Scenariusz+lekcji+wychowawczej++liceum - 3 BIEGUN

KURSY INTERNETOWE Z OPERONEM
WYZNACZAĆ CELE
I UMIEĆ JE REALIZOWAĆ –
METODA MARKA KAMIŃSKIEGO
MODUŁ 3.
Metoda Biegun w praktyce – jak wykorzystać ją
w pracy z uczniami na różnych etapach edukacji
AUTOR: BEATA SUCHECKA, MAREK KAMIŃSKI
1
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
SCENARIUSZE LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: LICEUM
LEKCJA 1, WPROWADZAJĄCA: POSZUKIWACZE BIEGUNÓW
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■dowiaduje się, na czym polega metoda Biegun i kto jest jej twórcą,
■■poznaje technikę burzy mózgów,
■■aktywnie uczestniczy w formułowaniu zasad współpracy,
■■ćwiczy umiejętność myślenia nielinearnego,
■■uzasadnia swoje zdanie i przytacza argumenty,
■■integruje się z innymi członkami grupy,
■■rozwija postawę opartą na uważności, empatii i otwartości.
METODY PRACY
■■ćwiczenie integracyjne,
■■dyskusja,
■■miniwykład,
■■burza mózgów.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■ ustawienie ławek pod ścianą, tak by na środku sali pozostało wolne miejsce do wykonania ćwiczenia,
■■duże kartki i kolorowe mazaki,
■■taśma do przyklejania kartek do ściany/tablicy.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel wyjaśnia, na czym polega burza mózgów, przedstawia jej zasady (załącznik 1), po czym
pyta uczniów, co dla nich oznaczają sukces, osiąganie celu i co one dają. Zapisuje skojarzenia podawane przez uczniów na tablicy. W trakcie trwania burzy mózgów nauczyciel zadaje inspirujące
pytania pomocnicze, prosząc na przykład o podawanie przykładów osób, które według uczniów
osiągnęły sukces.
2
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Gdy skojarzenia są zapisane, nauczyciel zaprasza klasę do dyskusji: Czy sukces musi opierać się na
zdobyczach materialnych? Czy możliwe jest osiągnięcie sukcesu wewnętrznego, osobistego? Czy
to, co dla mnie jest sukcesem, musi też być nim dla innych? Co muszę zrobić, by osiągnąć sukces
w ważnej dla mnie kwestii? Jakie cechy powinienem rozwijać? Od czego zacząć?
Część główna
Nauczyciel pyta uczniów, kim jest Marek Kamiński. Czy ich zdaniem osiągnął zamierzone cele? Dlaczego? Uzupełnia wypowiedzi uczniów, prezentując krótką notkę biograficzną podróżnika i przytaczając kilka przykładów jego słynnych wypraw (np. wyprawa z Jasiem Melą). Następnie pyta
uczniów, jakie cechy spowodowały, że Kamiński osiągnął zamierzone cele – odpowiedzi uczniów
zapisuje na tablicy.
Wskazując na zapisane na tablicy słowa, nauczyciel pyta uczniów:
■■czy odnajdują w sobie te cechy,
■■dlaczego te cechy są ważne, czy przydają się tylko w wyprawach podróżników, jakie jest zastosowanie dla nich w codziennym życiu.
Nauczyciel opowiada o celach metody Biegun. Sygnalizuje, że składa się ona z 10 kroków, które
uczniowie poznają na kolejnych lekcjach. Kolejne spotkania będą zatem wspólną podróżą, w trakcie której każdy będzie miał okazję lepiej poznać samego siebie i sprecyzować indywidualne obszary, które uznaje za ważne. Jako warunek niezbędny do powodzenia całego przedsięwzięcia podaje konieczność wzmacniania wewnętrznej siły i motywacji, lepszego poznania siebie nawzajem
oraz budowania zaufania.
Nauczyciel zapisuje na dużej kartce: „Biegun – nasze zasady” i prosi uczniów o przedstawianie zasad, które są dla nich ważne dla stworzenia przyjaznej atmosfery w trakcie pracy z metodą. Listę
zasad spisuje na kartce, którą wiesza w widocznym miejscu. Zadaniem nauczyciela jest inspirowanie uczniów i zachęcanie do wyrażania potrzeb, pomysłów.
Nauczyciel prosi uczniów o wstanie z miejsc i zamknięcie oczu. Następnie przedstawia reguły ćwiczenia: Teraz, chodząc powoli, znajdźcie osobę, która znajduje się obok was i bardzo delikatnie złapcie ją za rękę. Uważajcie na każdy krok, bądźcie ostrożni i skupieni, nie otwierajcie oczu ani nie wydawajcie dźwięków. Postarajcie się wspólnie stworzyć krąg, tak, by wszystkie osoby były połączone.
Część podsumowująca
Uczniowie dzielą się wnioskami i odczuciami płynącymi z ćwiczenia. Nauczyciel podsumowuje informacje przedstawione na lekcji, zwracając uwagę na znaczenie, jakie ma kontakt, siła grupy, zaufanie do siebie nawzajem i dbanie o bezpieczeństwo swoje oraz pozostałych uczestników.
Zadanie domowe
Każdy z uczniów powinien założyć zeszyt do pracy z metodą Biegun.
3
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 2: KROK 1 – ODKRYJ SWÓJ BIEGUN
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■poznaje różne znaczenia słowa „biegun”,
■■dowiaduje się, co słowo „biegun” oznacza w kontekście metody Marka Kamińskiego,
■■określa, jakie znaczenie w życiu człowieka mają cele, marzenia, wyzwania,
■■definiuje swój cel – Biegun – i zapisuje go w dzienniku.
METODY PRACY
■■ćwiczenie relaksacyjne,
■■burza mózgów,
■■praca w parach,
■■praca indywidualna, poprzedzona relaksacją.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■flipchart,
■■kolorowe flamastry,
■■kartki,
■■długopisy lub ołówki dla każdego,
■■zdjęcia lub ilustracje przedstawiające biegun.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel prowadzi krótkie ćwiczenie oddechowe. Mówi: „Usiądź wygodnie, tak by obie stopy
znajdowały się na podłodze. Zamknij oczy. Zwróć uwagę na dźwięki, które są wokół. Co słyszysz?
Teraz zwróć uwagę na siebie. Jak oddychasz – szybko czy wolno? Nic nie rób ze swoim oddechem,
nie zmieniaj go – po prostu obserwuj. Zwróć uwagę na to, w jaki sposób wdychasz i wydychasz powietrze. Czy powietrze jest takie samo przy wdechu jak przy wydechu? Jest ciepłe czy zimne? Teraz weź głęboki wdech i poczuj, jak powietrze cię wypełnia. Dokąd wędruje? Jak się z tym czujesz?
Pobądź chwilę ze swoim oddechem, a kiedy będziesz gotowy – otwórz oczy.
4
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Część główna
Nauczyciel staje przy flipcharcie, zapisuje na nim „Biegun” i pyta uczniów, z czym kojarzy im się
to słowo. Nauczyciel pyta też o skojarzenia „pozapodróżnicze” (np. kres, skrajność). Wszystkie odpowiedzi są zapisywane, tworzą mapę skojarzeń. Nauczyciel wiesza mapę na ścianie i opowiada
o tym, czym jest biegun według metody Marka Kamińskiego.
Uczniowie dobierają się w pary, w których poszukują odpowiedzi na pytania: Co mogłoby być moim
Biegunem? Co jest dla mnie ważne? Do czego chcę dążyć? O czym marzę?
Następnie każdy z uczniów zapisuje refleksje w swoim dzienniku. Nauczyciel notuje na tablicy pytania pomocnicze: Co jest Twoim Biegunem?, Do czego dążysz?, Czego pragniesz?, Co jest Twoim
największym marzeniem?, Co chciałbyś osiągnąć?, Kim chciałbyś być? Nazwij swój Biegun.
Część podsumowująca
Nauczyciel pyta uczniów o odczucia związane z pracą w parach. Zadaje im pytania: Co was zaskoczyło w tym ćwiczeniu?, Co było dla was nowe?, Co jest ciekawe?, Czy mieliście z czymś kłopot?, Jak
wam się o tym rozmawiało?
Chętne osoby mogą podzielić się refleksją zapisaną w dzienniku. Rolą nauczyciela jest zadbanie
o komfort uczniów, tak by uczyli się otwartości, wyrażania potrzeb i dzielenia tym, co jest dla nich
ważne. Istotne jest pilnowanie przestrzegania przez grupę zasad, które zostały sformułowane podczas lekcji wprowadzającej do pracy z metodą.
Zadanie domowe
Na flipcharcie nauczyciel rysuje wzór – „obszary naszych marzeń” (załącznik 2). Objaśnia obszary.
Podaje instrukcję: „Waszym zadaniem jest stworzenie w domu osobistej mapy marzeń, przy wykorzystaniu kolorowych zdjęć z gazet. Wybierzcie te, które będą oznaczały wasze marzenia w tym obszarze, np. nauki, podróży. Możecie naklejać wybrane przez was zdjęcia, możecie rysować sami to,
co obrazuje wasze marzenia”. Nauczyciel tłumaczy, że mapa marzeń, którą tworzymy, uruchamia
naszą wyobraźnię i pozwala nam się zbliżyć do ich realizacji. Wyobraźnia i marzenia pozwalają znaleźć Biegun, kierują naszym myśleniem planowaniem, działaniem. Ważne, żeby mapa została stworzona w ciągu jednego popołudnia/wieczoru, umożliwiając uczniom pełne skupienie się na pracy.
5
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 3: KROK 2 – MAPA DROGI
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■ćwiczy umiejętność autoanalizy i szczegółowego opisywania stanów emocjonalnych,
■■dekoduje informacje, jakich dostarczają przeżywane emocje,
■■rozwija umiejętność planowania,
■■ćwiczy umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego,
■■wie, że ważne jest formułowanie realistycznego celu i planowanie,
■■dowiaduje się, jak określać cel, by miał jak największe szanse na realizację,
■■opracowuje wstępny plan działania.
METODY PRACY
■■miniwykład,
■■dyskusja,
■■burza mózgów,
■■praca indywidualna, poprzedzona wyciszeniem.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■flipchart,
■■flamastry,
■■kartki,
■■długopisy dla wszystkich.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel, wykorzystując technikę burzy mózgów, prosi o podawanie jak największej liczby uczuć
i emocji, które mogą występować u człowieka – podawane skojarzenia zapisuje na tablicy. Następnie prosi, by każdy wybrał spośród nich pięć dowolnych i zanotował je w zeszycie według schematu:
ZŁOŚĆ: Jestem zły. To oznacza, że czuję się... Dlaczego jestem zły? Co powoduje, że jestem zły? Co mi
to mówi o mnie samym? Co mogę zrobić z tymi uczuciami?
Uzasadnienia i opisy mogą być hipotetyczne (uczniowie wyobrażają sobie sytuację, w której mogliby poczuć dane uczucie/emocję, na przykład sprzeczka z kolegą, kolejka w sklepie).
6
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Nauczyciel mówi uczniom o tym, że to, co mamy „w środku”, jest bardzo ważne, ponieważ niesie
istotne informacje. Podkreśla rolę, jaką w procesie dążenia do Bieguna odgrywa bycie w kontakcie
ze swoimi przeżyciami i słuchanie ich głosu.
Część główna
Uczniowie kładą przed sobą mapy marzeń przygotowane w domu. Nauczyciel prosi, by każdy wybrał ze swojej mapy jeden obszar, w którym chce osiągnąć coś ważnego (np. Nauka/Podróże/Kreatywność). Nauczyciel opowiada historię pomysłu wyprawy z Jaśkiem Melą i o tym, jak ewoluował
pomysł (M. Kamiński, Razem na bieguny, Fundacja Marka Kamińskiego, Gdańsk 2005, s. 9–18). Wyjaśnia, że marzenie pobudza pozytywne emocje, motywację, siłę wyobraźni. Ale cel musi być bardziej realistyczny, byśmy mogli potem budować plan i podążać w kierunku tego celu.
Można na flipcharcie zapisać wskazówki „WARTO”, które mówią, jak określić cel.
Cel powinien być:
„Wartościowy” – to jest dla nas ważne, wzbogaci nasze życie, czegoś nas nauczy, coś da innym itd.
„Ambitny” – jest to dla nas pewne wyzwanie, może będzie trudny, ale damy sobie radę!
„Realistyczny” – w pewnym momencie od marzeń musimy przejść do pytania „Jak to zrobić?”.
„Terminowy” – cel powinien mieć określony czas na realizację, np. za rok, za pięć lat, kiedy będę
miał 15, 20, 25 lat…
„Opisany” – niektórzy twierdzą, że jeśli zapiszemy nasz cel, to ma on większą szansę realizacji.
Każdy z uczniów definiuje pisemnie swój cel, stosując się do powyższych zasad.
Część podsumowująca
Chętni uczniowie przedstawiają wyniki pracy na forum. Nauczyciel podsumowuje informacje, mówiąc o roli, jaką odgrywa plan w skutecznym dążeniu do celu. Proponuje też, aby od tego dnia każdy z uczniów codziennie wieczorem poświęcił 10 minut na refleksję nad planem. Spotkanie kończy
„rundka”, w której każdy z uczniów mówi o tym, jak się czuje TERAZ, i rozwija opis swojego stanu,
nawiązując do ćwiczenia z początku lekcji.
Zadanie domowe
Masz już swój Biegun. Znasz cel, który chcesz osiągnąć, i wiesz już, jakie kroki masz podjąć w tym
kierunku. Zastanów się, czy są wystarczające? Czy coś jeszcze przychodzi Ci do głowy? Czy coś mógłbyś poprawić, zmienić, udoskonalić? Refleksje zanotuj w swoim dzienniku.
7
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 4: KROK 3 – NAJLEPSZĄ PRAKTYKĄ JEST DOBRA TEORIA
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■wie, jakie znaczenie w wyprawie na swój Biegun ma wiedza i zdobywanie informacji,
■■rozwija umiejętność poszukiwania różnorodnych źródeł informacji,
■■uzasadnia i argumentuje swoje stanowisko,
■■uczy się zadawania pytań oraz szukania nowych rozwiązań,
■■rozwija umiejętność tworzenia, konkretyzacji i realizacji planu.
METODY PRACY
■■miniwykład,
■■dyskusja,
■■praca w parach,
■■praca indywidualna poprzedzona wyciszeniem.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■opis wyprawy z Jaśkiem Melą na Bieguny 2004 (M. Kamiński, Razem na bieguny, Fundacja Marka Kamińskiego, Gdańsk 2005, s. 108, 112, 121),
■■karteczki z przygotowanym niedokończonym zdaniem „Najpierw…”, „Potem…”, „Następnie…”,
„Biegun…”.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel czyta na głos opis wyprawy z Jaśkiem Melą na Bieguny 2004 (M. Kamiński, Razem na
bieguny, Fundacja Marka Kamińskiego, Gdańsk 2005, s. 108, 112, 121). Dyskusja – uczniowie wymieniają opinie na temat organizacji i przebiegu wyprawy: Co było istotne?, Na co należało zwrócić
szczególną uwagę?, Co sprawiło, że wyprawa z chłopcem się powiodła?, Na czym polegała odpowiedzialność Kamińskiego?, O czym musiał pamiętać?
Część główna
Uczniowie dobierają się w pary i wykonują pisemnie pracę składającą się z 3 etapów:
Etap 1: Mój cel (zapisują swój cel/Biegun).
8
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Etap 2: Co muszę zrobić, aby dojść do swojego Bieguna? Aby pomóc w układaniu planu, nauczyciel
rozdaje uczniom karteczki z zapisanymi słowami: „Najpierw…”, „Potem…”, „Następnie…”, „Biegun…”.
Etap 3: Czego będę potrzebował? Jakie zasoby będą konieczne? Z czyjej pomocy warto skorzystać?
Uczniowie wypisują osoby, które mogłyby im pomóc w dojściu na ich Biegun oraz to, co będzie im
konieczne (środki materialne, wiedza itd.).
Część podsumowująca
Każdy z uczniów indywidualnie zapisuje przemyślenia w dzienniku: Masz już plan swojej drogi na
Biegun. Na jego podstawie rozpisz w swoim dzienniku listę osób, z którymi możesz porozmawiać,
skonsultować się. Pomyśl nad tym, gdzie możesz znaleźć potrzebne informacje. Może coś jeszcze
przychodzi Ci do głowy? Zapisz to w swoim dzienniku.
Zadanie domowe
W gazetach, książkach i internecie poszukaj informacji, które mogą pomóc ci w osiągnięciu zamierzonego celu. Przeczytaj historie innych osób, które pokonały podobną drogę i zanotuj swoje przemyślenia. Zastanów się, jak można zrobić to jeszcze inaczej.
9
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 5: KROK 4 – POZA SCHEMATEM
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■ustala listę trudności, które uniemożliwiają realizację celu,
■■definiuje własne mocne i słabe strony,
■■szuka różnych rozwiązań jednej sytuacji,
■■wie, czym są przekonania i jak działają,
■■poznaje przykłady przekonań pozytywnych i odbierających siłę,
■■wie, jaki wpływ przekonania mają na działania.
METODY PRACY
■■ćwiczenie ruchowe,
■■burza mózgów,
■■dyskusja,
■■praca w parach,
■■praca indywidualna poprzedzona relaksacją.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■duże kartki,
■■flamastry.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Uczniowie stają tak, by móc swobodnie wyprostować i rozłożyć ręce. Każdy stara się wychylić ramię jak
najdalej za plecami. Zapamiętuje miejsce, do którego udało mu się wychylić ramię. Sięga ponownie
i okazuje się, że sięgnął dużo dalej. Za trzecim razem jeszcze dalej. Nauczyciel omawia to proste ćwiczenie w kontekście pokonywania własnych ograniczeń (Potrafisz więcej niż ci się początkowo wydaje).
Część główna
Nauczyciel staje przy zawieszonej na tablicy dużej kartce i zadaje pytanie: Co nas najbardziej może
powstrzymywać i ograniczać w drodze na nasz Biegun? Uczestnicy podają możliwe ograniczenia,
a prowadzący zapisuje je na kartce w postaci mapy skojarzeń. Omawia ograniczenia, zwracając
uwagę na nasze własne założenia i przekonania, lęki i obawy, które najbardziej nas ograniczają.
10
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Nauczyciel dzieli tablicę na 2 części i zapisuje:
a) Przekonania wspierające/dające siłę,
b) Przekonania blokujące/odbierające siłę.
Prosi uczniów o podanie kilku przykładów. Następnie ustnie próbuje wraz z uczniami przekonania
blokujące zmienić na wspierające.
W kolejnym etapie każdy z uczniów indywidualnie wypisuje w dzienniku własne przekonania, które są blokujące, i stara się je zastąpić zdaniami wspierającymi.
Przykładowe przekonania wspierające: „Jestem wytrwały”, „Mam umiejętności, które mogę rozwijać”, „Jest wiele rzeczy, których mogę się nauczyć”, „Kiedy jest trudno, uczę się czegoś nowego i się
rozwijam”, „Trudności kiedyś się kończą”, „Mogę spróbować jeszcze raz”.
Przykładowe przekonania blokujące: „To mi nigdy nie wychodzi”, „Innym nie można ufać”, „To się
nigdy nie zmieni”, „Inni mi nie pomogą”, „Mnie się nigdy nie udaje”, „To jest za trudne”.
W kolejnym ćwiczeniu nauczyciel prosi, by każdy z uczniów wypisał w zeszycie swoje trzy „słabe
strony”, a następnie przy każdej z nich wypisał trzy korzyści płynące z takiego stanu rzeczy. Zadanie może być potraktowane humorystycznie – uczniowie powinni wypisywać pierwsze skojarzenia, bez oceniania czy uzasadniania ich. Takie podejście uczy dystansu, pomaga „odświeżyć umysł”
i spojrzeć na problem z innej perspektywy.
Przykład:
LENISTWO – mam dużo wolnego czasu, znam wszystkie smaki zupek chińskich, zawodowo mogę
zostać testerem foteli.
Część podsumowująca
Chętni uczniowie dzielą się własną refleksją i przedstawiają efekty ćwiczeń.
Zadanie domowe
Spróbuj przez 21 dni codziennie przez 7 minut przed zaśnięciem i po przebudzeniu rozmyślać o swoim marzeniu/Biegunie. Dzięki temu umysł zaczyna tworzyć nowe rozwiązania, pracuje podświadomość, tworzy się pożądany nawyk.
11
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 6: KROK 5 – SIŁA WYOBRAŹNI
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■uczy się, jak w myślach przechodzić swoją drogę na Biegun, wizualizować problemy i sposoby radzenia sobie z nimi,
■■uczy się prognozowania i wyciągania wniosków,
■■ćwiczy umiejętność koncentracji.
METODY PRACY
■■ćwiczenia relaksacyjne,
■■wizualizacja.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■maty lub koce.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel prosi uczniów, by wygodnie położyli się na podłodze, a następnie prowadzi krótką sesję relaksacji. Poleca uczniom zamknąć oczy i podążać za jego głosem. Prosi, by z całej siły napinali
i po 2 sekundach rozluźniali kolejne partie ciała: dłonie, ramiona, uda, stopy, twarz. Głos nauczyciela powinien być cichy i spokojny, łagodnie prowadzący przez kolejne etapy ćwiczenia.
Kolejnym krokiem jest skupienie się na własnym umyśle – nauczyciel poleca uczniom, by przez
chwilę przyjrzeli się własnym myślom, obserwowali je jak obłoki płynące po niebie, bez oceniania
i komentowania. Zachęca, by spojrzeli na własny umysł jak na serię ruchomych obrazów, tak jakby oglądali telewizję.
Część główna
Nauczyciel prosi, by każdy z uczniów wyobraził sobie najbardziej zaskakujące i ekstremalne sytuacje, które mogą mu się zdarzyć, a następnie – w wyobraźni – zaplanował i zwizualizował co najmniej trzy sposoby poradzenia sobie z nimi.
Można zadawać pomocnicze pytania, by stymulować wyobraźnię: Co robisz?, Jak działasz?, Co wykorzystujesz?, Czy ktoś ci pomaga? itd. W wizualizacji ważne jest używanie w wypowiedziach czy
pytaniach czasu teraźniejszego.
12
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Część podsumowująca
Ćwiczenie wykonywane w ciszy przez każdego ucznia indywidualnie: Na bazie tego, co zbudowałeś
w ostatnich paru krokach zwizualizuj swój plan. Co się pojawia? Przeprowadź w wyobraźni różne
scenariusze i warianty swojego planu. Refleksje zanotuj w dzienniku.
Każdy z uczniów zapisuje też minicel do zrealizowania w ciągu najbliższych 5 dni – może to być coś,
co chciał zrobić, ale odczuwał blokadę, coś, o czym dotychczas zapominał, jakiś rodzaj osobistego
wyzwania związanego z domem, szkołą lub kontaktami z rówieśnikami.
Zadanie domowe
1. Przynajmniej raz dziennie wykonuj ćwiczenie oddechowe, połączone z rozluźnianiem ciała i uważną obserwacją własnych myśli.
2. Zrealizuj minicel w ciągu najbliższych 5 dni (do następnego spotkania na lekcji).
13
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 7: KROK 6 – START
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■uczy się, jak formułować i osiągać cele krótkoterminowe,
■■konfrontuje teorię z praktyką i wyciąga wnioski,
■■uzasadnia swój punkt widzenia,
■■rozwija umiejętność myślenia przyczynowo-skutkowego,
■■konfrontuje się z własnymi blokadami,
■■porządkuje informacje,
■■ćwiczy umiejętność wystąpień publicznych.
METODY PRACY
■■prezentacja doświadczeń (wystąpienie),
■■praca indywidualna (refleksja poprzedzona relaksacją).
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Na podstawie zadania domowego z poprzedniej lekcji uczniowie indywidualnie przygotowują plan
wystąpienia. Porządkują informacje związane z realizacją zadania: będą opowiadać, jaki był ich minicel, uzasadniać, dlaczego był dla nich ważny, opisywać, w jaki sposób przygotowywali się do realizacji oraz jak to wyglądało w praktyce (Co się wydarzyło? Co się udało, a co było trudne? Co nasz zaskoczyło?). Przy prezentacji ważna jest też postawa ciała, ton głosu oraz sposób prezentacji wniosków.
Część główna
Każdy z uczniów staje przed klasą i opowiada o realizacji zadania. Każde wystąpienie jest nagradzane brawami.
Część podsumowująca
Nauczyciel omawia wystąpienia uczniów, nawiązując do wiedzy przedstawionej na poprzednich
lekcjach. Zwraca uwagę na mocne strony wystąpień, podkreśla też, że umiejętność mówienia o własnym planie i konfrontowania go z rzeczywistością jest bardzo ważnym elementem procesu. Istotna jest też umiejętność słuchania innych i czerpania inspiracji, konfrontowanie ich przeżyć z własnymi i wyciąganie wniosków.
Zadanie domowe
Opisz w dzienniku swoje refleksje i wnioski związane z realizacją zadania oraz dzisiejszą lekcją. Co
cię zainspirowało, zaciekawiło? Co było ważne?
14
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 8: KROK 7 – DROGA JEST WAŻNIEJSZA NIŻ CEL
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■zdobywa wiedzę o tym, jak ważna jest koncentracja, siła powtórzeń i wytworzenie nawyku w drodze na Biegun i w przygotowaniach do niej,
■■rozwija umiejętność myślenia abstrakcyjnego,
■■kreatywnie generuje pomysły i przełamuje schematy.
METODY PRACY
■■praca w parach,
■■praca indywidualna poprzedzona ćwiczeniem oddechowym.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■czyste kartki,
■■długopisy i flamastry.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel dzieli uczniów na pary. Uczniowie stają naprzeciwko siebie. Nauczyciel w parze z jednym z uczniów pokazuje krótki układ klaśnięć i gestów, który następnie każda para ma odtworzyć.
Oczywiście pojawiają się pomyłki, trudności i znużenie. Po kilkunastu (wytrwałych) powtórzeniach
pary robią to już płynnie. Nauczyciel podkreśla rolę, jaką w dążeniu do celu odgrywa koncentracja,
skupienie, systematyczne powtarzanie i wytrwałość.
Część główna
Uczniowie w parach siadają w ławkach. Nauczyciel przedstawia im zadanie: Gdy masz już w głowie plan działania, ustal rytm. Zastanów się, jak może wyglądać dzień z twojej wyprawy, rozpisz
harmonogram działań. Przeanalizuj, czy przyniesie on pozytywne, oczekiwane rezultaty.
Uczniowie tworzą indywidualne „plany dnia”, które przybliżą ich do osiągnięcia celu. Efekty prac
konsultowane są w parach.
W kolejnym ćwiczeniu nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy – każda dostaje dużą, czystą kartkę i flamastry. Nauczyciel mówi: Wyobraźcie sobie, że lecicie na długo wyczekiwaną wycieczkę na tropikalną wyspę. Po wyjściu z samolotu okazuje się, że wasze bagaże zaginęły – dostajecie jedną wspólną walizkę, a w niej:
15
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Grupa I: setki chusteczek higienicznych,
Grupa II: ogromną liczbę otwieraczy do butelek,
Grupa III: mnóstwo wełnianych skarpet.
Każda grupa ma jedną walizkę. Z wycieczki wracacie za tydzień. Co robicie? Wymyślcie jako grupa
jak największą liczbę zastosowań tych przedmiotów. Wszystko jest dozwolone!
Uczestnicy powinni zapisywać pomysły. W ćwiczeniu nie ma żadnych dodatkowych zasad/wskazówek.
Celem jest zachęcenie uczniów do używania wyobraźni, kreatywności, przełamywania schematów, tak
by wymyślali wiele oryginalnych zastosowań przedmiotów. Podkreślamy, że nie musimy się w żaden sposób w wymyślaniu ograniczać. Nauczyciel krąży między grupami, stymuluje proces wymyślania, zachęca, chwali. Po około 10 minutach poleca, by w każdej grupie uczestnicy wybrali 5–6
najciekawszych według nich pomysłów i przeczytali je na głos.
Część podsumowująca
Uczniowie dzielą się swoimi odczuciami płynącymi z ćwiczeń. Nauczyciel podkreśla, jak ważna jest
koncentracja i ustalenie planu oraz wykorzystanie tego, co ma się tu i teraz, jak istotne jest twórcze wykorzystanie dostępnych przedmiotów, myślenie kreatywne, elastyczność.
Zadanie domowe
Zapisz swoje przemyślenia w dzienniku.
16
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 9: KROK 8 – DWA BIEGUNY
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■definiuje, czym jest dla niego sukces/porażka w zdobyciu swojego Bieguna,
■■odpowiada na pytanie, co się złożyło na sukces/co spowodowało porażkę,
■■uczy się wyciągania wniosków,
■■wie, jak ważne jest konstruktywne myślenie o porażce, wyciąganie wniosków i dalsze działanie.
METODY PRACY
■■burza mózgów,
■■mapa myśli,
■■dyskusja,
■■miniwykład,
■■praca indywidualna poprzedzona ćwiczeniem oddechowym lub wyciszeniem.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■flipchart,
■■markery.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel zapisuje pośrodku tablicy słowo „porażka” i prosi uczniów o podawanie skojarzeń. Wypowiedzi uczniów są zapisywane na tablicy w postaci mapy myśli.
Część główna
Gdy mapa myśli jest już gotowa, nauczyciel mówi: Wypisaliśmy tu dużo negatywnych skojarzeń.
A gdybym wam powiedział(a), że porażka jest czymś dobrym? Jak myślicie, dlaczego porażka może
być dobra?
W czasie dyskusji nauczyciel prowadzi uczniów do odkrycia pozytywnych stron porażki: nauka,
wnioski na przyszłość, możliwość zmiany.
Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie sobie, co jest ich Biegunem. Następnie mówi: Co byście
czuli i myśleli, gdyby wam się nie powiodło? Jak zareagowalibyście na niepowodzenie?
17
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Nauczyciel notuje kilka wypowiedzi uczniów na tablicy i następnie, wspólnie z całą klasą, przeprowadza zamianę negatywnych odczuć na interpretacje pozytywne, np.:
■■Tym razem się nie udało, zorganizuję to jeszcze raz.
■■Następnym razem zrobię to lepiej.
■■Nauczyłem się, że trzeba dokładnie planować.
■■Wiem, że jestem już bardzo dobry, muszę jedynie popracować nad planowaniem.
Nauczyciel mówi, że niepowodzenie jest czasem „podarunkiem” – uczy nas, co zmienić, byśmy mogli coś zrobić lepiej. Bez porażek niekiedy nie wiedzielibyśmy, jak coś poprawić. Porażki są ważnym
doświadczeniem. Musimy się je nauczyć mądrze wykorzystywać. Przykładem są sportowcy – podczas treningów mają więcej niepowodzeń niż sukcesów. Także podczas zawodów czasem przegrywają. Muszą być zahartowani i szybko wyciągać wnioski z porażek i trenować dalej, tylko lepiej,
inaczej. Wygrywają Ci, którzy szybko wyciągają wnioski z porażek, próbują dalej, szubko się uczą
i się nie poddają.
Nauczyciel zaprasza uczniów do krótkiego ćwiczenia wykonywanego pisemnie w zeszycie:
Wypisz trzy rozwiązanie dla każdego z poniższych problemów, uwzględniające pozytywne myślenie o porażce – co dobrego wynika z zaistniałej sytuacji?
■■Janek nie dostał się na wymarzony kierunek studiów – archeologię.
■■Zosia przybiegła w ostatniej chwili do teatru i, mimo że miała bilety, nie wpuszczono jej na widownię, bo spektakl już się zaczął.
■■Piotrek przygotowywał się do konkursu kolarskiego, lecz złamał nogę i nie będzie mógł wystartować w tym roku.
■■Anna marzy, by zostać modelką, lecz została zdyskwalifikowana ze względu na to, że nie jest wystarczająco wysoka.
Część podsumowująca
Nauczyciel tłumaczy, jak ważny jest sposób myślenia o niepowodzeniu. Optymistyczne, pozytywne myślenie o porażce jest cechą ludzi sukcesu. Negatywne („Nie nadaję się…”, „Nic mi się nigdy
nie udaje…”) – zabiera energię i trudno jest się podnieść po porażce. Ważne więc, by nie zatrzymywać się na porażkach, nie przekreślać siebie i swoich planów, marzeń i Biegunów, tylko wyciągać
wnioski na przyszłość i iść dalej. Warto przytoczyć przykłady osób z bliskiego otoczenia uczniów.
Zadanie domowe
Zastanów się nad porażką, jaką odniosłeś w życiu – jakie są jej dobre strony? Refleksje zanotuj
w dzienniku.
18
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 10: KROK 9 – NIE OSIEDLAJ SIĘ NA BIEGUNIE
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■ustala, jakie kolejne kroki podejmie po osiągnięciu swojego Bieguna, jakie są jego dalsze plany,
■■określa wizję „siebie w przyszłości”, określa swoje cele,
■■konkretyzuje plany poprzez twórczość plastyczną.
METODY PRACY
■■praca indywidualna poprzedzona relaksacją,
■■praca plastyczna.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■kartki A3,
■■akcesoria malarskie: farby, flamastry, pędzle, kubki z wodą.
■■kolorowe czasopisma ilustrowane,
■■klej, nożyczki.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel rozdaje uczniom akcesoria plastyczne i wyjaśnia, że umiejętności artystyczne nie mają
tu znaczenia – ważne jest, by wyrazić swoje pomysły, myśli itd. Nauczyciel tłumaczy, czym jest
herb (osobistym symbolem, na herbach zazwyczaj pojawiają się różne symbole przedstawiające,
co dla kogoś jest ważne).
Część główna
Nauczyciel rysuje na tablicy wzór herbu z 3 polami. Prosi, by każdy z uczniów narysował analogiczny schemat na swojej kartce, a następnie:
■■w pierwszym polu obrazek „Ja dzisiaj, tutaj, w szkole”,
■■w drugim polu obrazek „Ja za rok”,
■■w trzecim polu obrazek „Ja za 10 lat”.
Uczniowie wykorzystują technikę collage: można malować, rysować, pisać, naklejać wycinane z gazet ilustracje.
19
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Nauczyciel zapisuje na flipcharcie, jaki temat ma się znaleźć w którym polu. Ważne, by uczniowie
nie przeszkadzali sobie, by każdy miał możliwość skupienia się na pracy.
Część podsumowująca
Nauczyciel zbiera herby ochotników i prezentuje je klasie (nie mówiąc, kto jest autorem). Pyta
uczniów: Jak myślicie – jak ta osoba czuje się teraz? Gdzie/kim chciałaby być za 10 lat? itd. Ważne
jest, by nauczyciel uważał, aby wszystkie interpretacje były POZYTYWNE, nie raniły, nawet jeśli są
żartobliwe. Po prezentacji pracy ujawnia się autor i mówi, czy ocena klasy była trafna.
Uczniowie zatrzymują swoje herby jako przypomnienie, że będą iść dalej, nie zatrzymując się na
tym Biegunie.
Zadanie domowe
Dotarłeś na swój Biegun. Przeanalizuj to, co było. Co możesz zrobić lepiej, inaczej, jak możesz poprawić, uelastycznić swój plan? Wyobraź sobie ciąg dalszy swojej drogi. Zanotuj wnioski.
20
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 11: KROK 10 – POZNAJ SAMEGO SIEBIE
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■wie, jaką rolę odgrywa kontakt z własnymi emocjami,
■■potrafi określić siebie przy użyciu metafory,
■■analizuje własne stany emocjonalne.
METODY PRACY
■■praca w grupie,
■■praca w parach,
■■praca indywidualna poprzedzona relaksacją.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■krzesła ustawione w kręgu.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel prosi uczniów, by usiedli w kręgu. Zadaniem każdego z uczniów jest przedstawić się innym za pomocą wymyślonego „indiańskiego imienia”, będącego podsumowaniem pracy nad sobą
i podkreślającego silne strony lub osiągnięcia ucznia. Imię powinno wskazywać na cechy lub zachowania osoby, np.:
■■Człowiek chodzący po błotnistych drogach,
■■Drzewo, które dumnie rośnie,
■■Orzeł, który leci wysoko,
■■Woda, która płynie wartko,
■■Patrzący w gwiazdy,
■■Przychodzący z pomocą,
■■Rącza łania,
■■Bystra strzała,
■■Roztańczony sokół.
21
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Część główna
Uczniowie w parach pisemnie opracowują odpowiedzi na pytania:
■■Jak znosiłem porażki?, Jakie były moje emocje?, Jakie działania podjąłem?
■■Co pomogło mi pokonywać trudne sytuacje?, Z czego korzystałem?
■■Czego dowiedziałem się o sobie i innych ludziach?
■■Co mnie zaskoczyło w moim postrzeganiu świata?
■■Co wiem o przełamywaniu schematów?
■■Co wiem o własnych przekonaniach?, Czy mogę je zmienić?
■■Jakie mam wnioski na przyszłość?
Część podsumowująca
Uczniowie ponownie siadają w kręgu wraz z nauczycielem. Spotkanie kończy krótka „rundka”,
w trakcie której każdy podaje 2 rzeczy, które są dla niego najważniejsze.
Zadanie domowe
Zdobyłeś swój Biegun i poznałeś drogę, która Cię tam doprowadziła. Zastanów się, jak może brzmieć
Twoja reguła, motto, coś co będzie Tobą kierować, wskazywać Ci dalsze kroki, coś, co będzie Ci bliskie i w trudnych momentach przypomni Ci o Twoim Biegunie. Zapisz motto w dzienniku.
22
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
LEKCJA 12, PODSUMOWUJĄCA: KIM JESTEM TERAZ?
CELE LEKCJI
Uczeń:
■■wyraża wdzięczność innym uczniom i nauczycielowi za wspólnie spędzony czas,
■■dostrzega możliwość zmian,
■■dzieli się refleksją.
METODY PRACY
■■praca indywidualna poprzedzona wyciszeniem,
■■praca w grupie.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE
■■kłębek wełny,
■■nożyczki,
■■krzesła ustawione w kręgu,
■■paski z sentencjami.
TOK LEKCJI
Część wprowadzająca
Nauczyciel dzieli się własnymi odczuciami i obserwacjami dotyczącymi pozytywnych zmian, jakie
zaszły w uczniach. Zwraca uwagę na zmianę w ich podejściu do komunikacji, współpracy, większą
otwartość. Pokrótce podsumowuje przebieg kolejnych kroków.
Część główna
Uczniowie indywidualnie pisemnie odpowiadają na pytania:
■■Co najbardziej mi się podobało?
■■Co było dla mnie najważniejsze?
■■Co zrobiłem dla siebie?
■■Co zrobiłem dla innych?
■■Co dostałem od grupy?
■■Za co jestem najbardziej wdzięczny?
■■Co będę robił inaczej?
23
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Każdy z uczniów odczytuje na głos swoje refleksje. Każda wypowiedź zostaje nagrodzona brawami.
Na podłodze nauczyciel rozkłada paski z sentencjami (zamieszczone poniżej), które nawiązują do
rozwijanych postaw i umiejętności. Każdy wybiera sentencję dla siebie. Następnie wszyscy siadają
w kręgu i kolejno odczytują sentencje, krótko uzasadniając. Nauczyciel pilnuje, by wszystko działo
się w skupieniu, by uczniowie nie komentowali nawzajem swoich sentencji.
Należy wydrukować więcej sentencji niż jest uczniów w klasie – na wypadek, gdyby kilku z nich
chciało wybrać tę samą myśl przewodnią.
Część podsumowująca
Uczniowie wraz z nauczycielem siedzą w kręgu. Rzucają do siebie kłębek wełny (może rozpocząć
nauczyciel). Każdy, kto rzuca, mówi do osoby otrzymującej: „Dziękuję Ci za…”. Każda osoba zatrzymuje koniec nitki i odrzuca kłębek dalej, do kolejnej osoby. Kiedy już wszyscy otrzymają i rzucą
kłębek, pośrodku kręgu powstanie siatka splątanych nici. Nauczyciel mówi: „Dziękuję Wam za…”,
wchodzi w środek i przecina symbolicznie wszystkie nici. Wtedy każdy może jeszcze podziękować
innym i pożegnać się indywidualnie.
24
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
SENTENCJE
Nie jest łatwo mieć marzenia. Chociaż każdy je ma, to niewielu pracuje, aby je spełnić. Reszta wykręca się wymówkami: nie mam czasu, nie mam pieniędzy, nie mam
stabilności finansowej, bla, bla, bla. To tylko wymówki, które mają nas powstrzymać
przed przekroczeniem granicy codzienności i wkroczeniem we własny projekt życia.
Im więcej przeszkód, tym bardziej chcę podążać za moim Biegunem. Choćby po to,
żeby udowodnić sobie, że mogę, że powalczę. Ta chęć, ten cel jest tak ważny, że wszystkie środki są dobre, aby tylko podążać do przodu.
Gdy nie można zawrócić, to trzeba iść naprzód.
Odwaga to tylko robienie tego, czego się boisz robić.
Każde marzenie jest nam dane wraz z mocą potrzebną do jego spełnienia się.
Najważniejsze sukcesy są zbudowane na porażkach. Zresztą ważne jest, aby mieć
świadomość, że zawsze jest się mistrzem świata siebie samego, nie mistrzem świata w porównaniu z innymi. Musisz być dumny z samego siebie i z wysiłku, jaki włożyłeś w osiągnięcie celu.
Ważne jest to, by w momencie zagrożenia mobilizować się do przetrwania i walki,
a nie wpadać w apatię, zobojętnienie. Nie można sobie odpuścić.
25
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Czasem trudno odnaleźć własną ścieżkę. Dlatego warto poznać drogi ludzi, których
doświadczenia pomogą uniknąć błędów i odnaleźć nasze własne korony i bieguny.
Czasem oczywiście marzenia nie wystarczą. Liczy się zbieg okoliczności, szczęście,
a przede wszystkim ludzie, których spotykamy po drodze. Tak naprawdę to dzięki nim
osiągamy tak wiele w życiu.
Nasza determinacja jest w stanie pokonać wiele barier, które na pierwszy rzut oka
są nie do pokonania. Nie znamy przecież do końca naszych możliwości. Trzeba próbować, a nie od początku myśleć, że się nie da, bo jest za trudno.
Aby wypełnić ludzkie serce, wystarczy walka prowadząca ku szczytom.
Trzeba znaleźć w sobie dużo siły i motywacji, by w obliczu trudności oprzeć się pokusie ucieczki.
Zrób pierwszy krok i pomyśl nad następnym celem. Myślenie nad całą drogą może
przyprawić o zawrót głowy. Skoncentruj się tylko na najbliższym celu, aby nie marnować energii na zamartwianie się o całość.
Jeśli przeobrazisz swoje życie w nieustającą rywalizację z innymi, tracisz samego siebie. Będziesz czuł, że zawsze musisz coś udowodnić innym. Prawda jest taka, że musisz coś udowodnić tylko sobie – że jesteś mądrym gościem.
26
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego
Nie poddawaj się. Znieś cierpienie dzisiaj i żyj do końca życia jako mistrz.
Chciałbym iść po ścieżkach, po których nikt (dotąd) nie szedł.
Ten, kto nie jest wystarczająco odważny, by podjąć ryzyko, niczego w życiu nie osiągnie.
Coś ważnego i dobrego się zaczęło właśnie dlatego, że kiedyś zrodziło się w naszych
marzeniach.
Słowo „niemożliwe” jest zawsze i wyłącznie naszą wymówką, by nie podjąć ryzyka.
Bieguny leżą tam, gdzie je sobie sami wyznaczymy.
Nawet jeśli w pierwszym momencie coś nie wychodzi, nie trzeba się złościć ani denerwować, ale próbować dalej. W końcu znajdzie się sposób lub rozwiązanie.
Trzeba powtarzać próby i ćwiczyć. Na koniec zadziwiająco szybko można nauczyć
się nowej rzeczy, choć na początku wydawała się bardzo trudna, a nawet za trudna.
Zgadzam się na drogi trudne, na granicy wytrzymałości. Zgadzam się na walkę. Nagroda, którą otrzymuję za te trudy, jest niebotycznie wielka. Jest nią radość życia.
27
Wyznaczać cele i umieć je realizować – metoda Marka Kamińskiego