KOM-EKO – odzyskujemy czysty Lublin

KOM-EKO – odzyskujemy czysty Lublin
Lublin to miasto blisko 700-letniej historii na dawnym szlaku łączącym Europę z Azja
i Wschodem. Lublin to najważniejszy ośrodek akademicki wschodniej Polski.
Jak pisał Gustaw Herling Grudziński to „ostatnie kresowe miasto Rzeczypospolitej”
zachwycające śladami dawnej wielokulturowej mozaiki.
Ale Lublin, to nie tylko miasto bogate tradycją, to również współczesność i równie
wysokie aspiracje.
By nadać im należytą oprawę, od przeszło 16 lat codzienną pracą „Odzyskujemy
czysty Lublin”. Czynimy to w ramach tzw. „lubelskiego systemu gospodarki
odpadami” (nagrodzonego w 2009 roku tytułem „Gminy przyjaznej środkowisku”
i „Lidera Polskiej Ekologii”) – przedsięwzięcia, które organizuje sferę odpadową
w dużym mieście wojewódzkim zakładając współdziałanie trzech grup podmiotów:
1. Władz samorządowych – tworzących skuteczne instrumenty prawne jasno
i precyzyjnie określające elementy systemu i zasady jego funkcjonowania
(takimi dokumentami są regulaminy utrzymania czystości i porządku
oraz wymagania dla przedsiębiorców określające warunki jakie winny oni
spełnić ubiegając się o zezwolenie na odbieranie odpadów) oraz podejmujące
aktywne działania celem stymulacji jego dalszego rozwoju (uzależnienie
wysokości opłata za składowanie odpadów od osiągnięcia przez
przedsiębiorców wymaganego poziomu odzysku odpadów opakowaniowych,
zakup pojemników do selektywnej zbiórki i przekazanie ich przedsiębiorcom
na podstawie umów zobowiązujących ich do samodzielnego zakupu własnych
pojemników w ilości 50% przekazanych przez samorząd, organizacji zbiórki
odpadów niebezpiecznych, ZSEE, opon i wyrobów zawierających azbest)
2. Mieszkańców miasta – obowiązanych do selektywnego gromadzenia odpadów
z podziałem na frakcję mokrą, suchą, odpady zielone, odpady niebezpieczne,
odpady wielkogabarytowe, odpady z remontów oraz zużyty sprzęt RTV i AGD
3. Przedsiębiorców odbierających odpady
Z faktu przynależności do trzeciej z tych kategorii wpływają dla KOM-EKO konkretne
zobowiązania:
1. spełnienia wymogów określonych w Zarządzeniu Nr 496/2006 Prezydenta
Miasta Lublin z dnia 16 listopada 2006 r. w sprawie wymagań jakie powinien
spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia w zakresie
odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości [...].
2. ograniczania ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych
do składowania.
3. selektywnego odbierania wszystkich rodzajów odpadów zebranych przez
właścicieli nieruchomości
i przekazania ich do zagospodarowania
w specjalistycznych instalacjach.
Spełniając wymóg selektywnego odbioru nieczystości, KOM-EKO oferuje swym
klientom możliwość odbioru wszystkich kategorii odpadów wymienionych w Uchwale
nr 963/XXXIX/2006 Rady Miasta Lublin z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie
Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Lublin, tj.
1. Frakcję suchą, tj. zmieszane odpady opakowaniowe
2. Frakcję mokrą, tj. resztki spożywcze, zanieczyszczone odpady opakowaniowe,
tekstylia itp.
3. Odpady zielone, tj. ulegające biodegradacji odpady z parków, cmentarzy,
targowisk itp.
4. Wielkogabarytowe odpady komunalne
5. Odpady z remontów
6. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny
7. Komunalne odpady niebezpieczne.
Wdrażając tak zdefiniowany system selektywnej zbiórki odpadów postarano się
dopasować technologię odbioru odpadów do różnego typu zabudowy mieszkalnej.
Selektywna zbiórka odpadów “u źródła” objęła na dzień dzisiejszy przeszło 15.000
gospodarstw w dzielnicach o niskiej zabudowie jednorodzinnej oraz około 175.000
mieszkańców lubelskich spółdzielni mieszkaniowych.
W budynkach jednorodzinnych o niskiej zabudowie frakcja sucha gromadzona jest w
specjalnie oznaczonych workach z tworzywa sztucznego o poj. 120l, które odbierane
są od mieszkańców oddzielnym samochodem co dwa tygodnie. Frakcja mokra
zbierana jest w pojemnikach 110l i 240 l. KOM-EKO oprócz stosownych worków,
wyposaża mieszkańców w całoroczny harmonogram wywozu pozwalający
na samodzielne planowanie zbiorki odpadów w gospodarstwie domowym.
W przypadku zabudowy wysokiej, wielorodzinnej do gromadzenia frakcji suchej służą
metalowe pojemniki o objętości 2,5m3 ustawiane w porozumieniu z administratorami
osiedli mieszkaniowych w pobliżu najczęściej uczęszczanych ciągów pieszych czy
sklepów. Biały kolor i ażurowa konstrukcja odróżniająca pojemniki do „frakcji suchej’
od pojemników do „frakcji mokrej” pełnią rolę informacyjną oraz umożliwiają
administratorom osiedli bieżące kontrolowanie stanu ich zapełnienia. Na każdym
z pojemników znajduje się informacja o rodzaju odpadów, które powinny być w nim
gromadzone. Podobnie jak w przypadku pojemników niezwykle istotna jest też
odmienna barwa (spójna z oznakowaniem pojemników) i typ samochodów
odbierających selektywnie zbierane „odpady suche”. W specjalnie wydzielonym
przez Wydział Ochrony Środowiska sektorze Lublina (obejmującym zabytkowe Stare
Miasto oraz Centrum) wykorzystując opisane doświadczenia stosowane są metalowe
pojemniki ażurowe o objętości 1,1 m3 .
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iż miejsca ustawienia pojemników do „frakcji
suchej” stają się coraz częściej w obszarze zabudowy wysokiej zaczynem
dla tworzenia osiedlowych punktów selektywnego gromadzenia odpadów.
To w sąsiedztwie tych miejsc (utrwalonych w świadomości mieszkańców jako
związanych z segregacją) administratorzy osiedli organizują miejsca selektywnej
zbiórki odpadów wielkogabarytowych oraz zużytego sprzętu elektrycznego
i elektronicznego. Lokalizacja specjalnie oznakowanych kontenerów ( o pojemności
7, 10 i 15 m3) do gromadzenia selektywnie zbieranych odpadów biodegradowlanych
determinowana jest położeniem osiedlowych trawników i zieleńców.
Logiczną konsekwencją rozwoju opisanego systemu selektywnej zbiórki odpadów,
było w przypadku KOM-EKO objęcie nim odpadów gromadzonych na lubelskich
nekropoliach. W przypadku firmy administrującej dwoma cmentarzami komunalnymi
(w tym cmentarzem przy Drodze Męczenników Majdanka – największej nekropolii
na prawym brzegu Wisły) oraz świadczącej usługi odbioru odpadów z 4 cmentarzy
wyznaniowych wydawało się to nawet koniecznością. Zaniechanie budowy systemu
selektywnej zbiórki nieczystości z nekropolii byłoby źródłem zaburzenia komunikacji
społecznej przedsiębiorstwa z odbiorcami jego usług. Wywołany dysonans
poznawczy stawiał by u klientów pod znakiem zapytania zasadność segregacji
odpadów w innych obszarach jego aktywności.
Adoptując i wykorzystując więc wypróbowane już metody segregacji zaproponowano
analogiczny model „dualny” z podziałem na:
odpady opakowaniowe, tj. lampiony ze szkła i tworzyw sztucznych –
gromadzone w białych, metalowych, ażurowych pojemnikach o pojemności
1,5m3
odpady biodegradowalne z wieńców i kwiatów naturalnych oraz stroiki
z tworzyw sztucznych – gromadzone w pojemnikach 1100l.
Od samego początku program selektywnej zbiórki odpadów wspierany był przez
działania informacyjne w postaci ulotek dostarczanych indywidualnie do każdego
z mieszkańców Lublina. Ulotkom objaśniającym zasady segregacji towarzyszyły
plakaty umieszczane w porozumieniu z administratorami budynków. Całą akcję
prowadzoną przez KOM-EKO począwszy od 2004 roku promowało hasło „Czysty
Lublin w naszych rękach”. Przekaz owych materiałów opierał się na trzech prostych
zasadach:
1. uświadomieniu, iż najbardziej efektywne zagospodarowanie odpadów,
możliwe jest w przypadku prowadzenia segregacji odpadów „u źródła” tj.
w miejscu ich powstawania, czyli w każdym gospodarstwie domowym
2. wskazaniu wymiernych (ekonomicznych – oplata za odpady segregowane jest
niższa niż ta ponoszona za odbiór odpadów zmieszanych) i niewymiernych
(ekologia) korzyści płynących z tytułu segregacji
3. prostocie formy i treści – przekaz nie może być skomplikowanych (mnożenie
rodzajów odpadów, które mogą lub nie powinny trafić do danego rodzaju
pojemnika może zniechęcić miast zachęcić do segregacji stwarzając
wrażenie, iż jej mechanizm jest nazbyt złożony).
Kolejną podstawową zasadą warunkująca powodzenie prowadzonych działań
edukacyjnych jest ich kompleksowość. Stąd współgrająca z materiałami
edukacyjnymi barwa stosowanych pojemników, ich odmienny kształt oraz stosownie
oznakowane pojazdy odbierające segregowane odpady.
Warto w tym miejscu oczywiście zapytać o skuteczność prowadzonych przez nas
działań. Po siedmiu latach funkcjonowania dualnego systemu selektywnej zbiórki
odpadów obserwujemy stałą progresję w ilości zbieranych odpadów
opakowaniowych. Wydaje się, iż obiektywnym miernikiem tam określonego trendu
jest współczynnik rotacji pojemników bądź worków z „frakcją suchą”. W obszarze
zabudowy jednorodzinnej możemy mówić o 100% uczestnictwie w zbiórce
i stabilnym wyniku na zakładanym przez nas poziomie. W segmencie zabudowy
wielorodzinnej wysokiej (model przeważający w Lublinie) obserwujmy większą
dynamikę wzrostu tego współczynnika przy świadomości rezerw tkwiących w tym
obszarze. Dla ich wyzwolenia, konieczne jest prowadzenie bieżącej współpracy
z administratorami spółdzielni mieszkaniowych w zakresie odpowiedniego nasycenia
podległych im obszarów pojemnikami, ich właściwej lokalizacji oraz działań
edukacyjnych.
Rotacja pojemników do selektywnej zbiórki odpadów w latach [szt./m-c]
LP
Pojemnik
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1
Worek 120l –
zabudowa
jednorodzinna
2,16
2,39
2,49
2,46
2,29
2,76
2,51
2
Pojemnik 2,5m3
–
zabudowa
wielorodzinna
0,34
1,64
2,49
2,63
3,34
3,75
4,11
Mając na względzie, iż obowiązkiem przedsiębiorcy jest nie tylko odbiór
poszczególnych rodzajów odpadów ale również ich zagospodarowanie, KOM-EKO
podjęło w roku 2002 wysiłek budowy własnego Zakładu Zagospodarowania
Odpadów. Zlokalizowane przy ul. Metalurgicznej w Lublinie instalacje ochrzczono
mianem „Zakładu Odzysku i Recyklingu”.
Jako pierwsza powstała linia sortownicza odpadów opakowaniowych, na której
dokładnej segregacji poddawana jest frakcja sucha. Co ciekawe w jej ciągu
technologicznym po raz pierwszy w Polsce wykorzystano separator dyskowy (Debris
Roll Screen) odsiewający zanieczyszczenia natury mineralnej i organicznej.
Obserwacja efektów procesu selektywnej zbiórki odpadów „u źródła” oraz ich
sortowania na linii sortowniczej wykazały, iż jedynie 60% wysortowanych odpadów
nadaje się do odzysku materiałowego jako surowce wtórne. Surowce, które
ze względu na swą jakość nie mogły znaleźć nabywców, bądź jak w przypadku
opakowań wielomateriałowych ze względów na trudność technologii przerobu nie
sposób było nimi nikogo zainteresować okazały się wdzięcznym tworzywem dla
paliwa alternatywnego (RDF). Na bazie tego typu odpadów wytwarzane jest
jednorodne jakościowo paliwo alternatywne w postaci rozdrobnionej frakcji o średnicy
Ø30 mm. Do produkcji paliwa używane jest także zrębka drewniana pochodząca
z selektywnej zbiórki odpadów zielonych oraz odpady pochodzące z rozbiórki
selektywnie zbieranych odpadów wielkogabarytowych (drewno, gąbka, włókniny).
Doświadczenia zdobyte przy produkcji paliwa alternatywnego na bazie odpadów
suchych zwróciły naszą uwagę na zmieszane odpady komunalne, kierowane
dotychczas do składowania na wysypisku w podlubelskim Rokitnie. Duży udział w ich
strukturze odpadów opakowaniowych zanieczyszczonych w sposób wykluczający ich
wykorzystanie na drodze recyklingu materiałowego skłonił nas do budowy linii
sortowniczych wydzielających tę frakcję w celu produkcji paliwa alternatywnego.
Na dzień dzisiejszy na terenie Zakładu pracuje 8 urządzeń rozdrabniających
o łącznych zdolnościach wytwórczych 3.000 Mg/m-c, w znaczący sposób
redukujących ilość odpadów deponowanych na składowisku. Warto w tym miejscu
również zwrócić uwagę, iż produkcja paliwa alternatywnego okazała się doskonałym
buforem na przełomie 2008 i 2009 roku w obliczu załamania rynku surowców
wtórnych. Kiedy w grudniu 2008 roku na skutek zamknięcia rynków
dalekowschodnich oraz spadku cen ropy naftowej nie sposób było sprzedać
kilograma makulatury, folii, butelki PET czy innych tworzyw sztucznych możliwość ich
zagospodarowania w procesie produkcji paliwa alternatywnego uratowało cały
system selektywnej zbiorki odpadów.
Istniejące linie do produkcji paliwa alternatywnego na bazie odpadów zmieszanych
pełnią jednocześnie funkcje realizacji pierwszego etapu procesu mechanicznobiologicznego przekształcania odpadów (MBP). W ich ciągu technologicznym
w sposób mechanicznych wydzielana jest frakcja organiczna przeznaczone do
stabilizacji w procesie kompostowania oraz frakcja mineralna wykorzystywana jako
materiał technologiczny na składowisku odpadów. Obecnie KOM-EKO jest na etapie
planowania nowej inwestycji polegającej na budowie zamkniętej dynamicznej
kompostowni odpadów zamykającej proces MBP. W przygotowaniu w/w projektu
wykorzystywane są doświadczenia zbierane podczas kompostowania selektywnie
zbieranych odpadów organicznych w ramach funkcjonującej od 2004 roku odkrytej
kompostowni pryzmowej. Proces kompostowania jest tu prowadzony na bazie
technologii S.D.E. opracowanej przez dr E. Wielanda z Uniwersytetu Przyrodniczego
w Poznaniu.
Budowany etapami Zakład Odzysku i Recyklingu KOM-EKO to dzisiaj:
1. Linia sortownicza odpadów suchych z modułem produkcji paliwa
alternatywnego
2. Linia sortownicza selektywnie zbieranych odpadów z nekropolii z modułem
produkcji paliwa alternatywnego
3. 4 linie sortownicze zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych
umożliwiające produkcję paliwa alternatywnego oraz realizację pierwszych
etapu mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów
4. Kompostownia pryzmowa odpadów biodegradowalnych
5. Plac rozbiórkowy odpadów wielkogabarytowych
6. Punkt zbiórki zużytego sprzętu RTV i AGD
7. Stacja przeładunkowa odpadów
Wyrazem efektywności Zakładu Odzysku i Recyklingu jest 11 krotny na przestrzeni
ostatnich pięciu lat wzrost produkcji paliwa alternatywnego
2006
Wielkość
produkcji
alternatywnego [Mg/a]
paliwa 2.415,41
2007
2008
2009
2010
2.570,46
5.335,52
13.555,12 27.563,50
Wzrost ilości wytwarzanego paliwa alternatywnego w połączeniu ze efektem
sortowania surowców wtórnych i zagospodarowania przez kompostowanie odpadów
organicznych znajduje odbicie w najbardziej syntetycznym wskaźniku efektu
ekologicznego jaką jest poziom odzysku. W tym wypadku definiujemy go jako stopień
redukcji zbieranych przez KOM-EKO odpadów przeznaczonych do składowania. W
roku 2010 uratowano przed składowaniem 50% odbieranych przez KOM-EKO
z terenu Lublina odpadów.
Dotychczasowe doświadczenia KOM-EKO wskazują, iż ważnym stymulatorem
dalszego rozwoju systemu selektywnej zbiórki odpadów jest edukacja ekologiczna
kierowana celowo do poszczególnych grup społecznych (np. dzieci, młodzież
szkolna, studenci, pracownicy uczelni wyższych, przedstawiciele samorządów itp.).
Przywoływany tu wielokrotnie Zakład Odzysku i Recyklingu daje im szanse
praktycznego
zapoznaniem
się
ze
stosowanymi
metodami
zbiórki
i zagospodarowania odpadów.
Z opisanego powyżej bogatego potencjału edukacyjno-dydaktycznego korzystają
regularnie w ramach zajęć laboratoryjnych studenci kierunków ochrony środowiska,
chemii czy materiałoznawstwa studiujących na:
• Politechnice Lubelskiej,
• Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie,
• Katolickim Uniwersytecie Lubelskim
• Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej.
W roku 2008 na terenie Zakładu realizowany był popularny, adresowany do
najmłodszych program telewizyjny „Jedynkowe Przedszkole”, promujący selektywną
zbiórkę odpadów.
Z doświadczeń KOM-EKO w zakresie zagospodarowania odpadów wielokrotnie
korzystali goszczący w Zakładzie samorządowcy a także goście zagraniczni m.in.
z Rosji i Ukrainy
.
Logiczną konsekwencją uprzednio podejmowanych działań było „podjęcie rękawicy”
rzuconej przez NFOŚiGW w postaci projektu budowy na terenie Zakładu Odzysku i
Recyklingu pierwszego w Polsce Centrum Edukacyjno-Demonstracyjnego, którego
zadaniem
jest
upowszechnianie
sprawdzonych
rozwiązań
technicznotechnologicznych w zakresie selektywnego zbierania i zagospodarowywania
odpadów. Od czasu uroczystej inauguracji w październiku 2010r., każdego tygodnia
Centrum gości dziesiątki przedszkolaków, młodzieży szkolnej, studentów
i samorządowców zgłębiających tajniki ekologii.