PROPLP_Olsztyn - Narodowy Program Leśny

Transkrypt

1
Treść RPOPL obejmuje:
1. ZAŁOŻENIA RPOPL
2. CHARAKTERYSTYKĘ OBECNEGO STANU LASÓW I GOSPODARKI LEŚNEJ ORAZ
JEJ ZWIĄZKÓW MIĘDZYSEKTOROWYCH W ASPEKCIE JEJ SŁUŻEBNOŚCI WOBEC
SPOŁECZEŃSTWA I ROZWOJU REGIONALNEGO:
a) w zakresie funkcji ekologicznej
b) w zakresie funkcji socjalnej
c) w zakresie funkcji gospodarczej
3. OPIS POTRZEB DOSKONALENIA FUNKCJI LEŚNICTWA W REGIONIE
4. PROGRAM DZIAŁALNOŚCI W TRZECH PRZEDZIAŁACH CZASOWYCH W ZAKRESIE
WYRÓŻNIONYCH OBSZARÓW PROBLEMOWYCH PLP
I. Rozwój planowanej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej do 2010r.
a) Kierunki oraz przyrodnicze i gospodarcze konsekwencje rozwoju funkcji ekologicznej:
- wzmaganie ochrony różnorodności biologicznej lasów,
- zalesienie, kształtowanie granicy polno - leśnej
- wzmaganie akumulacji węgla atmosferycznego w ekosystemach leśnych
b) Kierunki oraz ekonomiczne i społeczne konsekwencje rozwoju funkcji socjalnych:
- współdziałanie leśnictwa ze społeczeństwem
- rekreacyjne użytkowanie lasu i zagospodarowanie lasu
- współdziałanie leśnictwa z samorządem i administracją różnych szczebli w regionie
c) Kierunki oraz ekonomiczne i społeczne konsekwencje rozwoju funkcji gospodarczych:
- doskonalenie gatunkowej i funkcjonalnej struktury lasów
- określenie i doskonalenie związków leśnictwa z innymi sektorami gospodarczymi w
zakresie rozwoju regionalnego
- promocja i marketing drewna
- doskonalenie ekonomiczne i przyrodnicze lasów prywatnych
II. Program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2025 ( z prognozą
kosztów) oraz przedsięwzięcia nowe (opracowanie szczegółowe j.w.)
III. Prognozę kierunków i efektów RPOPL do roku 2050
5. SYNTEZA
Opracowania poszczególnych obszarów problemowych uwzględniają:
1. Cele do osiągnięcia
2. Zadania (priorytety)
3. Uwarunkowania prawno - administracyjne (instrumenty)
4. Koszty i źródła ich pokrycia
5. Realizatorów
6. Skutki - dla lasu i gospodarki leśnej, regionu oraz efekty ekonomiczne (straty - korzyści)
2
WSTĘP
Obowiązek opracowania RPOPLP wynika z Zarządzenia Nr 65 Dyrektora Generalnego
Lasów Państwowych z dnia 19 sierpnia 2002r w sprawie opracowania Regionalnych
Programów Operacyjnych Polityki Leśnej Państwa.
Celem RPOPLP jest:
 Wprowadzenie zapisów Polityki Leśnej Państwa do działalności sektora leśnego na
obszarze objętym zasięgiem terytorialnym RDLP w Olsztynie
 Zapewnienie realizacji Polityki Leśnej Państwa na szczeblu regionalnym
 Upowszechnienie
w regionie świadomości o gospodarczych, społecznych i
ekologicznych wartościach lasu i o jego wpływie na trwały gospodarczy i społeczny
rozwój regionu
 Wytyczenie celów i działań, które realizowane przez Lasy Państwowe i ich partnerów
społecznych, przy wykorzystaniu środków własnych, dotacji i pożyczek z funduszy
celowych, europejskich funduszy przedakcesyjnych a w przyszłości także strukturalnych,
pozwolą na:
 doskonalenie struktury lasów w celu wzmożenia wielofunkcyjnej gospodarki leśnej,
a zwłaszcza tych funkcji, które są szczególnie oczekiwane przez społeczeństwo i
leśnictwo
 realizację wspólnych celów, dotyczących leśnictwa wielofunkcyjnego, przez Lasy
Państwowe, lokalne władze rządowe, samorządowe i organizacje społeczne
 podnoszenie walorów ekologicznych, przyrodniczych i krajobrazowych regionu,
jako podstawy ich atrakcyjności turystycznej
 tworzenie nowych miejsc pracy w leśnictwie, w przedsiębiorstwach obsługi
leśnictwa, firmach wykorzystujących różnorodne produkty i funkcje lasu.
 Umożliwienie użytkowania zasobów leśnych oraz wszystkich dóbr i funkcji lasu w sposób
uzgodniony z zainteresowanymi stronami, odpowiadający interesom społeczeństwa i
skorelowany z programem trwałej gospodarki regionu
 Uspołecznienie zarządzania zasobami naturalnymi przez uczestnictwo społeczności i
grup interesów w przygotowaniu i realizacji Programu
 Przygotowanie leśnictwa regionu do jego partnerstwa w Unii Europejskiej.
Aby RPOPLP skoordynowany był ze strategią państwa i regionu, w jego opracowaniu
uwzględniono zapisy:










Ustawy o lasach z 1991 z późniejszymi zmianami
Polskiej Polityki Kompleksowej Ochrony Zasobów Leśnych (1994)
Krajowej Strategii Ochrony i Zrównoważonego Użytkowania Różnorodności Biologicznej
(2001)
II Polityki Ekologicznej Państwa przyjętej przez Sejm w sierpniu (2001)
Programu wykonawczego do II Polityki Ekologicznej Państwa
Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2007-2010
Krajowego programu zwiększania lesistości na lata 1995-2020 (przyjętego uchwałą Rady
Ministrów z dnia 24 czerwca 1995r)
Wojewódzkiego programu zwiększania lesistości na lata 2001-2010 (uchwalonego 12
marca 2002r)
Programu zwiększania lesistości dla województwa
warmińsko-mazurskiego
opracowanego przez RDLP w Olsztynie
Programu zwiększania lesistości Pojezierza Iławsko-Ostródzkiego na lata 2001-2020
(opracowanego przez Starostwa Powiatowe w Iławie i w Ostródzie)
3







Planów zagospodarowania przestrzennego województw: warminsko-mazurskiego oraz
mazowieckiego (a także planów zagospodarowania gmin w trakcie zbierania danych
wyjściowych na poziomie nadleśnictw)
Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego
Strategii rozwoju województwa mazowieckiego (przyjętej przez Zarząd Województwa w
dniu 25 października 2000r.)
Programu ochrony środowiska województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2003-2010
(projekt z 2003r)
Strategii rozwoju turystyki województwa warmińsko-mazurskiego (uchwalonej 9
października 2001r)
Regionalnego programu rozwoju rolnictwa na lata 2002-2006 (uchwalonego 12 marca
2002r)
Ustaw, rozporządzeń, zarządzeń i instrukcji dotyczących gospodarki leśnej, ochrony
gruntów, planowania przestrzennego, ochrony przyrody, ochrony środowiska, oraz
uwzględnionych w w/w aktach konwencji i porozumień międzynarodowych itp.
1. ZAŁOŻENIA REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO
POLITYKI LEŚNEJ PAŃSTWA








Lasy pokrywając 28,1 % powierzchni regionu stanowią jeden z jego najważniejszych
walorów przyrodniczych, surowcowych, turystycznych, ekologicznych. Odgrywają istotną
rolę w gospodarce, a zrównoważone wykorzystanie produkcyjnych i pozaprodukcyjnych
funkcji lasów jest jednym z czynników trwałego, zrównoważonego rozwoju regionu.
Przedmiotem RPOPLP są lasy wszystkich własności, ich wielofunkcyjny charakter,
zasady gospodarki leśnej zapewniające trwały zrównoważony rozwój lasów i ich
korzystny wpływ na rozwój regionu.
Zrównoważona gospodarka leśna uwzględniając produkcyjne i pozaprodukcyjne funkcje
lasu, musi łagodzić i zmierzać do unikania konfliktów wynikających z realizacji różnych
funkcji i korzystania z nich.
Gospodarka leśna w regionie uwzględnia jego specyfikę, rolę, jaką lasy pełnią i winny
pełnić w przyszłości, w powiązaniu ze strategią gospodarczą regionu, potrzebami
miejscowej społeczności, w tym przetwórców i innych odbiorców drewna.
RPOPLP poprzez nawiązanie do regionalnych sektorowych programów operacyjnych
realizuje cele strategii regionu i służy jego rozwojowi.
Trwale zrównoważona gospodarka leśna, właściwe wykorzystywanie wszystkich funkcji
lasu przyczynia się do zachowania i wzmożenia bezpieczeństwa ekologicznego
społeczności lokalnych, atrakcyjności turystycznej ich małych ojczyzn, tworzenia nowych
miejsc pracy w leśnictwie i w firmach wykorzystujących różnorodne produkty i funkcje
lasu.
Ważnym zadaniem leśnictwa w regionie jest właściwe wykorzystanie pozaprodukcyjnych
funkcji lasu oraz uczestniczenie gospodarki leśnej w rozwoju wsi i terenów wiejskich
Wstępnym warunkiem stworzenia dobrego, przydatnego RPOPLP jest poznanie
obecnych i przyszłych potrzeb społeczeństwa, dotyczących korzystania z funkcji lasu
oraz rozpoznanie ekonomicznych i przyrodniczych możliwości realizacji tych potrzeb
(funkcji) przez gospodarkę leśną.
2. CHARAKTERYSTYKA OBECNEGO STANU LASÓW I GOSPODARKI LEŚNEJ RDLP
OLSZTYN ORAZ JEJ ZWIĄZKÓW MIĘDZYSEKTOROWYCH W ASPEKCIE JEJ
SŁUŻEBNOŚCI WOBEC SPOŁECZEŃSTWA I ROZWOJU REGIONALNEGO.
Zakres funkcji ekologicznych
Zasięg działania Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie obejmuje
obszar 23 515 km2, z czego grunty Skarbu Państwa w zarządzie PGL LP to 615 798 ha.
Ogólna powierzchnia gruntów zalesionych na obszarze RDLP Olsztyn to 553 798 ha w
4
zarządzie PGL LP i 100255 ha gruntów leśnych innych własności. Daje to lesistość 28.1 %.
RDLP Olsztyn położona jest na obszarze województwa warmińsko-mazurskiego,
mazowieckiego i w małym zakresie województwa pomorskiego. Lasy innej własności
stanowią znaczący udział w południowej części RDLP, na obszarze województwa
mazowieckiego.
tab.1 Powierzchnia zalesiona w zarządzie PGL L.P. RDLP Olsztyn wg województw.
Województwo
warmińsko – mazurskie
mazowieckie
pomorskie
RAZEM
Powierzchnia (ha)
459374
89518
4906
553 798
%
82,9
16,2
0,9
100,0
tab.2 Powierzchnia zalesiona gruntów prywatnych wg województw na obszarze
administrowanym przez RDLP Olsztyn.
Województwo
warmińsko – mazurskie
mazowieckie
pomorskie
RAZEM
Powierzchnia (ha)
26028
74067
160
100255
%
26,0
73,9
0,1
100,0
RDLP Olsztyn położona jest na terenie czterech krain przyrodniczo – leśnych: w Krainie I
Bałtyckiej (dzielnice 7-8), Krainie II Mazursko-Podlaskiej ( dzielnice 1-2), Krainie III
Wielkopolsko-Pomorskiej ( dzielnica 3), Krainie IV Mazowiecko-Podlaskiej (dzielnice 1,4-5).
Położenie lasów w kilku krainach przyrodniczych ma odbicie w różnorodności żyzności gleb,
ukształtowania terenu oraz klimatu. Polodowcowe utwory glebowe zróżnicowały siedliska w
naszych lasach. Generalnie na terenie RDLP wyróżniamy trzy strefy żyzności siedlisk:
- strefa pierwsza – rozciągająca się w przygranicznym pasie północnym, gdzie gleby
powstały z utworów moren dennych, bocznych i czołowych , dominują tu siedliska
lasowe,
- strefa druga- obejmuje część środkową RDLP położoną na utworach moren
czołowych i utworach międzymorenowych z bardzo zróżnicowaną fizjografią terenu,
przeważają tu siedliska boru mieszanego świeżego i lasu mieszanego świeżego,
- strefa trzecia – występuje w szerokim pasie południowym, gleby powstały z piasków
naniesionych przez wody roztopowe, przeważają tu ubogie siedliska borowe.
Struktura powierzchniowa siedlisk na terenie RDLP przedstawia się następująco: BMśw –
30%, Bśw – 24%, LMśw – 17%, Lśw – 16%, Ol – 4%, pozostałe – 9%.
Pod względem gatunku panującego w drzewostanach, lasy olsztyńskie można podzielić na
trzy rejony. Największy z nich obejmujący południową część lasów Warmii, Mazur i Kurpi to
rejon z dominującymi drzewostanami sosnowymi. W części północnej występują
drzewostany z przewagą dębu i świerka pospolitego, który jako przedstawiciel flory borealnej
osiąga tam swoją południową granicę naturalnego występowania. W zachodniej części
występuje buk. Na pojezierzu Warmińsko-Mazurskim spotykają się dwa elementy
florystyczne: północny - borealny z zachodnim - atlantyckim. Florę atlantycką reprezentuje
m.in. buk, dąb bezszypułkowy, jawor, cis, występujący pojedynczo w nadleśnictwach
Wipsowo i Jedwabno. Florę borealną reprezentuje m.in. świerk i brzoza niska ( krzew
pozostały w kilku miejscach z okresu polodowcowego)
W ujęciu statystycznym gatunkiem dominującym w lasach RDLP w Olsztynie jest sosna
zajmująca 67 % powierzchni. Pozostałe gatunki zajmują: brzoza – 10%, dąb – 7%, świerk 6%, olsza – 5%, buk – 4%, inne – 1%. Gatunki iglaste zajmują łącznie 73%, liściaste 27%
5
powierzchni. Ogólny zapas drzewostanów wynosi 126,5 mln m3 w tym gatunki iglaste
stanowią 96,3 mln m3, gatunki liściaste 30,2 mln m3. Warto podkreślić, że masa drewna na
pniu w ostatnim dziesięcioleciu wzrosła o 16 %. Przeciętny wiek drzewostanu wynosi 57 lat,
przeciętna zasobność na 1 ha powierzchni leśnej 228 m3. Powierzchniowa struktura klas
wieku przedstawia się następująco: I klasa wieku - 16%, II klasa wieku – 24%, III klasa wieku
– 21%, IV klasa wieku – 17%, V klasa wieku – 12%, VI kasa wieku – 6%, VII i starsze klasy
wieku – 4%.
W celu zachowania najcenniejszych leśnych zasobów genowych wytypowano najlepsze
jakościowo i zdrowotnie drzewostany, które stanowią podstawową bazę do pozyskania
nasion. Są to gospodarcze drzewostany nasienne – 39235 ha i wyłączone drzewostany
nasienne – 1715 ha. Uzupełniającą bazę nasienną stanowią plantacje nasienne – 212 ha i
plantacyjne uprawy nasienne – 60 ha. Z nasion pozyskanych z wyłączonych drzewostanów
nasiennych, plantacji i plantacyjnych upraw nasiennych założono do tej pory 7085 ha upraw
pochodnych, które w przyszłości dołączą do podstawowej bazy nasiennej.
Struktura przestrzenna jest pochodną społecznych i historycznych uwarunkowań, które w
znaczącym stopniu wpłynęły na obecny stan lasu. Przeważający udział lasów państwowych
w środkowej i północnej części RDLP na obszarze byłych Prus Wschodnich, ze zwartymi
kompleksami Puszczy Piskiej, Taborskiej i Lasów Napiwodzko - Ramuckich, stanowi kontrast
dla obszarów leśnych południowej części RDLP, gdzie występuje duża fragmentacja lasu i
znaczny udział prywatnej formy własności. Bogactwo obszarów leśnych stanowi o
atrakcyjności regionu. Wychodząc naprzeciw potrzebom środowiska naturalnego i
społeczeństwa, na obszarze RDLP utworzono wiele rezerwatów przyrody, pomników
przyrody i użytków ekologicznych. Większość drzewostanów z terenu RDLP w Olsztynie
objęto różnymi formami ochrony: rezerwaty obejmują powierzchnię 12 tys. ha, parki
krajobrazowe – 52 tys. ha, obszary chronionego krajobrazu – 388 tys. ha. Blisko 40 tys. ha
najstarszych drzewostanów objętych jest ochroną jako 515 miejsc istniejących gniazd
ptaków chronionych, w tym orła bielika, rybołowa, orlika krzykliwego, puchacza, bociana
czarnego, kani rudej i czarnej. Z dziko żyjących leśnych ssaków polskich występujących w
lasach na terenie RDLP w Olsztynie, można spotkać wszystkie gatunki kopytnych (oprócz
żubra) i drapieżnych. Występuje tu też większość krajowych gatunków mchów, porostów,
grzybów i roślin naczyniowych, w tym objętych ochroną gatunkową. Na terenie obszarów
leśnych RDLP rozpoznano 220 gatunków zwierząt i 850 gatunków roślin. Ochroną
gatunkową objętych jest 80 gatunków zwierząt ( w tym 30 z listy Polskiej Czerwonej Księgi) i
85 gatunków roślin ( w tym 35 z listy Polskiej Czerwonej Księgi).
Na najpiękniejszych przyrodniczo terenach w obszarze działania RDLP Olsztyn powołano
pięć parków krajobrazowych:
- Mazurski Park Krajobrazowy,
- Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich,
- Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego,
- Welski Park Krajobrazowy,
- Górznieńsko- Lidzbarski Park Krajobrazowy.
Nadleśnictwa w swojej praktycznej działalności wykorzystują programy ochrony przyrody,
stanowiące integralną część planów urządzenia lasu.
W granicach RDLP Olsztyn na terenie Nadleśnictw Spychowo, Strzałowo i części
Mrągowa znajduje się powołany 30.10.2002 Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Mazurskie”
o pow. 51 613 ha. Obejmuje on swoim zasięgiem znaczną część Puszczy Piskiej.
Charakteryzuje go zwarty kompleks leśny, liczne jeziora i bogata szata roślinna. Na obszarze
tym prowadzona jest na szeroką skalę edukacja ekologiczna. Wyznaczono kilka ścieżek
dydaktycznych, do których opracowano materiały informacyjne. Przy Nadleśnictwie
Spychowo powstał Leśny Ośrodek Edukacji Ekologicznej , który odwiedziło już ponad 4500
osób.
Drzewostany Regionalnej Dyrekcji L.P. zaliczane są do strefy umiarkowanego i
największego zagrożenia przez szkodliwe owady.
6
W pasie północnym i północno-wschodnim regionu występują powtarzające się gradacje
szkodników wtórnych, obejmujące drzewostany głównie świerkowe założone na żyznych
glebach północnej części obszaru RDLP. W szczególnie dużym nasileniu nastąpił wzrost
populacji korników świerka.
W części środkowej i południowo - wschodniej na obszarach borów sosnowych powtarzają
się masowe wystąpienia szkodników pierwotnych. Monitoring wskazuje na wzrost populacji
brudnicy mniszki. Notuje się też wysoki poziom liczebności populacji chrabąszczy, co
wymaga dużych nakładów na „odpędraczanie” zalesianych gruntów porolnych.
Grzyby pasożytnicze niszczące systemy korzeniowe drzew tj. huba korzeniowa i opieńka
miodowa, znajdują szczególnie dogodne warunki do rozwoju w drzewostanach na gruntach
porolnych, które stanowią ponad 30% powierzchni.
Obszary leśne północno – wschodniej części zostały zaliczone do II strefy zagrożenia ze
strony wiatru i obfitych opadów śniegu. Długo trwające susze spowodowały istotne obniżenie
poziomu wód gruntowych. Na obszarach osłabionych drzewostanów (szczególnie
świerkowych) nastąpiło rozmnoże szkodników wtórnych.
Monitoring wskazuje, że nie występują istotne szkody wyrządzane przez emisje
przemysłowe.
Permanentne działanie szkodliwych czynników biotycznych i abiotycznych na osłabione
drzewostany, wykazane w tabeli 1.1, pkt 3.4, zwiększa ich predyspozycje chorobowe, choć
nie zawsze zagraża ich istnieniu.
Zakres funkcji socjalnych
Wpływy do budżetów lokalnych samorządów z tytułu podatku leśnego, z lasów z
terenu RDLP, w roku 2002 wyniosły ponad 9 mln zł. W mało zindustrializowanych obszarach
o charakterze rolno-leśnym, stanowi to ważny element w budżetach gmin. Udział
pracowników Lasów Państwowych jako członków rad gminnych i powiatowych, sprzyja
rozwiązywaniu problemów na styku las i społeczeństwo, oraz ułatwia definiowanie potrzeb
lokalnych społeczeństw w stosunku do lasu jako środowiska naturalnego, jak i jednostki
gospodarczej.
Ważnym elementem tej współpracy jest edukacja przyrodnicza. Z roli tej Lasy Państwowe
wywiązują się poprzez działalność informacyjno – propagandową, organizację i tworzenie
ścieżek edukacyjnych , izb edukacji leśnej.
Na terenie RDLP funkcjonuje 38 ośrodków wypoczynkowych. Są to najczęściej pozostałości
po byłych ośrodkach zakładowych. Obecnie w dużej mierze są one użytkowane przez
prywatnych właścicieli a Lasy Państwowe czerpią dochody z tytułu udostępnienia gruntów.
W procesie udostępniania lasu wyodrębnione zostały obszary leśne pod miejsca
biwakowania oraz postoju - funkcjonują 62 pola biwakowe oraz 212 parkingów śródleśnych.
Długość całkowita dróg leśnych wynosi 7647 km . Dla celów rekreacji czynnej wyznaczono
431 km szlaków pieszych, 708 km rowerowych, i 334 do jazdy konnej. Stanowi to znaczny
procent wszystkich szlaków, biegnących przez tereny leśne i będących w nadzorze tut.
RDLP. Szacuje się że rocznie ok. 30 do 40 tysięcy osób korzysta z tak przygotowanych dróg.
Praktycznie swobodny dostęp społeczeństwa do obszarów leśnych, rodzi także negatywne
konsekwencje dla lasu i gospodarki leśnej. W roku 2002 straty z tytułu pożarów i kradzieży
drewna, oszacowano na około 238 tys. zł. Innym poważnym problemem jest zaśmiecanie w
rejonie skupisk ludzkich i szlaków komunikacyjnych. Na porządkowanie nadleśnictwa
wydatkowują rocznie około 550 tys. zł.
Zakres funkcji gospodarczych
Gospodarka leśna w tym regionie ma wielowiekową tradycję i duże znaczenie dla życia
lokalnych społeczności. Fakt ten ma wyraz w stale zwiększającej się przeciętnej lesistości,
dbałości gospodarzy o trwałość lasu. W obecnym czasie zasoby leśne szacowane są na
ok. 126 mln m3 drewna na pniu w Lasach Państwowych i ok. 10 mln m3 drewna w lasach
innej własności, głównie prywatnych. Koncentracja surowca na małym
obszarze
7
charakterystyczna dla omawianego terenu sprzyja tworzeniu przedsiębiorstw
przetwarzających surowiec drzewny. Roczny etat sięga prawie 2 mln m3 drewna, przeciętny
wiek 57 lat ma, w okresie ostatniego dziesięciolecia, tendencję wzrostową i podobnie jak
zasobność na 1 ha szacowna na 228 m3, jest skutkiem ciągłego odkładania się przyrostu
drewna na pniu. Roczne pozyskanie surowca ogranicza się bowiem do poboru 56 %
rocznego przyrostu. Zjawisko to sprzyja zwiększaniu się zasobów leśnych i powiększaniu
udziału drzewostanów starszych klas wieku . Przeprowadzona w roku 2002 certyfikacja
gospodarki leśnej w systemie FSC, uwiarygodniła RDLP Olsztyn jako rzetelnego
gospodarza, użytkującego zasoby leśne zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego
rozwoju.
Oprócz drewna stanowiącego główny pożytek z lasu, na terenie RDLP Olsztyn czerpane są
inne pożytki takie jak grzyby, surowce zielarskie i jagody. Chociaż organizacja Lasy
Państwowe nie czerpie z tego tytułu korzyści finansowych, pozyskanie surowców ubocznych
stanowi waży element przychodów uboższej części społeczeństwa często bezrobotnej, a
także stanowi bazę surowcową dla przedsiębiorstw zajmujących się obrotem przetworzonymi
i nieprzetworzonymi płodami runa leśnego. Innym istotnym aspektem jest gospodarka
łowiecka. Pozyskanie dziczyzny w tym regionie pozwala na uzyskanie przychodu ok. 6 mln
zł rocznie. Niepodważalna atrakcyjność krajobrazu , jakość i liczebność zwierzyny przyciąga
turystów krajowych i zagranicznych. Łowiectwo i zbieractwo stanowi też swoisty rodzaj
rekreacji.
Bezpośrednie zatrudnienie w strukturach RDLP Olsztyn znajduje ponad 1500 osób, ponadto
w ramach zakładów wykonujących usługi na rzecz lasów i w przemyśle drzewnym
zatrudnienie znajduje ok. od 2 do 3 tys osób.
Walory krajobrazowe i przyrodnicze, w tym duży udział lasów i wód śródlądowych, stwarza
dogodne warunki do rozwoju turystyki w różnych jej formach. Daje to zatrudnienie oraz
przychody we wszystkich sektorach związanych z turystyką i wypoczynkiem.
3. OPIS POTRZEB DOSKONALENIA FUNKCJI LEŚNICTWA W REGIONIE
Obecny stan lasów wynika z historii powstawania drzewostanów, z dużej powierzchni
lasów na gruntach porolnych, jest też skutkiem dawnego, surowcowego modelu leśnictwa, i
związanej z nim uproszczonej i schematycznej gospodarki leśnej, prowadzącej do zubożenia
biocenozy leśnej. Ponadto na stan lasów oddziaływały inne czynniki związane z błędami w
gospodarce wodnej, powodującymi obniżenie poziomu wód gruntowych; zaniedbania w
dziedzinie ochrony środowiska skutkujące szkodliwym wpływem imisji pyłowych i gazowych
itp. Przez długi czas leśnictwo nie miało dostatecznego potencjału materialnego, ani
odpowiedniego modelu teoretycznego, aby w warunkach zagrożeń i rosnących żądań
społecznych i gospodarczych spełniać wizję zrównoważonego ekologicznie lasu
wielofunkcyjnego, aby realizować zasady naturalnej lub półnaturalnej hodowli lasu. Cały
wysiłek wkładano w utrzymanie trwałości lasu i zwiększanie jego zasobów drzewnych,
słusznie uważając, że jest to cel nadrzędny, gdyż bez drzewostanów nie byłoby biocenoz
leśnych i ich korzystnego oddziaływania na środowisko i warunki życia społeczeństwa. Stąd
m.in. tak duża powierzchnia lasów na gruntach porolnych i monokultur (głównie sosnowych).
Obecny stan lasów jest też wynikiem walki leśników ze skutkami szkodliwych oddziaływań,
wynikiem przeciwdziałania tym czynnikom jak i działań związanych z realizacją Polityki
Leśnej Państwa (PLP) przyjętej w 1997r. oraz realizacji gospodarki leśnej na podstawach
ekologicznych stosownie do postanowień Zarządzeń Dyrektora Generalnego LP Nr 11 (z
1995r) i Nr 11A(z 1999r.) Dotychczasową, pięcioletnią realizację Polityki Leśnej Państwa na
terenie RDLP w Olsztynie należy ocenić pozytywnie. Wypada jednak przedstawić obszary, w
których realizacja Polityki była niedoskonała lub zaniedbana. Obszarami takimi są:
 Nieskuteczna promocja budownictwa z drewna
 Zbyt mało edukacji leśnej w mediach
8





















Niezrealizowanie zamierzenia przekształcenia BULiGL w organ planistycznoprognostyczny podporządkowany Ministrowi Środowiska
Brak wyznaczenia granicy polno-leśnej w planach zagospodarowania przestrzennego
wielu gmin
Niedoskonały system rozdziału dopłaty z Funduszu Leśnego na rdlp i n-ctwa,
Niepełna realizacja ustawowego obowiązku budżetu państwa, dotyczącego kosztów
ochrony przyrody oraz kosztów zalesiania gruntów porolnych
Brak regulacji prawnych dotyczących wpływów z narzutów ekologicznych (emisje CO 2,
„handel emisjami”)
Brak przepisów (i systemu) pozwalających na uzyskiwanie wpłat („odsetek” od
dochodów) firm prowadzących komercyjny obrót płodami runa leśnego
Niezgodna z PLP likwidacja PAGED-u, powodująca poważne straty w promocji i
sprzedaży polskiego drewna za granicą oraz konieczność odtworzenia przez LP takiej
jednostki
Niezgodne z PLP i interesem Lasów Państwowych (LP) wyzbycie się tartaków, udziałów
w spółkach firm drzewnych, w Banku Ochrony Środowiska
Nie zrealizowana potrzeba stworzenia podstaw do rozwoju nowych form działalności w
LP: kopalnie kruszyw, rybactwo, wędkarstwo, usługi turystyczne, tartacznictwo,
Powiększający się rozdźwięk pomiędzy ustawową zasadą samofinansowania się LP a
wzrastającymi potrzebami i kosztami utrzymania i rozwoju pozaprodukcyjnych funkcji
lasu. Potrzeba oszczędzania środków prowadzi do ograniczanie wielu zabiegów
hodowlanych, ochronnych i in.
Brak współudziału społeczeństwa (samorządów, firm wykorzystujących runo leśne i
pozaprodukcyjne funkcje lasu) w finansowaniu utrzymania i wzmagania tych funkcji
Brak systemowych rozwiązań dotyczących egzekwowania prawa leśnego względem
właścicieli lasów prywatnych, którzy nie realizują podstawowych zadań hodowlanoochronnych
Zagrożona jest realizacja założonego w Krajowym Programie Zwiększania Lesistości –
30% lesistości kraju w 2020r
Powody zagrożenia:
 zahamowanie przekazywania gruntów do zalesienia z AWRSP
 niedostateczna ilość środków budżetowych na wypłatę ekwiwalentu za zalesianie
gruntów prywatnych oraz na koszty pielęgnacji zalesień porolnych w LP
 zaniedbania w klasyfikacji gruntów, celem likwidacji tych zaniedbań warto rozważyć
zmianę przepisów dotyczących finansowania bieżącego dokumentowania
zachodzących zmian (i usunięcia nieprawidłowości – zaszłości)
Zadrzewienia i zakrzewienia w świetle obecnych przepisów ustawy o ochronie przyrody,
spełniają funkcje ekologiczne, produkcyjne zaś (poza plantacjami) w minimalnym
zakresie (tylko z zabiegów pielęgnacyjnych). Wskazuje to na potrzebę zmiany zapisu
albo w PLP albo w w/w ustawie
W niedostatecznym stopniu wprowadzane są plantacje na gruntach porolnych. (Straty w
produkcji drewna i w wiązaniu CO2.)
Dotkliwy niedostatek środków na „zastępcze” sprawowanie nadzoru nad lasami
niepaństwowymi (LN)
Brak środków na wykonanie uproszczonych planów urządzenia lasu
Efektywność LN daleka od założeń PLP. Niezbędne są działania prawno-organizacyjne i
finansowe
Koszty ochrony ppoż. w zbyt dużym stopniu obciążają LP. Powinni w nich partycypować
także właściciele lasów innych własności
Niedostateczna realizacja powinności samorządów we wdrażaniu ustawy o ochronie
środowiska (organizacja wysypisk i wywozu śmieci) skutkuje zaśmiecaniem lasów
Niedostateczna baza informacji o lasach. Potrzeba stworzenia sprawnego
zintegrowanego systemu przetwarzania i wymiany informacji.
9
Z powyższego wynika, że stan lasów i funkcje leśnictwa w regionie winny być doskonalone.
Wniosek taki znajduje potwierdzenie w statystykach, wskazujących wyraźny (zwłaszcza od
lat 1970.) wzrost zagrożeń lasów w Polsce a także i w regionie, przez czynniki abiotyczne i
biotyczne. Należy jednak dodać, że stopień synantropizacji lasów regionu jest zróżnicowany:
od słabych, porolnych drzewostanów monokulturowych, bardzo mocno uszkadzanych przez
kompleks czynników bio- i abiotycznych, do wspaniale zachowanych, racjonalnie
użytkowanych lub chronionych. To zróżnicowanie i stosunkowo dobra kondycja lasów
regionu sprawia, że są one, obok wód i gruntów rolniczych, jedną z największych wartości
ekologicznych i gospodarczych regionu. Jednakże leśnictwo regionu winno wyjść naprzeciw
wyzwaniom cywilizacyjnym poprzez:
dostosowanie lasów do pełnienia różnych funkcji oczekiwanych przez społeczeeństwo
powiększanie i ochronę zasobów leśnych oraz przyrodniczych wartości lasu
powszechne, ale kontrolowane udostępnianie lasu na potrzeby społeczeństwa
doskonalenie rozwiązań ekonomiczno-finansowych zapewniających trwałość ekosystemów
leśnych i wielofunkcyjność gospodarki leśnej.
Wymaga to wypracowania i wdrożenia nowego modelu gospodarki leśnej, opartego na
wycenie wartości wszystkich funkcji lasu i ukierunkowanego na zarządzanie ekosystemami,
a nie tylko drzewostanami, oraz rozwoju ścisłej współpracy międzysektorowej (A. Szujecki,
1998).
Dlatego też określono cele RPOPLP, dotyczące dalszego doskonalenia funkcji oraz zadania
niezbędne do osiągnięcia tych celów.
CEL STRATEGICZNY
Trwale zrównoważona gospodarka leśna na obszarze RDLP w Olsztynie, prowadzona
wg zasad:




Powszechnej ochrony lasów,
Trwałości utrzymania lasu,
Ciągłości i zrównoważonego wykorzystania wszystkich funkcji lasu
Powiększania zasobów leśnych i ich pozytywnego wpływu na rozwój regionu
4. PROGRAM DZIAŁALNOŚCI W TRZECH PRZEDZIAŁACH CZASOWYCH
W ZAKRESIE WYRÓŻNIONYCH OBSZARÓW PROBLEMOWYCH PLP
I.
ROZWÓJ PLANOWANEJ, WIELOFUNKCYJNEJ GOSPODARKI LEŚNEJ
DO 2010R.
a) KIERUNKI ORAZ PRZYRODNICZE I GOSPODARCZE KONSEKWENCJE
ROZWOJU FUNKCJI EKOLOGICZNEJ:

WZMAGANIE OCHRONY RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ
CEL GŁÓWNY:
 Bogactwo i duża różnorodność biologiczna lasów, skuteczna ochrona zasobów
genetycznych, gatunków i ekosystemów leśnych - wzmagające odporność lasów,
ich atrakcyjność i możliwość spełniania wielofunkcyjnej roli
Skutki i efekty:
10
Zwiększenie bioróżnorodności lasów zwiększy ich odporność i atrakcyjność dla
turystyki, zwłaszcza wykwalifikowanej turystyki przyrodniczej i agroturystyki. Koszty
poniesione na podwyższenie bioróżnorodności z czasem skutkować będą obniżeniem
kosztów ochrony lasu i zwiększeniem zysków zwłaszcza w sektorze turystyki.

Ochrona różnorodności zasobów genowych
Cel:
 Zachowanie i rozprzestrzenienie puli genowej najbardziej cennych populacji i
osobników, w warunkach optymalnych dla nich siedlisk, parametrów
klimatycznych i fitosocjologicznych
Zadania:
 Doskonalenie bazy rozmnożeniowej - wyselekcjonowanie i rejestracja najlepiej
dostosowanych do lokalnych warunków populacji i osobników oraz identyfikacja
populacji i osobników trwale dziedziczących pożądane cechy
 Rozprzestrzenianie genotypów z wyselekcjonowanej bazy rozmnożeniowej na
obszarach dla nich optymalnych
 Prowadzenie
monitoringu
potomstwa
wyselekcjonowanej
bazy
nasiennej
(rozmnożeniowej)
 Tworzenie
obiektów zachowawczych dla populacji i osobników szczególnie
wartościowych i zagrożonych
 Utrzymanie i rozwijanie zadań Leśnego Arboretum na terenie Nadleśnictwa Kudypy
/ochrona roślin in situ i ex situ/
Uwarunkowania prawno - administracyjne (instrumenty)
 Zarządzenie nr 8 Dyrektora Generalnego L.P. z 25 stycznia 1993r. wprowadzające
załącznikiem nr 1 "Program zachowania leśnych zasobów genowych i hodowli
selekcyjnej drzew leśnych w Polsce na lata 1991-2010" oraz załącznikiem nr 2 - "Leśną
Regionalizację dla Nasion i Sadzonek w Polsce"
 Zasady Hodowli Lasu 2003
 Instrukcja Urządzania Lasu 1994
Realizatorzy
 Jednostki L.P. - w zakresie wdrażania programu i realizacji zadań
 Biura Urządzania Lasu - w zakresie inwentaryzacji i ewidencji obiektów
 Instytucje naukowe (IBL, Uczelnie leśne, PAN itp.) - w zakresie osłony naukowej i
monitoringu
Koszty i źródła ich pokrycia
 Minimalny poziom kosztów - ok. 100 tys zł/rok przy działaniach standartowych
(pielęgnowanie i ochrona obiektów istniejących), inwestycje w zakresie nowych obiektów
i infrastruktury - koszty wg kosztorysów
 Źródła finansowania kosztów - środki własne L.P. w ramach rocznych planów
finansowych - w zakresie realizacji zadań rzeczowych programu, zewnętrzne źródła (np.
granty naukowe, fundusze związane z ochroną środowiska - krajowe i zagraniczne) - w
zakresie badań i inwestycji
Skutki - dla lasu i gospodarki leśnej, regionu oraz efekty ekonomiczne (straty korzyści)
 Poprawa zdrowotności drzewostanów i ich odporności na zagrożenia (biotyczne i
abiotyczne)
 Poprawa cech jakościowych pozyskiwanego drewna
 Możliwość zwiększenia przyrostu o 10-15%
 Poprawa atrakcyjności krajobrazowej regionu
11

Rozwój przetwórstwa drewna w warunkach lepszej, niż w innych regionach, jakości
surowca drzewnego oraz konkurencyjnych cen (duża podaż, niskie ceny)
Program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2025 ( z prognozą kosztów)
oraz przedsięwzięcia nowe (opracowanie szczegółowe j.w.)


Kontynuacja działań z okresu 2002-2010, polegająca na utrzymaniu osiągniętego
poziomu wskaźników. Koszty roczne na poziomie okresu 2002-2010
Monitoring i testowanie potomstw na założonych w I okresie powierzchniach
badawczych
Prognoza kierunków i efektów RPOPL do roku 2050
Dalsze testowanie wyselekcjonowanych obiektów oraz wdrażanie wyników badań

Ochrona leśnej różnorodności fauny i flory, ze szczególnym uwzględnieniem
gatunków ginących i zagrożonych.
Cele:
 ochrona leśnej różnorodności biologicznej uwzględniana w całym procesie zarządzania i
gospodarowania w lasach,
 środowisko leśne rozpoznane pod względem ilości występujących gatunków flory i fauny,
ze szczególnym uwzględnieniem gatunków ginących i zagrożonych,
 utrzymane, na co najmniej niezmienionym poziomie, bogactwo florystyczne i
faunistyczne.
Zadania:
 utrzymywanie zgodności składów gatunkowych drzewostanów
z potencjalną
roślinnością naturalną, to jest zgodności biocenozy z biotopem,
 zwiększanie różnorodności gatunkowej biocenoz oraz różnorodności ekosystemów
kompleksów leśnych regionu,
 obiekty i obszary o szczególnym znaczeniu dla różnorodności fauny i flory obejmować
skuteczną ochroną,
 monitorowanie stanu roślin reliktowych, endemitów, ginących i zagrożonych,
 kształtowanie granicy ekotonowej,
 uzupełnianie i odtwarzanie korytarzy ekologicznych,
 odtwarzanie śródleśnych bagien, oczek wodnych, łąk oraz innych cennych biotopów,
 zakładanie, konserwacja i naprawa budek lęgowych dla ptaków i schronów dla
nietoperzy, wykładanie karmy,
 grodzenie mrowisk,
 wzbogacanie bazy żerowej dla zwierzyny płowej powodującej szkody w roślinności
drzewiastej,
 zachowanie w dolinach rzek lasów łęgowych, olsów i innych naturalnych formacji
przyrodniczych jako ostoi rzadkich gatunków roślin i zwierząt oraz regulatorów
wilgotności siedlisk i klimatu lokalnego (mikroklimatu),
 ciągła aktualizacja, w opracowanych „Programach ochrony przyrody” dla nadleśnictw,
występowania gatunków rzadkich i zagrożonych, identyfikacja przyczyn zagrożenia
rzadkich gatunków i eliminacja źródeł zagrożenia,
 stosowanie czynnych metod ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt
 przeciwdziałanie,
poprzez odpowiednie zapisy w planach przestrzennego
zagospodarowania, możliwości budowy obiektów wypoczynkowych w kompleksach
leśnych powyżej 2000 ha.
 stworzenie racjonalnych norm i limitów oraz kontrolowanie zbioru i skupu płodów runa
leśnego na cele przemysłowe
12
Uwarunkowania prawno-administracyjne:








Ustawy: o lasach, o ochronie przyrody
Istniejące przepisy wykonawcze do tych ustaw, szczególnie Zarządzenie Nr 11A
Dyrektora Generalnego LP
Zasady Hodowli Lasu 2003
organizacja systemu szkoleń poszerzających wiedzę z zakresu ochrony przyrody, w tym
rozpoznawania gatunków flory i fauny.
egzekwowanie otrzymywania środków finansowych gwarantowanych istniejącymi
przepisami prawnymi (budżet Państwa)
współudział samorządów w realizacji wyżej założonych celów, w tym również
finansowych,
uwzględnianie, w studiach i planach zagospodarowania przestrzennego gmin, obszarów
leśnych z występującą fauną i florą gatunków zagrożonych jako wymagających
szczególnej ochrony.
brak uregulowań i norm dotyczących zbioru płodów runa w sposób nie naruszający
trwałości zasobów
Koszty i źródła ich pokrycia:
 środki własne Lasów Państwowych
 środki Budżetu Państwa ,
 środki pozyskane z funduszy pozarządowych (środki unijne, funduszy celowych i inne),
 środki samorządowe.
Stan w 2010 r., i program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2025 ( z
prognozą kosztów) oraz przedsięwzięcia nowe (opracowanie szczegółowe j.w.)
Przewidujemy zachowanie różnorodności gatunkowej przynajmniej na poziomie stanu
istniejącego. Zintensyfikowane szkolenia pracowników służby leśnej będą zdecydowanie
przyczynić się do zwiększonego rozpoznania stanu różnorodności biologicznej środowiska
leśnego, co spowoduje zwiększenie ilości rozpoznanych gatunków roślin i zwierząt.
Warunkiem spełnienia założonych zadań będzie zapewnienie środków finansowych (kosztów
przewidzianych w tabeli nr 1 pkt. 2.3., na poziomie ok.200 tys. zł rocznie) .
Kontynuacja działań z lat 2010 - 2025, przy podobnym poziomie kosztów.

Ochrona obiektów leśnych o szczególnych walorach przyrodniczych
Cele :


Skuteczna ochrona leśnych obiektów o szczególnych walorach przyrodniczych
Racjonalna sieć leśnych obszarów „Natura – 2000”
Zadania
 opracowanie 24 „Planów ochrony” dla istniejących rezerwatów przyrody, które takich
opracowań jeszcze nie posiadają,
 realizacja zadań ochronnych na obszarach istniejących obiektów leśnych o szczególnych
wartościach przyrodniczych
 geodezyjne utrwalenie granic istniejących rezerwatów,
13




tworzenie warunków do udostępniania obiektów leśnych o szczególnych walorach
przyrodniczych społeczeństwu wszędzie tam, gdzie nie zagraża to przedmiotowi
ochrony,
monitorowanie stanu przedmiotu ochrony (dla którego został powołany dany rezerwat) i
skuteczności realizacji zadań ochronnych,
utworzenie racjonalnej sieci „Natura – 2000” i wdrażanie zasad ochrony przyrody na jej
obszarach
zachowanie w dolinach rzek lasów łęgowych, olsów i innych naturalnych formacji
przyrodniczych jako ostoi rzadkich gatunków roślin i zwierząt oraz regulatorów
wilgotności siedlisk i klimatu lokalnego (mikroklimatu),
Uwarunkowania prawno-administracyjne
 niedostateczna realizacja zapisu ustawowego (art.54 Ustawy o lasach) w sprawie
finansowania przez Budżet Państwa działań w zakresie ochrony przyrody
 Ustawy: o lasach, o ochronie przyrody
 Istniejące przepisy wykonawcze do tych ustaw, szczególnie Zarządzenie Nr 11A
Dyrektora Generalnego LP
 Uwarunkowania proceduralne:
W celu efektywnego wykorzystania środków finansowych oraz osiągnięcia porządanego
poziomu współpracy między instytucjami i zainteresowanymi grupami społecznymi,
powinny obowiązywać następujące zasady i procedury przy zwiększaniu ilości i
powierzchni obszarów szczególnie chronionych:
 cele i przedmiot ochrony powinny być jasno określone i racjonalnie uzasadnione, ze
wskazaniem warunków ochrony i przyczyn zagrożenia obiektu mimo prowadzenia trwale
zrównoważonej gospodarki leśnej,
 przygotowanie
koncepcji i formułowanie wniosku powinno mieć charakter
interdyscyplinarny i międzysektorowy,
 społeczności lokalne muszą być włączone we wszystkie fazy procesu przygotowania
koncepcji, podejmowania decyzji i jej realizacji,
 już na etapie wnioskowania należy jasno określić kto, w jaki sposób i jak duże odniesie
korzyści lub poniesie straty,
 należy zapewnić finansowanie utrzymania obiektu po jego utworzeniu, stworzyć
ekonomiczne zachęty do jego ochrony,
 powołanie szczególnie chronionego obiektu powinno następować równocześnie z
zatwierdzeniem opracowanego planu jego ochrony.
 sporządzenie 24 brakujących planów ochrony rezerwatów – planowany koszt 800 tys.zł środki budżetowe,
 wykonywanie zadań ochronnych na obszarze istniejących rezerwatów przyrody 50
tys.zł/rok – środki budżetowe,
 zagospodarowanie turystyczne rezerwatów – 20 tys.zł/rok – środki budżetowe,
 ocena stanu przedmiotu ochrony i skuteczności działań ochronnych na terenie
wszystkich rezerwatów przyrody oraz pomników przyrody – 100 tys.zł - środki
budżetowe.
 Fundusze celowe
Skutki dla celów ochrony przyrody i społeczeństwa
Przedstawione minimalne potrzeby działań są niezbędne do realizacji, aby utrzymać w
odpowiednim stanie utworzone dotychczas obiekty leśne o szczególnych walorach
przyrodniczych.
Stan w 2010 r. Program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2025 ( z
14
Zakładamy zachowanie ilościowego stanu powołanych form ochrony przyrody, z możliwością
tworzenia nowych rezerwatów czy pomników przyrody w sytuacji wystąpienia takich potrzeb.
Planowanie nowych omawianych obiektów leśnych uzależnione będzie od ilości i wielkości
utworzonych w lasach RDLP obszarów „Natura – 2000” oraz od przyjętych zadań ochrony
przyrody w opracowanych „Planach ochrony” dla tych obszarów.
Kontynuacja działań z okresu 2010 - 2025
W opracowaniu RPO PLP brano pod uwagę opinie samorządów oraz zapisy m.in. Strategii
Rozwoju Województwa i Programu Ochrony Środowiska woj. Warmińsko-Mazurskiego. Nie
uwzględniono jednak zawartych w Programie zamierzeń dotyczących utworzenia
Mazurskiego Parku Narodowego oraz Parku Krajobrazowego Puszczy NapiwodzkoRamuckiej. Zamierzeń tych nie uwzględniono właśnie ze względu na negatywną w tej
sprawie opinię części zainteresowanych samorządów.
Przedmiotowe obszary zarządzane są zgodnie z zasadą trwałej zrównoważonej gospodarki,
a ich przyroda nie jest zagrożona. Na obszarze proponowanego MPN znajdują się rezerwaty
przyrody zajmujące 1109,11 ha powierzchni, działa Mazurski Park Krajobrazowy oraz Leśny
Kompleks Promocyjny „Lasy Mazurskie”, dbające o ochronę i promocję przyrody i turystyki
przedmiotowego obszaru.
Podobnie na obszarze proponowanego Parku Krajobrazowego Puszczy NapiwodzkoRamuckiej istnieje 11 rezerwatów o powierzchni 4100 ha, 10 użytków ekologicznych o pow.
78 ha. Niemal cały przedmiotowy obszar objęty jest ochroną krajobrazu. Dla 139 gniazd
ptaków utworzono strefy chronione o pow. 8025 ha, prowadzona jest trwale zrównoważona
gospodarka leśna. Biorąc po uwagę dotychczasową negatywną opinię części samorządów
oraz fakt, że budżet nie jest w stanie sfinansować ustawowych obowiązków dotyczących
opracowania planów ochrony rezerwatów przyrody, rekompensat za szkody powodowane
przez zwierzęta gatunków chronionych, kosztów sporządzenia uproszczonych planów
urządzania lasów oraz zastępczego nadzoru nad lasami prywatnymi, propozycje tworzenia
nowych form ochrony przyrody, powodujących poważne obciążenie Budżetu, a nie
skutkujących istotną poprawą stanu przyrody, uznano za przedwczesne.
Odnośnie do powierzchni rezerwatów przyrody, za uzasadnioną przyjęto, umieszczoną w
Programie Ochrony Środowiska Woj. Warmińsko-Mazurskiego potrzebę dokonania oceny i
weryfikacji istniejących rezerwatów pod kątem spełniania przez nie celów ochrony przyrody.
Przyjmując za możliwe zarówno zmniejszenie powierzchni istniejących obecnie rezerwatów,
jak i utworzenie nowych, docelową powierzchnię rezerwatów do roku 2010 przyjęto
generalnie jako zbliżoną do obecnej.
 Ochrona lasu przed szkodliwymi czynnikami biotycznymi , abiotycznymi i
antropogennymi
Cel:
Lasy odporne na zagrożenia ze strony czynników biotycznych, abiotycznych i
antropogennych
Zadania
 przestrzeganie zasady minimalizacji ryzyka hodowlanego oraz wzmagania naturalnego
oporu siedliska,
 wdrażanie metody biologicznej ogniskowo-kompleksowej ochrony lasu i ognisk
biocenotycznych,
 ochrony ptaków,
15










ochrony mrówek,
introdukcji roślin nektarodajnych,
tworzenie korzystnych warunków bytowania i rozwoju dla drobnych ssaków i gadów,
pozostawianie drzew dziuplastych, leżaniny i do 5% masy drzew stojących / w grupach/
do ich fizycznego rozpadu.
stosowanie biopreparatów w ograniczaniu nadmiernie rozmnażających się organizmów,
a w przypadkach dużych zagrożeń - syntetycznych pestycydów, z wykorzystaniem
techniki samolotowej,
fitopatologiczna ochrona lasu powinna preferować metody biologiczne i mechaniczne
przed chemicznymi oraz profilaktykę przed zwalczaniem,
prowadzenie monitoringu zagrożeń ze strony szkodliwych czynników biotycznych,
abiotycznych i antropogennych,
doskonalenie zasad identyfikacji przyczyn pożarów oraz metod ich eliminacji,
ulepszanie metod zapobiegania pożarom, ze szczególnym uwzględnieniem rozbudowy
infrastruktury przeciwpożarowej w lasach,
działania uzupełniające, w tym szkolenie personelu w zakresie nowych metod
zapobiegania i zwalczania pożarów leśnych.
Uwarunkowania prawno-administarcyjne
 Ustawa o lasach i ochronie przyrody z 1991 r.,
 Ustawa o ochronie roślin uprawnych z 1995 r.,
 Instrukcja Ochrony Lasu z 1999 r.,
 Instrukcja Ochrony Przeciwpożarowej Obszarów Leśnych z 1996 r.,
 Zasady Hodowli Lasu z 2003 r.,
 Instrukcja Urządzania Lasu z 1994 r.
Realizatorzy
 jednostki L.P.,
 Biura Urządzania Lasu,
 Instytucje naukowe (IBL, uczelnie leśne) w zakresie osłony naukowej i monitoringu.
 środki Lasów Państwowych – po około 5,5 mln zł w stosunku rocznym - do 2010 r.,
 środki budżetowe i fundusze celowe w wysokości (aktualnie ograniczonej możliwości ich
uzyskania) – do roku 2010 około 7 mln zł na pilne zadania inwestycyjne ochrony lasu
przed pożarami,
 w sytuacji nadmiernych rozmnoży foliofagów (owadów zjadających liście np. brudnica
mniszka), wystąpić może konieczność uzyskania dotacji celowych na rozrzedzenie jej
populacji, w wysokości 16 mln zł.
Skutki dla lasu i gospodarki leśnej, regionu oraz efekty ekonomiczne (straty-korzyści).
- możliwość utrzymania, przynajmniej na obecnym poziomie wielofunkcyjnej roli lasów w
regionie.
Program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2025 (z prognozą kosztów)
oraz przedsięwzięcia nowe (opracowania szczegółowe jak wyżej)
Kontynuacja działań z okresu 2003 - 2010 przy podobnej wysokości środków
Wdrażanie metod i sposobów zwiększających odporność biologiczną ekosystemów leśnych
na szkodliwe czynniki biotyczne, abiotyczne i antropogenne.
Prognoza kierunków i efektów RPO PLP do roku 2050.
Kontynuacja działań z okresu 2003 - 2025 przy podobnej wysokości środków
 Ochrona różnorodności gatunkowej zwierząt łownych
16
Cel:
Dobry stan gospodarki łowieckiej.
Zadania:
 monitorowanie i ocena liczebności zwierzyny płowej w aspekcie szkód wyrządzanych w
lasach,
 doskonalenie harmonijnej współpracy leśnictwa, rolnictwa i łowiectwa z uwzględnieniem
nadrzędności potrzeb przyrodniczych,
 podjęcie działań w celu skuteczniejszego wykorzystania dotychczasowych efektów
badań naukowych,
 wykorzystywanie optymalnych zasad i sposobów prowadzenia inwentaryzacji zwierząt
łownych jako elementu decydującego o zrównoważonych biologicznie populacjach,
 współpracowanie z mediami w zakresie informacji i edukacji łowieckiej społeczeństwa,
 prowadzenie planowej i racjonalnej gospodarki łowieckiej na podstawie rocznych i
wieloletnich planów hodowlanych,
 wzbogacanie bazy żerowej dla zwierzyny płowej w lasach,
 utrzymywanie równowagi przyrodniczej pomiędzy gatunkami zwierząt dziko żyjących
 stosowanie zabiegów ochronnych w sytuacji zagrożenia leśnej rożnorodności
biologicznej, szczególnie przy nadmiernych stanach populacji zwierzyny płowej
Unormowania prawno administracyjne:
Ustawa- Prawo łowieckie oraz zarządzenia wykonawcze do ustawy.
Realizatorzy
 Jednostki Lasow Państwowych
 Polski Związek Lowiecki
 Urząd Wojewódzki
 Starostwa Powiatowe
 Zarządy Gmin
 Koła Łowieckie
Koszty i źródła ich pokrycia.
 Lasy Państwowe
- ok.2300 tyś. zł./rok
 Środki pomocowe
- ok.1000 tyś. zł./rok / w wypadku ich uzyskania /
 Koła Łowieckie – w całości koszty szkód wyrządzanych na polach ok. 2000 tys.zł./rok
Skutki dla lasu i gospodarki leśnej regionu oraz efekty ekonomiczne:
 możliwość ciągłej realizacji zadań w zakresie podnoszenia walorów proekologicznego
modelu gospodarki leśnej, zapewniającego trwały i zrównoważony rozwój lasów i
leśnictwa, uwzględniającego wielofunkcyjną rolę lasów w zagospodarowaniu
przestrzennym regionu,
 zachowanie zwierząt łownych jako ruchomych elementów krajobrazów leśnych,
Program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2050
 gospodarowanie zwierzyną łowną w systemie ciągłym oraz na podstawie wieloletnich
łowieckich planów hodowlanych ustalanych w interwałach 10 letnich i wynikających z
nich zasad dotyczących:
 gospodarowania populacjami zwierząt łownych,
 wytycznych w sprawie łowieckiego zagospodarowania rejonów hodowlanych i ich
tworzenia,
 gospodarki łowieckiej w lasach i na terenach polnych,
 poprawy naturalnych warunków żerowych i osłonowych

Ochrona różnorodności ekosystemowej oraz kształtowanie estetyki krajobrazów
17
leśnych.
Cel:
Ekosystemy leśne przebudowane i rozbudowane w kierunku zwiększania ilości nisz
ekologicznych przy maksymalnym wykorzystaniu możliwości siedlisk i wiedzy leśnej
Zadania:













Pełne rozpoznanie warunków glebowo - siedliskowych,
Kształtowanie biologicznie zróżnicowanych i stabilnych ekosystemów leśnych, zgodnie z
ich naturalnymi tendencjami dynamiczno - rozwojowymi
Przebudowa drzewostanów jednogatunkowych, szczególnie pierwszego pokolenia na
gruntach porolnych, w kierunku stworzenia w ich miejscu struktur wielogatunkowych i
wielopiętrowych
Wprowadzanie podszytów na siedliskach Bśw/BMśw i gruntach porolnych V i VI kl. bon.
do uzyskania poziomu 30% powierzchni siedlisk borowych z podszytami
Nasilenie wprowadzania II piętra w drzewostanach na siedliskach mieszanych i
wilgotnych - do poziomu 50%
Wprowadzanie szerokiego wachlarza gatunków drzew i krzewów biocenotycznych i
fitomelioracyjnych do istniejących drzewostanów w procesie dolesiania luk i przerzedzeń,
oraz do zakładanych upraw, szczególnie na gruntach nieleśnych
Wprowadzanie, w trakcie przebudowy, w podszytach, lukach, przerzedzeniach i przy
zakładaniu upraw w wydzieleniach z gatunkami głównymi wpływającymi degradująco na
środowisko glebowe, gatunków fitomelioracyjnych niwelujących niekorzystny wpływ
gatunków głównych na siedliska
Zapewnienie przez produkcję szkółkarską możliwie bogatego zestawu gatunków
biocenotycznych, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków zagrożonych i
"niemodnych" (np. cis, jałowiec, wiąz itp.)
Tworzenie stref ekotonowych na granicy ekosystemów leśnych z innymi środowiskami
(polnymi, wodnymi itp.)
Maksymalne wykorzystanie rębni złożonych w odnowieniach, a przy stosowaniu rębni
zupełnych zachowanie nieregularności granic zrębów, wykorzystanie istniejących kęp
podrostów i nalotów oraz pozostawianie przestojów
Pozostawianie w stanie nienaruszonym o charakterze obszarów nie zalesionych:
nadmiernie wilgotnych, słabo zmineralizowanych torfowisk, turzycowisk, wrzosowisk,
wąwozów itp.
Tworzenie układów przestrzennych strukturalno – funkcjonalnych o możliwie
zrównoważonym udziale elementów naturalnych (również innych niż lasy) oraz
elementów kulturowych,
Wykorzystywanie zadrzewień
 Zarządzenie nr 11A Dyrektora Generalnego L.P. z 11 maja 1999r.
Realizatorzy
Jednostki L.P.
18


Poziom kosztów: ok. 2,5 tys zł/ha powierzchni zredukowanej podszytów, dolesień i II
pięter, pozostałe działania nie generują dodatkowych kosztów.
Źródła finansowania: Środki własne L.P. w ramach rocznych planów finansowych,
Budżet Państwa - w zakresie zalesień i prowadzenia upraw na gruntach nieleśnych.
Skutki - dla lasu i gospodarki leśnej, regionu oraz efekty ekonomiczne (straty korzyści)
 Umocnienie mechanizmów homeostatycznych wzmoże produkcyjność, zmniejszy straty
na przyroście, zmniejszy nakłady na działania ochronne. Poziom efektów zależny od
nasilenia działań.
 Fitomelioracyjny wpływ gatunków biocenotycznych w długiej perspektywie czasowej
podniesie żyzność siedlisk poprzez intensyfikację procesów glebowych, poprawę
kwasowości i przyspieszenie humifikacji. Szacunek poziomu efektów ekonomicznych do
ustalenia w badaniach wieloletnich.
Kontynuacja działań z okresu 2002 - 2010, uzupełniona badaniem efektów środowiskowych i
ekonomicznych.
Kontynuacja działań z okresu 2010 - 2025 przy wykorzystaniu wyników badań z okresu 2010
- 2025.
Zadania edukacyjne.
 zwiększenie na stronach internetowych każdej jednostki lasów państwowych ilości
informacji z obszaru wiedzy dotyczącej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania
zasobów różnorodności biologicznej lasów,
 dalsze wykorzystywanie i rozwijanie edukacyjnych i szkoleniowych możliwości Leśnych
Kompleksów Promocyjnych,
 nadleśnictwa powinny dalej tworzyć na swoim terenie izby leśno- edukacyjne, ścieżki
przyrodniczo dydaktyczne, dni otwarte oraz inne formy społecznej edukacji i
upubliczniania problematyki leśnej,
 przekazywanie wiedzy z zakresu ochrony leśnej różnorodności biologicznej we
wszystkich typach szkół leśnych i przyrodniczych,
 opracowywanie i bezpłatne udostępnianie nauczycielom materiałów pomocniczych
dotyczących problematyki ochrony i zrównoważonego użytkowania leśnej różnorodności
biologicznej oraz szersze wykorzystywanie w doskonaleniu zawodowym nauczycieli,
infrastruktury i służb lasów państwowych,
 Intensyfikacja badań naukowych o charakterze międzysektorowym i interdyscyplinarnym
z udziałem specjalistów z zakresu nauk leśnych oraz innych dziedzin nauki takich jak
np: ekologia, ekonomia, nauki społeczne, medycyna, filozofia, psychologia celem
opracowania teoretycznych podstaw oceny, akceptowanych przez miejscowe
społeczności metod ochrony i racjonalnego użytkowania leśnej różnorodności
biologicznej, oraz wpływu jej elementów na środowisko życia człowieka,

ZALESIENIE, KSZTAŁTOWANIE GRANICY POLNO - LEŚNEJ
Cel generalny: lesistość regionu powiększona z 28,1% do:
29,1% w 2010 r
31 % w 2025 r
33 % w 2050 r
Cel strategiczny:
Uproduktywnione (przez zalesienie) grunty marginalne, odłogi oraz
19
nieużytki i zachowane „siedliska priorytetowe”:





Zwiększone zatrudnienie przy pracach zalesieniowych i dochody z tym związane
Racjonalizacja struktury użytkowania ziemi
Poprawa lesistości i stanu środowiska
Poprawa ładu przestrzennego i krajobrazu
Ochrona stref brzegowych jezior, rzek a tym samym i wód Bałtyku
Działania:
 Zewidencjonowanie gruntów nieprzydatnych rolnictwu, stworzenie planu przekazywania
tych gruntów z zasobów AWRSP do zalesienia
 Wykonanie lub uzupełnienie planów zagospodarowania gmin, wyznaczenie racjonalnej
granicy polno-leśnej, z uwzględnieniem potrzeb ochrony (przed zalesieniem) siedlisk
priorytetowych oraz potrzeby zalesienia korytarzy ekologicznych, obszarów
źródliskowych, wododziałowych, węzłów hydrograficznych (Garb Lubawski, Wzniesienia
Górowskie, Wysoczyzna Elbląska, zlewnia rzeki Guber) i obszarów ze zbiornikami wód
podziemnych bez izolacji od powierzchni (Zbiornik Omulewski, okolice SpychowoRuciane) oraz brzegów zbiorników i cieków wodnych
 Uporządkowanie powszechnej ewidencji gruntów przez przeklasyfikowanie i ujawnienie
w rejestrach gruntów, powierzchni już zalesionych
 Wykorzystanie istniejących i wspomaganie nowych zalesień powstających w drodze
sukcesji naturalnej
 Przeznaczenie (zgodnie z zapisami ustawy o lasach i ustawy o przeznaczeniu gruntów
rolnych do zalesienia) odpowiednich kwot w budżecie państwa na zalesienia, ich
pielęgnację i ochronę
 Budowa niezbędnej infrastruktury na nowopowstałych gruntach leśnych - w tym:
 Budowa i modernizacja leśniczówek
 Rozbudowa bazy szkółkarskiej
 Zakup sprzętu do przygotowania gleby
 Budowa i modernizacja dróg dojazdowych
 Melioracje wodne
 Zabezpieczenie przeciwpożarowe
 Zaniedbana klasyfikacja gruntów,
 Brak przepisów umożliwiających aktualizację klasyfikacji gruntów zalesionych bez
środków i inicjatywy prywatnych właścicieli lasów,
 Nie we wszystkich planach zagospodarowania gmin wyznaczono granicę polno-leśną
 Brak planu przekazywania z AWRSP gruntów do zalesienia,
 Przyjęta Uchwałą Sejmiku Województwa w dniu 24 lipcu 2000 r. „Strategia rozwoju
społeczno-gospodarczego województwa warmińsko-mazurskiego”,
 Zapisy Strategii województwa, zawarte w obszarach strategicznych „Restrukturyzacja
obszarów wiejskich” i „Środowisko przyrodnicze”,
 Krajowy program zwiększenia lesistości na lata 1995 – 2020 r., opracowany przez
Instytut Badawczy Leśnictwa na zlecenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa, przyjęty Uchwałą Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 1995 roku,
 Reginalne plany zwiększania lesistości,
 Ustawa o lasach. Niedostateczna ilość środków budżetowych na realizację zobowiązań
względem administratorów i właścicieli zalesianych gruntów państwowych i
niepaństwowych Nie jest realizowany zapis ustawowy o refundowaniu kosztów
pielęgnowania młodników powstałych na gruntach nieleśnych, co już niedługo stanie się
istotnym problemem,
 Ustawa o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesień,
 Przepisy o ewidencji gruntów,
20
Skutki dla lasu, gospodarki leśnej, regionu i społeczeństwa:















Powiększenie powierzchni leśnej, stworzenie nowych powierzchni służących
pozaprodukcyjnym funkcjom lasu, produkcji leśnych użytków niedrzewnych, produkcji
drewna, w tym odnawialnego surowca energetycznego. (Zwiększenie produkcyjnych i
pozaprodukcyjnych zasobów lasów – istotnych dla rozwoju regionu w przyszłości.)
Wzbogacenie krajobrazu i wartości przyrodniczych regionu
Uzupełnienie, odtworzenie korytarzy ekologicznych
Lepsza ochrona cieków i zbiorników wodnych przed spływami powierzchniowymi, wód
wgłębnych przed infiltracją biogenów i szkodliwych związków
Zwiększenie retencji i spowolnienie spływu wód roztopowych i opadowych
Ochrona zasobów glebowych, wodnych, krajobrazowych i klimatycznych regionu
Ochrona przed stepowieniem, erozją wodną i wietrzną
Ochrona powietrza atmosferycznego przed imisjami pyłowymi i gazowymi
Realizacja programu (wraz z tworzeniem infrastruktury i otoczeniem gospodarczym)
powinna dać zatrudnienie dla około 2 tys. osób na stanowiskach robotniczych i
nierobotniczych, co w istotny sposób wpłynie na zmniejszenie bezrobocia na wsi
W regionie, w lasach niepaństwowych, tylko 46,5 % ich powierzchni objęta jest
aktualnymi uproszczonymi planami urządzenia lasu. Prace przy urządzaniu mogą być
istotnym składnikiem rynku pracy w regionie
Szansa na ożywienie gospodarcze poprzez wzrost zainteresowania kapitału
zewnętrznego w przyszłości
Rozwój edukacji ekologicznej poprzez rozwój agroturystyki
Współpraca z zagranicznymi ośrodkami partnerskimi dla rozwoju gospodarczego
Zwiększenie udziału lasów regionu w globalnym bilansie węgla
Zwiększenie niepodlegających refundacji z BP kosztów L.P. na budowę infrastruktury
niezbędnej do administrowania nowymi zalesieniami
Koszty, źródła finansowania i wykonawcy
Koszty zalesień szacuje się na 66 mln. zł w okresie 2002 - 2010r., przy czym na gruntach
L.P. - 28 mln. zł, a na gruntach poza zarządem L.P. - 38 mln. zł. 35% tego kosztu stanowią
sadzonki - ok. 20 mln szt. Koszty te odnoszą się do łącznej powierzchni ok. 26 tys. ha
zalesień, w tym 10 tys ha na gruntach L.P. i 16 tys. ha na pozostałych gruntach.
Realizację programu w zakresie ekonomicznym i rzeczowym zapewniają następujące
podmioty:
 Budżet Państwa - refunduje zalesienia na gruntach L.P. i prowadzenie powstałych upraw
i młodników - w tym:
 melioracje agrotechniczne,
 przygotowanie gleby,
 sadzenie, w tym koszty materiału sadzeniowego,
 poprawki do 20%
 ochrona upraw przed zwierzyną, w tym grodzenie do 20%
 pielęgnowanie gleby i niszczenie chwastów w uprawach do 3 roku życia.
 NFOŚiGW - refunduje wyprzedzające przygotowanie gleby pod zalesienia na gruntach
L.P., co nie wyklucza w przyszłości innego zakresu (zalesienia wodo- i glebochronne,
korytarze ekologiczne, nasadzenia energetyczne)
 EkoFundusz (środki z ekokonwersji) - refunduje koszty zalesień wodochronnych i
tworzenia korytarzy ekologicznych
21







Samorządy i lokalna administracja rządowa - wsparcie wszelkich przedsięwzięć z
zakresu zalesień (zwłaszcza dotyczących ewidencji gruntów, prac projektowych i
szkoleń)
Fundusz Leśny L.P. - finansowanie sadzonek do zalesień gruntów prywatnych
WFOŚiGW - finansowanie sadzonek i projektów zalesień gruntów prywatnych w ramach
ustawy o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesień
Przy zalesieniach średnio rocznie 3 tys. ha należy zabezpieczyć produkcję sadzonek w
wysokości 15- 18 mln szt. rocznie.
ARiMR - finansowanie skutków ustawy o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesień
(ekwiwalenty)
Jednostki L.P. oraz właściciele gruntów - wykonywanie prac związanych z zakładaniem i
prowadzeniem upraw na gruntach nieleśnych
Środki z funduszy celowych i europejskich funduszy strukturalnych
Kontynuacja programu w kierunkach przyjętych dla okresu 2002 - 2010.
Kontynuacja programu w kierunkach przyjętych dla okresu 2010 - 2025.
Zagrożeniem realizacji założeń programu może okazać się brak woli dysponentów gruntów
do przeznaczenia ich do zalesień. Zjawisko to jest widoczne już teraz, a rozwój tendencji nie
jest możliwy do przewidzenia w tak odległej perspektywie czasowej.

WZMAGANIE AKUMULACJI WĘGLA ATMOSFERYCZNEGO W EKOSYSTEMACH
LEŚNYCH
Cel:
 Zwiększona retencja węgla w lasach regionu.
Działania:
 Zwiększanie powierzchni leśnej w wyniku zalesiania gruntów porolnych,
 Poprzez odpowiednie zabiegi hodowlane tworzenie drzewostanów wielopiętrowych,
 Stosowanie zabiegów hodowlanych zmierzających do zwiększenia produkcyjności
drzewostanów,
 Stopniowe zwiększanie użytkowania lasu do rozmiarów dopuszczalnych rocznym
przyrostem, zwiększenie wykorzystania drewna do celów konstrukcyjnych, budownictwa
i wyposażenia mieszkań,
 Zalesianie gruntów porolnych z udziałem gatunków szybkorosnących w charakterze
przedplonów,
 Zakładanie plantacji drzew i krzewów szybkorosnących ( m. in. do celów produkcji
drewna energetycznego) na gruntach porolnych,
 Szersze wykorzystanie, do celów energetycznych, drewna i produktów jego przerobu
(np. metanol),
 Redukowanie emisji ze źródeł kopalnych i szerokie stosowanie energetycznych
surowców odnawialnych, w tym drewna,
 Przedłużanie żywotności produktów z drewna i zwiększanie ich recyklingu,
 Zwiększanie retencji węgla w glebach leśnych,
 Doskonalenie ochrony przeciwpożarowej- zmniejszenie emisji węgla powodowanej
pożarami lasów,
22
 Ustawa o lasach i przepisy wykonawcze
 Ramowa Konwencja o Zmianach Klimatycznych (1992) oraz tzw. Protokół z Kioto (1997)
 Istnieje potrzeba ustalenia zasad tzw. handlu emisjami CO2
Koszty i źródła ich pokrycia oraz skutki i efekty:
W zasadzie w/w działania tożsame są z działaniami w zakresie zalesień, doskonalenia
struktury gatunkowej i funkcjonalnej struktury lasów, a po części także wzmagania ochrony
ich różnorodności biologicznej. Tak więc niejako bez kosztów można zwiększyć pozytywne
oddziaływanie lasów na warunki życia społeczeństwa, zmniejszenie efektu cieplarnianego i
jego negatywnego oddziaływania na środowisko. Dodatkowo w przypadku zwiększenia
rozmiaru pozyskania drewna, efektem będzie wzrost dochodów leśnictwa ze sprzedaży
drewna, stymulacja rozwoju firm przerabiających drewno a także ilości miejsc pracy.
b) KIERUNKI ORAZ EKONOMICZNE I SPOŁECZNE KONSEKWENCJE
ROZWOJU FUNKCJI SOCJALNYCH

WSPÓŁDZIAŁANIE LEŚNICTWA ZE SPOŁECZEŃSTWEM
Cel:
 Lasy spełniające wszystkie swoje funkcje, zgodnie z oczekiwaniami społeczeństwa i w
zgodzie z zasadami trwałej gospodarki leśnej,
 Zwiększona świadomość społeczeństwa o znaczeniu lasów dla środowiska życia
człowieka,
 Uzyskanie akceptacji i wsparcia społecznego dla działań administratorów i właścicieli
lasów.
Działania:
 Stworzenie zasad pozwalających na współudział samorządów, (społeczeństwa) w
kosztach sprzątania lasów zaśmiecanych przez turystów.
 Do czasu rozwiązania systemowego, Urzędy Pracy sprzątanie lasów winny traktować
jako prace interwencyjne.

EDUKACJA LEŚNA – WSPÓŁPRACA Z ORGANIZACJAMI SPOŁECZNYMI.
Zadania
 rozpowszechnianie
wiedzy ogólnej i specjalistycznej o środowisku leśnym,
wielofunkcyjnym modelu leśnictwa oraz potrzebach powszechnej, indywidualnej i
zbiorowej ochrony lasów oraz właściwego ich użytkowania zapewniającego trwały i
zrównoważony rozwój,
 budowanie akceptacji społecznej dla zawodowych działań leśników,
 budowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz władz regionalnych i lokalnych
poprzez :
 zwiększenie informacji o lasach w mediach - w radiu, telewizji i prasie,
 udostępnianie społeczeństwu informacji o lasach w internecie oraz różnego rodzaju
opracowaniach (foldery, przewodniki, informatory, ulotki itp.),
 rozszerzenie współpracy pracowników LP z organizacjami społecznymi
ekologicznymi,
 budowę pozytywnego wizerunku leśnika poprzez prezentowanie zadań jakie
wykonuje oraz problemów z jakimi się spotyka w realizacji wielofunkcyjnej roli lasów,
23
 poznanie potrzeb i oczekiwań społeczeństwa względem wielofunkcyjnej gospodarki







leśnej,
zwiększanie ilości oraz doposażanie istniejących leśnych ścieżek i izb
edukacyjnych.Udział samorządów w lokalizacji tych obiektów i partycypacja w kosztach.
podejmowanie prób w celu nieodpłatnego emitowania w publicznych środkach
masowego przekazu cyklicznych audycji o treściach dotyczących tematyki leśnej,
edukacja przyrodniczo-leśna poprzez organizowanie dla społeczeństwa wspólnych
pogadanek, prelekcji i spotkań leśników, przedstawicieli organizacji społecznych i
ekologicznych,
podjęcie działań inwestycyjnych celem budowy i wyposażenia izb edukacyjnych w
powołanym Leśnym Kompleksie Promocyjnym „Lasy Mazurskie”,
podejmowanie działań w celu powołania nowych LKP na obszarze RDLP,
utrzymanie i rozwój arboretum w Kudypach.
opracowanie systemu stałego upowszechniania i popularyzacji wiedzy będącej wynikiem
prac naukowych i monitoringu leśnej różnorodności, w tym szczególnie podnoszących
poziom świadomości ekologicznej lokalnych społeczeństw.
 Brak
kompleksowego systemu finansowania edukacji przyrodniczo - leśnej
społeczeństwa (powinny to być środki budżetowe oraz funduszy celowych),
 Brak statutowego obowiązku informowania społeczeństwa o przyrodzie, w tym o stanie
lasów i gospodarce leśnej przez media publiczne.
 Ustawa o lasach
 Ustawa o ochronie przyrody
 Utrzymanie istniejących ścieżek dydaktycznych – ok. 200 000 zł rocznie – środki
samorządów i Lasów Państwowych,
 Budowa 12 izb edukacyjnych przy nadleśnictwach, koszt ok. 200 tys. zł rocznie - środki
NFOŚiGW, WFOŚiGW, budżetowe,
 Utrzymanie i rozwój arboretum w Kudypach – 100 tys. zł rocznie, -fundusze pomocowe,
Lasy Państwowe.
 Promocja problematyki leśnej w mediach publicznych i publikacjach własnych - 25 tys. zł
rocznie, fundusze celowe, Lasy Państwowe.
Stan w 2010 r. oraz program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2025 ( z
Zrealizowanie powyższych celów i postawionych zadań przy jednoczesnym zapewnieniu
środków finansowych na ich realizację – w kwotach jak wyżej – będzie osiągnięciem
satysfakcjonującym nasze wyobrażenia w tej materii.
Realizowanie powyższych celów i postawionych zadań.

REKREACYJNE UŻYTKOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE LASU
Cel:
 Właściwie ukształtowane ogólnospołeczne funkcje lasu, pozwalające na racjonalne
wykorzystanie jego walorów rekreacyjnych, w sposób godzący funkcje społeczne z
ochronnymi i produkcyjnymi.
24

Dobre warunki do rekreacyjnego wykorzystania lasu, stymulujące rozwój agroturystyki i
turystyki.
Działania:
 tworzenie warunków (w tym dzierżawa i sprzedaż gruntów) do istnienia racjonalnej,
odpowiadającej potrzebom społecznym, sieci obiektów i urządzeń turystycznych w
lasach,
 udostępnianie lasów społeczeństwu, ukierunkowanie ruchu turystycznego w celu
zmniejszenia jego negatywnego wpływu na przyrodę leśną,
 ścisłe egzekwowanie przez służby leśne i inne właściwe służby państwowe zasad
sanitarnych i porządkowych na leśnych polach biwakowych,
 rozbudowanie istniejącej infrastruktury turystycznego i rekreacyjnego zagospodarowania
lasów,
 ścisła współpraca nadleśnictw z samorządami lokalnymi w zakresie uzgadniania
przebiegu szlaków turystyki pieszej, rowerowej, konnej, lokalizacji innych elementów
rekreacyjnego zagospodarowania lasów,
 stworzenie zasad partycypacji samorządów w kosztach budowy i utrzymania leśnych
urządzeń turystycznych,
 wyznaczanie w planach przestrzennego zagospodarowania obszarów leśnych z funkcją
rekreacyjno - turystyczna jako główną. Zaliczenie tych obszarów do lasów ochronnych i
zwolnienie ich powierzchni z opłat podatku leśnego,
 wprowadzenie zasady refundowania Lasom Państwowym kosztów udostępniania, bez
opłat, elementów turystycznego i rekreacyjnego zagospodarowania lasów,
 budowa 20 pól biwakowych i miejsc biwakowania, około 1100 km szlaków pieszych,
rowerowych i do jazdy konnej, z możliwością zwiększenia tego rozmiaru zadań na miarę
potrzeb,
 zagęszczenie ilości parkingów śródleśnych i miejsc postoju pojazdów z 0,02/1000 ha do
0,04/1000 ha,
 opracowanie i coroczna aktualizacja informatora, zawierającego wykaz obiektów
rekreacyjnego i turystycznego zagospodarowania lasów,
Brak przepisów:
 zaliczających obszary leśne wykorzystywane na cele rekreacji i turystyki do lasów
ochronnych,
 niedostateczna realizacja „ustawy śmieciowej”.
 utrzymanie istniejącej i planowanej infrastruktury nie będzie możliwe ze środków Lasów
Państwowych. Muszą w tym uczestniczyć fundusze celowe, środki samorządowe i
budżetowe i europejskie fundusze strukturalne.
Skutki dla gospodarki leśnej, regionu i społeczeństwa
Szersze udostępnienie obszarów leśnych dla turystyki i rekreacji będzie miało :
 pozytywny wpływ na rozwój regionu (powstanie nowych miejsc pracy),
 umożliwi społeczeństwu lepsze korzystanie z pozaprodukcyjnych funkcji lasu.
1. WSPÓŁDZIAŁANIE LEŚNICTWA Z SAMORZĄDAMI
PAŃSTWOWĄ NA RÓŻNYCH POZIOMACH REGIONALNYCH
Cel:
I
ADMINISTRACJĄ
25
Świadomość wzajemnych oczekiwań i możliwości ich spełnienia w dziedzinie
wielofunkcyjnej gospodarki leśnej i jej korzystnego wpływu na rozwój lokalnych
społeczności.
Działania:
 współtworzenie strategii, planów zagospodarowania przestrzennego oraz planów
urządzenia lasów,
 współdziałanie w zakresie utrzymania czystości, poprawy warunków ppoż., stworzenia
właściwej granicy polno-leśnej, kształtowania krajobrazu, tworzenia korytarzy
ekologicznych, ścieżek edukacyjnych, urządzeń turystycznych, sieci zadrzewień i remiz
śródpolnych itp.,
 stworzenie z administracją rządową i samorządową różnych szczebli, wspólnej strategii
zadrzewienia terenu (zwłaszcza w woj. Mazowieckim),
 wspólne przedsięwzięcia w celu zmniejszenia negatywnego oddziaływania ludzi na las,
przeciwdziałania zaśmiecaniu, zapobiegania podpalaniu ugorów itp.,
 koordynowanie i wspólne występowanie z wnioskami o środki zewnętrzne na rzecz
rozwoju pozaprodukcyjnych funkcji lasu (infrastruktura turystyczna, ochrona ppoż.,
kształtowanie krajobrazu, ochrona przed erozją, ochrona wód przed spływami
powierzchniowymi i infiltracją itp.),
 wspólne tworzenie strategii działań i wspólne starania o środki zewnętrzne umożliwią
lepsze przystosowanie lasów do spełniania oczekiwań społeczeństwa. Pozwoli to
stworzyć lepszą infrastrukturę turystyczną, da miejsca pracy przy jej budowie, wpłynie na
rozwój turystyki korzystającej z dobrze do tego celu przygotowanych obszarów leśnych.
 Środki własne Lasów Państwowych
 Środki organów samorządowych i administracji rządowej
 Fundusze celowe krajowe
 Europejskie fundusze strukturalne
Stan w 2010 r. oraz program kontynuacji powyższych przedsięwzięć do roku 2025 ( z
Kontynuacja realizacji powyższych celów i postawionych zadań przy jednoczesnym
zapewnieniu środków finansowych na ich realizację
Kontynuowanie powyższych zadań
c) KIERUNKI ORAZ EKONOMICZNE I SPOŁECZNE KONSEKWENCJE ROZWOJU
FUNKCJI GOSPODARCZYCH:
 DOSKONALENIE GATUNKOWEJ I FUNKCJONALNEJ STRUKTURY LASÓW
Cel:

Struktura i funkcje lasów dostosowane do potrzeb społeczeństwa i możliwości
produkcyjnych siedlisk. Zwiększona zasobność produkcyjna lasów, zwiększona
ich odporność na zagrożenia i wzbogacone ich pozaprodukcyjne wartości
Działania:
 dokładniejsze poznanie gleb i możliwości produkcyjnych siedlisk,
 uwzględnianie w produkcji szkółkarskiej możliwie najszerszego zestawu gatunków, ze
szczególnym uwzględnieniem gatunków rzadkich, zagrożonych lub trudnych w produkcji
(np. cis, wiąz, jałowiec itp.),
26






















rezygnacja w odnowieniach, zalesieniach i podsadzeniach z gatunków introdukowanych,
z wyjątkiem plantacji produkcyjnych o krótkim cyklu produkcyjnym (np. daglezja),
prowadzenie sukcesywnej przebudowy, z wykorzystaniem rębni złożonych oraz cięć
pielęgnacyjnych o charakterze przekształceniowym, monokultur iglastych zakładanych
na gruntach porolnych i powierzchniach poklęskowych,
wzbogacanie istniejących d-stanów poprzez wprowadzanie podszytów i podsadzeń
produkcyjnych. Zwiększenie rozmiaru podsadzeń w ramach różnych działań z uwagi na
ich pozytywną rolę produkcyjną i biocenotyczną (np. rodzimych gatunków dzikich drzew
owocujących, w celu poprawy warunków żerowych, osłonowych i termicznych dla fauny),
dążenie do stworzenia ( w miarę możliwości) d-stanów wielopiętrowych,
wielogatunkowych, wielowiekowych. Maksymalne wykorzystywanie w odnowieniach i
zalesieniach samosiewów - stosowanie rębni złożonych oraz obsiewu bocznego na
powierzchniach otwartych,
w przypadku rębni zupełnych pozostawianie nasienników i przestojów, stosowanie
nieregularnej granicy zrębowej,
stosowanie do nasadzeń, zwłaszcza odnowień, materiału rozmnożeniowego o
sprawdzonych cechach biologicznych (z wyselekcjonowanej bazy) i właściwej
proweniencji,
wzbogacanie składu gatunkowego d-stanów, rozpraszanie ryzyka hodowlanego na
większą ilość gatunków drzew i krzewów leśnych,
Prowadzenie drzewostanów gatunków degradujących siedliska w połączeniu z
gatunkami fitomelioracyjnymi. Forma prowadzenia zależna od wieku i siedliska (podszyt,
II ptr., zmieszanie w górnym piętrze),
opracowanie i wdrożenie programu małej retencji wodnej w celu przywrócenia
korzystnego zaopatrzenia lasów w wodę i poprawę gospodarki wodnej kraju, szczególnie
w wododziałach,
doskonalenie systemu monitorowania zagrożenia pożarowego oraz systemu wczesnego
wykrywania, szybkiego lokalizowania i gaszenia pożarów lasu,
dalsze doskonalenie współdziałania z organizacjami wojew. PZŁ oraz administracją
samorządową w sprawach gospodarowania zasobami dzikich zwierząt i ich
środowiskiem,
współpraca z placówkami naukowymi w zakresie monitoringu łowieckiego,
stosowanie na miarę potrzeb zabiegów zwalczania szkodliwych owadów i grzybów w
sytuacjach kiedy ich nadmierne rozmnoża mogą zagrozić trwałości lasów,
opracowanie procedur usuwania skutków klęskowego wystąpienia szkodliwych
czynników abiotycznych, np. huraganowe wiatry, obfite opady śniegu,
nadawanie priorytetu zagadnieniom
ochrony ekosystemów leśnych, również w
sytuacjach, gdy relacje ekonomiczne będą przemawiały za realizacją doraźnie bardziej
opłacalnych działań w lasach,
dalsza rozbudowa sieci dostrzegalni pożarowych,
wyposażenie nadleśnictw o średnim i dużym zagrożeniu pożarowym w samochody
terenowe z modułem gaśniczym i satelitarnym systemem lokalizacji (GPS),
zagospodarowanie łąk śródleśnych i przyleśnych, zazwyczaj nie docenianych
atrakcyjnych elementów bazy żerowej,
pozostawianie na gruntach przeznaczonych do zalesiania trwałych i okresowych oczek
wodnych, bagien, mokradeł, drzew, remiz śródpolnych, jako ostoi życia biologicznego i
ważnych elementów krajobrazu,
zakładanie poletek zgryzowo-ogryzowych, ochrona już istniejących i budowa nowych
wodopoi,
dostosowanie liczebności zwierzyny płowej w lasach oraz jej struktury wiekowej i
płciowej do poziomu zapewniającego możliwość realizacji celów hodowli lasu,
w okresie 2002 - 2010 na terenie RDLP należy dokonać prac glebowo-siedliskowych na
terenie 8 Nadleśnictw (Bartoszyce, Dobrocin, Lidzbark, Młynary, Srokowo, Wichrowo,
Wipsowo, Zaporowo) o łącznej powierzchni cā 146 tys. ha,
 Przypuszczalny koszt około 4,5 mln zł
27
 LP poniosą koszty 2,0 mln zł
 Fundusze strukturalne UE – 2,5 mln zł
 Zarządzenie nr 11A Dyrektora Generalnego L.P. z 11 maja 1999r.
 Poziom kosztów działań hodowlanych: ok. 1,1 tys zł/ha powierzchni
zredukowanej
podszytów, dolesień i II pięter, pozostałe działania nie generują dodatkowych kosztów,
zaś odnowienia i sukcesja naturalna mogą wpłynąć na spadek kosztów;
 Koszty całkowite realizacji i poprawy funkcjonalności lasów: ok. 2 200 mln zł;
 Z sumy ogółem - przedsięwzięcia finansowane przez NFOŚiGW w zakresie ochrony ppoż.: 15 dostrzegalni o wartości 3 450 tys.zł, 21 samochodów wyposażonych w moduł
gaśniczy o wartości 2 940 tys.zł.
 Źródła:
 środki własne Lasów Państwowych w ramach rocznych planów finansowych,
 środki prywatnych właścicieli,
 środki Budżetu Państwa - w zakresie zalesień i prowadzenia upraw na gruntach
nieleśnych,
 środki pozyskane z funduszy pozarządowych (środki unijne, funduszy celowych i
inne).
Skutki dla lasu, gospodarki leśnej, regionu i społeczeństwa oraz efekty ekonomiczne
 zmiana struktury gatunkowej lasów na bardziej różnorodną, dostosowaną do siedliska,
powodującą wzrost stabilności homeostatycznej, zmniejszającą straty na przyroście i
koszt ochrony, poprawiającą jakość techniczną surowca drzewnego,
 przekształcenie lasów na odporniejsze na działanie szkodliwych czynników biotycznych i
abiotycznych oraz na antropopresję,
 poprzez działania z zakresu selekcji i nasiennictwa – uzyskanie drzewostanów
powielających korzystne cechy genetyczne najlepszych ekotypów,
 zwiększenie retencji i spowolnienie spływu wód roztopowych i opadowych,
 lepsza ochrona cieków i zbiorników wodnych przed spływami powierzchniowymi, wód
wgłębnych przed infiltracją biogenów i szkodliwych związków,
 ochrona powietrza atmosferycznego przed imisjami pyłowymi i gazowymi,
 dywersyfikacja gatunkowa zmniejszy ryzyko związane z celem produkcyjnym,
 zwiększenie pozytywnego oddziaływania lasów na środowisko, zwiększenie akumulacji
węgla i atrakcyjności turystycznej,
 atrakcyjność krajobrazowa podniesie wartość nieruchomości w regionie oraz zwiększy
szanse na inwestycje (przetwórstwo drewna, agroturystyka itd.),
 intensyfikacja gospodarki leśnej wygeneruje nowe miejsca pracy.
Zagrożeniem dla realizacji działań w tym zakresie może być brak środków w sytuacji
kryzysu ekonomicznego LP, zobligowanych do samofinansowania swej działalności, a
pozostawionych bez wsparcia z zewnątrz.
Realizatorzy
Jednostki L.P.
28
Przyjmując założenie, że nie wystąpią w katastrofalnym rozmiarze szkody powodowane
przez czynniki abiotyczne, powierzchniowe i masowe szkody w drzewostanach z tego
tytułu, koszty powinny kształtować się każdego roku na poziomie 30% kosztów 2002 r.
 Osiągnięcie zaplanowanych celów w zakresie doskonalenia monitorowania zagrożeń
pożarowych, rozwój infrastruktury ppoż. (wieże, samochody) winien doprowadzić do
znacznego ograniczenia szkód powodowanych w naszych lasach przez pożary.
 Przestrzeganie wykonania ustaleń opracowanych wieloletnich planów hodowlanych oraz
porozumienia zawartego pomiędzy Dyrektorem generalnym LP, a Przewodniczącym ZG
PZŁ ustabilizuje populację zwierząt łownych – przede wszystkim jeleniowatych, na
poziomie, przy którym nie będzie ona zagrażała ciągłości i trwałości lasów.
 W zakresie hodowli lasu kontynuowane będą działania z okresu 2002 - 2010,
uzupełniona badaniem efektów środowiskowych i ekonomicznych
 W okresie 2010 – 2025 r. należy wykonać prace glebowo - siedliskowe na terenie
10 Nadleśnictw (Ciechanów, Dwukoły, Kudypy, Miłomłyn, Myszyniec, Ostrołęka,
Przasnysz, Stare Jabłonki, Parciaki, Korpele) na łącznej powierzchni cā 152 tys. ha.
 Przypuszczalny koszt ok. 5 mln zł
 LP poniosą koszty 2,0 mln zł
 Fundusze strukturalne UE – 3 mln zł
W ten sposób na koniec 2025 r. całe RDLP Olsztyn posiadałoby operaty glebowosiedliskowe.

 OKREŚLENIE I DOSKONALENIE ZWIĄZKÓW LEŚNICTWA Z INNYMI SEKTORAMI
GOSPODARCZYMI W ZAKRESIE ROZWOJU REGIONALNEGO
Cel:
 Powszechne zrozumienie sprzężenia zwrotnego pomiędzy trwałą zrównoważoną
gospodarką leśną a trwałym rozwojem regionu, w tym głównie firm
przerabiających drewno, leśne surowce niedrzewne, firm turystycznych i
gospodarstw agroturystycznych.
Działania:
 współudział
przedstawicieli LP w opracowywaniu studiów zagospodarowania
przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego gmin, strategii rozwoju
regionu, zintegrowanych programów operacyjnych,
 udział przedstawicieli samorządów, przedsiębiorców drzewnych, turystycznych itp. oraz
organizacji pozarządowych w opracowywaniu planów urządzenia lasów,
 stworzenie zasad godzenia celów użytkowników poszczególnych funkcji lasu z
wymogami zrównoważonej gospodarki leśnej,
 stworzenie podstaw do uzyskiwania opłat od firm, prowadzących komercyjny obrót
leśnymi surowcami niedrzewnymi, na badanie i utrzymywanie bazy tych surowców,
 stworzenie podstaw do uzyskania opłat od firm, czerpiących zyski z turystyki związanej z
wykorzystaniem obszarów i walorów lasów, na pokrycie kosztów dostosowania ich do
tej funkcji,
 kontynuowanie wsparcia przez Lasy Państwowe dla lokalnych zakładów usług leśnych,
celem ich wzmocnienia i umożliwienia przetrwania w warunkach konkurencji z
podmiotami zagranicznymi,
 kreowanie i kształtowanie rynku odbiorców i przetwórców drewna i leśnych surowców
niedrzewnych, kształtowanie sfery usługowej związanej z leśnictwema w szczególności:
29






rozwoju budownictwa drewnianego,
rozwoju rzemiosła i usług związanych z leśnictwem i drzewnictwem,
rozwoju przemysłu drzewnego różnych branż, zwłaszcza małych i średnich firm,
rozwoju turystyki związanej z obszarami leśnymi, szczególnie agroturystyki i turystyki
kwalifikowanej,
rozważenie zasadności wprowadzania wysokich technologii prac leśnych na obszarze
dużego bezrobocia,
wprowadzanie na teren regionu wielkich koncernów drzewnych winno być poprzedzone
analizą zysków i strat dla gospodarki leśnej oraz dla lokalnych, małych i średnich
przetwórców drewna i zakładów usług leśnych,
 Ustawa o lasach i przepisy wykonawcze.
 Brak przepisów i zasad uzyskiwania opłat od firm czerpiących zyski z turystyki związanej
z obszarami leśnymi, z przerobem i obrotem płodami runa leśnego.
 Środki własne Lasów Państwowych
 Fundusze celowe krajowe
 Europejskie fundusze strukturalne na wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości.
Skutki i efekty:
 Poznawanie i uwzględnianie wzajemnych potrzeb i możliwości Lasów i przedsiębiorców
różnych branż związanych z wykorzystaniem produkcyjnych i pozaprodukcyjnych funkcji
lasu, korzystne będzie dla obu stron. Pozwoli na synchronizację działalności i
zwiększenie korzyści ekonomicznych obu stron.
 Uzyskanie opłat od firm korzystających z produktów runa leśnego i z pozaprodukcyjnych
funkcji lasu nie powinno stanowić wielkiego obciążenia finansowego dla tych firm a
zrekompensuje się poprzez lepsze przystosowanie lasu do funkcji, z których firmy te
korzystają.
 Celowe jest wspieranie rodzimego drobnego przemysłu, który jest gwarantem stałych
dochodów dla właścicieli i administratorów lasów oraz pracodawcą dla lokalnych
społeczności.
 Wielkie koncerny przemysłu drzewnego są w stanie wyeliminować drobnych
przedsiębiorców z rynku. Stosując wysokie technologie nie przyczyniają się w sposób
istotny do zmniejszenia bezrobocia, które może wzrosnąć po upadku drobnych firm
lokalnych wyrugowanych przez giganta. Ponadto stając się monopolistami mogą
dyktować swoje warunki, przerabiać drewno spoza regionu i spoza kraju, swój interes
przedkładając nad interes lokalnych społeczności.
 Z drugiej zaś strony, poza istniejącymi już w krajach UE, wielkie, nowoczesne zakłady
przemysłu drzewnego (tartacznego, papierniczego)głównie koncernów szwedzkich i
fińskich, powstają w krajach ościennych. Nasi mali przedsiębiorcy mogą nie wytrzymać
konkurencji z tymi gigantami, a produkty drzewne z Polski konkurencji z wyrobami
koncernów przerabiających drewno z krajów wschodnich. W tej więc materii potrzebna
jest wielka rozwaga i przeprowadzenie dogłębnej analizy zysków i strat dla lasów i całej
gospodarki regionu.
Realizatorzy
Jednostki L.P., podmioty gospodarcze sektora związanego z leśnictwem.
Kontynuowane będą działania z okresu 2002 - 2010, uzupełnione badaniem efektów
socjalnych i ekonomicznych.
30
Kontynuacja działań z okresu 2010 - 2025.

PROMOCJA I MARKETING DREWNA
Cel:
Zwiększony popyt na drewno, duża świadomość o korzyściach ze stosowania tego
ekologicznego surowca.
Działania:
 tworzenie warunków do właściwego doceniania i wykorzystywania drewna (i innych
surowców leśnych) jako odnawialnego surowca ekologicznego o wszechstronnym
zastosowaniu ( w tym jako biologicznego nośnika energii),
 przywrócenie stosowanych ongiś metod wspierania budownictwa drewnianego
(sprzedaż drewna budowlanego lokalnym inwestorom na dogodne raty, pod zastaw
hipoteczny itp. Budownictwo drewniane byłoby popularne, gdyby było tańsze od
murowanego i „modne”,
 promowanie i wdrażanie technologii drewna sypkiego (zrębki energetyczne, celulozowopapiernicze, na płyty wiórowe i pilśniowe),
 promowanie wszelkich produktów drzewnych i pochodzących z przetworzonego drewna,
w tym spirytusu metylowego jako biopaliwa,
 tworzenie warunków do rozwoju ciepłownictwa stosującego drewno jako nośnik energii,
 wypracowanie przez Lasy Państwowe i Przemysł Drzewny zasad i realizowanie
wspólnych działań na rzecz promocji drewna jako surowca ekologicznego o
wszechstronnym zastosowaniu,
 dostosowanie norm i wymagań jakościowych do standardów obowiązujących w Unii
Europejskiej,
 utrzymanie certyfikatu dobrej gospodarki leśnej FSC (lub PEFC),
 promowanie badań dotyczących nowych technologii produkcji wyrobów z drewna,
konkurencyjnych w stosunku do jego substytutów,
 kontynuowanie wykorzystania internetu do informowania o przetargach na sprzedaż
drewna oraz o zaletach drewna jako ekologicznego surowca o wszechstronnym
zastosowaniu,
 przeprowadzenie symulacji wpływu zwiększenia rozmiaru pozyskania drewna i pewnego
obniżenia jego cen na sytuację finansową RDLP i lokalnego przemysłu drzewnego
(zwłaszcza tartacznego),
 odtworzenie PAGEDU jako profesjonalnej firmy promującej i sprzedającej polskie
drewno i wyroby drzewne za granicą,
 należy utrzymać następujące segmenty rynku:
 rynek krajowy w gestii Generalnego Dyrektora Lasów Państwowych, do którego
należą duże zakłady celulozowo – papiernicze oraz produkcji płyt,
 rynek regionalny w gestii Dyrektora Regionalnej Dyrekcji LP,
 rynek lokalny i detaliczny w gestii nadleśniczego.
 Ustawa o lasach i jej przepisy i zarządzenia realizacyjne,szczególnie Zarządzenie Nr 91
z 2001r w sprawie prowadzenia sprzedaży drewna w PGL LP.
 Brak profesjonalnej firmy (z wyrobioną marką, jaką miał PAGED) zajmującej się
promocją i sprzedażą drewna i produktów z polskiego drewna za granicę.
 Brak regulacji prawnych dotyczących możliwości egzekucji należności w formie innej, niż
pieniężna.
Wykonawcy:
31



Jednostki L.P.
Organy samorządowe
Podmioty gospodarcze z sektora drzewnego i energetycznego
 Środki własne Lasów Państwowych (w dużej mierze z DGLP) i Przemysłu Drzewnego
 Środki funduszy celowych
 Strukturalne środki unijne na rozwój obszarów wiejskich i drobnej przedsiębiorczości,
produkcji biopaliw.
Skutki i efekty:
 Prowadzenie akcji reklamowych, promocyjnych i edukacyjnych oczywiście wiąże się ze
zleceniami dla przedsiębiorstw reklamowych, właścicieli drukarni i publikatorów.
 Wzrost popytu na drewno i wyroby z drewna prowadzi do poprawy sytuacji ekonomicznej
właścicieli i administratorów lasów oraz firm przerabiających drewno.
 Rozwój podmiotów gospodarczych stymuluje wzrost liczby miejsc pracy. Zwiększone
pozyskanie i wykorzystanie drewna zwiększa kumulację węgla, zmniejsza zużycie (w
efekcie produkcję) substytutów drewna, których produkcja jest energochłonna i
nieobojętna dla środowiska.
Kontynuowane będą działania z okresu 2002 - 2010, uzupełnione badaniem efektów
socjalnych i ekonomicznych.
Realizatorzy
Jednostki L.P.
 DOSKONALENIE EKONOMICZNE I PRZYRODNICZE LASÓW PRYWATNYCH
Cele:
1. Wzrost udziału lasów w strukturze prywatnej własności gruntów
2. Doskonalenie form nadzoru nad gospodarką leśną, realizowanego przez organy
administracji państwowej oraz wzrost wagi problematyki leśnej w działalności
administracji państwowej i samorządów
3. Doskonalenie gatunkowej i funkcjonalnej struktury lasów prywatnych
4. Poprawa struktury form organizacyjnych w kierunku form zespołowych
5. Doskonalenie działalności gospodarczej na podstawie zasad urządzania lasu i wg
racjonalnych form organizacyjnych
Cel 1 - Zadania (priorytety)
 Doprowadzenie do ustalenia w planach zagospodarowania przestrzennego granicy
polno - leśnej i określenie potencjalnego areału gruntów do zalesień
 Ustalenie obszarów preferowanych w zalesieniach z uwzględnieniem stanu lesistości i
przebiegu szlaków migracji zwierząt
 Sukcesywne zalesianie gruntów przeznaczonych do tego celu
 Przepisy o zagospodarowaniu przestrzennym
 Ustawa o lasach
 Ustawa o przeznaczaniu gruntów rolnych do zalesień
32

Zarządzenie nr 88 Dyrektora Generalnego L.P. z 29 listopada 2001 o wykorzystaniu
środków Funduszu Leśnego
Realizatorzy
 Właściciele gruntów przeznaczonych do zalesienia
 Organy samorządowe i administracji państwowej wszystkich szczebli
 Jednostki L.P. - w zakresie doradztwa oraz wspomagania z F.L.
 Środki własne właścicieli gruntów
 Środki L.P. - Fundusz Leśny (wg zarz. 88 Dyr. Gen. L.P.)
 Środki Budżetu Państwa za pośredn. ARiMR
 Środki WFOŚiGW oraz powiatowe i gminne FOŚiGW
 Środki funduszy strukturalnych U.E.
 Poziom kosztów - wg tab. 1.2 (LN) - 2 400 zł/ha zalesień
Objęcie pracami urządzeniowymi istniejących na gruncie lasów w 60% wsi z obszarów o
dużym udziale własności prywatnej w powierzchni leśnej (płd. część RDLP) - z wykonaniem
nowych planów i aktualizacją planów zdezaktualizowanych
 Ustawa o lasach
 Brak regulacji prawnych umożliwiających objęcie pracami urządzeniowymi całych
kompleksów (wskazane byłoby powiązanie zagospodarowania lasów prywatnych z
działaniami w L.P.)
 Brak środków na prace urządzeniowe (2002r. - 12 tys.zł przy koszcie jedn. ok. 3
tys.zł/obręb ewid. i ok. 3800 wsi)
Realizatorzy
 Organy samorządowe i administracji państwowej wszystkich szczebli
 Podmioty wykonujące plany urządzenia lasu
 Poziom kosztów 2002r. dalece niewystarczający. Realistyczny plan do 2010r. zakłada
środki na tym samym poziomie, co oznacza objęcie urządzaniem kilku (4-5) wsi rocznie.
 Konieczne jest uruchomienie środków na objęcie urządzaniem ok. 300 wsi rocznie (ok.
1mln zł/rok)
 Dotychczasowe źródła finansowania nie są w stanie zrealizować potrzeb. Konieczne są
zewnętrzne źródła finansowania.
 Zwiększenie w ramach różnych działań rozmiaru podsadzeń z uwagi na ich pozytywną
rolę produkcyjną i biocenotyczną.
 Prowadzenie sukcesywnej przebudowy monokultur iglastych zakładanych na gruntach
porolnych i powierzchniach poklęskowych (rębnie złożone oraz cięcia pielęgnacyjne o
charakterze przekształceniowym).
 Maksymalne wykorzystywanie samosiewów w odnowieniach i zalesieniach - stosowanie
rębni złożonych oraz obsiewu bocznego na powierzchniach otwartych. W przypadku
rębni zupełnych pozostawianie nasienników i przestojów, stosowanie nieregularnej
granicy zrębowej .
 Prowadzenie drzewostanów iglastych degradujących siedliska w połączeniu z gatunkami
fitomelioracyjnymi. Forma prowadzenia zależna od wieku i siedliska (podszyt, II piętro,
zmieszanie w górnym piętrze).
33


Planowe i wykonywane pod fachowym nadzorem prace pielęgnacyjne, zwłaszcza cięcia
przedrębne.
Zaniechanie działań dewastacyjnych.
 Ustawa o lasach
 Zarządzenie nr 11A Dyrektora Generalnego L.P. z 11 maja 1999r. jako wskazanie metod
i działań
 Brak formalno-prawnych możliwości wypromowania zasad z Zarz. nr 11A
 Brak skutecznych sankcji w przypadkach dewastacji lasu
Realizatorzy
Właściciele lasów
Oprócz kosztów przebudowy i podsadzeń (śr. 2,5 tys.zł/ha) należy uwzględnić koszt planów
urządzeniowych definiujących potrzeby (ok. 30 zł/ha urządzonych gruntów)
 Promocja zespołowych form gospodarki leśnej w środowiskach właścicieli lasów
 Opracowanie, w oparciu o istniejące prawo, form i procedur zrzeszania się właścicieli
lasów
 Przepisy prawa o działalności gospodarczej
 Przepisy prawa spółek
Realizatorzy
 IBL w porozumieniu z ARiMR
 Ośrodki Doradztwa Rolniczego
 Opracowanie propozycji form i procedur - środki ARiMR
 Koszty wdrażania - środki Starostów
 Środki odpowiednich funduszy U.E.
 Poziom kosztów - do ustalenia na szczeblu centralnym
Doprowadzenie do oparcia całości gospodarki leśnej na planach urządzeniowych w
warunkach zwiększającego się udziału zespołowych form organizacyjnych
 Ustawa o lasach
 Przepisy prawa o działalności gospodarczej
 Przepisy prawa spółek
 Stworzone w okresie 2002 - 2010 jednolite, uproszczone zasady zrzeszania się
właścicieli i systemowego, powiązanego z urządzaniem w L.P. urządzania lasów
prywatnych
Realizatorzy
 IBL w porozumieniu z ARiMR - projekt regulacji
 Ośrodki Doradztwa Rolniczego - informacja
 Starostowie - promocja, wdrażanie i finansowanie
 Jednostki L.P. - doradztwo i współpraca w zakresie urządzania
34
 Koszty opracowania zasad i procedur zrzeszania się - nieznane. Ustalenie poziomu i
pokrycie tych kosztów w gestii ARiMR
 Koszty promocji zespołowych form gospodarowania i urządzania lasów - Starostowie
 Doradztwo - w ramach działalności statutowej jednostek L..P.
Skutki - dla lasu i gospodarki leśnej, regionu oraz efekty ekonomiczne (straty korzyści):
1. Wzrost powierzchni kompleksów leśnych umożliwi racjonalne zagospodarowanie lasów
poszczególnych właścicieli, zwiększając zasobność drzewostanów i poziom dochodów
2. Zwiększenie bioróżnorodności zapewni lasom większą odporność na czynniki niszczące,
co da oszczędności na kosztach ochrony, wpłynie korzystnie na mikroklimat, zwiększy
retencję oraz atrakcyjność krajobrazu, co ma znaczenie w rozwoju usług turystycznych.
3. Większa funkcjonalność lasów, szczególnie w aspekcie wykorzystania masy z cięć
przedrębnych, zwiększy dochodowość gospodarki leśnej i stabilność pochodzących z niej
dochodów
4. Zespołowe formy gospodarowania, połączone z kompleksowym planowaniem
urządzeniowym, pozwolą na intensyfikację zagospodarowania lasów, a to wpłynie na
wzrost ilości miejsc pracy, pozwoli kreować nowe podmioty gospodarcze działające w
otoczeniu gospodarki leśnej. Szczególne znaczenie ma prywatna gospodarka leśna na
obszarach o znacznym udziale lasów prywatnych w powierzchni lasów ogółem (płd.
część RDLP), co często połączone jest z niską zasobnością gleb, a więc małą
produktywnością gospodarki rolnej. Poziom efektów w ujęciu ekonomicznym ilustruje tab.
4a (LN)
 Utrzymanie tempa zalesień nieproduktywnych gruntów rolnych
 Kontynuacja promocji zespołowych form w gospodarce leśnej
 Dalsze zwiększanie bioróżnorodności i funkcjonalności lasów
 Objęcie planami urządzeniowymi lasów w 100% wsi regionu
Koszty i efekty wg wskaźników z okresu 2002 - 2010
Jak powyżej
35
SYNTEZA
Przedstawiony powyżej Regionalny Program Operacyjny Polityki Leśnej Państwa został
skonstruowany jako zbiór działań zmierzających do osiągnięcia na terenie RDLP w Olsztynie
podstawowych założeń Polityki Leśnej Państwa. Ponieważ zakreślony dla "Programu..."
horyzont czasowy sięga roku 2050, oprócz postanowień mających postać wymierną, a
dotyczących okresu 2002-2010, zawarto w nim szereg zapisów o charakterze
deklaratywnym, ogólnie nakreślających kierunki działań na lata 2011-2025 i 2026-2050.
Jednym z bardziej spektakularnych wskaźników zawartych w "Programie..." jest wzrost
lesistości, zaplanowany z poziomu 28,1% do poziomu 29,1% w 2010r., 31% w 2025r. i 33%
w 2050r. Oznacza to zalesienie w całym okresie 2002-2050 ok. 115 tys. ha gruntów
nieleśnych.
Innym, równie spektakularnym wskaźnikiem jest efekt aktywizacji pracowniczej regionu.
Szacunkowo, docelowym efektem "Programu..." powinno być powstanie ok. 1 tys
dodatkowych miejsc pracy w 2010r. a ok. 3,5 tys dodatkowych miejsc pracy w 2050r. Taki
efekt będzie spowodowany z jednej strony przez wzrost ilościowy niektórych wskaźników
gospodarki leśnej regionu, a z drugiej przez intensyfikację niektórych jej aspektów (np.
wzbogacanie istniejących ekosystemów leśnych, działania edukacyjne, projektowe, usługi i
produkcję związaną z gospodarką leśną).
Innymi wskaźnikami, nieodczuwalnymi bezpośrednio, ale równie istotnymi, są retencja wód
opadowych, wzrost stabilności ekosystemów wynikający ze zwiększonej bioróżnorodności,
czy zwiększenie wiązania węgla atmosferycznego (o ok. 600 tys.ton rocznie).
Uzyskanie takich efektów wymaga spełnienia szeregu warunków. Podstawowym jest
zapewnienie finansowania niektórych działań na odpowiednim poziomie. Do źródeł
finansowania funkcjonujących już dziś - Budżetu Państwa, NFOŚiGW, EKOFUNDUSZ-u,
lokalnych Funduszy OŚiGW i źródeł resortowych (leśnictwa, rolnictwa i innych), już wkrótce
dołączą fundusze UE. Z tymi funduszami łączy się problem znajomości właściwej procedury
formalno-prawnej (często dość skomplikowanej) oraz problem sfinansowania działań przed
uzyskaniem refundacji. Tu z kolei wyłania się inny problem - dostępności różnych form
kredytowania.
Duża część przedsięwzięć wiąże się ze statutowymi zadaniami Lasów Państwowych.
Oznacza to, że i koszty tych działań będą ciążyć na L.P., a w myśl ogólnej zasady
obowiązującej w U.E. fundusze strukturalne nie są przeznaczone dla podmiotów
państwowych. W ten sposób L.P. stają przed koniecznością podejmowania działań
wspólnych z organizacjami pozarządowymi (PZŁ, LOP, PTOP, KOO itp.), instytucjami
samorządowymi i prywatnymi właścicielami lasów (oraz ich zrzeszeniami), jak też przed
koniecznością rozszerzenia gamy źródeł przychodów i zwiększenia efektywności
ekonomicznej gospodarowania.
Zagrożenia uzyskania spodziewanych efektów istnieją także w innych sferach. Należą do
nich: brak zespołowych form gospodarki leśnej w lasach prywatnych, niechęć prywatnych
właścicieli lasów do takich form działania, niewystarczająca przewidywalność działań
AWRSP, mała ilość kadry (zarówno w L.P., jak i organach administracji państwowej czy w
samorządach) biegłej w aspektach prawnych i proceduralnych projektów finansowanych ze
środków U.E. i wiele innych.
Problemem także jest konieczność stworzenia nowych oraz dokonania zmian w istniejących
przepisach. Jedne z nich powinny usprawnić podejmowane działania (np. zespołowe formy
gospodarki leśnej), inne powinny stworzyć korzystny klimat w gospodarczym otoczeniu
leśnictwa (np. promocja budownictwa drewnianego czy rozwój energetyki opartej na
drewnie). Inne jeszcze zmiany wynikają z dostosowania prawa polskiego do prawa unijnego
oraz konwencji międzynarodowych.
Wszystkie spodziewane efekty oraz dostrzeżone zagrożenia zostały scharakteryzowane w
szczegółowej części "Programu..." i niecelowe byłoby przytaczanie ich wszystkich.
Przytoczenie niektórych wynikło z konieczności skrótowego ukazania problemów
towarzyszących wdrażaniu i realizacji "Programu..." i sformułowania konkluzji, że
zrealizowanie go wymaga zaangażowania się w jego realizację wielu podmiotów życia
36
gospodarczego, społecznego i politycznego, a nie tylko L.P. Jednocześnie autorzy mają
nadzieję, że podmioty te dostrzegą szerszy, niż tylko resortowy, ograniczony do L.P. zasięg
efektów realizacji Polityki Leśnej Państwa, której jednym z instrumentów jest przedstawiony
powyżej "Regionalny Program Operacyjny PLP".
Olsztyn, 30-06-2003

PROPLP_Olsztyn - Narodowy Program Leśny

Transkrypt

Podobne dokumenty

bałtycki krajobraz - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w

wnioski z konferencji „rola lasów i leśnictwa w gospodarce

Firmy Leśne - Współpraca z Rosją w zakresie leśnictwa

Doniesienia z Leśnego Świata 3/2011(22)

Rola społeczeństwa w zarządzaniu zasobami

wspomagający zagospodarowanie lasu w poszukiwaniu złota USA

WYKAZ FILMÓW Lp. TYTUŁ ILOŚĆ 1 Dzika przyroda w sercu

Firmy Leśne - LP bronią pozycji