D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gdańsku

Sygn. akt VII U 1772/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 listopada 2013 r.
Sąd Okręgowy w Gdańsku
VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSO Monika Popielińska
Protokolant: st. sekr. sąd. Małgorzata Kreft- Pabis
po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2013 r. w Gdańsku
sprawy M. L.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.
z udziałem zainteresowanego A. L.
o ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym
na skutek odwołania M. L.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.
z dnia 20 czerwca 2013 r. nr (...)- (...)
Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż M. L. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą
pozarolniczą działalność u płatnika składek A. A. L. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym
i wypadkowym oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu - od dnia 01 grudnia 2012r. .
/ Na oryginale właściwy podpis. /
Sygn. akt VII U 1772/13
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 20 czerwca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że ubezpieczona M. L.
jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej prowadzonej przez A. L. pod firmą (...) , nie
podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu
chorobowemu w okresie od dnia 01 grudnia 2012 r.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż na okoliczność zgłoszenia M. L. do ubezpieczeń społecznych z tytułu
współpracy z płatnikiem składek A. L., inspektora pozwanego wszczął postępowanie wyjaśniające.
Ustalono, iż ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 01
grudnia 2012 r. jako osoba współpracująca z A. L., prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą (...). Z danych
adresowych na przekazanych dokumentach ubezpieczeniowych wynika, że w/w osoby nie zamieszkują pod tym
samym adresem.
Ubezpieczona od dnia 07 stycznia 2013 r. pobiera zasiłek macierzyński.
W toku postępowania wyjaśniającego płatnik oświadczył, iż podjął współpracę z ubezpieczoną, ponieważ sam nie był
w stanie wykonywać swoich obowiązków. Ubezpieczona od dnia 01 grudnia 2012 r. pracowała na kasie fiskalnej w
sklepie odzieżowym w K. przy ul. (...). Nie podpisywała żadnych dokumentów w obrocie gospodarczym, ponieważ
nie było takiej potrzeby. Płatnik poinformował, iż przeszkolił żonę z zakresu przepisów BHP i przy współpracy nie
miał potrzeby określać jej obowiązków na piśmie. Płatnik nie odniósł się do pytań pozwanego, czy przed podjęciem
pracy przez ubezpieczoną istniało jej stanowisko pracy – jeśli tak, to kto na nim pracował, jakie czynności wykonywała
dana osoba, przez jaki okres świadczyła pracę, czy ubezpieczona otrzymała umowę o pracę i czy posiada odpowiednie
doświadczenie, kwalifikacje, wykształcenie do wykonywania powierzonych jej obowiązków. W dniu 03 kwietnia 2013
r. wysłano do płatnika pismo, w którym ponownie wniesiono o udzielenie odpowiedzi na w/w pytania oraz dodatkowo
o wskazanie, kto obecnie w czasie nieobecności wykonuje obowiązki ubezpieczonej. Płatnik nie odebrał wskazanego
wskazania, korespondencja została zwrócona z adnotacją „zwrot – nie podjęto w terminie”.
Ubezpieczona oświadczyła pisemnie, że współpracowała przy prowadzeniu sklepu odzieżowego przy ul. (...) w K. w
okresie od dnia 01 grudnia 2012 r. Sprzedawał odzież, pracowała na kasie fiskalnej. Polecenia wydawał jej mąż. Podała,
że A. L. poinformował ją o podstawach BHP, pracowała już wcześniej w sklepie i posiada odpowiednie wykształcenie
do wykonywania powierzonych jej obowiązków (wykształcenie średnie).
Płatnik i ubezpieczona oświadczyli zgodnie, iż są ze sobą spokrewnieni, są małżeństwem i prowadzą wspólne
gospodarstwo.
Ubezpieczona na wezwanie pozwanego z dnia 03 kwietnia 2013 r. do złożenia dodatkowych wyjaśnień oświadczyła,
że przed rozpoczęciem współpracy obowiązki, które zostały jej powierzone, wykonywał sam płatnik, ale ubezpieczona
czasem mu pomagała. Zeznała, że zakres czynności otrzymała od męża ze wskazaniem, że ma robić wszystko jak
najlepiej dla dobra tej działalności i dla nich zarazem. Sprzedawała w sklepie, jeździli po towar. Prowadzą wspólne
gospodarstwo domowe i nie było potrzeby spisywania obowiązków. Nie sporządził płatnik umowy o pracę z nią jako
osobą obcą, gdyż są małżeństwem i wszystkie prace związane z działalnością wykonujemy tak, że ten kto umie lepiej,
właśnie to robi.
Jako dowód na wykonywanie pracy strony przedłożyły oświadczenia niespokrewnionych świadków – M. Ś., B. K., M.
M. i A. N., którzy pod odpowiedzialnością karną zeznali, że ubezpieczona w okresie od dnia 01 grudnia 2012 r. była
sprzedawcą w w/w sklepie w K..
Ustalenia postępowania wyjaśniającego wskazują jednoznacznie, że zgłoszenie ubezpieczonej jako osoby
współpracującej z płatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą zostało dokonane dla pozoru w celu stworzenia
formalnych przesłanek do uzyskania uprawnień do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego.
Pozwany wskazał, iż po uzyskaniu przez ubezpieczoną prawa do świadczeń, czynności które wcześniej nie wymagały
stworzenia odrębnego stanowiska pracy, nie są obecnie wykonywane – tj. nie zatrudniono nowej osoby, która pod
nieobecność ubezpieczonej wykonywała by podobne czynności. Ubezpieczona jest także jedyną osobą zgłoszoną do
ubezpieczeń przez płatnika, który od 2 lat nie zatrudniał żadnego pracownika.
Ubezpieczona we wcześniejszych okresach pomagała mężowi w prowadzonej działalności i z tego tytułu nie została
zgłoszona do ubezpieczeń – zatem wątpliwa jest potrzeba do zgłoszenia do ubezpieczeń M. L. akurat wtedy, gdy jest
ona w ostatnim trymestrze ciąży. Zgłoszenie w firmie męża gwarantowało jej zatem ubezpieczeniową ochronę prawną.
W okresie po niespełna miesiącu pracy ubezpieczona zaczęła korzystać z zasiłku macierzyńskiego.
Pozwany wskazał, iż nie kwestionuje jej obecności w firmie płatnika, jest ona bowiem jego żoną i mogła doraźnie
pomagać przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Uznano jednak, że czynności, które być może wykonywała,
świadczone były w ramach pomocy rodzinnej.
Wskazane wyżej okoliczności dały podstawę dokonania oceny działania strony jako pozornego, co w myśl art. 83 k.c.
czyni oświadczenie woli obydwu stron nieważnymi z mocy prawa (k. 49-53 akt ubezpieczeniowych).
Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona M. L., zarzucając niewłaściwą interpretację przepisów o
ubezpieczeniach społecznych, dopasowanie Kodeksu cywilnego do dyskryminacji kobiet w ciąży oraz eliminowanie
prawidłowych zgłoszeń do ubezpieczenia społecznego tylko dlatego, że są one niekorzystne dla pozwanego organu.
W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona podniosła, iż przepisy ustawy nie mówią o tym, że nie można zostać
zgłoszonym do obowiązkowych ubezpieczeń jako kobieta w okresie ciąży. Podkreśliła, iż jest to obowiązek, i
ubezpieczeniom takim musi podlegać osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Stwierdziła,
iż jej współpraca nie była w żadnym wypadku pozorna, oparta na doświadczeniach, które ubezpieczona i płatnik
wykorzystują jak najlepiej, zgodnie z możliwościami każdego z nich, w celu uzyskania jak najlepszych wyników.
Wyjaśniła, iż jest młodsza od męża i w przyszłości zapewne będzie musiała sama przejąć prowadzenie jego działalności.
Podniosła, iż w jej przypadku regulacja art. 83 k.c. nie ma zastosowania wobec niewątpliwego braku pozorności
umowy. Zarzuciła, iż pozwany zignorował zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym oświadczenia 4 obcych
osób i wyjaśnienia ubezpieczonej oraz płatnika. Wyjaśniła, iż płatnik – jej mąż – nie odebrał pisma od pozwanego w
związku z chorobą i faktem, iż posiada skrytkę pocztową na poczcie. Wyjaśniła również, iż nie zatrudniono w sklepie
płatnika innego pracownika, ponieważ to ubezpieczona będzie kontynuowała tam pracę po urlopie macierzyńskim (k.
2-5 akt sprawy).
W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od wnioskodawczyni
na rzecz pozwanego kosztów procesu, podtrzymując stanowisko jak w zaskarżonej decyzji.
Postanowieniem z dnia 13 września 2013 r. tut. Sąd na zasadzie art. 47711 § 1 i 2 k.p.c. wezwał do udziału w sprawie
w charakterze zainteresowanego A. L. (k. 24 akt sprawy).
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Płatnik składek zainteresowany A. L. od dnia 02 maja 2001 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod
firmą (...) w K.. Przedmiotem tejże działalności jest prowadzenie w K. przy ul. (...) sklepu odzieżowego – sprzedaży
detalicznej odzieży, jak również prowadzenie autohandlu.
okoliczności bezsporne, vide: wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – k. 3 akt
ubezpieczeniowych, zeznania ubezpieczonej – protokół skrócony k. 44-45 akt sprawy, protokół skrócony k. 49 akt
sprawy
Ubezpieczona M. L. jest żoną płatnika A. L., prowadzą oni wspólnie gospodarstwo domowe.
okoliczność bezsporna, vide: pismo zainteresowanego z dnia 15 marca 2013 r. – k. 25 akt ubezpieczeniowych, pismo
ubezpieczonej z dnia 17 kwietnia 2013 r. – k. 41 akt ubezpieczeniowych
Od dnia 01 grudnia 2012 r. ubezpieczona M. L. współpracowała z płatnikiem zainteresowanym A. L. przy prowadzeniu
w/w działalności gospodarczej w zakresie pomocy w prowadzeniu sklepu z odzieżą.
Z tytułu podjętej współpracy ubezpieczona została w terminie zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych,
z najniższą podstawą wymiaru składek.
W ramach współpracy zajmowała się sprzedażą odzieży, obsługiwała w związku z tym kasę fiskalną w sklepie –
wykonywała obowiązki sprzedawcy (w związku z tym często w pobliskich sklepach rozmieniała pieniądze, lub też
pracownicy tych sklepów rozmieniali pieniądze u niej). Poza tym jeździła z płatnikiem razem po towar do sklepu.
M. L. posiada wykształcenie średnie, jak również wcześniejsze doświadczenie z pracy w sklepie.
Ubezpieczona nie zajmowała się podpisywaniem dokumentów związanych z działalnością gospodarczą jej męża –
akurat w miesiącu grudniu 2012 r. żaden z klientów nie żądał wystawienia faktury.
Skarżąca, jako osoba najbliższa, nie otrzymała od płatnika formalnego zakresu obowiązków – a wytyczne, iż ma
podejmować działania w celu jak najlepszego prosperowania prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
Uprzednio – przed zawarciem związku małżeńskiego (co nastąpiło w 2009 r.) – ubezpieczona była zatrudniona u
płatnika z okresie od dnia 05 maja 2003 r. do dnia 30 września 2009 r. jako pracownik sklepu – sprzedawca. Po ślubie
ubezpieczona nie kontynuowała zatrudnienia u męża, bowiem zajmowała się chorą na reumatyzm matką, mieszkającą
w innej miejscowości (Susz), która obecnie jest pod opieką drugiej córki (siostry ubezpieczonej).
Od 2009 r. do listopada 2012 r. A. L. prowadził sklep odzieżowy samodzielnie.
Księgowością w związku z prowadzoną przez A. L. działalnością gospodarczą zajmuje się zewnętrzna księgowa.
Obecnie sklep odzieżowy płatnika pozostaje zamknięty od momentu urodzenia się syna małżeństwa L. – tj. od dnia
07 stycznia 2013 r.
Praktycznie do dnia porodu skarżąca współpracowała z mężem przy prowadzeniu sklepu odzieżowego, bowiem nie
było ku temu przeciwwskazań lekarskich (jest to praca lekka – pokazywanie klientom ubrań) i dobrze czuła się w ciąży.
Fakt wysokiej ciąży sprzedawcy odnotowali pojawiający się w sklepie w grudniu 2012 r. klienci.
dowód: pismo ubezpieczonej z dnia 09 marca 2013 r. – k. 17 akt ubezpieczeniowych, zeznania ubezpieczonej –
protokół skrócony k. 44-45 akt sprawy, protokół skrócony k. 49 akt sprawy, opis sprawy pozwanego – k. 45 akt
ubezpieczeniowych, zeznania świadków N. A., K. K. (1), K. L., M. N., T. S. oraz J. Z. – protokół skrócony k. 44-47 akt
sprawy, protokół elektroniczny k. 49 akt sprawy, zeznania płatnika – protokół skrócony k. 47 akt sprawy, protokół
skrócony k. 49 akt sprawy
Ubezpieczona podjęła współpracę z płatnikiem w związku z tym, iż nie był on w stanie zajmować się wszystkim
czynnościami związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej z powodu choroby żołądka (wrzody żołądka i
dwunastnicy) oraz nóg (zwyrodnienia i zanik mięśni, problemy z kolanami).
dowód: pismo zainteresowanego z dnia 15 marca 2013 r. – k. 25 akt ubezpieczeniowych, zeznania ubezpieczonej –
protokół skrócony k. 47-48 akt sprawy, protokół skrócony k. 49 akt sprawy, zeznania płatnika – protokół skrócony k.
47 akt sprawy, protokół skrócony k. 49 akt sprawy
Uprzednio tj. od 2009 r. do listopada 2012 r. ubezpieczona pomagała mężowi w prowadzeniu działalności
gospodarczej jedynie czasami, sporadycznie i nieregularnie.
dowód: pismo ubezpieczonej z dnia 17 kwietnia 2013 r. – k. 41 akt ubezpieczeniowych, zeznania płatnika – protokół
skrócony k. 47 akt sprawy, protokół skrócony k. 49 akt sprawy, zeznania ubezpieczonej – protokół skrócony k. 47-48
akt sprawy, protokół skrócony k. 49 akt sprawy
Od dnia 07 stycznia 2013 r. ubezpieczona pobierała zasiłek macierzyński.
okoliczność bezsporna
Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 20 czerwca 2013 r. pozwany organ ubezpieczeniowy stwierdził, że ubezpieczona
M. L. jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej prowadzonej przez A. L., prowadzącego
działalność gospodarczą pod firmą (...), nie podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i
wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 01 grudnia 2012 r. – uznając,
iż zgłoszenie jej jako osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności gospodarczej dokonane zostało dla
pozoru w celu stworzenia formalnych przesłanek do uzyskania uprawnień do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego.
dowód: decyzja pozwanego z dnia 20 czerwca 2013 r. – k. 49-53 akt ubezpieczeniowych
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ubezpieczeniowych oraz w
aktach sprawy, których prawdziwość nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd również nie znalazł podstaw do
kwestionowania ich wiarygodności z urzędu. Ustalenia faktyczne Sąd poczynił w oparciu o dokumentację dostarczoną
przez strony. Dowód z dokumentów zgromadzonych w sprawie w zakresie, w jakim posłużyły do ustalenia stanu
faktycznego Sąd uznał za w pełni wiarygodny, gdyż dokumenty te nie budziły żadnych wątpliwości i nie były przez
strony kwestionowane. Dowody w postaci dokumentów urzędowych Sąd ocenił na podstawie art. 244 § 1 k.p.c.
ustalając, że skoro w toku procesu nie zostały skutecznie podważone, stanowią świadectwo tego, co zostało w nich
urzędowo poświadczone. Powyższe dowody układają się zdaniem Sądu w spójną całość, wzajemnie się potwierdzając
lub uzupełniając. Nie były też kwestionowane przez strony i Sąd dał im wiarę w całej rozciągłości. Sąd także dał wiarę
w całości zeznaniom świadka W. R., bowiem były one, wiarygodne i w całości potwierdzały okoliczności wynikające z
innych dowodów uzyskanych w toku postępowania zarówno przed pozwanym organem, jak i przed tut. Sądem.
Sąd Okręgowy dał także wiarę zeznaniom ubezpieczonej M. L., jak również świadków N. A., K. K. (1), K. L., M. N.,
T. S. oraz J. Z., osób obcych dla ubezpieczonej i nie zainteresowanych wynikiem postępowania, które to zeznania w
ocenie Sądu zasługują na walor wiarygodności, jako wewnętrznie spójne oraz zgodne z pozostałym zgromadzonym w
sprawie materiałem dowodowym , tworząc zwartą i logiczną całość.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołanie ubezpieczonej M. L. jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.
Przedmiotem postępowania była odmienność w dokonaniu przez strony niniejszego postępowania subsumpcji
okoliczności faktycznych sprawy pod przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.), dalej: ustawa systemowa, regulujących zagadnienie podlegania
obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej wynika, że obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym podlegają
osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące.
W myśl art. 8 ust. 11 tej ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się
małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby
przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu
tej działalności. Jeżeli kryteria określone dla osób współpracujących spełnia pracownik, to dla celów ubezpieczeń
społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca (art. 8 ust. 2 ustawy systemowej).
Ponadto, stosownie do treści art. 12 ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają
osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Natomiast według art. 13 pkt 5 tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu podlegają osoby współpracujące od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej
działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy.
W zakresie wyliczania podstawy wymiaru składek należy wskazać, iż w myśl art. 18 ust. 8 tejże ustawy podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5,
stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust.
10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia
danego roku. Zgodnie zaś z art. 20 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz
ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe,
z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.
W myśl zaś art. 36 ust. 1 ustawy systemowej każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i
rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.
Warunkiem, jaki jest konieczny do uznania danej osoby za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą
działalność gospodarczą, jest zaliczenie tej osoby do kręgu osób najbliższych dla osoby prowadzącej działalność
gospodarczą. Za osobę tę może być uznana tylko osoba, którą poza łączącym ją z prowadzącym działalność
gospodarczą pokrewieństwem, pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym – które to warunki
niewątpliwie w przedmiotowej sprawie były spełnione pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem. Przy określeniu
prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego należy brać pod uwagę następujące okoliczności: wspólny adres
zameldowania (zamieszkania), prowadzenie wspólnego budżetu domowego, współpraca w załatwianiu codziennych
spraw życiowych. Tym samym przyjąć należy, iż współpracujący to członkowie najbliższej rodziny, pozostający we
wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, przyczyniający się do prowadzenia
działalności, działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność, zaangażowane w prowadzenie tej
działalności.
W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną był fakt, iż małżeństwo M. i A. L. pozostają we wspólnym gospodarstwie
domowym, razem wychowują urodzonego w (...) r. syna i dysponują środkami pieniężnymi – każde z nich podkreślało
to w swoich zeznaniach. Jak wskazuje bowiem judykatura, ocena, czy osoba "pozostaje we wspólnym gospodarstwie
domowym" zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może
tu mieć decydującego znaczenia. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego
może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu,
niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się
gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację
charakteryzują (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 lutego 2013 r., III AUa 511/12).
Kwestią sporną, poddaną ocenie Sądu Okręgowego, było więc jedynie ustalenie czy stosunek prawny łączący
wnioskodawczynię i zainteresowanego płatnika w okresie grudnia 2012 r. i stycznia 2013 r. spełniał kryterium
uznania go za „współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej”. Dlatego też przedmiotem rozpoznania Sądu
w niniejszej sprawie było zweryfikowanie ustaleń faktycznych poczynionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
zwieńczonych sporną decyzją stwierdzając, że M. L. nie podlega ubezpieczeniom społecznym w w/w okresie od
grudnia 2012 r. jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez jej męża A. L..
Przeprowadzone w tym kierunku postępowanie dowodowe, w szczególności oparte na nim wnioskowanie,
doprowadziło Sąd Okręgowy do przekonania, że ubezpieczona M. L. – wbrew ustaleniom pozwanego organu
ubezpieczeniowego – współpracowała z zainteresowanym płatnikiem A. L. przy prowadzeniu przez niego
pozarolniczej działalności gospodarczej pod firmą (...) w K..
Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej
sprawie pomiędzy wnioskodawczynią, a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku
ubezpieczeń społecznych (na jaki wskazuje sam ustawodawca w art. 38 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych) – Sąd Okręgowy uznał, iż przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie winna znaleźć
zasada wyrażona w art. 6 k.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie
bowiem z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Sama zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c., jest jasna. Ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo, żąda
czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś,
kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, obowiązany jest udowodnić fakty
wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza,
część ogólna. Stanisław Dmowski i Stanisław Rudnicki, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2005 r.,
Wydanie 6). Również judykatura stoi na takim stanowisku, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego – Izba
Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, w którym wyrażono pogląd, iż „Reguła dotycząca
ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na
stronie powodowej. Jeżeli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie
pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem oddalenie powództwa”.
Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszej sprawy przyjąć należy, iż skarżąca, zaprzeczając twierdzeniom
organu rentowego, który na podstawie przeprowadzonego postępowania kontrolnego dokonał niekorzystnych dla
niej ustaleń, winna była w postępowaniu przed sądem nie tylko podważyć trafność poczynionych w ten sposób
ustaleń dotyczących obowiązku ubezpieczeń społecznych, ale również, nie ograniczając się do polemiki z tymi
ustaleniami, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym
byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jej stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.
Według Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni M. L. – za pomocą swoich zeznań, zeznań
zainteresowanego płatnika, a przede wszystkim zawnioskowanych przez siebie świadków, jak również przedłożonych
dokumentów – zdołała podważyć i obalić ustalenia dokonane przez pozwanego w spornej decyzji.
Jak w ramach utrwalonego stanowiska przyjmuje judykatura, cechami konstytutywnymi pojęcia "współpraca przy
działalności gospodarczej", o której mowa w art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) są występujące łącznie: a)
istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, b) bezpośredni
związek z przedmiotem działalności gospodarczej, c) stabilność i zorganizowanie oraz d) znaczący czas i częstotliwość
podejmowanych robót (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 134/08; podobnie wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 315/09). W uzasadnieniu drugiego ze wskazanych judykatów Sąd
Najwyższy stwierdził, iż zgodnie ze słownikiem języka polskiego współpraca oznacza pracę wykonywaną wspólnie z
kimś innym; działalność prowadzoną wspólnie; działanie wraz z innymi w ramach jednego przedsięwzięcia; branie
udziału w zbiorowej pracy. Z wykładni literalnej wynika zatem, iż termin współpraca przy prowadzeniu działalności,
którym operuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność.
Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca. Nie bez przyczyny stawiano w literaturze
wymaganie, by odnosić ową współpracę i jej wartość do zysku przedsięwzięcia gospodarczego, prowadzonego przez
małżonka (por. Z. Myszka, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1994, II UZP 27/94, PiZS
1995 nr 5, s. 74-82). Z terminem współpraca wiąże się także cecha stałości, w sensie stabilności ekonomiczno
- zawodowej osoby zainteresowanej. Ważne jest istnienie pewnego związania z pracą wykonywaną w ramach
współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zasadne jest też przyjęcie, że wykonywana przez osoby
współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem i pewną ciągłością. Nie może zatem
stanowić w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane
okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu wystawianie faktur, czy wydawanie ad hoc (gdy nie ma pracownika)
towaru. Znaczenie gospodarcze, organizacyjne i stabilność takich działań są znikome i nie kwalifikują się do oceny,
iż w sensie prawnym dochodzi do "współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej". Stwierdzić należy, że
za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz
tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i
organizacyjny na tyle istotny, iż mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności.
Za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i
rentowych uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i
bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki
zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu. Ocena, czy w konkretnej sytuacji pomoc świadczona przez
małżonka może być uznawana za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, stanowiącą w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi
ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowymi, wymaga uprzednich ustaleń faktycznych co do charakteru i rodzaju
tych czynności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2008 r., II UK 286/07). Za współpracę przy prowadzeniu
działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń: emerytalnego i rentowych uznać można tylko taką
pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek
wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia współdziałanie przy tym
przedsięwzięciu. Takie rozumienie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej odpowiada bowiem celom
ustawy systemowej wyrażającym się przymusem ubezpieczenia, na zasadzie równości, wszystkich zarobkujących
własną pracą (niezależnie od podstawy jej świadczenia) (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 lutego 2012
r., III AUa 1581/11, w którym Sąd Najwyższy wprost odniósł się do w/w wyroku ze sprawy II UK 286/07; podobnie
wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 września 2012 r., III AUa 445/12). Dla możliwości uznania za osobę
współpracującą konieczne jest również ustalenie okoliczności współpracy przy prowadzeniu tej działalności, co nie
może być rozumiane, jako wykonywanie jakichkolwiek czynności na rzecz tej działalności, ale prac takiego rodzaju,
rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, iż mogą być postrzegane,
jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności. Jak wskazał zaś w w/w orzeczeniu Sąd Apelacyjny w Gdańsku,
z wykładni literalnej wynika zatem, iż termin współpraca przy prowadzeniu działalności, którym operuje art. 8 ust.
11 ustawy systemowej, zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach
współpracy musi być znacząca.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowego postępowania, przede wszystkim Sąd Okręgowy pragnie
jednoznacznie stwierdzić, iż w myśl zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego niewątpliwie można było
dokonać zróżnicowania zakresu prac, ciężaru gatunkowego, stabilności, częstotliwości, czasu i wkładu, współpracy
ubezpieczonej w wykonywanie działalności gospodarczej przez męża A. L. – pomiędzy okresem poprzedzającym
sporny (tj. 2009 – listopad 2012 r.) a grudniem 2012 r. i początkiem 2013 r. Świadkowie bowiem w sposób spójny,
zbieżny i wiarygodny wskazywali, iż o ile M. L. była przez nich sporadycznie widywana we wcześniejszym okresie
niejako obok A. L., który wcześniej samodzielnie prowadził sklep, to jednak właśnie w grudniu 2012 r. de facto
samodzielnie prowadziła sklep odzieżowy w pełnych godzinach pracy sklepu, była w nim codziennie, obsługiwała
klientów, doradzała im przy wyborze towaru (dwójka świadków dodatkowo w sposób jednoznacznie pozytywny
oceniła te porady) i przyjmowała zamówienia na konkretne elementy garderoby (m.in. spodnie, czapki). Tym samym
w przeciwieństwie do wcześniejszego okresu wykonywanie przez ubezpieczoną pracy w sklepie męża było stałe,
stanowiło codzienną pracę (zatem powtarzaną ze stałą częstotliwością w określonych godzinach handlu) w zakresie
całokształtu czynności sprzedawcy w sklepie, a dodatkowo pracę tę wykonywała praktycznie samodzielnie w związku z
chorobami męża, o których on sam zeznawał: choroby żołądka (wrzody żołądka i dwunastnicy) oraz nóg (zwyrodnienia
i zanik mięśni, problemy z kolanami).
Sąd Okręgowy w całości uwzględnił i dał wiarę zeznaniom świadków N. A., K. K. (1), K. L., M. N., T. S. i J. Z. –
jako materiałowi wiarygodnemu, wewnętrznie spójnemu, zasługującemu na uwzględnienie, pochodzącemu od osób
obcych, nie zainteresowanych wynikiem postępowania, a dodatkowo pochodzącemu od osób mających faktyczną
możliwość obserwacji ubezpieczonej przy pracy w spornym okresie.
Przede wszystkim istotne były zeznania świadków N. A. i K. L. – bowiem są to osoby pracujące w bezpośrednim
sąsiedztwie sklepu (...), w którym w grudniu 2012 r. pracowała ubezpieczona M. L.. I tak świadek A. wskazała,
iż pracuje w tej lokalizacji od 2 lat i znała się z ubezpieczoną z widzenia, bowiem przez krótki okres jej pracy w
zaawansowanej ciąży pracowała w sklepie z odzieżą, i rozmieniały u siebie nawzajem pieniądze. Potwierdziła także, iż
uprzednio sklep prowadził sam A. L.. Zeznawała, iż widziała, jak ubezpieczona obsługiwała klientów, i że w grudniu
2012 r. miało to miejsce przez cały dzienny czas pracy sklepu. Podobnie świadek L. – pracownica pobliskiej piekarni
(„dwoje drzwi dalej”, jak to sama sformułowała) potwierdziła codzienną pracę ubezpieczonej w sklepie odzieżowym,
jak również odnotowała okoliczność, iż uprzednio sklep ten prowadził A. L..
W ocenie Sądu na uwzględnienie zasługiwały również zeznania świadka K. jako osoby od kilku lat korzystającej ze
sklepu odzieżowego, która zdecydowanie wskazała, iż wcześniej był on prowadzony przez męża ubezpieczonej, zaś w
grudniu 2012 r. pracowała tam w wysokiej ciąży ubezpieczona (co spowodowało niejako zdziwienie świadka co do jej
stanu). Zeznała, iż przed świętami bożonarodzeniowymi była w sklepie często, a także pozytywnie wypowiadała się na
temat porad ubezpieczonej co do zakupów, z których była zadowolona. Pamiętała również zamawianie u ubezpieczonej
spodni oraz zakup czapki. Wiarygodne w ocenie Sądu były również zeznania świadka N. jako osoby mieszkającej w
pobliżu sklepu odzieżowego płatnika, która bywała w nim często. Świadek ten podał wyraźnie, iż w grudniu 2012 r.
ubezpieczona była w sklepie najczęściej sama, i że była wówczas w zaawansowanej ciąży. Pamiętała także okoliczność,
iż obecnie sklep (...) pozostaje zamknięty i nieczynny, według jej wiedzy od porodu ubezpieczonej.
W sposób pozytywny Sąd ocenił także wypowiedź świadka S., która również wskazała, iż sklep z odzieżą pozostaje
zamknięty od urodzenia syna ubezpieczonej – co zauważyła, jako że w krótkim okresie pracy ubezpieczonej w sklepie
była tam częstym klientem, bowiem była zadowolona z porad sprzedawczyni i możliwości sprowadzenia towaru na
zamówienie (jak zeznała „polubiła sklep” gdy ubezpieczona tam pracowała). Sąd uwzględnił również zeznania świadka
Z., która podczas 2-3 wizyt w sklepie w grudniu 2012 r. odnotowała fakt, iż była obsługiwana przez kobietę w wysokiej
ciąży. Natomiast w zakresie w/w 2 świadków – S. i Z. – Sąd Okręgowy pragnie podkreślić, iż zeznania te mają charakter
posiłkowy, bowiem świadek S., jak wskazała, mieszka w R. (zatem poza K.) i sklep płatnika odwiedzała tylko przy okazji
wizyt u rodziny w K., zaś świadek Z. wprost wskazała, iż była tam jedynie wspomniane 2-3 razy w grudniu 2012 r.
Tym samym, za całkowicie chybione i pozbawione podstaw faktycznych należało uznać stanowisko pozwanego organu
ubezpieczeniowego odnośnie tego, iż zgłoszenie ubezpieczonej M. L. do ubezpieczeń społecznych zostało dokonane
dla pozoru i nastąpiło w celu stworzenia formalnych przesłanek do uzyskania uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia
społecznego. W ocenie Sądu bez znaczenia pozostają okoliczności, jakie pozwany przywoływał w spornej decyzji,
m.in. braku pisemnego zakresu obowiązków oraz umowy o pracę, stworzenia dla niej nowego i nieistniejącego
wcześniej stanowiska pracy – ponieważ zgromadzony w sprawie materiał dowodowy (potwierdzony przede wszystkim
zeznaniami w/w świadków) wykazał, iż ubezpieczona w spornym okresie pracowała przez cały czas każdego dnia pracy
sklepu jako sprzedawca w sklepie odzieżowym.
Nie budzi wątpliwości Sądu, iż prezentacja odzieży, doradztwo, przyjmowanie zamówień na konkretne ubrania
oraz obsługa kasy fiskalnej wchodzą w zakres obowiązku sprzedawcy w sklepie a takie czynnościom w zastępstwie
męża wykonywała ubezpieczona. Prowadzenie sklepu odzieżowego było też co do zasady główną formą działalności
zainteresowanego, jak sam zeznał. Zainteresowany miał obiektywnie rzecz biorąc pełne prawo do korzystania
z pomocy ubezpieczonej przy prowadzeniu działalności gospodarczej – mając na uwadze własne dolegliwości
zdrowotne, utrudniające (o ile nie uniemożliwiające) mu prowadzenie działalności osobiście, oraz niejako dwojaki
rodzaj prowadzonej działalności (jak wskazano – poza sklepem odzieżowym prowadzi także autohandel) . Nie bez
znaczenia jest także okoliczności, potwierdzona przez zainteresowanego i ubezpieczoną, że zamiarem stron jest
kontynuowanie wykonywania pracy w sklepie odzieżowym przez ubezpieczoną, kiedy tylko syn państwa L. podrośnie
na tyle, aby mogła się nim opiekować w ciągu dnia osoba trzecia. Strony wyjaśniły również na rozprawie, iż obecnie
– co potwierdzili świadkowie – sklep płatnika pozostaje zamknięty i nieczynny, przy czym, jak wskazano, zamiarem
małżonków L. jest kontynuowanie pracy w sklepie przez ubezpieczoną M. L.. Ubezpieczona i płatnik wyjaśnili również
przed Sądem to, z jakiego powodu płatnik nie zatrudniał przez 2 lata żadnego pracownika. Wskazali, iż przed
zawarciem związku małżeńskiego (co nastąpiło w 2009 r.) ubezpieczona była zatrudniona u płatnika z okresie od dnia
05 maja 2003 r. do dnia 30 września 2009 r. (czemu pozwany nie zaprzeczył). Następnie po ślubie ubezpieczona
nie kontynuowała zatrudnienia u męża, bowiem zajmowała się chorą na reumatyzm matką, mieszkającą w innej
miejscowości (Susz), która obecnie jest pod opieką drugiej córki (siostry ubezpieczonej). W związku z tym, iż
ubezpieczona nie mogła współpracować z płatnikiem, od 2009 r. do listopada 2012 r. następnie A. L. prowadził sklep
odzieżowy samodzielnie – co bezpośrednio potwierdziły również zeznania w/w świadków, którzy wskazywali, iż w
okresie przed grudniem 2012 r. w sklepie odzieżowym obsługiwał ich i był obecny stale A. L., a ubezpieczona M. L.
tylko czasami.
W konkluzji stwierdzić należy, iż pozwany organ ubezpieczeniowy bezzasadnie stwierdził w zaskarżonej decyzji,
iż ubezpieczona M. L. od dnia 01 grudnia 2012 r. nie podlegała ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu,
wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności
gospodarczej przez zainteresowanego płatnika A. L. pod firmą (...) w K., bowiem – wobec ustalonego faktu
wykonywania tej pracy przez ubezpieczoną samodzielnie przez cały sporny okres – nie można było jej współpracy
przy działalności gospodarczej męża uznać za pozorną i fikcyjną, zaś wynikającego z tego zgłoszenia do ubezpieczeń
społecznych za niezasadnego i mającego na celu uzyskanie jedynie ubezpieczeniowej ochrony prawnej.
Podkreślenia wymaga, iż rację ma skarżąca wskazując , iż prawem ubezpieczonego jest zgłoszenie się do ubezpieczeń
społecznych również w okresie ciąży i sam fakt takiego zgłoszenia nie może skutkować uznaniem , iż jest to czynność
pozorna. Wykazane przez ubezpieczoną czynności , ich zakres i sposób realizacji w pełni potwierdzają zasadność
złożonego odwołania.
W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku, zmieniając zaskarżoną
decyzję i stwierdzają, że ubezpieczona M. L. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność
u płatnika składek A. A. L. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowym oraz
( co było konsekwencją objęcia ubezpieczeniem społecznym ) dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu - od dnia 01
grudnia 2012 r.
SSO Monika Popielińska