH „ODWILŻY ” (1954 –1956)
Jerzy Kułak – WOKÓŁ POWSTANIA
RELACJE I WSPOMNIENIA



Jan Żaryn – DRAMATYCZNY MARSZ, CZYLI BRYGADA
ŚWIĘTOKRZYSKA OD WEWNĄTRZ
Jan Żaryn – PRZEZ POMYŁKĘ. ZIEMIA ŁOMŻYŃSKA W LATACH 1939 –
1945
Kornelia Banaś – ZA POLSKĘ, ZA NIEMCY
WYPRAWA

Mateusz Szpytma – PIĄTA WYPRAWA AKADEMICKA PALMIRY,
PONARY, KUROPATY, MAJDANEK
- 10 -