Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART

Wolontariat – motor napędowy
Festiwalu SLOT ART
Dobre praktyki wolontariatu
Opracowanie: Katarzyna Pająk, Jan Mencwel
Konsultacje: Dagmara Gortych, Wojciech Rustecki
Pracownia Badao i Innowacji Społecznych „Stocznia”
Korekt: Dorota Matejczak
Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART
2
WSTĘP: Dlaczego Slot jest dobrą praktyką w zarządzaniu wolontariuszami?
Najprościej rzecz ujmując, bez wolontariuszy nie byłoby Slotu: „Żadna
z dotychczasowych edycji Slot Art Festival – ani kolejna – nie byłaby możliwa, gdyby nie
pomoc ok 1000 wolontariuszy”. W roku 2010 liczba wolontariuszy osiągnęła poziom około
1200 osób (podczas gdy uczestników było ok. 5000). Można powiedzied, że więcej niż co
piąta osoba obecna na Slocie to wolontariusz. Slot Art Festival rozwinął się w ciągu
dwudziestu lat swojej historii od małej, niszowej imprezy do kilkutysięcznego festiwalu.
Rozwój ten zawdzięcza w dużej mierze ogromnemu udziałowi wolontariuszy. Organizatorzy
porównują rozwój SAF do „dynamiki śniegowej kuli”: „praktycznie bez żadnej promocji,
prawie co rok podwajała się liczba uczestników, koncertów, potem warsztatów, spektakli,
projekcji i... czasu, który trzeba było poświęcid na zorganizowanie wszystkiego”.
Na uwagę zasługuje nie tylko ogromny wkład pracy wolontariuszy, ale też to, jak skutecznie
udaje się zarządzad tak dużą ekipą. Przez dwadzieścia lat istnienia Slot Artu wypracowany
został sprawny system rejestracji wolontariuszy oraz przejrzysty formularz zgłoszenia.
Wypracowano również system podziału zadao dopasowywany do okoliczności konkretnej
edycji Slotu. Każdy wolontariusz ma poczucie, że jest ważny, a jego praca jest potrzebna do
dobrego funkcjonowania festiwalu.
Istotne jest też, że często zaangażowanie nie kooczy się na jednorazowym udziale
w festiwalu. Wielu wolontariuszy wraca w kolejnym roku, często zdarza się też, że nowi
wolontariusze zgłaszają się do pracy za namową tych, którzy już przy festiwalu pracowali.
Poza tym przez cały rok w różnych częściach kraju odbywają się slotfesty organizowane przez
wolontariuszy pracujących podczas lipcowego festiwalu, którzy chcą przenieśd atmosferę
spotkania w Lubiążu do swoich rodzinnych miast i miasteczek. Slot Art pokazuje, że
wolontariat to nie tylko sposób na zrobienie czegoś pożytecznego, ale także możliwośd
uczestnictwa w kulturze.
Slot ma inną atmosferę. Nie jest nastawiony na ilośd, tylko na jakośd, można się
poczud wyjątkowo jako jednostka, dla której ktoś coś robi, a jednocześnie samemu tworzyd
ten festiwal poprzez aktywne uczestnictwo. Na Slocie nie jest się tylko biernym uczestnikiem.
Kasia, wolontariuszka
KRÓTKI OPIS FESTIWALU
Slot Art Festival to największy, pięciodniowy festiwal kultury alternatywnej w Polsce, którego
program obejmuje dziesiątki koncertów rozgrywających się na ośmiu scenach, ponad 120
warsztatów z różnych dziedzin sztuki, wykłady, wystawy, projekcje filmowe, przedstawienia
teatralne oraz happeningi. Z pewnością nie ma drugiego takiego miejsca, gdzie w ciągu pięciu
dni i nocy doświadczyd można aż tylu wrażeo. Uczestnicy to około 6 tys. młodych ludzi
z całego świata: głównie Polski, Holandii, USA, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Danii, Czech oraz
Ukrainy.
Organizatorem Slot Art Festivalu jest Stowarzyszenie Lokalnych Ośrodków Twórczych
z siedzibą we Wrocławiu.
Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART
3
Obecnie SAF to festiwal tworzący neutralną płaszczyznę dla spotkao osób twórczych
i poszukujących, stworzony, aby odkrywad talenty i inspirowad do samorozwoju. Ma również
umożliwiad dyskusję o Bogu ludziom wierzącym i wątpiącym.
Wolontariat podczas festiwalu, przed i po nim
Festiwal odbywa się co roku na początku lipca. Prace nad kolejną edycją SAF trwają właściwie
przez cały rok kalendarzowy. Jednakże „rok festiwalowy”, obejmujący fazę przygotowania,
samego festiwalu i podsumowania trwa od października danego roku do września roku
następnego. Cykl ten można przedstawid w uproszczeniu następująco:
Slotowy rok festiwalowy w zarysie
czas
działanie
październik-styczeo
rozpoczęcie przygotowao do nowej edycji
festiwalu – wolontariusze–szefowie ekip
planują pracę swoich ludzi na następnym SAF
styczeo-marzec
uruchomienie sprzedaży biletów
kwiecieo-czerwiec
rekrutacja wolontariuszy
czerwiec - lipiec
przygotowanie wolontariuszy (podpisywanie
umów, szkolenia)
początek lipca
festiwal (tutaj skupia się zasadnicza częśd pracy
wolontariusza)
lipiec, po festiwalu
podsumowanie współpracy wolontariuszy
podziękowanie za współpracę (czyni to
zazwyczaj szef ekipy)
pożegnania z wolontariuszami
sierpieo-wrzesieo
podsumowanie festiwalu
zakooczenie roku festiwalowego
ORGANIZACJA WOLONTARIATU PODCZAS SLOT ART FESTIVALU – „wolontariusz
to też uczestnik, ale taki, który daje coś z siebie”
 Struktura wolontariatu
Plakietki uczestników Slot Art Festivalu wskazują na pewną hierarchię, chociaż nie można
powiedzied, że ktoś jest ważniejszy lub mniej ważny.
1. Organizatorzy to osoby najdłużej zaangażowane w przygotowanie festiwalu, często
pracownicy Biura Stowarzyszenia.
2. Szefowie ekip to wolontariusze, zazwyczaj związani ze Stowarzyszeniem dłuższy czas,
osoby zaufane i sprawdzone, które niejeden Slot już przeżyły. Zarówno szefowie ekip,
jak i organizatorzy znają się także poza festiwalem, stąd ich kontakt nie ogranicza się
jedynie do relacji służbowych. Ponieważ ich zaangażowanie w Slot trwa cały rok,
ich praca może nie byd na pierwszy rzut dostrzegalna dla szeregowego wolontariusza.
To szefowie ekip i organizatorzy planują festiwal, ustalają jego zarys i układają
Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART
4
poszczególne działania w spójną całośd. Jest to praca w zaciszu domowym, bardzo
często niewidoczna dla postronnego obserwatora, ale niezbędna z punktu widzenia
działania festiwalu. A ponieważ szefowie ekip to też wolontariusze, można
powiedzied, że wolontariat podczas Slotu trwa cały rok.
3. Wolontariusze to te wszystkie osoby, które świadczą pracę podczas festiwalu,
członkowie poszczególnych ekip, posiadający pewien określony wachlarz obowiązków.
Podczas Festiwalu najliczniejszą grupą są wolontariusze, najmniej liczną –
organizatorzy. Obie te grupy są niezwykle ważne dla prawidłowego przebiegu
festiwalu.
Pamiętajmy o tym, że ponad 90% (dane pochodzą od organizatorów) osób robiących coś dla
festiwalu pracuje bez wynagrodzenia, są więc wśród nich zarówno organizatorzy, szefowie
ekip, jak i naturalnie „szeregowi” wolontariusze.
 Rekrutacja i przygotowanie do pracy
Rekrutacja wolontariuszy trwa od kwietnia i kooczy się z początkiem czerwca. Często miejsca
w najpopularniejszych grupach, gdzie decyduje kolejnośd zgłoszeo, są zajęte jeszcze przed
oficjalnym zakooczeniem rekrutacji.
Strona internetowa, za pośrednictwem której można się zgłosid do wolontariatu na SAF:
www.slot.art.pl
W związku z tym, że w różnych ekipach różnie przebiega rekrutacja, organizatorzy ogłaszając
nabór na stronie internetowej slot.art.pl uruchamiają zinformatyzowany system zgłoszeo.
Zgłoszenia przyjmowane są jedynie za pośrednictwem tej strony. Potencjalny wolontariusz,
wysyłając swoje zgłoszenie, zaznacza poza ekipą podstawową, w której chciałby pracowad,
także dodatkowe ekipy, w których mógłby pracowad, jeśli zabraknie dla niego miejsca w tej,
którą preferuje. Zgłoszenia potencjalnych wolontariuszy trafiają do ogólnej festiwalowej bazy
(mają do niej dostęp tak organizatorzy, jak i szefowie ekip), ale także do szefów ekip –
zarówno do szefa ekipy wybranej jako pierwsza, jak i do szefów ekip alternatywnych dla
danego wolontariusza. O wyborze wolontariuszy decyduje albo kolejnośd zgłoszeo, albo
uprawnienia potrzebne do wykonywania danej funkcji, jak w przypadku Ekipy Medyków
lub Ekipy Elektryków. Rekrutacja kooczy się z początkiem czerwca, wtedy wolontariusze
otrzymują ostateczne potwierdzenie uczestnictwa w festiwalu, które przesyła szef danej
ekipy.
Wolontariuszem może zostad każda osoba, która skooczyła 16 lat. Osoby, które nie ukooczyły
18 roku życia, muszą stawid się z pisemnym pozwoleniem od opiekuna prawnego. Przeciętnie
dziennie na pracę wolontariusz powinien przewidzied około 4-6 godzin, jednak należy
pamiętad, że bardzo często niektóre ekipy (medycy, elektrycy, transport) mogą mied
zdecydowanie więcej pracy, pojawiają się również chwile, kiedy nie ma wiele do zrobienia.
Takich luźnych chwil jest jednak zdecydowanie mniej.
Z otwartymi ramionami przyjmowane są osoby, które pracowały przy wcześniejszych
edycjach, jednak całkowici nowicjusze nie są dyskryminowani. Osoby z grup, w których
konieczne są specjalne uprawnienia, muszą przedstawid odpowiednie dokumenty
potwierdzające posiadane kwalifikacje. Należy pamiętad, że status wolontariusza uprawnia
do bezpłatnego uczestnictwa w całym festiwalu. Po zakooczeniu rekrutacji wszystkie osoby,
które nie zakwalifikowały się do pracy, mogą kupid bilety na festiwal w ostatniej turze
Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART
5
przedpłat, korzystając z niższej niż w czasie festiwalu ceny. Wszystkie informacje, zarówno
o przyjęciu, jak i odrzuceniu kandydatury wolontariusza, przekazywane są drogą mailową.
Po zakooczeniu rekrutacji podpisuje się umowy wolontariackie na okres czerwca i lipca, kiedy
to wolontariusz zobowiązany jest do kontaktu z szefem swojej ekipy oraz do uczestnictwa
w organizowanych szkoleniach (integracyjnych, komunikacyjnych, pogłębiających
umiejętnośd pracy zespołowej, doskonalących umiejętności, które będą wolontariuszowi
potrzebne).
Oczywiście, niezwykle rzadko, ale jednak, zdarza się tak, że w trakcie festiwalu pojawiają się
trudności z wolontariuszem, który uchyla się od obowiązków lub narusza inne reguły
panujące podczas festiwalu. O tym, co się z taką osobą dzieje, decyduje szef ekipy, bardzo
często w porozumieniu z innymi członkami ekipy. Każdy wolontariusz musi byd świadomy
konsekwencji swoich działao, z których najbardziej dotkliwą jest usunięcie z festiwalu.
O konsekwencjach mówi regulamin festiwalu. Jeśli ktoś nie może pracowad – może po prostu
opuścid festiwal uprzedzając o tym szefa ekipy, aby ten mógł odpowiednio zorganizowad
zastępstwo. Na szczęście takie przypadki nie zdarzają się często. Idea Slotu zakłada dialog jako
podstawę kontaktu międzyludzkiego. W przypadku problemów dochodzi do szczerej
rozmowy między wolontariuszem a szefem ekipy. Czasami jest to indywidualna rozmowa
wolontariusza z szefem ekipy, czasami spory rozwiązuje grupa wolontariuszy, którzy pracują
z tym, kto sprawia kłopoty. Podczas festiwalu preferowane jest odpowiedzialne podejście
do pracy i zadao, które powinny byd wykonane – toteż konsekwencje wyciągane wobec
takiego wolontariusza, poprzedzone są szeregiem rozmów, dzięki którym zarówno
wolontariusz, jak i szef ekipy mają okazję dokładnie poznad i zrozumied racje drugiej strony.
Mogą także wspólnie wypracowad rozwiązanie problemu. Podczas festiwalu bardzo dobrze
działa kontrola społeczna – SAF jest tak specyficznym wydarzeniem, o tak niezwykłej
atmosferze, że to po prostu wstyd przyjechad i narozrabiad.
Aby uniknąd nieporozumieo, na stronie slot.art.pl jest dostępny regulamin pracy
wolontariusza. Dostępny jest tam także regulamin festiwalu, który dotyczy także
wolontariuszy.
Slot pozwala mi się rozwijad, aktywizowad. O każdej porze dnia można tam znaleźd coś do
roboty, spędzid czas z ludźmi, poznad kogoś ciekawego czy nauczyd się czegoś na warsztatach.
W tym roku warsztaty dały mi impuls, żeby iśd na nowy kierunek studiów – niestety nie udało
mi się, bo było już po rekrutacji, ale kto wie, może będę próbowad za rok.
Kasia, wolontariuszka
ORGANIZACJA WOLONTARIATU – SYSTEM „EKIP”
Wolontariusze podzieleni są na grupy, czyli ekipy. Za każdą ekipę odpowiada szef,
również pracujący wolontariacko. Każda z ekip ma inne zadania, ale i inne są wymagania
w stosunku do osób, które chciałyby pracowad w danej grupie. Specyficzne kryteria wyboru
wolontariuszy stosują:
Ekipa Rejestracyjna – przy wejściu na teren festiwalu rejestruje uczestników i wolontariuszy.
Pożądane cechy wolontariusza tej ekipy to znajomośd języka angielskiego, umiejętnośd pracy
z komputerem, duża kultura osobista i wiedza na temat samego festiwalu. Szkolenie dla tej
grupy przewidziane jest na przełomie maja i czerwca.
Ekipa Tłumaczy – wolontariusze potrzebni obcojęzycznym uczestnikom festiwalu, aby w pełni
czerpad z jego oferty. Idealny wolontariusz powinien swobodnie rozmawiad w języku obcym,
Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART
6
tłumaczyd z języka obcego na ojczysty i na odwrót, powinien także byd komunikatywny,
odporny na stres, otwarty na nowe sytuacje.
EKIPA INFORMACYJNA – osoby pracujące w tej ekipie są odpowiedzialne za odpowiednie
oznakowanie terenu SAF, rozwiewanie wszelkich wątpliwości uczestników festiwalu
i wolontariuszy związanych z działalnością SAF. Wolontariusze tej ekipy powinni byd
komunikatywni, elastyczni, odporni na stres, opanowani i cierpliwi, lubiący kontakt z ludźmi.
Powinni też wyraźnie pisad.
EKIPA OBSŁUGI GOŚCI ZAGRANICZNYCH – wolontariusze tej ekipy udzielają informacji
osobom z zagranicy. Idealny wolontariusz powinien posiadad cechy takie, jak wolontariusz
z ekipy informacyjnej, ale robid to wszystko w języku obcym.
Ekipa Transportowa – zapewnia transport materiałów potrzebnych podczas festiwalu,
oraz gości z dworca, lotniska itp. Wolontariusze tej ekipy muszą byd dyspozycyjni podczas
całego festiwalu oraz podczas dni przygotowao. Powinni też byd komunikatywni i posiadad
zdolności interpersonalne niezbędne przy współpracy z innymi ekipami. Mile widziane jest
posiadanie własnego auta – organizatorzy zapewniają zwrot/zaliczkę na paliwo zużyte przy
pracach związanych z festiwalem.
EKIPA SLOT KARETEK – zajmuje się transportem osób potrzebujących pomocy medycznej
przekraczającej możliwości Ekipy Medyków do pobliskich placówek ochrony zdrowia.
Wolontariusze tej ekipy pełnią dyżury według ustalonego grafiku, jednakże nie muszą
ich spędzad w jednym miejscu – mogą korzystad z oferty festiwalu, ale powinien byd z nimi
kontakt podczas całego trwania dyżuru, aby w razie potrzeby mogli zjawid się niezwłocznie
w ustalonym miejscu. Wolontariusz musi mied własne auto osobowe, organizatorzy
zapewniają zwrot/zaliczkę na paliwo zużyte podczas SAF.
EKIPA MEDYKÓW – ekipa ta zajmuje się zabezpieczeniem medycznym festiwalu. Osoby z tej
ekipy muszą byd pełnoletnie, a przy wjeździe na festiwal przedstawid kopię dokumentu
potwierdzającego ich umiejętności, na przykład dyplom ukooczenia studiów medycznych,
dyplom ukooczonego kursu ratownictwa itp. Pierwszeostwo mają osoby z wykształceniem
medycznym. Osoby z tej ekipy muszą także wpłacid zwracaną po festiwalu kaucję (30zł)
na zabezpieczenie należytego wykonania obowiązków.
PRZEDSZKOLE – ta ekipa zajmuje się prowadzeniem działającego podczas SAF Slotowego
Przedszkola. Idealny wolontariusz powinien mied wykształcenie pedagogiczne lub
doświadczenie w pracy z dziedmi.
EKIPA ELEKTRYKÓW – montuje instalacje elektryczne na terenie festiwalu. Wolontariusz
powinien byd obeznany z pracą elektryka, posiadad odpowiednie uprawnienia, a także móc
przyjechad około tygodnia przed festiwalem i wyjechad kilka dni po festiwalu.
EKIPA OCHRONY – ekipa ta zajmuje się zapewnieniem bezpieczeostwa na terenie festiwalu,
także na terenie pola namiotowego. Wolontariusz tej ekipy powinien byd zdyscyplinowany,
właściwie oceniad sytuację i odpowiednio na nią reagowad. Powinien posiadad zdolności
interpersonalne przydatne w pracy z zespołem i reagowania na zachowania tłumu. Podobnie
jak w Ekipie Medyków, przed festiwalem należy wpłacid zwrotną kaucję w wysokości 30 zł
na zabezpieczenie należytego wykonania obowiązków.
EKIPA SANITARNA – odpowiedzialna za utrzymanie czystości na SAF oraz za sprawy bieżące.
Do zadao tej ekipy należy usuwanie śmieci pozostawionych przez uczestników oraz wymiana
pełnych worków na czyste, sprzątanie toi-toi (dostarczanie papieru toaletowego, mycie
zabrudzeo), utrzymanie czystości pod prysznicami i pobieranie za nie opłat oraz czyszczenie
pobliskich umywalek, sprzątanie korytarzy. Wolontariusze tej ekipy dostają do pracy gumowe
rękawice i mogą korzystad z potrzebnego sprzętu (mioteł, wiader, mopów, ścierek, zapasu
papieru toaletowego). Podobnie jak w Ekipie Medyków i Ekipie Elektryków wolontariusz musi
wpłacid zwrotną kaucję.
Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART
7
EKIPA INSTALACYJNA – wolontariusze tej ekipy zajmują się pomocą przy instalowaniu
namiotów, budowaniu małych scen, zakładaniu instalacji sanitarnych itp. Podczas trwania
festiwalu praca tej ekipy polega na pomocy doraźnej. Idealny wolontariusz powinien potrafid
pracowad w zespole zarówno jako uczestnik, jak i koordynator, powinien posiadad zdolności
manualne, byd kreatywny i znad zagadnienia techniczne związane z działalnością SAF.
Wolontariusze ci muszą także przyjechad około tygodnia przed festiwalem i wyjechad kilka dni
po jego zakooczeniu.
EKIPA TECHNICZNA STAŁA – wolontariusze tej ekipy służą swoją pomocą innym ekipom
(przeniesienie sprzętu czy pomoc przy warsztatach). Muszą przyjechad przed festiwalem
i wyjechad kilka dni po jego zakooczeniu. Będąc wolontariuszem w tej ekipie także należy
wpłacid kaucję.
EKIPA TECHNICZNA SCENICZNA – zajmuje się obsługą sprzętu muzycznego, jego transportem,
montażem, użytkowaniem. Wolontariusz powinien mied doświadczenie lub co najmniej
wiedzę na temat obsługi sprzętu muzycznego. Osoby z tej ekipy także muszą wpłacid kaucję.
Liczba ekip nie jest stała, zmienia się wraz z rozwojem festiwalu. Wymienione wyżej stanowią
pewnego rodzaju podstawę, bez której trudno zorganizowad festiwal. To, czy pojawią się
nowe grupy, czy może rozrosną się już istniejące, zależy w zasadzie jedynie od
zapotrzebowania i fantazji organizatorów, bo chętnych do bycia wolontariuszami podczas SAF
jeszcze nie brakło. Przykładem na rozrost grup może służyd ekipa związana z kafejkami. Kiedy
pojawiły się nowe kafejki, oczywistym było, że potrzeba będzie dodatkowych osób. Osoby
pracujące w kafejkach zajmują się obsługą konsumentów, przygotowywaniem ciepłych
napojów, podawaniem towaru, ale także dbałością o porządek.
Aby uzyskad jak najbardziej aktualne dane o tworzeniu nowych ekip, należy śledzid stronę
internetową.
ZAKOOCZENIE WSPÓŁPRACY I KONTYNUACJA
Kiedy gasną światła, milknie muzyka, sprzęt jest rozmontowywany, a w Lubiążu pojawiają się
dodatkowe autobusy, wiadomo, że kolejny festiwal dobiegł kooca. Trudno mówid o jednym
pożegnaniu, gdyż wolontariusze wyjeżdżają w różnych terminach, jednak zdarzają się
spotkania poszczególnych ekip kooczące współpracę, zwłaszcza tych, które zostają w Lubiążu
jeszcze kilka dni po festiwalu. Podziękowania pojawiają się także w drodze mailowej, rozsyłają
je szefowie ekip.
Idea jest jednak taka, że Slot ma trwad cały rok, zarówno w sercach uczestników, jak
i w faktycznych działaniach lokalnych grup. Najsilniejszą jest inicjatywa „Slot o Wschodzie”,
jest to tak zwany „slotfest”, a więc impreza organizowana przez osoby zaangażowane w SAF
poza Lubiążem i poza czasem festiwalu. Dowodem na to, że Slot trwa cały rok, może byd
forum internetowe na stronie Slotu, jak również kontakty ludzi, którzy spotkali się w Lubiążu.
Niejednokrotnie czekają z niecierpliwością na kolejne spotkanie, na kolejnym festiwalu.
Wolontariat – motor napędowy Festiwalu SLOT ART
8
PODSUMOWANIE
KORZYŚCI Z WOLONTARIATU DLA INSTYTUCJI:
 wolontariusze mogą byd motorem napędowym imprezy lub projektu, a nie tylko
siłą pomocniczą - jeżeli wydaje nam się, że dany projekt czy impreza przerasta
nasze możliwości, to właśnie udział wolontariuszy mogą sprawid, że nabierze ona
znacznie większego rozmachu niż można się było spodziewad
 wolontariat nie musi byd tylko rozumiany jako poświęcenie się i okazja by zrobid
coś pożytecznego, ale może byd też po prostu innym, bogatszym sposobem
na uczestnictwo w jakimś wydarzeniu czy projekcie, co znacznie zwiększą jego
atrakcyjnośd
KORZYŚCI Z WOLONTARIATU DLA WOLONTARIUSZA:
 jeśli wolontariusz poczuje się nie tylko pomocnikiem, ale też uczestnikiem, będzie
wspominał wolontariat jako przygodę, a nawet cenne i przełomowe
doświadczenie.
Dla mnie SlotArt to miejsce, w którym co roku "ładuję" swoje "duchowe akumulatory".
Różnice widzę też pod kątem artystycznym. To tutaj poznałem na warsztatach różnorodne
rodzaje sztuki, o których istnieniu nie miałem pojęcia.
Wojtek, wolontariusz
Slot mobilizuje mnie do rozwoju, zarówno zawodowego, jak i osobistego. Jestem dumna z
tego, że mogę współtworzyd tak wielkie i ważne przedsięwzięcie.
Ania, wolontariuszka
CO WARTO ZAPAMIĘTAĆ
 wolontariusz to nie tylko pomocnik, ale (może przede wszystkim) uczestnik
 wolontariat może byd sposobem na rozwijanie swoich zainteresowao, pasji, a może
po prostu na ciekawe spędzenie wolnego czasu
 dobrze zorganizowany wolontariat może byd siłą przyciągającą nowych uczestników
i odbiorców naszych działao