Raport na temat mechanizmu 1% podatku

Transkrypt

TYLKO JEDEN,
A PROCENTUJE
RAPORT NA TEMAT MECHANIZMU
1% PODATKU DOCHODOWEGO
TYLKO JEDEN,
A PROCENTUJE
RAPORT NA TEMAT MECHANIZMU
1% PODATKU DOCHODOWEGO
Inst y tut Spraw Oby watel sk ich
Ł ód ź 2015 r.
Raport przygotowany przez Instytut Spraw Obywatelskich w ramach inicjatywy Centrum KLUCZ,
w projekcie „1(00)% wsparcia dla 3. sektora”.
Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.
Minister Pracy
i Polityki Społecznej
WŁ ADYS Ł AW KOSINIAK- K AM YSZ
PAT R O N AT H O N O R O W Y
AUTORZY
Marlena Zacharek
Patrycja Kołomańska
Ilona Pietrzak
REDAKCJA I KOREKTA
Łucja Oś-Goś
SKŁAD
Konrad Wójcik
WYDAWCA
Instytut Spraw Obywatelskich
ul. Pomorska 40, 91-408 Łódź
tel./fax: 42 630 17 49
e-mail: [email protected]
www.inspro.org.pl
ISBN 978-83-942311-0-1
Publikacja na licencji Creative Commons by-nc-nd 3.0
Treść raportu można publikować w celach niekomercyjnych z podaniem źródła.
Wersja elektroniczna publikacji znajduje się na stronie internetowej:
www.bankwiedzy.org
WESPRZYJ NAS!
Wpłać darowiznę – Bank Spółdzielczy Rzemiosła w Łodzi, 11 8784 0003 0005 0010 0013 0001
Przekaż 1% swojego podatku – KRS 0000191928
SPIS TREŚCI
ZAMIAST WSTĘPU
7
NA POCZĄTEK
9
1% PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB
FIZYCZNYCH NA PRZESTRZENI LAT 2004–2015
13
„KONSTYTUCJA 3. SEKTORA” 14
CZYM SĄ ORGANIZACJE POŻYTKU PUBLICZNEGO? 15
ORGANIZACJE POŻYTKU PUBLICZNEGO W PRAKTYCE
16
JAK SIĘ ZMIENIAŁ 1%?
17
SPOSOBY POZYSKIWANIA 1% 20
PRZYCHODY Z 1% NA PRZESTRZENI LAT 2004–2015 22
KONTROWERSJE WOKÓŁ MECHANIZMU 1%
28
JAK TO WYGLĄDA ZA GRANICĄ?
30
1% „PO NOWEMU”
33
TŁO PRAC NAD NOWELIZACJĄ USTAWY O DZIAŁALNOŚCI
POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE 34
KONTROWERSJE WOKÓŁ USTAWY 37
CO SIĘ ZMIENI W MECHANIZMIE 1%?
39
PRZEKAZYWANIE 1% PODATKU OBECNIE
40
CO MOŻE SIĘ ZMIENIĆ W PRZYSZŁOŚCI?
45
WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCYCH KAMPANIĘ 1%
48
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA
51
REKOMENDACJE ZMIAN DLA MINISTERSTWA PRACY
I POLITYKI SPOŁECZNEJ ORAZ MINISTERSTWA FINANSÓW
53
WYKAZ SKRÓTÓW
56
BIBLIOGRAFIA
57
O WYDAWCY
60
STR.
4
O AUTORACH
Marlena Zacharek
Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego. Historyk sztuki, kulturaznawca Europy Środkowo-Wschodniej. Absolwentka studiów podyplomowych „CSR. Strategia odpowiedzialnego biznesu”
na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie.
Z działalnością dla dobra wspólnego związana od
czasu aktywności w młodzieżowych organizacjach,
przez zaangażowanie w studenckie projekty, aż po
świadomy wybór drogi zawodowej.
W INSPRO od 2013 roku, razem z zespołem fund
raisingowym, zajmuje się sztuką pozyskiwania
funduszy. Dba o relacje z darczyńcami organizacji
i skutecznie pozyskuje nowych. Uczesniczyła w planowaniu i prowadzeniu 3 kampanii 1% INSPRO.
Wiedzę zobywała ucząc się m.in. od niemieckich
fundraiseów z Deutscher Fundraising Verband.
Prywatnie miłośniczka architektury, babskich spotkań i dobrego rosołu.
STR.
5
Patrycja Kołomańska
Absolwentka historii oraz promocji sztuki Uniwersytetu Łódzkiego. Doświadczenie zdobywała
w łódzkich instytucjach kultury oraz w sektorze prywatnym. Jej zainteresowania koncentrują się wokół
zagadnień związanych z mediami, marketingiem
i kulturą. Z INSPRO związana od 2012 roku. W ini-
Ilona Pietrzak
Ukończyła gospodarkę przestrzenną ze specjalnością strategie rozwoju zasobów ludzkich w regionie
oraz kapitał ludzki w gospodarce opartej na wiedzy. Wiceprezes Instytutu Spraw Obywatelskich.
Szef działu pozyskiwania funduszy oraz Centrum
KLUCZ wspierającego liderów NGO. Certyfiko-
cjatywie Centrum KLUCZ pełniła m.in. rolę koordynatora merytorycznego w projekcie „Być i Mieć
– wsparcie przedsiębiorczości społecznej w województwie łódzkim”. W ramach swoich obowiązków była odpowiedzialna za: rekrutację klientów
OWES, organizację i prowadzenie doradztwa ogólnego, opracowywanie indywidulanej ścieżki wsparcia dla klientów OWES, współpracę z instytucjami
rynku pracy oraz instytucjami pomocy i integracji
społecznej. Odpowiadała również za opracowanie
materiałów promocyjnych, przygotowanie akcji
promocyjnych oraz organizację konferencji i szkoleń. Prywatnie miłośniczka dobrej kuchni, whisky
słodowych i aktywnego spędzania czasu. Pełna wewnętrznej energii oraz zapału do działania.
wany przez MPiPS doradca biznesowy podmiotów ekonomii społecznej, absolwentka Programu
„Menedżerowie NGO”. Angażuje się w tworzenie
kampanii łączących przekaz merytoryczny z budowaniem INSPRO jako organizacji silnej i niezależnej. Lubi robić właściwe rzeczy, siatkówkę i happy
endy. Interesuje się marketingiem politycznym oraz
polską przestępczością zorganizowaną. W planach
ma przejmowanie władzy nad światem ☺. Stosuje
zasadę: Mówisz, że możesz – to możesz. Mówisz, że
nie możesz – to nie możesz. Więc sobie wybierz.
Konsultacja merytoryczna:
dr Emilia Paprzycka
Pełnomocnik Dziekana WNS SGGW do spraw
współpracy z gospodarką, Katedra Socjologii,
Wydział Nauk Społecznych, Szkoła Główna
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
(www.wns.sggw.pl).
STR.
7
ZAMIAST WSTĘPU
Ilona Pietrzak
Łódź, 7 października 2015 roku
Raport, który właśnie czytasz, został przygotowany
przez Instytut Spraw Obywatelskich (INSPRO),
w ramach inicjatywy Centrum KLUCZ, wspierającej liderów organizacji społecznych w pozyskiwaniu
funduszy. Publikacja pomoże Ci lepiej zrozumieć
mechanizm pozyskiwania 1% podatku dochodowego
od osób fizycznych.
Planowane przez Ministerstwo Finansów zmiany
w sposobie rozliczania się podatnika z urzędem
skarbowym oraz nowelizacja ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie wywołuje wiele kontrowersji, ale przede wszystkim rodzi
wiele niepewności co do dalszego funkcjonowania
mechanizmu 1% podatku oraz jego wykorzystywania
przez fundacje i stowarzyszenia. Peter Drucker pisał,
że „jedyną stałą rzeczą w organizacji jest zmiana”1.
Niniejszy raport, opracowany w ramach projektu
„1(00)% wsparcia dla 3. sektora”, pomoże Tobie
i Twojej organizacji lepiej się do niej przygotować
i przekuć ją w rozwój.
Przeczytaj, przemyśl, wykorzystaj…
Większość NGO nie dysponuje dużym budżetem,
wsparciem mediów czy zaangażowaniem znanych
osób. Dlatego szczególnie ważne staje się dostarczenie swego rodzaju „narzędziownika”, który będzie
bezpłatny, ogólnodostępny i łatwy do wykorzystania.
Mamy dobrą wiadomość – przygotowaliśmy go dla
Ciebie ☺.
Zapraszamy do skorzystania z Banku Wiedzy o 1%.
To miejsce, w którym znajdziesz niezbędne informacje i narzędzia, pomocne w przeprowadzeniu
skutecznej kampanii 1%. Przygotowane między innymi manuale, videocasty czy anturaż świadomego
darczyńcy pozwolą również tworzyć podstawy do
rozwijania stabilności finansowej, nieuzależnionej
tylko od grantów czy od jednorazowych przekazów z PIT. Sprawdź, co możemy zrobić dla Twojej
organizacji.
Więcej na: www.bankwiedzy.org
1. P. Drucker, Praktyka zarządzania, Warszawa 2008.
NA POCZĄTEK
Tylko jeden, a procentuje
STR.
10
2. R. Socha, Hurtownicy miłosierdzia, „Polityka” 27.01.2010,
[online:] <http://www.polityka.
pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1502335,1,przekrety-z-jednym-procentem.read>
[dostęp: 5.09.2015].
W 2004 roku, rozliczając PIT za 2003 rok, podatnicy mieli pierwszy raz możliwość przekazania 1%
podatku dochodowego wybranej organizacji pozarządowej. Zamysłem inicjatorów tego rozwiązania
było wyrównywanie szans pomiędzy ogromną rzeszą małych fundacji i stowarzyszeń a dużymi organizacjami, które często posiadają pokaźne budżety,
dostęp do mediów czy znaną twarz lidera/ambasadora. By uniknąć sytuacji, w których pieniądze
te trafiają w „niepowołane ręce”, stworzono status
organizacji pożytku publicznego. Fundacja czy
stowarzyszenie (ale także w określonych przypadkach spółka), chcąc się nim posługiwać i korzystać
z przywilejów, które ów status daje, musi spełniać
określone warunki.
Możliwość pozyskiwania 1% przez OPP odgrywa
ważną rolę nie tylko w wymiarze finansowym i filantropijnym, lecz także jest narzędziem do budowania
kapitału społecznego, zwiększania zaufania i wspierania działań bliskich wartościom każdego z nas.
W przypadku wielu organizacji pieniądze z 1%
stanowią ważne źródło w strukturze przychodów.
Można zaryzykować stwierdzenie, że nawet niewielkie wpłaty są pieniędzmi, które dają większy spokój
członkom zarządów i zwiększają bezpieczeństwo
(choćby zatrudnienia, lepszego planowania), a co za
tym idzie – skuteczniejszej realizacji misji.
W debacie publicznej pojawia się coraz więcej głosów negujących 1% dla OPP. Wśród argumentów
wymienia się między innymi: „zabijanie” filantropii
– zamiast jej rozwijania (zastępowanie przekazywania darowizn odpisami z 1% podatku), „prywatyzację” 1% (subkonta), zbyt duże środki przeznaczane
na reklamę (w tym przede wszystkim „sztywne”
mechanizmy) czy niską transparentność w wydatkowaniu tych pieniędzy.
W jednym z artykułów w „Polityce” czytamy:
Nie myśleliśmy […], że obywatele aż w takiej
skali dadzą pieniądze na tego, kto głośniejszy, kto
bardziej szarpnie ich emocjami albo na tego, czyje
dane wyskoczą w okienku komputerowego programu do rozliczania PIT. A już na pewno nikt nie
przewidywał, że pieniędzmi przeznaczonymi na
pożytek publiczny będzie można wesprzeć krewnych i znajomych, że dojdzie do – można powiedzieć – prywatyzacji pożytku publicznego2.
Trudno nie zgodzić się z powyższym. Trudno też nie
zgodzić się z faktem, że fundacje i stowarzyszenia,
które prowadzą działania rzecznicze czy strażnicze,
mają dużo trudniej niż charytatywne czy usługowe.
Nie umniejszając roli żadnej z nich, doceniając, jak
ważne społecznie działania prowadzą, powiedzmy
sobie szczerze – trudno „konkurować” z chęcią
pomocy najsłabszym i niesamodzielnym czy dramatami ludzkimi. Nie ma też co się oburzać na te
organizacje, które dobrze sobie radzą z pozyskiwaniem środków. Przez ponad 25 lat wolności nie
stworzono mechanizmów, które dawałyby równe
szanse i małym, i dużym. Mówiąc wprost, to elity
polityczne są odpowiedzialne za tak niski poziom
zaufania społecznego i deficyt uwagi.
W dyskursie wciąż zbyt mało przestrzeni poświęca
się na komunikowanie, co organizacje zrobiły dzięki środkom z 1%. Zbyt rzadko również organizacje
dziękują osobom, które je wspierają. Niemniej jednak, wskazywanie przede wszystkim na negatywne
strony mechanizmu 1% jest niepotrzebnym utrwalaniem stereotypów. Z roku na rok oczekiwania społeczne od fundacji i stowarzyszeń co do ich profesjonalizacji, zakresu działań, skuteczności są coraz
ambitniejsze. Ale nie oszukujmy się – jeśli chcemy,
by organizacje były silne i niezależne, potrzebne są
pieniądze. Od opinii publicznej, a nawet części polityków, usłyszeć można, że organizacje powinny działać bezkosztowo. Co więcej, część organizacji sama
utwierdza innych w takim przekonaniu, wskazując
np. na braki kosztów administracyjnych. Powiedzmy
to sobie szczerze – bezkosztowo mogą działać organizacje hobbystyczne (i to w ograniczonym zakresie), a nie organizacje, które mają wprowadzać realne
systemowe zmiany społeczne.
Kolejną ważną kwestią, uznawaną czasem nawet
jeszcze za temat tabu, są mechanizmy „twarde”
pozyskiwania 1% podatku dochodowego od osób
NA POCZĄTEK
STR.
11
fizycznych. Być może Twoja organizacja korzystała z wpisywania się „na sztywno” w programy do
rozliczania PIT. Jeśli nawet nie, zapewne nieraz zdarzyło Ci się widzieć w prasie dodawane w formie
insertu, bezpłatne płyty z programem do rozliczania
PIT, darmowe programy do wypełnienia zeznań do
urzędu skarbowego w Internecie czy bannery zachęcające do bezpłatnego pobrania takowych. Warto to
powiedzieć głośno – to przede wszystkim właśnie
tego rodzaju zabiegi pozwalają zdobywać organizacjom duże kwoty z 1% (oczywiście obok subkont,
które zresztą coraz częściej również stosują „twarde”
mechanizmy). Być może Twoje dotychczasowe wyobrażenia na temat tego, ilu sympatyków w sposób
świadomy przekazuje 1% organizacjom z czołówki
listy OPP, właśnie legły w gruzach. Nie ma jednak
co potępiać takich organizacji. W końcu kampania
1% to jedna z niewielu kampanii fundraisingowych,
która ma największy poziom zwrotu z inwestycji, tak
zwany ROI (z ang. Return of Investment), zarówno
do świadomych, jak i nieświadomych podatników.
Budzi niepokój fakt, że wśród sektora pozarządowego nie ma jednego wspólnego głosu co do nowego
mechanizmu i etyki w pozyskiwaniu 1%. Skutkuje to
tym, że fundacje i stowarzyszenia osłabiają swoją pozycję, czego przykładem jest chociażby nowelizacja
ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Rodzi się obawa, że dalsze utrzymywanie takiego stanu doprowadzi do sytuacji, w której
trzeci sektor w obliczu konfliktów i skandali będzie
coraz mniej wiarygodny w realizacji misji swoich
organizacji.
To, czego warto wymagać więcej od NGO, to przejrzystość w wydatkowaniu środków i mówieniu o rezultatach pracy. Ale jeszcze ważniejsza wydaje się
troska o realizację misji organizacji. Drucker pisał,
że „Organizacje istnieją dzięki swej misji i dla niej.
[…] Jeśli stracimy misję z oczu, organizacja zacznie
tracić rozpęd”3.
W kontekście nadchodzących zmian szczególnie
ważne staje się budowanie długotrwałych relacji
z sympatykami i darczyńcami organizacji, którzy
angażują się w działania fundacji czy stowarzyszeń.
Odpowiednie zarządzanie tymi relacjami i dbanie
o nie wydaje się jednym z niewielu sposobów budowania siły organizacji, odpornych na zmiany prawne.
Pomyśl o swojej organizacji czy innych NGO,
które znasz i cenisz.
Zobacz, ile potrzebnych
rzeczy robicie i jak
ważnymi społecznie
tematami się zajmujecie. Widzisz to? A teraz
zawalcz, by robić to
jeszcze lepiej☺.
3. P. Drucker, Zarządzanie organizacją pozarządową. Teoria
i praktyka, Warszawa 1995.
1% PODATKU
DOCHODOWEGO
OD OSÓB FIZYCZNYCH
NA PRZESTRZENI LAT
2004–2015
STR.
14
„KONSTYTUCJA 3. SEKTORA”
Prace nad ustawą regulującą w Polsce funkcjonowanie 3. sektora (sektor 1. – publiczny; sektor 2. –
prywatny; sektor 3. – pozarządowy) rozpoczęły się
w 1996 roku z inicjatywy prof. Jerzego Hausnera,
ówczesnego podsekretarza stanu w Urzędzie Rady
Ministrów. Pomimo wielu zmian ekip rządzących
trwały nieprzerwanie do 2003 roku.
4. I. Goliński, R. Skiba,
Ustawa o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie,
Warszawa 2003.
5. Ustawa z dnia 24 kwietnia
2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873
z późn. zm.
Do momentu uchwalenia ustawy nie istniały przepisy wyraźnie
określające współpracę
sektora publicznego
z sektorem non profit.
Intencją środowiska
pracującego nad nowym
aktem prawnym było
instytucjonalne, finansowe i organizacyjne
wzmocnienie sektora
organizacji pozarządowych. Założono bowiem,
że tylko silne i niezależnie działające organizacje obywatelskie mogą
być partnerem dla administracji publicznej4.
Finalizacja prac nad tak zwaną „konstytucją 3. sektora” miała miejsce 24 kwietnia 2003 roku. Wówczas
Sejm uchwalił dwie ustawy o systemowym znaczeniu
dla funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego
i demokracji: ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: UDPP) oraz ustawę
– Przepisy wprowadzające ustawę o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie. Pierwsza
z ustaw jest zdecydowanie bardziej znana, ponieważ
reguluje funkcjonowanie wszystkich organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów prowadzących
działalność pożytku publicznego. Druga ustawa ma
na celu umiejscowienie w przepisach prawa zapisów
pierwszej ustawy.
Przepisy obu ustaw weszły w życie 30 dni po ich
ogłoszeniu, z wyjątkiem wskazanych w nich przepisów, które zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2004
roku. Od połowy 2003 roku obowiązywały przepisy
dotyczące Rady Działalności Pożytku Publicznego,
współpracy administracji z organizacjami pozarządowymi (z wyjątkiem zlecania realizacji zadań publicznych) oraz zasady dotyczące prowadzenia działalności odpłatnej pożytku publicznego i angażowania
do pracy wolontariuszy. Z początkiem 2004 roku
zaczęły obowiązywać przepisy do zlecenia realizacji
zadań publicznych i przeprowadzania konkursów
ofert oraz – co szczególnie istotne w kontekście niniejszego raportu – zasady uzyskiwania statusu organizacji pożytku publicznego (dalej: OPP) i nadzoru
nad tymi organizacjami.
UDPP wskazała definicję organizacji pozarządowej,
wprowadziła prawne pojęcie pożytku publicznego
oraz umożliwiła organizacjom nabywanie statusu
OPP. O status OPP mogą ubiegać się organizacje
pozarządowe oraz podmioty zrównane z tymi organizacjami. W myśl zapisów ustawy takimi organizacjami są: podmioty niebędące jednostkami sektora
finansów publicznych, w rozumieniu przepisów
o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie
przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia5.
1% PODATKU NA PRZESTRZENI LAT 2004–2015
STR.
15
Przepisy zostały skonstruowane w taki sposób, że
każda organizacja samodzielnie decyduje, czy chce
starać się o uzyskanie statusu OPP.
CZYM SĄ ORGANIZACJE POŻYTKU
PUBLICZNEGO?
O status OPP mogą ubiegać się organizacje, które
prowadzą działalność pożytku publicznego, czyli
działają w sferze zadań publicznych określonych
w artykule 4 ustawy (na przykład ochrona zdrowia,
ochrona środowiska, pomoc społeczna, edukacja,
pomoc osobom niepełnosprawnym, upowszechnianie i ochrona wolności i praw człowieka oraz swobód
obywatelskich). Szczegółowa lista warunków, które
organizacja musi spełniać, aby ubiegać się o status
OPP, została przedstawiona na rysunku 1.
Spełnienie tych warunków zapewnia organizacji jawność i przejrzystość działań i staje się podstawą do
uzyskania statusu OPP. Przyznawany jest on przez
sąd rejestrowy i odbywa się na zasadzie wpisu do
Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Organizacja
zainteresowana uzyskaniem statusu musi wystąpić
do KRS o jego nadanie. Sąd sprawdza, czy zostały spełnione wszystkie warunki zawarte w ustawie.
Potwierdzeniem nabycia statusu OPP jest odpowiedni wpis do KRS (na wyciągu z KRS, w polu
„status OPP” jest wpisane słowo „tak”).
Posiadanie statusu OPP pozwala podmiotom korzystać z wielu istotnych przywilejów. Poza tymi
natury finansowej w postaci zwolnień podatkowych
i możliwości uzyskiwania środków pochodzących
z odpisów 1% podatku dochodowego od osób fizycznych organizacje zyskują przywileje umożliwiające
Działalność
gospodarcza
prowadzona jest
jako dodatkowa
Działalność
pożytku publicznego
nieprzerwanie od 2 lat
Dochód
przeznaczony jest
na działalność
pożytku publicznego
Działania skierowane
do szerokiego kręgu
odbiorców lub grup
o trudnej sytuacji
materialnej lub życiowej
Organ kontroli
lub nadzoru
W statucie
są zapisy
chroniące majątek
organizacji
Zarząd, którego
członkowie
nie byli karani
R YS U N E K 1 . WARUNKI, KTÓRE NALEŻY SPEŁNIAĆ, ABY UBIEGAĆ SIĘ O STATUS OPP – ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE WŁASNE
NA PO D STAWI E UD PP
STR.
16
6. R. Skiba, Wiedza i doświadczenie. Moduł 1: Prawne
warunki działania organizacji
pozarządowych, Warszawa
2006, s. 23.
7. Główny Urząd Statystyczny, Organizacje pożytku
publicznego i 1%, Warszawa
2015, [online:] <http://stat.gov.
pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5490/4/2/1/organizacje_pozytku_publicznego_i_1_proc.
pdf> [dostęp: 5.09.2015].
8. S. Nizio, Geografia organizacji
pożytku publicznego w Polsce,
„Przegląd Geograficzny” 2012, t.
84, nr 2, s. 242, [online:] <http://
rcin.org.pl/Content/12721/
WA51_22369_r2012-t84-z2_Przeglad-Geogr-Nizio.pdf>
[dostęp: 5.09.2015].
9. Tamże.
budowanie pozytywnego wizerunku w społeczeństwie. Zgodnie z ustawą uprawnienia przysługujące
podmiotom ze statusem OPP są następujące:
1. Zwolnienie z podatku dochodowego od osób
prawnych.
2. Zwolnienia z podatku od nieruchomości oraz
jego obniżki.
3. Zwolnienia z opłaty skarbowej oraz opłat sądowych.
4. Zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych.
5. Preferencje przy nabywaniu prawa użytkowania
nieruchomości należących do Skarbu Państwa.
6. Uprawnienia do korzystania z pracy poborowych odbywających służbę zastępczą.
7. Uprawnienie do nieodpłatnego informowania
o swojej działalności w publicznym radiu i telewizji.
8. Możliwość angażowania do prowadzenia zbiórek
publicznych małoletnich poniżej 16. roku życia.
9. Prawo do otrzymywania wpłat 1% podatku od
obywateli.
10.Inne uprawnienia wprowadzone na mocy ustaw
szczególnych6.
Oprócz specjalnych przywilejów OPP muszą wywiązać się z kilku istotnych obowiązków. OPP ma
obowiązek sporządzenia i ogłoszenia rocznego sprawozdania merytorycznego ze swojej działalności
oraz sprawozdania finansowego. W zależności od
formy prawnej prowadzenia organizacji pozarządowej składanie sprawozdań nieznacznie się różni.
Fundacje i stowarzyszenia posiadające status OPP
sprawozdają się w terminie do 15 lipca do Ministra
Pracy i Polityki Społecznej oraz składają sprawozdania finansowe do urzędu skarbowego, w terminie
10 dni od ich zatwierdzenia przez właściwy organ
(nie później jednak niż do 10 lipca). Dodatkowo
fundacje sprawozdają się z działalności do ministra sprawującego nad nimi nadzór (najpóźniej do
końca następnego roku). Do KRS przekazywane
są sprawozdania tylko tych NGO, które prowadzą
działalność gospodarczą. Ogłoszenie sprawozdania
musi odbyć się „w sposób umożliwiający zapoznanie
się z tym sprawozdaniem” – najczęściej organizacje
publikują je na stronie BIP lub wywieszają w swojej
siedzibie.
Nadzór nad działalnością OPP w zakresie korzystania przez nie z uprawnień wynikających z ustawy
sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego – Minister Pracy i Polityki Społecznej.
Jeśli organizacja nie opublikuje sprawozdań w określonym terminie, nie zostaje umieszczona w wykazie
OPP uprawnionych do otrzymywania 1% za dany
rok podatkowy. Organizacja może zostać również
pozbawiona statusu OPP, jeśli nie wywiąże się
z obowiązków sprawozdawczych w sposób należyty. W przypadku braku złożenia sprawozdania albo
złożenia go w postaci niekompletnej, organizacja
zostaje wezwana do złożenia wyjaśnień i uzupełnień.
Jeżeli OPP nie zastosuje się do wezwania Ministra
Pracy i Polityki Społecznej w ciągu 30 dni od daty
przedstawienia wyjaśnień, wyżej wspomniany minister występuje z wnioskiem do sądu o wykreślenie
jej statusu OPP.
ORGANIZACJE POŻYTKU
PUBLICZNEGO W PRAKTYCE
Na przestrzeni dziesięciu lat funkcjonowania OPP
w Polsce liczba zarejestrowanych podmiotów wzrosła czterokrotnie: z 2,2 tys. w 2004 roku do 8,7 tys.
w 2014 roku7. Dynamika zmian liczby OPP w tym
okresie była różna, czego bezpośredniej przyczyny można upatrywać w regulacjach prawnych.
Najszybszy stopień wzrostu wśród rejestrujących
się organizacji występował od początku funkcjonowania ustawy do 2009 roku. Najwięcej nowych OPP
rejestrowało się w pierwszym i czwartym kwartale
każdego roku (kwiecień i grudzień), najmniej zaś
w trzecim8. Największy udział wśród wszystkich
OPP miały organizacje charytatywne (21%), sportowe (17%) i wspierające rozwój lokalny (inicjatywy
lokalne) (10%) – łącznie organizacje te stanowiły
niemal połowę wszystkich OPP w Polsce9.
STR.
17
składki
członkowskie
(dotyczy
stowarzyszeń)
dochody
z działalności
gospodarczej
działalność
odpłatna pożytku
publicznego
dotacje
ze środków
publicznych
i prywatnych
spadki,
zapisy
darowizny
(pieniężne
i dary
rzeczowe)
sponsoring
odpisy 1%
podatku dochodowego od osób
fizycznych
dochody z majątku
organizacji,
inwestycje kapitałowe,
kapitał żelazny
zbiórki
publiczne,
kampanie,
akcje charytatywne
inne źródła:
kredyty,
pożyczki
nawiązki
sądowe
RYSU NEK 2. ŹR Ó D Ł A FI NANSOWANI A O PP – Ź R Ó D ŁO: OP R AC OWA N I E W Ł AS N E
Od początku funkcjonowania UDPP OPP identyfikowane są przede wszystkim przez możliwość pozyskiwania 1% podatku dochodowego. W konsekwencji tego
ich działalność staje się często przedmiotem dyskusji
wśród środowiska pozarządowego i ogółu społeczeństwa. Alokacje 1% stanowią ważny, choć nie najważniejszy udział w budżetach tych podmiotów. Źródła finansowania OPP zostały przedstawione na rysunku 2.
JAK SIĘ ZMIENIAŁ 1%?
Pomysł wprowadzenia możliwości odpisu 1%
podatku dochodowego pojawił się w trakcie prac
nad projektem UDPP, pod wpływem doświadczeń
Węgier, które wprowadziły taki odpis już w 1996
roku. Najważniejsze argumenty za wprowadzeniem
takiego mechanizmu były dwa.
Możliwość przekazania swojego
1% podatku dochodowego miała
zachęcać obywateli do myślenia
o dobru wspólnym i świadomym
wyborze wspólnych potrzeb,
na zaspokojenie których miały
trafić przychody z 1%. Z drugiej
strony 1% miał stanowić wzmocnienie finansowe działań OPP,
które te potrzeby zaspokajały.
STR.
18
10. Opracowanie własne
na podstawie: Ministerstwo
Finansów, Informacje
dotyczące kwot 1% należnego
podatku dochodowego od
osób fizycznych przekazanych
organizacjom pożytku publicznego, <http://www.finanse.
mf.gov.pl/pit/statystyki> [dostęp
1.10.2015].
Dawać to miało organizacjom możliwość finansowania działań, na które trudno znaleźć środki, na
przykład z dotacji publicznych.
Po raz pierwszy 1% podatku dochodowego można
było przekazać na rzecz OPP w 2004 roku. Było to
bezpośrednio związane z wejściem w życie z dniem
1 stycznia 2004 roku UDPP. Wówczas z mechanizmu
1% skorzystali tylko nieliczni podatnicy. Prawo do
skorzystania z mechanizmu 1% obejmowało tylko
podatników składających zeznania podatkowe PIT36, PIT-37 i PIT-28. Aby dokonać odpisu 1%, podatnik dokonywał na rzecz wybranej organizacji wpłaty
w wysokości odpowiadającej dokładnie 1% podatku.
W pierwszym roku funkcjonowania tego mechanizmu z tej opcji skorzystało zaledwie 0,33% podatników, którzy przekazali nieco ponad 10 mln zł10.
Od 1 stycznia 2007 roku zasady przekazywania 1%
podatku na rzecz OPP zostały zmienione przez nowelizację ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych. Wpłaty dokonywane na konto przez podatnika zostały zastąpione deklaracjami woli przekazania 1% w zeznaniu podatkowym. Od tej pory
podatnik w składanym zeznaniu wskazuje organizację, którą chce wesprzeć, podając numer KRS, a 1%
podatku przekazuje naczelnik urzędu skarbowego.
Dodatkowo, istotną zmianą było także poszerzenie
grupy podatników, którzy mogą wspierać OPP 1%
należnego podatku dochodowego. Prawo do przekazania 1% podatku należnego na rzecz OPP objęło
wszystkich podatników składających zeznania podatkowe, bez względu na to, z jakiego tytułu uzyskują przychody i jak są one opodatkowane. Zmiany
w 2007 roku ułatwiły przekazywanie 1% podatku na
rzecz wybranej organizacji oraz bezpośrednio wpłynęły na zwiększenie się odsetka podatników korzystających z uprawnienia do dokonywania alokacji 1%.
Kolejne istotne zmiany w omawianym mechanizmie
wprowadzono w 2010 roku. Nowelizacja UDPP
wpłynęła na tryb przekazywania OPP 1% podatku
z rocznych deklaracji podatkowych. Organizacjom
zapewniono szybszy zwrot 1% – od maja do lipca (a nie jak wcześniej – w lipcu lub sierpniu czy
w przypadku ryczałtowców – w kwietniu lub maju).
O zwrot mogły się starać wyłącznie te organizacje,
które 30 listopada posiadały status OPP. Przed nowelizacją można było przekazać 1% na rzecz każdej
organizacji, która do dnia złożenia danej deklaracji
podatkowej uzyskała status OPP. Dodatkowo minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego został zobowiązany do publikowania wykazu
OPP. Wykaz ten, według stanu na 30 listopada roku
podatkowego, jest zamieszczany na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej do
15 grudnia. W wykazie według stanu na 15 grudnia
nie uwzględnia się jednak OPP:
• które nie przekazały w terminie ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego
sprawozdania merytorycznego ze swojej działalności oraz sprawozdania finansowego w roku, za
który składane jest zeznanie podatkowe, do 15.
dnia po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania
finansowego, lub
• w stosunku do których wpisano do KRS informację o otwarciu likwidacji lub ogłoszeniu
upadłości.
Kolejne zmiany wprowadzono na mocy ustawy
z 24 stycznia 2014 roku o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz
niektórych innych ustaw. Zmniejszono ryzyko, że
przekazane przez podatników pieniądze trafią do
podmiotów niespełniających ustawowych wymogów. Przekształcone i usprawnione zostały procedury tworzenia i prowadzenia przez Ministra Pracy
i Polityki Społecznej wykazu OPP uprawnionych do
otrzymania środków z 1%. Od tego momentu wykaz
OPP jest prowadzony i uzupełniany na bieżąco. Po
zmianie przepisów urząd skarbowy nie przekazuje
OPP 1% podatku, jeśli podatnik w zeznaniu poda
błędny numer KRS organizacji, którą chce wesprzeć.
Podobnie dzieje się, jeśli: organizacja ubiegająca się
o 1% zostanie usunięta z wykazu OPP prowadzonego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
poda urzędowi skarbowemu błędny numer rachunku
bankowego lub nie poda go w ogóle.
STR.
19
557,6
459,4
482,2
511,0
403,9
381,5
360,9
298,3
105,4
10,4
(1)
2003
41,6
62,3
(2)
2004
(3)
2005
2006
2007
(4)
2008
2009
(5)
2010
(6)
2011
2012
2013
2014
(7)
2015
WYKRES 1 . JAK Z MI E NI AŁ SI Ę 1% PO DAT KU ( W MLN ZŁ ) – ŹR ÓDŁO: OP R AC OWA N I E W Ł AS N E
(1) Kwiecień 2003 – uchwalenie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
(2) Styczeń 2004 – wchodzi w życie ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
– pierwsze odpisy jednoprocentowe
(3) Styczeń 2007 – nowelizacja ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych – ułatwienie
podatnikom możliwości przekazywania 1%,
przelewy na konto zastąpione deklaracją woli
przekazania w zeznaniu podatkowym.
(4) Lipiec 2009 – wprowadzono dwustopniową
skalę podatkową ze stawkami podatkowymi
w wysokości 18% i 32%, z kwotą zmniejszającą podatek, określoną w pierwszym przedziale
skali podatkowej w wysokości 556,02 zł oraz
jednym progiem dochodowym 85 528 zł.
Dwustopniowa skala podatkowa przyczyniła
się do zmniejszenia obciążeń fiskalnych ogółu
podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Skutek finansowy zastosowania ww.
skali wyniósł łącznie 8,6 mld zł.
(5)Styczeń 2010 – nowelizacja ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie – doprecyzowano kryteria przyznawania statusu OPP
oraz położono nacisk na transparentność działania tych organizacji. Organizacjom zapewniono
szybszy zwrot 1% – od maja do lipca (a nie, jak
wcześniej, w lipcu lub sierpniu czy w przypadku
ryczałtowców – w kwietniu lub maju).
(6)Styczeń 2014 – nowelizacja ustawy o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie – przekształcone i usprawnione zostały procedury
tworzenia i prowadzenia przez Ministra Pracy
i Polityki Społecznej wykazu OPP uprawnionych
do otrzymania środków z 1%. Od tego momentu
wykaz OPP prowadzony jest i uzupełniany na
bieżąco.
(7)Sierpień 2015 – kolejna nowelizacja ustawy
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Szczegóły w rozdziale: Co się zmieni
w mechanizmie 1%?
STR.
20
SPOSOBY POZYSKIWANIA 1%
Kampania 1% należy
do kampanii fundrai
singowych, które posiadają największy
poziom zwrotu (ROI).
Coraz więcej OPP przykłada do nich dużą wagę,
począwszy od planowania, przez ich realizację, aż
do wyciągania wniosków. Kampanie 1% można seg-
mentować według wielu kryteriów; w niniejszym
opracowaniu skupimy się przede wszystkim na
kampaniach kierowanych do osób, które w sposób
świadomy przekazują 1% podatku, oraz podatników,
którzy czynią to nieświadomie, za pomocą tak zwanych mechanizmów „na sztywno”.
Organizacje – zabiegając o jak najlepsze wyniki ze
źródła przychodów, którym jest 1% podatku – powinny dbać o skuteczną komunikację z podatnikami,
dobierając odpowiednie kanały i narzędzia dotarcia
czy formułując wezwanie do działania (z ang. call
to action).
I choć odpis 1% podatku nie jest darowizną, to w przypadku osób, które w sposób
świadomy przekazują swój 1%, dalej będzie mowa o Darczyńcach jednoprocentowych. Dlaczego? Dlatego, że są to osoby
silniej związane z organizacją, a fundacje
i stowarzyszenia zabiegają o ich uwagę
i proszą o wsparcie w podobny sposób jak
w przypadku Darczyńców. Co więcej, często te osoby są/stają się Darczyńcami regularnymi organizacji. Warto jednak podkreślić – należy dbać o to, by odpisy 1%
nie zastępowały filantropii, a były okazją
do jej budowania.
STR.
21
Organizacja, która profesjonalnie podchodzi do
kampanii 1%, zanim przystąpi do niej, ustala plan,
dobiera metody i tak zwaną grupę docelową, czyli
osoby, do których kieruje swoje call to action.
Najbardziej popularne metody pozyskiwania przez
OPP 1% podatku zostały przedstawione na rysunku 3.
Jak podaje GUS11, w 2013 roku dziewięć na dziesięć OPP informowało o swojej działalności.
Najczęściej OPP korzystały z poniższych narzędzi/kanałów:
• Internet – 76% (36% organizacji minimum raz
w miesiącu zamieszczało informację z apelem
o przekazanie 1%),
• tradycyjne media (prasa, radio, telewizja) –
47%,
• ulotki, plakaty, książki, happeningi, zebrania,
wiece – 65%.
O sukcesie bądź porażce kampanii 1% przesądzić
może wiele czynników, między innymi czas czy dobrane narzędzia i kanały. Do najefektywniejszych
sposobów pozyskiwania 1% zaliczyć należy:
Program do
rozliczania PIT
z numerem KRS
organizacji, włączając
w to inserty płyt
do gazet
Internet,
w tym najczęściej:
media społecznościowe,
strona www organizacji,
Google AdWords,
YouTube
Ulotki,
plakaty,
bilbordy
1. Subkonta.
2. Mechanizmy „na sztywno”, tj. przede wszystkim
umieszczanie numeru KRS organizacji w programach do rozliczania PIT, bez możliwości
zmiany numeru KRS i promocja tych programów (choć rzadko zdarza się, by organizacje
otwarcie mówiły o stosowaniu tych technik).
3. Komunikacja do house file’u, czyli do osób,
które organizacja zgromadziła wokół siebie
(Sympatycy, Darczyńcy itd.).
4. Kampanie medialne.
„Konkurencja” o to, który numer KRS pojawi się na ekranie
komputera, jest coraz większa. Wymusza to na organizacjach coraz to bardziej przemyślane i zaplanowane działania.
O ile w obecnej rzeczywistości sprawa subkont wydaje się
„nie do ruszenia”, z uwagi na sprzeciw korzystających z nich,
o tyle dbanie o Sympatyków i Darczyńców jednoprocentowych nabiera coraz większego znaczenia. Wiarygodna,
transparentna organizacja, taka, która regularnie informuje
o swoich działaniach oraz ma utrwalone relacje ze swoimi
odbiorcami, ma szansę stać się zdecydowanie bardziej odporna na przykład na zmiany prawne i akcyjność działań.
Informacje ustne,
organizowanie
wydarzeń oraz
angażowanie
„znanych twarzy”
Biura rachunkowe:
wpisywanie przez
księgowych numeru
KRS konkretnej
organizacji
Media tradycyjne
(reklamy, spoty,
ogłoszenia)
RYSU NEK 3 . POPUL AR NE ME TO DY POZ YSK I WANI A 1 % P ODATKU – ŹR ÓDŁO: OP R AC OWA N I E W Ł AS N E
publicznego i 1%, dz. cyt.
STR.
22
PRZYCHODY Z 1% NA PRZESTRZENI
LAT 2004–2015
zywanych z 1% był 2008 rok, kiedy to zmienił się
mechanizm alokacji – po raz pierwszy to naczelnicy
urzędów skarbowych dokonywali przekazania 1%
podatku. Rozszerzono wówczas również krąg podatników, którzy mogli wesprzeć 1% podatku OPP
(tj. o podatników rozliczających się na formularzach
PIT-36L i PIT-38, a od 2009 roku również rozliczających się za pomocą formularza PIT-39).
W latach 2004–2014 liczba organizacji pozarządowych posiadających status OPP wzrosła blisko czterokrotnie, tj. z 2,2 do 8,7 tys. (wykres 2).
Prezentowane dane są ułożone według roku, w którym środki zostały przekazane OPP, a nie według
roku, którego dotyczyło zeznanie podatkowe, na
przykład dane za 2004 rok dotyczą odpisu 1% podatku za 2003 rok itd.
Zainteresowanie wśród podatników możliwością
przekazania na rzecz wybranej OPP 1% podatku
dochodowego sukcesywnie wzrasta (wykres 3).
Liczba podatników, którzy przekazali 1% PIT
w 2015 roku, wyniosła 47% ogólnej liczby podatników (12 457 tys. osób), co dało łączną kwotę 557,6
mln zł. W pierwszym roku obowiązywania regulacji
w zakresie przekazywania organizacjom posiadającym status OPP 1% podatku wyniósł 0,3% (ponad
80 tys. podatników, którzy przekazali 1% podatku
na rzecz OPP), co dało kwotę ponad 10,4 mln zł.
Przełomowym momentem wzrostu kwot przeka-
W ciągu dekady funkcjonowania organizacji
ze statusem OPP kwota
przeznaczona na ich
rzecz w ramach mechanizmu 1% wzrosła
ponad 53-krotnie (z 10,4
mln zł do 557,6 mln zł).
8,2
8,5
8,5
8,6
8,7
2011
2012
2013
2014
7,5
6,5
5,7
5,0
4,1
2,2
2004
12. Tamże.
2005
2006
2007
2008
2009
2010
W Y K R E S 2 . L ICZBA ZAREJESTROWANYCH ORGANIZACJI ZE STATUSEM OPP W LATACH 2004 –2014 ( W T YS.) – ŹRÓDŁO:
O PR ACOWANI E WŁ ASNE 1 2
STR.
23
12 457
12 034 12 034
11 537 11 537
11 166 11 166
10 13510 135
8 624 8 624
7 3257 325
5 135
5 135
80
80
2004
2004
681
681
1 604
1 157 1 604
1 157
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2013
2014
2014
2015
W Y K R E S 3 . L ICZBA PODATNIKÓW PRZEKAZUJĄCYCH 1% PODATKU NA RZECZ OPP ( W T YS.) – ŹRÓDŁO: OPRACOWANIE
WŁ ASNE 1 3
557,6
459,4
381,5
482,2
511,0
14. Tamże.
403,9
360,9
298,3
105,4
10,4
2004
41,6
2005
62,3
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
WYKRES 4.Ł ĄC Z N E K WOT Y P R Z E K A Z Y WA N E P R Z E Z P O DAT N I KÓW N A R Z EC Z O P P ( W M L N Z Ł ) – Ź R Ó D ŁO : O P R AC OWANI E WŁ ASNE 1 4
Łącznie w latach 2004–2015 na rzecz OPP podatnicy przekazali 3674,5 mln zł.
Wykres 5 obrazuje, w jaki sposób na przestrzeni lat
kształtowała się średnia kwota odpisu 1% podatku
na rzecz OPP.
13. Na podstawie: Ministerstwo Finansów, Informacje
dotyczące kwot 1% należnego
podatku dochodowego…,
dz. cyt.
Zaprezentowane na wykresach 4 i 5 dane na temat środków przekazanych z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz OPP mogą
robić wrażenie. Biorąc pod uwagę kwoty, można
by stwierdzić, że sektor ma się dobrze, a 1% jest
STR.
24
130,00
61,00
2004
15. Tamże.
16. KPMG w Polsce, Roczne
zeznanie podatkowe Polaków.
PIT 2014. IV edycja, 16.04.2015,
[online:] <http://www.kpmg.
com/PL/pl/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/
Documents/Raport-KPMGRoczne-zeznanie-podatkowePolakow-PIT-2014.pdf> [dostęp:
5.09.2015].
2005
54,00
2006
66,00
2007
58,00
2008
52,00
2009
42,00
40,00
41,00
42,00
42,00
45,00
2010
2011
2012
2013
2014
2015
WYK R ES 5 . PR Z ECI Ę T NA KWOTA PR Z E K A ZA N A N A R ZEC Z OP P ( W ZŁ ) – ŹR ÓDŁO: OP R AC OWA N I E W Ł AS N E 15
jednym z najważniejszych źródeł w strukturach
przychodów organizacji. I prawie można się z tym
zgodzić. „Prawie” robi jednak ogromną różnicę.
Otóż dominacja dużych, znanych organizacji, czyli tych, które mają rozpoznawalnych liderów, duże
budżety, łatwy dostęp do mediów i bardzo często
posiadających subkonta, nie daje szans małym, najczęściej lokalnym organizacjom. Jak duże są dyspro-
porcje pomiędzy czołowymi organizacjami a tymi,
którzy zbierają najmniej, obrazują chociażby kwoty
z 1% za 2013 rok. Organizacja, która znalazła się na
pierwszym miejscu w rankingu OPP z otrzymanymi
najwyższymi kwotami w skali całego kraju, dostała
127 036 846,65 zł, ta zaś, która zamyka ową listę
Ministerstwa Finansów, uzyskała wpływ w wysokości 0,60 zł.
pocztą
9%
bezpośrednio
w urzędzie
skarbowym
51%
przez Internet
40%
WYKR ES 6. SPO SO BY SKŁ ADANI A R O CZ N EGO ZEZN A N I A P ODATKOW EGO 16
STR.
25
50% środków z 1% zdobywa pięćdziesiąt dużych
NGO (najczęściej tych samych) i/lub posiadających subkonta. Mechanizm subkont umożliwia
gromadzenie pieniędzy przez organizacje na konkretny cel, przypisany określonej osobie. Subkonta
są zaprzeczeniem idei działania mechanizmu
odpisu 1%, ponieważ skutkują uprywatnieniem
środków przekazywanych w ramach wsparcia
działalności społecznie użytecznej. W zamierzeniu
1% miał wzmocnić sektor, w tym przede wszystkim małe, lokalne organizacje. Obecnie subkonta sprowadzają organizacje do roli dystrybutora
środków i bardzo często „walki” o pieniądze na
leczenie konkretnych osób. Ponad ¾ tych NGO
ma siedzibę w miastach wojewódzkich, w tym aż
23 w Warszawie. Środki z 1% w obecnej sytuacji
w znikomym stopniu wzmacniają inne NGO.
Powoduje to ogromne nierówności w kwocie
pozyskiwanych pieniędzy, dlatego potrzebne są
narzędzia, know how i regulacje prawne, które pozwolą wyrównywać szanse.
Z badania Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)
opublikowanego w kwietniu 2015 roku, dotyczącego
OPP i 1% wynika, że
blisko połowa wszystkich
środków z 1% trafiła do organizacji działających w obszarze ochrony zdrowia,
mimo że stanowią one tylko
15% uprawnionych do przychodów z 1% OPP.
Kolejną ważną grupą były organizacje zajmujące
się pomocą społeczną i humanitarną. Podatnicy
w większości wskazywali w swoich zeznaniach podatkowych duże organizacje, które swoim zasięgiem
działalności wykraczały poza teren województwa
(77% całkowitej kwoty z 1%).
49%
Liczba OPP
Kwota 1%
12%
11%
26% 27%
19%
15%
14%
9%
3%
Ochrona
zdrowia
Pomoc
Edukacja
społeczna i wychowanie,
i humanitarna
badania
naukowe
6%
Ochrona
środowiska
3%
2%
Sport,
turystyka,
rekreacja,
hobby
Kultura
i sztuka
5%
Pozostałe
dziedziny
WYKRES 7.ST R U K T U R A O P P O R A Z U Z YS K A N YC H K W O T 1 % P I T W E D ŁU G DZ I E DZ I N Y DZ I A Ł A L N O Ś C I O R G A N I Z AC J I
W 20 13 R O KU 1 7
publicznego i 1%, dz. cyt.
STR.
26
18. Główny Urząd Statystyczny,
Organizacje pożytku publicznego i 1%, dz. cyt.
Jak podaje GUS w wyżej wymienionym badaniu
w 2012 roku (podobnie jak w dwóch poprzednich
latach), przychody z 1% podatku dochodowego
stanowiły 8% ogólnych przychodów wszystkich
OPP. Biorąc pod uwagę pojedyncze organizacje,
1% PIT stanowił średnio 18% przychodów, przy
czym wśród połowy OPP nie przekroczył 7%.
W 10% NGO o najwyższym udziale przychodów
z 1% udział ten przekroczył 55%, a w przypadku
⅓ OPP wyniósł 20%. W organizacjach, których
budżet zwiększył się o odpis z 1% podatku o przychód do 1 tys. zł, stanowił dla połowy nie więcej
niż 1% przychodów ogółem. Dla tych, w których
przekroczył 1 mln zł – 34%.
Jak zostało wspomniane powyżej, OPP coraz
częściej planują kampanie 1%, a co za tym idzie
– uwzględniają w budżetach swoich organizacji
koszty ich prowadzenia. Każda kampania fundrai
singowa wymaga nakładów finansowych, także
ta dotycząca 1%. Twierdzenie, że są one robione
bezkosztowo, mija się z prawdą. Jeśli nawet część
organizacji nie przeznacza fizycznych pieniędzy, to
poświęca czas pracowników/wolontariuszy, który
łatwo można przeliczyć na pieniądze.
W 2013 roku 75% OPP
zadeklarowało, że przeprowadziło kampanię
informacyjną na rzecz
pozyskania 1% podatku, a 28% wydatkowało
środki finansowe w tym
celu.
Łącznie na kampanie 1% w 2013 roku OPP wydały ponad 26,6 mln zł. Przeciętna kwota, którą
przeznaczyły organizacje na ten cel, wyniosła 13,3
tys.; najczęstszy budżet, którym dysponowały
OPP na kampanię 1%, wyniósł 500 zł. Połowa
organizacji zadeklarowała, że przeznaczyła na ten
cel nie więcej niż 850 zł. Organizacje przeznaczyły
średnio 1⁄5 otrzymanej później kwoty z tytułu 1%
PIT18.
Informacje przekazywane przez Ministerstwo
Finansów, a także doświadczenia organizacji
wskazują, że zintensyfikowana kampania 1% powinna być prowadzona w marcu (44% podatników rozlicza się w marcu) i kwietniu (dotyczy to
w szczególności OPP, które dysponują niewielkimi finansami na promocję kampanii).
TABELA 1. KWOTY PRZEKAZANE Z 1% PRZEZ PODATNIKÓW NA RZECZ OPP WEDŁUG POSZCZEGÓLNYCH ZEZNAŃ W 2013 ROKU
FORMA ZEZNANIA PODATKOWEGO
PRZEKAZANA KWOTA PRZEZ
PODATNIKÓW ( w mln zł )
PIT-36, PIT-36L, PIT-37
488
PIT-38
6,8
PIT-28, PIT-39
11,8
STR.
27
TABELA 2. LICZBA PODATNIKÓW, KTÓRZY PRZEKAZALI 1% NA RZECZ OPP WEDŁUG POSZCZEGÓLNYCH ZEZNAŃ W 2013 ROKU
FORMA ZEZNANIA PODATKOWEGO
LICZBA PODATNIKÓW ( w
PIT-36, PIT-36L, PIT-37
11 608
PIT-38
105
PIT-28, PIT-39
321
tys .)
TABEL A 3 . WYKAZ K WOT 1% NALE Ż NEG O PO DAT KU W WOJ EWÓDZTWAC H W 2 01 3 R OKU 19
WOJEWÓDZTWO
KWOTA ( w
zł )
STRUKTURA
DOLNOŚLĄSKIE
40 930 171,23
8,08%
KUJAWSKO-POMORSKIE
22 048 077,43
4,35%
LUBELSKIE
19 091 604,80
3,77%
LUBUSKIE
11 056 257,97
2,18%
ŁÓDZKIE
27 311 254,17
5,39%
MAŁOPOLSKIE
43 191 705,16
8,53%
MAZOWIECKIE
114 696 509,27
22,64%
OPOLSKIE
10 474 724,20
2,07%
PODKARPACKIE
18 421 924,90
3,64%
PODLASKIE
12 009 989,00
2,37%
POMORSKIE
31 482 389,09
6,22%
ŚLĄSKIE
66 655 316,98
13,16%
ŚWIĘTOKRZYSKIE
10 750 335,28
2,12%
WARMIŃSKO-MAZURSKIE
13 565 960,18
2,68%
WIELKOPOLSKIE
45 166 231,32
8,92%
ZACHODNIOPOMORSKIE
19 698 859,71
3,89%
19. Opracowanie własne na
podstawie: Ministerstwo Finansów, Informacja dotycząca
kwot 1% należnego podatku
dochodowego..., dz.cyt.
STR.
28
20. KPMG w Polsce, Roczne
zeznanie podatkowe Polaków…,
dz. cyt.
21. P. Teisseyre, Co skłania do
przekazywania 1%?, Warszawa
2013, [online:] <http://civicpedia.
ngo.pl/wiadomosc/967155.
html> [dostęp: 5.09.2015].
22. Tamże.
23. Zakorzenienie i uspołecznienie działań organizacji
pozarządowych. Ekspertyza,
oprac. Stowarzyszenie Klon/
Jawor, Warszawa 2009, [online:]
<http://www.pozytek.gov.pl/
files/Biblioteka/Zakorzenienie.
pdf> [dostęp: 5.09.2015].
Jak pokazuje tabela 3, zdecydowanie najwięcej pieniędzy z 1% otrzymują organizacje zarejestrowane
w województwie mazowieckim. Kolejnym dużym
województwem, które otrzymuje najwięcej, jest
śląskie. Województwami, które mają najmniejszy
udział w strukturze alokacji według izb skarbowych,
są: opolskie, lubuskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie.
87% Polaków rozlicza się w miejscu zamieszkania,
będącym jednocześnie miejscem zameldowania.
8% Polaków rozlicza się w miejscu zamieszkania,
niebędącym miejscem zameldowania. 5% Polaków
rozlicza się w miejscu zameldowania, niebędącym
miejscem zamieszkania20.
Powyższe dane ukierunkowują myślenie o „naprawie” 1%, które kładzie nacisk na współpracę zarówno pomiędzy samymi organizacjami OPP, jak
i pomiędzy OPP a władzami samorządowymi na
poziomie regionu. Dzięki temu, więcej pieniędzy
mogłoby zostawać w województwie.
Z badań przeprowadzonych w listopadzie 2013 roku
przez Millward Brown na zlecenie Stowarzyszenia
Klon/Jawor wynika, że podatnicy przekazują 1%
podatku według następujących kryteriów:
1. Tym, których znają (w tym aż 31% wskazało, że
przekazują na pomoc konkretnej osobie). 13%
respondentów zasilało konto NGO, którą zna
lub znają najbliżsi.
2. Kierując się przekazami medialnymi.
3. Wybór pozostawiają innym, na przykład księgowej, pracodawcy, programowi PIT21.
Z tego samego badania płyną też informacje, z jakiego powodu podatnicy nie przekazują 1% podatku
dochodowego:
1. 37% wskazało, że nie miało kontaktu z urzędem
skarbowym (nie rozliczali się/nie płacili podatku: osoby bez przychodów, osoby pracujące za
granicą, osoby zatrudnione w jednym miejscu
pracy, emeryci/renciści).
2. Podatnicy nie interesują się wspieraniem fundacji i stowarzyszeń bądź zapomnieli/nie pomyśleli o tym, żeby przekazać 1% NGO.
3. Aż 10% zadeklarowało brak wiedzy, że mogą
przekazać 1% podatku dochodowego organizacji
OPP (nie wiedzieli, komu mogą przekazać – 4%
respondentów; nie wiedzieli, jak to zrobić – 3%;
nikt ich o to nie poprosił – 4%)21.
Z ekspertyzy przygotowanej na zlecenie Minister
stwa Pracy i Polityki Społecznej Zakorzenienie i uspołecznienie działań organizacji pozarządowych23 oraz
doświadczeń NGO wynika, że
podstawą do włączania się społeczeństwa
w działania organizacji, a także ich wsparcia finansowego jest
budowanie zaufania.
By to robić, niezbędne jest między innymi informowanie Sympatyków o podejmowanych aktywnościach, mówienie językiem korzyści odbiorcy,
transparentność działań, włączanie w szczególności
lokalnych społeczności w działalność organizacji, komunikowanie sukcesów (a czasem też porażek) itd.
Dzięki temu można zdobyć/utrzymać sojuszników,
którzy – jest duże prawdopodobieństwo – wesprą
również finansowo organizację.
KONTROWERSJE WOKÓŁ
MECHANIZMU 1%
Obchodzony niedawno jubileusz dziesięciolecia
UDPP stał się kolejnym przyczynkiem do refleksji
nad jej rolą i zmianami, które przyniosła. Z uwagi na
przedmiot niniejszej publikacji, skoncentrowano się
na mechanizmie 1% podatku dochodowego od osób
fizycznych. Od kilku lat w dyskursie publicznym toczy się dyskusja na temat transparentności i racjonalności dysponowania przez organizacje środkami
STR.
29
z różnych źródeł, tj.: darczyńców indywidualnych
(w tym 1%), darczyńców biznesowych, darczyńców
instytucjonalnych, a także działalności gospodarczej.
Szczególnie dużo uwagi poświęca się mechanizmowi
1%, a w szczególności subkontom, mechanizmom
„na sztywno” oraz kwestiom spornym dotyczącym
filantropii.
Warto podkreślić, że 1% podatku dochodowego od
osób fizycznych staje się coraz bardziej popularny.
Rzeczywistość mechanizmu 1% okazała
się jednak inna od
tego, co planowano.
Obecnie wypełnia on
przede wszystkim luki
w służbie zdrowia.
Główna przesłanka przekazywania 1% podatku
organizacjom charytatywnym, tam, gdzie państwo
jest ułomne, wydaje się bardzo prosta – obywatele próbują pomóc sami sobie. Przyglądając się informacjom dotyczącym kwot 1%, publikowanym
przez Ministerstwo Finansów, łatwo zauważyć, że
najwięcej pieniędzy otrzymują najczęściej fundacje
i stowarzyszenia firmowane przez znane osoby lub te
organizacje, które z bilbordów, spotów czy plakatów
kierują emocjonalne apele proszące o pomoc konkretnym osobom. Zdecydowana większość z nich
posiada subkonta, a często również stosuje tak zwane
„twarde” mechanizmy.
Prowadzi to do osłabienia idei społecznego finansowania profesjonalizacji organizacji działających
w danym obszarze, na rzecz wspierania pośredników
w przekazywaniu pieniędzy.
Pieniądze z 1% fundacje i stowarzyszenia przeznaczają na działalność pożytku publicznego. Oprócz
środków związanych z prowadzeniem działań w dziedzinie, w której specjalizuje się organizacja, większość fundacji i stowarzyszeń musi także przeznaczać
pieniądze na własne funkcjonowanie – na przykład
na koszty utrzymania biura, pensje pracowników itd.
Badanie Stowarzyszenia Klon/Jawor dotyczące
wizerunku organizacji pozarządowych24 wskazuje,
że 54% Polaków jest zdania, że NGO nie powinny
zatrudniać pracowników etatowych. Jednocześnie
w oczekiwaniach społeczeństwa wobec NGO mowa
jest o silnych i profesjonalnie działających organizacjach. Jeśli działania prowadzone są w skali mikro lub
hobbystycznie, społeczna praca i/lub w przypadku
stowarzyszeń składki członkowskie mogą okazać
się wystarczające. Inna sprawa, że sprawozdania
Ministerstwa Finansów pokazują, że na takie NGO
rzadko kiedy przekazujemy 1%.
Jeśli organizacja ma skutecznie realizować swoją
misję, musi posiadać specjalistów w obszarze, którym się zajmuje, na przykład hospicjum dla dzieci
– lekarzy, pielęgniarzy; organizacja zajmująca się
poradnictwem obywatelskim – prawników, konstytucjonalistów; schronisko dla zwierząt – opiekunów,
weterynarzy itd. Warto zaznaczyć, że bez względu
na to, w której dziedzinie działa NGO, należy dbać
o społeczników i gromadzić ich wokół organizacji
jak najwięcej.
Bardzo często osoby, które działają w sektorze społecznym, robią to z potrzeby serca, poświęcając
mnóstwo czasu, energii, zaangażowania. Jest to dla
nich wręcz naturalne, by łączyć pasję ze sposobem
na życie. Dlatego w interesie społecznym powinno
być tworzenie miejsc pracy w 3. sektorze.
1% potrzebuje transparentności, która
przyczyni się do
budowania kapitału
zaufania.
24. P. Adamiak, Wizerunek
organizacji pozarządowych.
Raport z badania, Warszawa
2015, [online:] <http://civicpedia.ngo.pl/files/civicpedia.pl/
public/wizerunek/raport_wizerunek.pdf> [dostęp: 5.09.2015],
s. 47.
STR.
30
Przejrzystości, ale rozumianej nie jako wypełnianie
kolejnych, rozbudowanych sprawozdań, bo tych jest
już wystarczająco dużo, a raczej jako rzetelne informowanie swoich Sympatyków i Darczyńców, jaką
zmianę przyniesie/przynosi ich zaangażowanie się
w działania organizacji.
Afery i skandale, tak jak w innych obszarach, tak
i w NGO od czasu do czasu pojawiać się będą.
Fundacje i stowarzyszenia przejmują coraz to nowe obszary,
które są niedostrzegane lub zaniedbywane przez Państwo.
Sytuacją idealną byłoby, gdyby zaczęła
się zmniejszać ich
liczba, a powodem
byłoby wypełnienie
misji. Nic jednak na to
nie wskazuje, dlatego
wzmacnianie organizacji nie jest już tylko
przejawem filantropii
powodowanej potrzebą serca, a kwestią
zdroworozsądkową.
JAK TO WYGLĄDA ZA GRANICĄ?
Pierwsze rozwiązania systemowe związane z przekazywaniem przez podatników części podatku
należnego fiskusowi zostały wprowadzone we
Włoszech i Hiszpanii po II wojnie światowej i dotyczyły funduszy przekazywanych na rzecz Kościoła.
Rozszerzenie alokacji 1% miało miejsce dopiero
w 1996 roku na Węgrzech, kiedy uchwalono ustawę „o wykorzystaniu określonej części podatku
dochodowego od osób fizycznych”, która reguluje przekazywanie 1% podatku należnego na rzecz
Kościoła, stowarzyszeń i fundacji, które działają
co najmniej dwa lata, a także fundacji publicznych
(tak zwane quasi-NGO) oraz instytucji publicznych, jak na przykład opery, muzea czy biblioteki.
Wszystkie te podmioty zobowiązane są realizować zadania o charakterze pożytku publicznego.
Odmiennie niż w Polsce organizacje te nie muszą
posiadać specjalnego statusu, nie wymaga się ich
rejestracji. Konieczne jest spełnienie kilku wymogów: prowadzenie działań na rzecz społeczeństwa
węgierskiego, brak długów publicznych – to znaczy uregulowane płatności związane ze wszelkimi
składkami i podatkami (jeśli organizacja ma takie długi, musi je spłacić pieniędzmi uzyskanymi
z 1%), publikacja rozliczeń (w lokalnych mediach,
Internecie, ulotkach). Aby przekazać 1%, podatnik
wpisuje na zeznaniu podatkowym numer podatkowej identyfikacji wybranego podmiotu, który
decyduje się wesprzeć. Co istotne, przekazywanie
środków z 1% odbywa się anonimowo, a dystrybucją funduszy pozyskanych w ramach mechanizmu
1% – podobnie jak w Polsce – zajmują się urzędy
skarbowe.
W związku z dużym zainteresowaniem przekazywaniem 1% podatku przez społeczeństwo węgierskie,
władze w 2003 roku powołały Obywatelski Fundusz
Węgierski, którego celem jest propagowanie idei 1%
wśród podatników oraz wsparcie instytucjonalne,
polegające na mobilizacji podmiotów w skutecznym
pozyskiwaniu 1%.
STR.
31
Co interesujące,
wraz z utworzeniem
Funduszu rząd węgierski podjął decyzję, że każdego roku
z budżetu państwa
będzie przekazywał
do Funduszu równowartość sumy, którą
podatnicy zdecydowali się przekazać na
rzecz organizacji.
Tym samym w interesie organizacji jest, aby zabiegać o środki z 1% – im więcej podatników dokona
odpisu podatkowego, tym więcej środków znajdzie
się na koncie Funduszu. Środki te przekazywane są
w 60% na wsparcie instytucjonalne dla węgierskich
organizacji oraz programy związane z rozwojem
3. sektora (festiwale, badania, publikacje, projekty
edukacyjne itp.).
Z kolei słowaccy podatnicy mają możliwość przekazania 1% podatku od stycznia 2001 roku. Odpisu
można dokonywać na rzecz organizacji pozarządowych, organizacji kościelnych oraz stowarzyszeń religijnych. Podobnie jak w przypadku polskich uwarunkowań, ubieganie się przez słowackie organizacje
o 1% wymaga spełnienia określonych wymogów, do
których należą: zarejestrowanie instytucji jako organizacji pozarządowej, co najmniej roczne prowadzenie działalności oraz brak jakichkolwiek zaległości
podatkowych. Wykorzystywanie środków z odpisów
podatkowych może odbywać się jedynie na cele sta-
tutowe, przynajmniej do końca roku następującego
po roku, w którym uzyskano środki. Jeżeli kwota
z odpisu podatkowego przekroczy 100 tys. koron
słowackich (około 14 tys. zł), organizacja zobowiązana jest sprawozdać fiskusowi, na co je przeznaczyła,
gdy zaś kwota przekroczy 1 mln koron słowackich
przeprowadzany jest audyt sprawozdań finansowych organizacji. Co szczególnie istotne, w 2004
roku dokonano zmian w słowackim mechanizmie
1%. Możliwość dysponowania 1% podatku przekazano na rzecz osób prawnych oraz zwiększono wartość odpisu 1% na odpis 2%. Jednocześnie jednak
zlikwidowano ulgi podatkowe, które przysługiwały
organizacjom. Podobnie jak na Węgrzech system
przekazywania przez podatników pieniędzy na konto
organizacji jest anonimowy25.
25. Możliwość przekazywania
1% podatku funkcjonuje
– oprócz Węgier i Słowacji –
również na Litwie od 2002 roku
i w Rumunii od 2003 roku.
1% „PO NOWEMU”
3
STR.
34
TŁO PRAC NAD NOWELIZACJĄ
USTAWY O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU
PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku cyklicznie była
poddawana nowelizacjom, które doprecyzowały
poszczególne jej zapisy.
26. Najwyższa Izba Kontroli,
Informacje o wynikach kontroli:
Sprawowanie przez Ministra
właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego nadzoru
nad korzystaniem przez organizacje pożytku publicznego
z jednoprocentowego odpisu od
podatku dochodowego od osób
fizycznych, 6.11.2014 r., [online:]
<https://www.nik.gov.pl/plik/
id,7646,vp,9587.pdf> [dostęp:
5.09.2015], s. 6.
27. Tamże, s. 9.
28. Rozmowa z Tomaszem
Schimankiem, ekspertem Instytutu Spraw Publicznych oraz
Akademii Rozwoju Filantropii,
zaangażowanym w prace nad
projektem nowelizacji UDPP
(spotkanie odbyło się 22 lipca
2015 roku).
W 2014 roku rozpoczęła się dyskusja
nad kolejnym projektem nowelizacji
ustawy, tym razem
w dużej mierze poświęconej kwestiom
związanym z 1% podatku dochodowego
od osób fizycznych.
Pomysłodawcą i inspiratorem prac był Departa
ment Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy
i Polityki Społecznej. Impulsem do głębszej refleksji nad mechanizmem pozyskiwania 1% podatku
przez OPP stało się opublikowanie w listopadzie
2014 roku sprawozdania z kontroli Najwyższej
Izby Kontroli (NIK)26. Celem kontroli przeprowadzonej z inicjatywy NIK, ale w związku z sugestią
Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (KPSR)
Sejmu RP, było skontrolowanie, jak OPP wykorzystują otrzymywany 1% podatku dochodowego,
a także ocena sprawowania przez Ministra Pracy
i Polityki Społecznej nadzoru nad systemem 1%.
Wśród rekomendacji NIK znalazły się zapisy między innymi o:
1. Wprowadzeniu prawnego obowiązku wyodrębnienia przychodów z 1% w ewidencji finansowo-księgowej w odniesieniu do OPP, których
przychód za rok obrotowy przekroczył 100 tys.
zł, co ma pomóc Ministrowi Finansów nad sprawowaniem kontroli nad ich wydatkowaniem.
2. Ustanowieniu reguł dysponowania tymi środkami w odniesieniu do finansowania z nich kosztów administracyjnych. NIK zwrócił szczególną uwagę na zakaz lub ograniczenie środków
pochodzących z 1% wydawanych na kampanie
informacyjno-promocyjne. NIK podkreślał, że
jednocześnie OPP – wydając duże środki na
reklamę – nie korzystają z możliwości nieodpłatnego informowania o swojej działalności
w mediach publicznych (bezpłatna emisja spotów w publicznej telewizji i radiu).
NIK podkreślił, że proponowane zmiany były
już opracowywane przez Departament Pożytku
Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Spo
łecznej i zebrane w dokumencie: Koncepcja zmian
w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w zakresie podniesienia standardu organizacji pożytku publicznego. Propozycje zmian były
dyskutowane podczas prac nad projektem nowelizacji ustawy z kwietnia 2012 roku, ale po konsultacjach z Radą Działalności Pożytku Publicznego
(RDPP) żadnej z tych propozycji nie uwzględniono. W ocenie NIK propozycje postulowane przez
Ministra Pracy i Polityki Społecznej nie straciły
na aktualności i powinny zostać wdrożone jak najszybciej w celu zwiększenia przejrzystości działań
OPP27. Z analizy raportu NIK jasno wynika, że to
zawarte tam rekomendacje stały się podstawą dla
pierwszego roboczego projektu nowelizacji ustawy,
przygotowanego przez stronę rządową i przekazanego do Rady Działalności Pożytku Publicznego,
który wyznaczył trzon dyskusji wokół zagadnień
związanych z 1%28. Biorąc pod uwagę znaczenie,
które odegrał raport NIK w dyskusji o wydatkowaniu środków z 1%, warto zwrócić uwagę na dwie
kwestie.
1% „PO NOWEMU”
STR.
35
Wnioski o wydatkowaniu przez OPP
środków z 1% NIK
opierał na kontroli przeprowadzonej
w Ministerstwie
Pracy i Polityki
Społecznej oraz
na wynikach kontroli doraźnych,
przeprowadzonych
przez Delegatury
NIK w Szczecinie
i Poznaniu w 13 organizacjach funkcjonujących na terenie
województw zachodniopomorskiego
i wielkopolskiego29.
Powstaje wrażenie, że skala kontroli doraźnych była
zbyt mała i wąska (kontrole obejmowały tylko dwa
województwa), by na tej podstawie wyciągać wnioski faktycznie prezentujące sytuację w 3. sektorze.
Drugą kwestią, o wiele ważniejszą, jest podkreślana
przez NIK możliwość:
nieodpłatnego rozpowszechniania [przez jednostki publiczne radiofonii i telewizji – przyp. red.],
we współpracy z OPP, audycji popularyzujących
m.in. ideę przekazywania organizacjom pożytku
publicznego 1% podatku PIT. Jednak OPP, poza
jednostkowymi przypadkami, z tej możliwości nie
korzystały30.
Twierdzenie NIK w zestawieniu z zasadami Telewizji
Polskiej dotyczącymi nieodpłatnej emisji dla OPP
jest bezzasadne. Jak czytamy w Zasadach przygotowania i rozpowszechniania w programach Telewizji
Polskiej audycji informujących o prowadzonej przez
organizacje pożytku publicznego nieodpłatnej działalności pożytku publicznego:
audycje informujące
o możliwości przekazywania 1% mogą
być przygotowane
tylko przez samą telewizję i z jej inspiracji, a ich czas antenowy nie może być
krótszy niż 6 minut.
Organizacje mają możliwość dostarczenia do telewizji własnych audycji prezentujących swoje kampanie społeczne, ale jak czytamy dalej – w audycji nie
mogą być zawarte „treści o zbiórce SMS czy innych
zbiórkach, numerach kont bankowych, numerach
KRS”. Komisja nie rozpatruje w ogóle wniosków
prezentujących kampanie społeczne, których „bezpośrednim celem jest fundraising, z wyjątkiem szczególnie uzasadnionych przypadków, np. w przypadku
klęsk żywiołowych”.
29. Najwyższa Izba Kontroli,
Informacje o wynikach kontroli…, s. 7.
30. Tamże, s. 9.
STR.
36
Zatem OPP w praktyce
nie mają możliwości
nieodpłatnie emitować
spotów zachęcających
do przekazywania im
1% podatku, bo kampanie 1% są kampaniami
fundraisingowymi.
31. Rozmowa z Agatą Tomaszewską z Forum Darczyńców,
zaangażowaną z ramienia Forum w prace nad nowelizacjami
ustawy od 2009 roku (spotkanie
odbyło się 21 lipca 2015 roku).
32. M. Dobranowska-Wittels,
Nowela ustawy o pożytku.
Pierwsze czytanie o programach komputerowych (relacja),
[online:] <http://poradnik.ngo.
pl/wiadomosc/1637565.html>
[dostęp: 21.07.2015].
33. Tamże.
34. M. Dobranowska-Wittels,
Senatorowie przeciw reklamie
finansowanej z 1% (relacja),
[online:] <http://poradnik.ngo.
[dostęp: 22.07.2015].
35. Tamże.
Prace nad nowelizacją ustawy kontynuowane były
przez RDPP w zespole do spraw prawnych. Projekt
konsultowany był również ze środowiskiem organizacji pozarządowych. RDPP przekazała projekt do
sejmowej komisji31 i tak rozpoczęły się formalne prace nad nowelizacją ustawy. Projekt nowelizacji ustawy przygotowany przez KPSR wpłynął do Sejmu 9
kwietnia 2015 roku, a prezentowany był na forum
sejmowym 26 maja 2015 roku. Prace nad projektem
toczyły się w sejmowej KPSR oraz w Podkomisji stałej
do spraw współpracy z organizacjami pozarządowymi. W pracach na etapie komisji mogli uczestniczyć
wszyscy chętni reprezentujący środowisko OPP.
Komisyjny system prac, a nie rządowy, uprościł
drogę legislacyjną, ale także miał wpływ na kształt
zmian, które zostały zaakceptowane przez twórców
nowelizacji. Z założenia komisje sejmowe uznały, że
zaproponują przede wszystkim te rozwiązania, które
zostały uzgodnione i nie wprowadzają rewolucyjnych
zmian. Gruntowna regulacja, na przykład kwestii 1%,
wymaga zmiany dokonanej przez projekt rządowy32.
Tadeusz Tomaszewski (SLD) – poseł sprawozdawca
podkreślał, że projekt jest wynikiem wspólnych prac
organizacji pozarządowych, administracji samorządowej i administracji publicznej. Projekt ustawy, po
pierwsze, doprecyzowuje zapisy, które budziły wątpliwości w trakcie ich stosowania, po drugie, wprowadza nowe mechanizmy współpracy finansowej
i pozafinansowej między sektorem pozarządowym
a administracją publiczną, po trzecie, wzmacnia
dialog społeczny, między innymi przez nałożenie na
ministrów oraz wojewodów obowiązku tworzenia
rocznych i wieloletnich programów współpracy z organizacjami pozarządowymi po zasięgnięciu opinii
tychże organizacji, a także powołania rad działalności
pożytku publicznego wtedy, kiedy na biurku organów
wykonawczych pojawią się stosowne wnioski poparte
przez organizacje – mówił poseł Tomaszewski33.
9 lipca 2015 roku projekt ustawy trafił do Senatu
RP. Ku zaskoczeniu wielu środowisk, projekt, który
w Sejmie poparli ponad podziałami prawie wszyscy
obecni (416) podczas głosowania posłowie, wzbudził w Senacie gorącą dyskusję. Projekt rozpatrywały 21 lipca 2015 roku połączone komisje senackie:
Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej oraz
Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.
Wśród zgłoszonych poprawek znalazło się kilka o charakterze uściślającym zapisy, przygotowanych przez
senackie Biuro Legislacyjne oraz wzbudzających największe kontrowersje poprawki zgłoszone przez senatora Witolda Gintowta-Dziewałtowskiego. Najistotniejsza
dla mechanizmu 1% poprawka zaproponowana przez
senatora dotyczy zakazu finansowania reklamy i promocji OPP ze środków pozyskiwanych z 1%34. Poprawka
senatora jest zaostrzeniem przepisu uzgodnionego
w komisjach sejmowych, mówiącego o obowiązku informowania o finansowaniu promocji 1% ze środków
pozyskanych z 1%, na przykład poprzedniej kampanii
1%. Senatorowie podzielili powyższe opinie i poprawkę
przyjęli. Senator Gintowt-Dziawałtowski zapowiedział
także, że w drugim czytaniu zgłosi kolejną poprawkę
przewidującą karę finansową za finansowanie reklamy OPP ze środków pochodzących z 1% podatku35.
Poprawki zaproponowane przez NIK wzbudziły
ogromne dyskusje wśród organizacji pozarządowych.
Większość organizacji stała na stanowisku, że zakaz wydatkowania środków z 1% na reklamę 1% i wprowadzane kary są wynikiem nieznajomości funkcjonowania
3. sektora w Polsce. W związku z powyższym 38 organizacji pod egidą Forum Darczyńców przygotowało
1% „PO NOWEMU”
STR.
37
apel skierowany do posłów o odrzucenie najbardziej
kontrowersyjnej poprawki zakazującej wydatkowania
środków pozyskanych z 1% na promocję i wprowadzającej karę grzywny. Organizacje, które podpisały się pod
apelem, między innymi Forum Darczyńców, Fundacja
Akademia Organizacji Obywatelskich, Ogólnopolska
Federacja Organizacji Pozarządowych, Instytut Spraw
Obywatelskich, wskazywały, że:
Proponowana poprawka jest świadectwem głębokiego braku zaufania senatorów do organizacji pozarządowych i zupełnego niezrozumienia realiów,
w jakich organizacje funkcjonują: jak pozyskują
środki na swoją działalność, w tym środki z wpłat
1% podatku, jak je wydatkują i jakim wymogom
sprawozdawczym podlegają36.
Przedstawiciele organizacji podkreślali także szkodliwość tego przepisu dla organizacji małych, lokalnych,
nieposiadających własnych rezerw finansowych, jak
i sposób uchwalenia tej poprawki, ignorującej ustalenia
wypracowane z organizacjami pozarządowymi w pracach sejmowej komisji do spraw NGO. Ostra i spójna
reakcja organizacji pozarządowych przyniosła oczekiwane efekty. 5 sierpnia 2015 roku podczas posiedzenia
KPSR, poświęconego poprawkom senackim, posłowie
zgodnie ze stanowiskiem 3. sektora rekomendowali odrzucenie kontrowersyjnych poprawek. W głosowaniu
odbywającym się tego samego dnia Sejm przegłosował
ustawę w kształcie zaproponowanym podczas ostatniego posiedzenia komisji sejmowej. Tak jak przewidywał
poseł sprawozdawca Tadeusz Tomaszewski37, 7 sierpnia
2015 roku projekt ustawy w kształcie wypracowanym
wspólnie przez stronę parlamentarną, rządową i pozarządową trafił do Kancelarii Prezydenta RP. Podpisana
nowelizacja przez Prezydenta Andrzeja Dudę w ciągu
30 dni zacznie obowiązywać pod koniec listopada.
Ustawa, która nie wzbudzała politycznych emocji i uzyskała poparcie także posłów Prawa i Sprawiedliwości,
podpisana została przez nowego Prezydenta w dniu 25
sierpnia 2015 roku.
Oznacza to, że jej poszczególne zapisy będą mieć
wpływ na kampanię 1% prowadzoną przez organizacje OPP na przełomie 2015 i 2016 roku.
KONTROWERSJE WOKÓŁ USTAWY
Prace nad nowelizacją ustawy wywołały silny rezonans zarówno w środowisku pozarządowym, jak
i wśród opinii publicznej, zainteresowanej wydatkowaniem środków pozyskiwanych z 1% przez OPP.
Kwestią dyskusyjną były między innymi regulacje
dotyczące kampanii reklamowych 1% prowadzonych przez OPP. Ten temat pojawiał się już w 2012
roku w trakcie prac nad wcześniejszą nowelizacją
UDPP. Propozycje posłów i Ministerstwa nie uzyskały jednak poparcia środowiska NGO. Kwestia ta
była podnoszona co jakiś czas, przy okazji doniesień
medialnych o wysokich wydatkach przeznaczanych
na ten cel przez poszczególne fundacje37. W 2014
roku temat ponownie został wywołany przez raport
NIK. Izba postulowała wprowadzenie określonych
reguł w kwestii funkcjonowania OPP, a także zakaz
lub ograniczenie wydatkowania środków z 1% na
kampanie reklamowe. Ustalenia raportu NIK sprawiły, że temat kosztów promocji 1% znalazł się wśród
propozycji zmian UDPP. Pomysł został oprotestowany przez środowisko OPP i upadł jeszcze na etapie
podkomisji, by powrócić w gorącej debacie podczas
prac w komisjach senackich.
Trudne w interpretacji
pojęcie „promocja 1%”,
które autorzy nowelizacji rozumieją jako
wszystkie działania zachęcające do przekazywania 1% podatku, nie
jest doprecyzowane pod
względem prawnym.
36. Apel o odrzucenie
senackiej poprawki do projektu
nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie zakazującej
wydatkowania środków
pozyskanych z wpłat 1% na
promocję, [online:] <https://
centrumklucz.pl/wp-content/
uploads/2015/07/poprawka_senacka_apel_organizacji.
pdf> [dostęp: 15.08.2015]; zob.
także: Apel w sprawie poprawki
Senatu do ustawy o OPP,
[online:] <https://inspro.org.pl/
apel-w-sprawie-poprawki-senatu-do-ustawy-o-opp/>
[dostęp: 15.08.2015].
37. Rozmowa przeprowadzona z posłem SLD Tadeuszem
Tomaszewskim – sprawozdawcą sejmowej Komisji do
spraw Rodziny i Polityki Społecznej (23 lipca 2015 roku).
38. J. Ćwieluch, Jeden
procent, dziesięć zmartwień,
„Polityka” 15.04.2015, s. 23.
STR.
38
39. Nowela ustawy o pożytku.
Posłowie zagłosują za (relacja),
oprac. R. Kowalski, [online:]
<http://poradnik.ngo.pl/wiadomosc/1648731.html> [dostęp:
24.07.2015].
Można spodziewać się zatem wielu problemów interpretacyjnych po wszystkich stronach. Warto podkreślić, że w dyskusji wokół środków przekazywanych
na reklamę/promocję 1% nie pojawił się lub nie
wybrzmiał wystarczająco głośno fakt, że wszystkie
profesjonalnie prowadzone kampanie fundraisingowe wymagają inwestycji i zaplanowania konkretnych
budżetów. Zamiast tego w mediach pojawiło się wiele populistycznych haseł o ograniczeniu rozrzutności
OPP, a głosy o potrzebie profesjonalizacji 3. sektora
zostały zupełnie pominięte.
Kolejnym kontrowersyjnym tematem stał się wątek
celu szczegółowego w deklaracjach, umożliwiającego zbieranie 1% na subkonta. Mimo że problem
subkont podnoszony jest stale i od dawna, to środowisko pozarządowe nie wypracowało jednolitego stanowiska w tej sprawie. Dlatego w tegorocznej
nowelizacji nie został ujęty kontrowersyjny wątek
subkont. Poseł Tomaszewski tłumaczył, że upodmiotowienie podatnika mocno wrosło w świadomość
społeczną i teraz wszystkie zmiany muszą się odbywać w ramach szerokiej konsultacji z tą grupą osób,
która przypisuje sobie prawo nie tylko przekazania,
lecz także wskazania celu szczegółowego. Poseł sugerował, że to Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
powinno wskazać, czy, w jakiej postaci i kiedy nastąpi próba powrotu do debaty o celu szczegółowym
i subkontach39.
Oceniając prace nad nowelizacją ustawy, należy
docenić, że wypracowano kompromis pomiędzy
Ministerstwem, Sejmem i stroną reprezentowaną
przez organizacje. Głosowanie w Sejmie pokazało
także, że debata o 1% nie została upolityczniona,
a wypracowane rozwiązania zyskały poparcie wszystkich partii. Ceną kompromisu było jednak odrzucenie wszystkich propozycji zmian, które nie znalazły
poparcia całego środowiska organizacji pozarządowych i mogły także wzbudzać sprzeciw opinii publicznej. Warto również podkreślić, że w pracach nad
nowelizacją ustawy otwartych na udział OPP z ponad 8 tys. organizacji aktywny udział brało tylko kilka z nich i to głównie te reprezentujące środowisko
warszawskie. W licznym gronie OPP poszczególne
propozycje, takie jak na przykład zakaz przeznaczania środków z 1% na kampanie promocyjne/fund
raisingowe, nie wzbudziły wyraźnego sprzeciwu.
Strona parlamentarna i rządowa podkreślała także
fakt, że w kluczowych kwestiach środowisko pozarządowe nie wypracowało wspólnego stanowiska.
Jest to o tyle ważne, że
kontrowersyjne tematy, które nie zostały podjęte w tegorocznej nowelizacji,
z pewnością wrócą
w pracach nad ustawą w przyszłym
roku. Wówczas, by
uchwalić rozwiązania najlepsze dla
całego sektora, niezbędne będzie skuteczne współdziałanie wszystkich,
których dotyczą
zapisy ustawy.
1% „PO NOWEMU”
STR.
39
CO SIĘ ZMIENI W MECHANIZMIE 1%?
INFORMOWANIE O WYKORZYSTANIU
ŚRODKÓW Z 1% NA PROMOCJĘ OPP
Nowelizacja ustawy wprowadziła zapis mówiący
o tym, że promocja 1% obowiązkowo musi zawierać informacje o jej finansowaniu lub współfinansowaniu ze środków finansowych z 1%. Jeśli
kampanie 1% prowadzone przez organizacje będą
finansowane z innych źródeł, nie ma obowiązku
umieszczania takiej informacji. Autorzy projektu
rozumieją promocję 1% jako publiczne zachęcanie do przekazania przez podatników 1% podatku
dochodowego od osób fizycznych, bez względu
na formę dotarcia do podatnika. Oznacza to, że
wszystkie działania fundraisingowe, prowadzone
w ramach kampanii 1% poszczególnych organizacji, powinny zawierać taką informację, jeśli są
finansowe ze środków 1% pozyskanych na przykład
w poprzednim roku.
OBOWIĄZEK UMIESZCZANIA
INFORMACJI NA PROGRAMACH PIT
Obowiązek informowania wprowadzony został
również w programach komputerowych do rozliczania PIT. Programy takie mogą mieć wpisane
na stałe dane jednej organizacji, której przekazujemy 1% (czyli uniemożliwiać wybór innej organizacji), jak to było dotychczas, z tym że należy je
opatrzeć wyraźną informacją, tak żeby podatnik
od początku wiedział, z jaką sytuacją ma do czynienia. Organizacja ma obowiązek umieścić jasną
informację na temat tego, że podatnik – wypełniając
program PIT – ma możliwość wyboru, której OPP
chce przekazać swój 1% lub takiego wyboru nie ma.
Forma i treść informacji zostanie doprecyzowana
przez rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Społecznej.
POWOŁANIE FUNDUSZU WSPIERANIA
ORGANIZACJI POŻYTKU
PUBLICZNEGO PRZY MINISTERSTWIE
PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
Rezultatem prac nad ustawą jest także powołanie Funduszu Wspierania Organizacji Pożytku
Publicznego – państwowego funduszu celowego,
którego dysponentem jest Minister Pracy i Polityki
Społecznej. W założeniu fundusz ma na celu wzmocnienie potencjału OPP przez wyrównywanie ich
szans. Przychodami funduszu mają być środki finansowe z 1% pochodzące od organizacji, które
utraciły status OPP lub wydatkowały je niezgodnie
z prawem. Fundusz będzie udzielał wsparcia OPP
w trybie otwartego konkursu ofert. Szczegółowe
zadania, na które będą przeznaczone środki z funduszu, zostaną ustalone w rozporządzeniu przygotowanym przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej.
OBOWIĄZEK UWZGLĘDNIANIA
W EWIDENCJI KSIĘGOWEJ ŚRODKÓW
Z 1% PODATKU DOCHODOWEGO OD
OSÓB FIZYCZNYCH
Nowelizacja ustawy wprowadza obowiązek dla OPP
wyodrębnienia w ewidencji księgowej środków pochodzących z 1% z uwzględnieniem kosztów i przychodów, w tym także wysokość środków wydatkowanych na promocję 1% podatku dochodowego.
Dodatkowo Minister Pracy i Polityki Społecznej został zobowiązany do umieszczania w terminie do 31
grudnia na stronie internetowej Ministerstwa informacji mówiącej o sposobie wydatkowania przez OPP
środków pochodzących z 1% w poprzednim roku.
ZAKAZ POŚREDNICTWA
W ZBIERANIU 1% DLA ORGANIZACJI
NIEPOSIADAJĄCYCH STATUSU OPP
Organizacja pozarządowa, która nie posiada statusu
OPP i nie została uwzględniona w wykazie OPP publikowanym co roku przez Ministra Pracy i Polityki
STR.
40
Społecznej, nie będzie mogła ubiegać się o 1% podatku za pośrednictwem innej organizacji. Gdyby jednak
takie środki przekazano nieuprawnionej organizacji,
wówczas decyzją Ministra Pracy i Polityki Społecznej
zostaną one przekierowane na rzecz Funduszu
Wspierania Organizacji Pożytku Publicznego.
40. Tamże.
41. Ministerstwo Finansów,
Niezbędnik podatnika. PIT,
[online:] <http://www.finanse.
mf.gov.pl/web/wp/pp/niezbednik-podatnika/pit> [dostęp:
5.09.2015].
PRZEKAZYWANIE 1% PODATKU
OBECNIE
Dziś, aby przekazać 1%
podatku dochodowego
wybranej organizacji,
należy w zeznaniu podatkowym w odpowiednim polu wpisać numer
KRS tej organizacji oraz
wysokość przekazanej
kwoty.
Suma ta nie może być wyższa niż 1% podatku, ale
może być niższa. Kwotę należy wpisać w odpowiedniej rubryce. Na przykład w standardowym
formularzu PIT-37 są to pola o numerach 131 i 132,
znajdujące się w wyodrębnionej części „I. Wniosek
o przekazanie 1% podatku należnego na rzecz organizacji pożytku publicznego (OPP)”. Odpowiednie
rubryki znajdują się także w formularzach PIT-28,
PIT-36, PIT-36L i PIT-3840.
System opodatkowania osób fizycznych regulują
dwie ustawy41:
1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991 r.
Nr 80, poz. 350 ze zm.), która w szerokim zakresie reguluje opodatkowanie tym podatkiem.
2. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 roku o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych
przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
(Dz. U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930 ze zm.), która
w ograniczonym zakresie dotyczy opodatkowania osób:
–– prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą,
RYSU NE K 4. R UB RYK A O O PP W FO R MUL A R ZU DEK L A R AC J I P ODATKOW EJ P I T-37 ( W ER S JA Z 2 01 5 R OKU )
1% „PO NOWEMU”
STR.
41
–– osiągających przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub
innych umów o podobnym charakterze, jeżeli
umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej,
–– będących osobami duchownymi.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych zakłada, że po zakończeniu roku podatkowego
(a więc w terminie do 30 kwietnia roku następnego)
każdy podatnik ma składać urzędowi skarbowemu
zeznanie o wysokości uzyskanego dochodu. W zeznaniu podatkowym wpisuje się przychód, koszty
uzyskania przychodu i dochód. Uprawnieni do przekazywania 1% podatku są wszyscy podatnicy rozliczający roczne przychody niepodlegające zwolnieniu
od podatku, czyli42:
• rozliczający się przez standardowy PIT z opodatkowaniem 18% i 32%, niezależnie od źródła
dochodów (umowa o pracę, umowa-zlecenie,
umowa o dzieło, prawa autorskie, zbycie akcji),
• rozliczający się podatkiem liniowym 19% i prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą,
• rozliczający się na zasadzie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (na przykład
wynajem mieszkania, dzierżawa) i ryczałtów
wymienionych w ustawie o PIT – zbycie nieruchomości, kapitały pieniężne, prawa majątkowe,
• emeryci i renciści, którzy zrezygnują z pomocy
ZUS przy wypełnianiu deklaracji.
Podatnicy składają następujące zeznania podatkowe:
PIT-36 – składany przez podatników, którzy uzyskali przychody (dochody) opodatkowane na ogólnych
zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej i nie
wypełniają zeznania PIT-37. Formularz ten przede
wszystkim składają podatnicy, którzy prowadzili
pozarolniczą działalność gospodarczą lub działy
specjalne produkcji rolnej opodatkowane według
skali podatkowej, a także podatnicy, którzy uzyskali
dochody z zagranicy.
PIT-36L – składany przez podatników, którzy prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą lub
działy specjalne produkcji rolnej opodatkowane 19%
podatkiem na zasadach określonych w artykule 30c
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Formularz ten jest przeznaczony wyłącznie dla podatników rozliczających się indywidualnie.
PIT-37 – składany przez podatników, którzy uzyskali przychody opodatkowane na ogólnych zasadach według skali podatkowej, wyłącznie ze źródeł
położonych na terytorium RP, za pośrednictwem
płatników, i nie prowadzili pozarolniczej działalności
gospodarczej opodatkowanej na ogólnych zasadach
przy zastosowaniu skali podatkowej oraz działów
specjalnych produkcji rolnej. Obowiązek złożenia
zeznania nie dotyczy podatników, którym rocznego
obliczenia podatku dokonał płatnik.
PIT-38 – składany przez podatników, którzy uzyskali przychody opodatkowane 19% podatkiem na
zasadach określonych w art. 30b ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych. (na przykład z odpłatnego zbycia papierów wartościowych).
PIT-39 – składany przez podatników, którzy uzyskali dochody z odpłatnego zbycia nieruchomości
i praw majątkowych w roku podatkowym, nabytych
po dniu 31 grudnia 2008 roku, opodatkowane 19%
podatkiem na zasadach określonych w art. 30e ustawy oraz zwolnione z opodatkowania na podstawie
art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Najczęściej podatnicy
korzystają z formularza PIT-37, w 2013
roku było to 16 132 239
osób, co stanowi 81,41%
wszystkich rozliczających się podatników43.
42. A. Prochyra, Dekalog
podatnika – jak przekazać
1% podatku, [online:] <http://
www.niepelnosprawni.pl/
ledge/x/248011;jsessionid=6F55D4BADECEF187AAFD8A5DD7745B47>
[dostęp: 4.08.2015].
Informacja dotycząca rozliczenia podatku dochodowego...,
dz.cyt.
STR.
42
Sposoby
składania zeznań
podatkowych PIT
Tradycyjny
formularz
papierowy
Rozliczenie
online w systemie
e-Deklaracje
Samodzielne
wypełnienie
deklaracji
online
Wstępnie
wypełnione
zeznanie
podatkowe
(PFR)
RYSU NE K 5 . SPO SO BY SK Ł ADANI A Z E Z NA Ń P ODATKOW YC H P I T
44. Deklaracje podatkowe
składane na pomocą komunikacji elektronicznej mogą być
podpisane:
- bezpiecznym podpisem
elektronicznym,
- danymi autoryzującymi
(podpisem elektronicznym
nieweryfikowanym za pomocą
ważnego kwalifikowanego
certyfikatu).
45. Statystyki dotyczące ilości
deklaracji złożonych przez
podatników w formie elektronicznej i papierowej w okresie
od 1 stycznia do 30 czerwca
2015 roku, [online:] <http://
www.epodatki.mf.gov.pl/images/ststystyka/Statystyka%20
deklaracji%202015%20-%20
eDekpapier%20-%20czerwiec.
pdf> [dostęp: 5.08.2015].
Z urzędem skarbowym każdy z podatników może
rozliczyć się na kilka sposobów:
1. Korzystając z tradycyjnej formy papierowej za
pomocą odpowiednich formularzy, które należy
wypełnić całkowicie odręcznie i dostarczyć do
urzędu.
2. Istnieje możliwość rozliczenia się online w systemie e-Deklaracje. Tu podatnicy mają dwie
możliwości:
–– wypełnić zeznanie podatkowe samodzielnie.
Wówczas dzięki odpowiednim aplikacjom
(modułom) zainstalowanym w programach
do rozliczeń PIT zeznanie podatkowe trafia
drogą elektroniczną do systemu e-Deklaracje,
–– skorzystać z uproszczonego systemu rozliczania wstępnie wypełnionego zeznania
podatkowego – PFR (z ang. Pre-Filled tax
Return).
Deklaracje i informacje podatkowe przesyłane drogą elektroniczną (składane do systemu e-Deklaracje) nie mogą być podpisywane profilem zaufanym
ePUAP i przesyłane za pośrednictwem platformy
ePUAP44.
W 2015 roku zdecydowanie
bardziej były popularne deklaracje podatkowe składane
przez Internet, czyli z wykorzystaniem systemu e-Deklaracje, z którego skorzystało ponad
36 mln podatników. Formularz
papierowy wypełniło znacznie
mniej osób – ponad 17 mln45.
1% „PO NOWEMU”
STR.
43
PROGRAM E-PODATKI
O ile system tradycyjny (wypełnianie papierowego
formularza) oraz programy PIT umożliwiające rozliczenie online są dobrze znane podatnikom, a także
organizacjom OPP, o tyle nowa forma rozliczenia
PFR budzi spore wątpliwości związane z możliwością odpisu 1% podatku. Wprowadzenie usługi PFR
jest związane z prowadzeniem przez Ministerstwo
Finansów kompleksowego przedsięwzięcia o nazwie
„Program e-Podatki”, którego celem jest zwiększenie
efektywności realizacji zadań publicznych przypisanych Ministerstwu Finansów w modelu elektronicznej administracji46. Przedsięwzięcie, na które
składają się działania organizacyjne, legislacyjne oraz
informatyczne, jest realizowane przez trzy projekty: e-Podatki, e-Deklaracje2 i e-Rejestracja, współfinansowane w ramach Programu Operacyjnego
Innowacyjna Gospodarka 2007–2013. Właśnie
w ramach projektu e-Deklaracje2 możliwe było
uruchomienie usługi PFR. W ramach całego przedsięwzięcia dane podatkowe, finansowe, operacyjne
i marketingowe mają być gromadzone w Internecie
na tak zwanym koncie podatnika. Udostępnianie
danych podatnikowi odbywać się będzie za pośrednictwem portalu podatkowego, na którym także
będą udostępniane wstępnie wypełnione deklaracje
podatkowe47. Projekt zakłada także uproszczenie zasad informowania OPP o przekazanych im kwotach
1% podatku48.
FUNKCJONOWANIE WSTĘPNIE
WYPEŁNIONEGO ZEZNANIA
PODATKOWEGO (PFR)
Ministerstwo Finansów udostępniło usługę PFR
PIT-3749 na Portalu Podatkowym od 2015 roku (tylko w okresie od 15 marca do 30 kwietnia). Usługa
w 2015 roku była adresowana do osób fizycznych
nieprowadzących działalności gospodarczej, które zobowiązane są do rozliczenia podatkowego
na formularzu PIT-37. Jest to usługa dostępna dla
osób zarówno rozliczających się indywidualnie, jak
i wspólnie ze współmałżonkiem. Warunkiem korzystania z usługi wstępnie wypełnionego zeznania podatkowego jest istnienie w systemie informatycznym
46. O programie – opis programu, [online:] <http://www.
epodatki.mf.gov.pl/ogolne-informacje-o-programie/opis-programu> [dostęp: 5.08.2015].
47. Tamże.
48. Tamże.
49. Podstawa prawna dla
funkcjonowania PFR: ustawa
z dnia 29 sierpnia 1997 roku –
Ordynacja podatkowa (Dz. U.
z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.);
ustawa z dnia 26 września
2014 roku o zmianie ustawy
o podatku dochodowym od
osób fizycznych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. z 2014
r., poz. 1563); ustawa z dnia
17 lutego 2005 roku o informatyzacji działalności podmiotów
realizujących zadania publiczne
(Dz. U. z 2013 r., poz. 235
z późn. zm.); Rozporządzenie
Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 30 października 2006 roku w sprawie
niezbędnych elementów
struktury dokumentów elektronicznych (Dz. U. z 2006 r. Nr
206, poz. 1517).
50. Portal Podatkowy, [online:]
<www.portalpodatkowy.mf.gov.
pl> [dostęp: 5.09.2015].
RYSU NEK 6. WST Ę PNI E WYPE ŁNI O NE Z E Z NANI E PODATKOW E ( P F R ) 50
STR.
44
Instrukcja dla Użytkownika
Usługi Wstępnie Wypełnionego Zeznania Podatkowego
(PFR) PIT-37. Wersja: 1.0,
Warszawa 2015, [online:]
<http://www.finanse.mf.gov.pl/
documents/766655/1209811/
Podr_uzytk_PFR.pdf> [dostęp:
11.08.2015].
52. Tamże, s. 29.
Wstępnie wypełnione zeznanie
podatkowe. PFR (Pre-Filled
tax Return), [online:] <http://
www.finanse.mf.gov.pl/
documents/766655/3187737/
ULOTKA_PFR_2015.pdf>
[dostęp: 11.08.2015].
Instrukcja dla Użytkownika…,
dz. cyt.
urzędu skarbowego co najmniej jednego poprawnie
złożonego dokumentu (PIT-11, PIT-R, PIT-8C, złożonych za 2014 rok)51. By skorzystać z nowej usługi
PFR PIT-37, były wymagane następujące dane:
• identyfikator podatkowy – PESEL/NIP,
• imię i nazwisko,
• data urodzenia,
• kwota przychodu za 2014 rok – suma przychodów z posiadanych informacji PIT-11, PIT-8C,
PIT-R,
• kwota przychodu za 2013 rok – niezbędna do
wysłania zeznania,
• adres e-mail.
Podatnik zainteresowany wstępnie wypełnionym
zeznaniem podatkowym musiał dokonać kilku czynności:
1. Wejść na stronę: www.portalpodatkowy.mf.gov.
pl, w zakładkę: Wstępnie wypełnione zeznanie
podatkowe (PFR).
2. Dokonać wyboru sposobu rozliczenia (indywidualne/małżeńskie).
3. Wprowadzić dane uwierzytelniające, między innymi PESEL lub NIP, datę urodzenia itp.
4. Po uwierzytelnieniu system podaje informacje
o dokumentach źródłowych, na podstawie których przygotowano PFR.
5. Po pobraniu wstępnie wypełnionego zeznania
podatkowego podatnik ma możliwość edycji
wszystkich pól formularza i modyfikacji danych.
6. Wszystkie dane należy sprawdzić i upewnić się,
że deklaracja została uzupełniona o niezbędne
elementy (na przykład przychody z organów
rentowych, ulgi, załączniki, a także przekazanie
1% na rzecz OPP). W sekcji dotyczącej OPP
zamieszczony jest adres strony Ministerstwa
Pracy i Polityki Społecznej, na której znajduje
się aktualny wykaz OPP. W przypadku chęci
przekazania 1% podatku na rzecz OPP podatnik
podaje numer KRS wybranej organizacji (pole
131. Numer KRS). Po wpisaniu numeru KRS
pole 132. Wnioskowana kwota zostanie uzupełnione automatycznie. Wnioskowana kwota
nie może przekroczyć 1% kwoty z pozycji 126.
Podatek należny po zaokrągleniu do pełnych
dziesiątych w dół52.
7. Następnie powinien podpisać zeznanie jednym
z dwóch dostępnych sposobów:
–– bezpiecznym podpisem elektronicznym,
–– podpisem elektronicznym nieweryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego
certyfikatu, czyli danymi autoryzującymi, tj.
przez wpisanie kwoty przychodu uzyskanego
w 2013 roku.
8. System weryfikuje wysłane zeznanie, nadając mu
określony status.
9. Wyłącznie dla dokumentów ze statusem
„200” możliwe jest pobranie Urzędowego
Poświadczenia Odbioru (UPO)53.
R Y S U N E K 7. PRZEKAZYWANIE 1% PODATKU ZA POŚREDNICTWEM WSTĘPNIE WYPEŁNIONEGO ZEZNANIA PODATKOWEGO
( PFR ) 5 4
1% „PO NOWEMU”
STR.
45
1% W PRZYPADKU EMERYTÓW
I RENCISTÓW
Warto pamiętać, że
zeznanie podatkowe
do urzędu skarbowego może złożyć za
podatnika pracodawca lub w przypadku
emerytów i rencistów
– ZUS. W takim zeznaniu nie ma jednak
możliwości przekazania 1% podatku.
Pobierając świadczenie rentowe, ZUS wystawia
PIT-40A, który przekazuje do odpowiedniego
urzędu skarbowego. ZUS nie uwzględnia jednak
w rozliczeniach ulg (na przykład rehabilitacyjnej)
ani tego, czy podatnik chce przekazać 1% podatku wybranej OPP55. Dlatego rencista, który chce
skorzystać z możliwości przekazania 1%, musi sam
(lub z pomocą wyspecjalizowanej firmy, organizacji pozarządowej) wypełnić deklarację podatkową
PIT-36 lub PIT-37, na podstawie druku przesłanego przez ZUS. Wypełnione formularze podatkowe
ZUS wysyła podatnikom do końca lutego. Rencista
ma czas na złożenie deklaracji – tak jak wszyscy podatnicy – do 30 kwietnia. Świadczeniobiorcy, którzy
dodatkowo zarabiali, zamiast PIT-40A otrzymują
z ZUS PIT-11A. Na podstawie tego dokumentu samodzielnie wypełniają PIT-36 lub PIT-37,
w których mogą wskazać wybraną przez siebie
OPP. W praktyce taki przepis oznacza, że renciści,
których zeznanie podatkowe wypełnia ZUS, nie
przekazują 1% podatku na rzecz wybranej OPP. 29
kwietnia 2015 roku Sojusz Lewicy Demokratycznej
(SLD) złożył w Sejmie projekt ustawy o zmianie
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Celem nowelizacji było umożliwienie podatnikom,
których roczne obliczenie podatku dokonuje płatnik, przekazania 1% podatku na rzecz OPP bez
konieczności składania samodzielnego zeznania
podatkowego56. Podatnicy, którzy dotychczas takiej
możliwości nie mieli, mogliby wydać dyspozycję
co do skierowania 1% na rzecz wybranej organizacji. Dyspozycja ta w formie wniosku obligowałaby płatnika do wypełnienia dodatkowej rubryki
w druku PIT-40. Wnioskodawca zakładał, że suma
1% podatku przekazanego od emerytów i rencistów
po wdrożeniu ustawy powinna wynosić około 100
mln zł. O tyle miałyby się zmniejszyć wpływy do
urzędu skarbowego z tytułu podatku dochodowego
od osób fizycznych, a powiększyć wpływy na rzecz
OPP. Projekt nowelizacji ustawy 23 czerwca 2015
roku został skierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu57, które zostanie przeprowadzone już po
wakacjach parlamentarnych.
CO MOŻE SIĘ ZMIENIĆ
W PRZYSZŁOŚCI?
W niedalekiej przyszłości największe zmiany
będą dotyczyły składania deklaracji PIT online. Postępujący proces
cyfryzacji przekonuje
nas, że ta forma rozliczenia będzie z roku na
rok zyskiwała na popularności.
55. A. Prochyra, Dekalog
podatnika…, dz. cyt.
56. Projekt ustawy o zmianie
ustawy o podatku dochodowym z dnia 28 kwietnia 2015
roku, [online:] <http://www.
kpsld.pl/images/pdf/1.pdf>
[dostęp: 12.08.2015].
57. Poselski projekt ustawy
o zmianie ustawy o podatku
dochodowym od osób
fizycznych (druk nr 3536),
[online:] <http://www.sejm.
gov.pl/Sejm7.nsf/PrzebiegProc.
xsp?id=15B16B246E427DBBC1257E6D00391E22> [dostęp:
12.08.2015]. Na tej stronie
internetowej można śledzić
proces legislacyjny projektu
ustawy.
STR.
46
Rekord e-PIT-ów pobity!
Teraz czas na „szczęśliwą
siódemkę”, [online:]
<http://145.237.239.199/web/
bip/ministerstwo-finansow/
wiadomosci/aktualnosci/
ministerstwo-finansow2/-/
asset_publisher/M1vU/
content/id/14389613> [dostęp:
5.09.2015].
RYSU NE K 8 . WYKAZ E- D E KL AR ACJI W L ATAC H 2 008 -2 01 5 58
Ministerstwo Finansów spodziewa się w tym roku
pobicia kolejnego rekordu w postaci 7 milionów
deklaracji e-PIT.
Dotychczas podatnicy najczęściej wybierali
Programy PIT udostępniane w Internecie przez
Ministerstwo Finansów, firmy czy organizacje OPP.
Te ostatnie udostępniały programy z już wpisanym
numerem KRS swojej organizacji, często „na sztywno”. Ostatnia nowelizacja UDPP nakłada obowiązek
na organizacje, aby zamieszczać na programie informację o tym, czy podatnik ma możliwość wybrania
dowolnej OPP, czy też nie. Jest to rozwiązanie, które
wychodzi naprzeciw niezadowoleniu znacznej części
Internautów, którzy wypełniając deklaracje online,
dopiero pod koniec całego procesu dowiadywali się,
że nie mają możliwości wyboru.
Największe wyzwanie dla
OPP rodzi nowa usługa
Ministerstwa Finansów –
wstępnie wypełniona deklaracja (PRF).
Z tej usługi do 30 kwietnia 2015 roku skorzystało 101 587 podatników. Nie jest to duża liczba,
ale Ministerstwo Finansów planuje udoskonalenie usługi PFR PIT-37 polegające na uzupełnieniu zakresu danych o dane z organów rentowych
(PIT-40A/11A). Z informacji uzyskanych od
Ministerstwa Finansów wynika, że
wśród osób, które skorzystały w 2015 roku z usługi
PFR 72,5% zadeklarowało wolę przekazania 1%
podatku na rzecz OPP.
Łączna zadeklarowana
kwota wyniosła 6,2 mln
zł, średnio około 90 zł
na jedno zeznanie
podatkowe.
1% „PO NOWEMU”
STR.
47
Wysoki procent osób przekazujących swój 1% i średnia kwota mogą świadczyć o tym, że ten sposób
rozliczania się z urzędem skarbowym najczęściej
wybierają osoby dobrze wykształcone, mieszkańcy
dużych miast, o wiele bardziej świadome niż reszta
społeczeństwa. Warto podkreślić, że tak dobry wynik
jest również zasługą samego systemu PFR, który najwyraźniej nie tworzy barier i przeszkód zniechęcających do przekazywania 1%. Usługa dostępna na razie
dla najpopularniejszych formularzy PIT-37, od 2016
roku będzie wprowadzona dla deklaracji PIT-38, a
więc dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Można się zatem spodziewać, że nowy sposób
rozliczania się z urzędem skarbowym z roku na rok
będzie zyskiwał kolejnych zwolenników. Proces ten
z pewnością zajmie wiele lat, ale prędzej czy później
będzie to najbardziej popularny sposób rozliczania
się online. Oznacza to, że programy PIT z wpisanym
„na sztywno” numerem KRS, z których teraz tak często korzystają organizacje, powoli zaczną tracić na
znaczeniu. Wyzwaniem zatem dla całego środowiska
OPP jest monitorowanie nowej usługi PFR tak, by
sposób prezentowania informacji o możliwości przekazania 1% podatku na rzecz wybranej organizacji
zachęcał podatników do tego kroku.
STR.
48
WSKAZÓWKI DLA PROWADZĄCYCH KAMPANIĘ 1%
1. Dowiedz się, co zyska Twoja
organizacja dzięki kampanii 1%.
2. Zrozum najważniejsze terminy
związane z fundraisingiem.
3. Stwórz skuteczny komunikat
fundraisingowy.
4. Zaplanuj kampanię 1%.
5. Poznaj najważniejsze zmiany
w pozyskiwaniu 1%.
6. Dowiedz się, w jaki sposób zarządzać relacjami
z Darczyńcami.
STR.
49
7. Buduj relacje.
8. Zarządzaj finansami swojej
organizacji.
9. Poznaj fakty i mity fundraisingu.
10.Uniknij najczęstszych błędów
w kampanii 1%.
Aby dowiedzieć się więcej, zapoznaj się z naszymi manualami
i videocastami zamieszczonymi na
stronie internetowej:
www.bankwiedzy.org
STR.
51
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA
Gdy rozpoczynaliśmy w zespole Centrum KLUCZ
prace nad raportem, najważniejszym zadaniem, które przed sobą stawialiśmy, było stworzenie kompleksowej i przystępnej publikacji, podsumowującej 10
lat funkcjonowania mechanizmu 1% w Polsce, ale
także pokazującej kierunek zmian. Taki układ pracy był dla nas gwarantem, że raport będzie stanowił
realną pomoc i inspirację dla organizacji w prowadzeniu skutecznych kampanii 1%. Mamy nadzieję
także, że mniejsze i działające lokalnie organizacje
odnajdą w nim wiele wskazówek, które przysłużą się
do zwiększenia przychodów z 1%.
Analiza dziesięciu lat funkcjonowania 1% w Polsce
z jednej strony pokazała, że ten mechanizm na stałe
wpisał się w świadomość polskiego społeczeństwa
i zyskuje coraz większą popularność. Z roku na rok
coraz więcej Polaków przekazuje 1% swojego podatku na rzecz wybranej organizacji pozarządowej.
Z drugiej zaś strony coraz wyraźniej widać, że jest
to wsparcie, z którego łatwiej skorzystać większym
organizacjom, często działającym w obszarze charytatywnym. Obserwując toczące się prace nad nowelizacją UDPP, mieliśmy nadzieję, że pojawi się
zapis, który zmieni tę sytuację. Takim rozwiązaniem
mógłby być na przykład zapis cofający możliwość
wpisywania przez podatnika w deklaracji celu szczegółowego, a więc koniec tak zwanych „subkont”. Tak
się nie stało. W założeniu autorów nowelizacji projekt miał nie podejmować kwestii, co do których nie
było zgody w całym środowisku pozarządowym i tak
faktycznie się stało.
Toczące się rozmowy pokazały, jak potrzebna
jest głęboka refleksja nad 1% w środowisku
pozarządowym i wspólne działanie na rzecz
stworzenia mechanizmów oddających ideę pożytku publicznego. Tę dyskusję może wywołać
nowa usługa wprowadzona przez Ministerstwo
Finansów w 2015 roku – PFR (wstępnie wypełnione zeznanie). Im bardziej będzie zyskiwało na popularności PFR, tym bardziej na
znaczeniu będą traciły tak często stosowane
przez OPP programy PIT z wpisanym „na
sztywno” numerem KRS. Oznacza to, że organizacje będą musiały zabiegać o świadomych
Darczyńców jednoprocentowych, dla których
wybór organizacji jest przemyślaną decyzją.
Raport podsumowuje i zbiera w jednym miejscu
wszystkie istotne informacje dotyczące 1%. Jest to
pierwszy krok do tego, by prowadzić z sukcesem
kampanię 1%. W raporcie nie dajemy gotowych
rozwiązań, ale pokazujemy kompleksowo nową
rzeczywistość. Pokazujemy, w którą stronę wieje
wiatr zmian… A wieje w stronę budowania trwałych relacji z Sympatykami i Darczyńcami. Dajemy
narzędzie i wskazówki, ale to już od Ciebie i Twojej
organizacji zależy, czy na ich podstawie stworzycie
skuteczne kampanie 1%, które będą 100% wsparciem
dla Waszej organizacji. Tymczasem zapraszamy do
Banku Wiedzy o 1% – znajdziesz tu narzędzia, które
pomogą Ci skuteczniej prowadzić kampanię 1%.
REKOMENDACJE
ZMIAN
R
STR.
54
REKOMENDACJE ZMIAN DLA
MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
ORAZ MINISTERSTWA FINANSÓW
W toku prac nad raportem, wspólnie z ekspertami
zaangażowanymi w realizację projektu, przygotowaliśmy zestaw rekomendacji, które w naszej opinii
przyczynią się do zwiększania skuteczności organizacji w realizacji ich misji.
Przekazanie – corocz
nie/każdorazowo
Zasilenie nieprzekaza- – do Funduszu
Wspierania Organizacji
nymi odpisami 1% na
Pozarządowych z burzecz OPP Funduszu
Wspierania Organizacji dżetu państwa równowartości sumy, którą
Pozarządowych i/lub
podatnicy zdecydowali
Funduszu Inicjatyw
się odpisać w minionym
Obywatelskich
roku na rzecz OPP.
Ministerstwa Pracy
Wprowadzenie moż(FIO), które będą
liwości przekazania
rozdysponowane na
przez podatników 2%
zasadach zadań pupodatku dochodowego
blicznych zlecanych
na rzecz OPP.
organizacjom.
REKOMENDACJE ZMIAN
STR.
55
Umożliwienie emerytom i rencistom przekazywania 1% podatku
dochodowego na rzecz
OPP bez konieczności
rezygnowania z pomocy
rozliczania deklaracji
podatkowej przez ZUS.
Zwiększenie czasu antenowego w mediach
publicznych przeznaczonego dla OPP, w tym
umożliwienie OPP emisji spotów związanych
z kampanią 1%.
Uwzględnienie
w Programie
Ministerstwa Pracy
– Funduszu Inicjatyw
Obywatelskich (FIO) –
większego wspierania
działań fundraisin-
gowych organizacji,
w tym kosztów prowadzenia kampanii 1%.
Wsparcie i promocja lokalnych koalicji
tworzonych przez samorządy, media oraz
organizacje lokalne
w celu zachęcania do
przekazywania 1% dla
OPP z regionu.
Rozpoczęcie/zainicjowanie przez
Ministerstwo Pracy
i/lub Radę Działalności
Pożytku Publicznego
debaty w celu wypracowania konkretnych
rozwiązań nad mechanizmem, który będzie
wspierał rozwój małych,
lokalnych organizacji.
STR.
56
WYKAZ SKRÓTÓW
FIO – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
GUS – Główny Urząd Statystyczny
KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
NGO (z ang. non-government organization) – organizacja pozarządowa
NIK – Najwyższa Izba Kontroli
OPP – organizacja pożytku publicznego
PFR (z ang. Pre-Filled tax Return) – wstępnie wypełnione zeznanie podatkowe
PIT (z ang. Personal Income Tax) – podatek dochodowy od osób fizycznych
RDPP – Rada Działalności Pożytku Publicznego
ROI (z ang. Return of Investment) – stopa zwrotu
UDPP – Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.
UPO – Urzędowe Poświadczenie Odbioru
ZUS – Zakład Ubezpieczeń Społecznych
STR.
57
BIBLIOGRAFIA
W celu możliwie pełnego zobrazowania mechanizmu 1% podatku dochodowego od osób fizycznych,
a także samej sytuacji OPP, do przygotowania powyższej publikacji wykorzystano dane pochodzące
z różnych źródeł, między innymi ze stron internetowych Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Pracy
i Polityki Społecznej, GUS, badań prowadzonych
przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, a także publikacji
dotyczących postrzegania organizacji pozarządowych i ich roli w społeczeństwie.
• Adamiak P., Wizerunek organizacji pozarządowych.
Raport z badania, Warszawa 2015, [online:]
<http://civicpedia.ngo.pl/files/civicpedia.pl/
public/wizerunek/raport_wizerunek.pdf>
• Apel o odrzucenie senackiej poprawki do projektu
nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zakazującej wydatkowania
środków pozyskanych z wpłat 1% na promocję,
[online:] <https://centrumklucz.pl/wp-content/uploads/2015/07/poprawka_senacka_
apel_organizacji.pdf>
• Apel w sprawie poprawki Senatu do ustawy o OPP,
[online:] <https://inspro.org.pl/apel-w-sprawie-poprawki-senatu-do-ustawy-o-opp/>
• Ćwieluch J., Jeden procent, dziesięć zmartwień,
„Polityka” 15.04.2015
• Dobranowska-Wittels M., Nowela ustawy o pożytku. Pierwsze czytanie o programach komputerowych (relacja), [online:] <http://poradnik.ngo.
• Dobranowska-Wittels M., Senatorowie przeciw
reklamie finansowanej z 1% (relacja), [online:]
<http://poradnik.ngo.pl/wiadomosc/1651038.
html>
• Drucker P., Praktyka zarządzania, Warszawa
2008
• Drucker P., Zarządzanie organizacją pozarządową. Teoria i praktyka, Warszawa 1995
• Główny Urząd Statystyczny, Organizacje pożytku publicznego i 1%, Warszawa 2015, [online:]
<http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5490/4/2/1/
organizacje_pozytku_publicznego_i_1_proc.
pdf>
• Goliński I., Skiba R., Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Warszawa
2003
• KPMG w Polsce, Roczne zeznanie podatkowe Polaków. PIT 2014. IV edycja, 16.04.2015,
[online:] <http://www.kpmg.com/PL/pl/
IssuesAndInsights/ArticlesPublications/
Documents/Raport-KPMG-Roczne-zeznaniepodatkowe-Polakow-PIT-2014.pdf>
• Ministerstwo Finansów, Informacje dotyczące
kwot 1% należnego podatku dochodowego od osób
fizycznych przekazanych organizacjom pożytku
publicznego, [online:] <http://www.finanse.
mf.gov.pl/pit/statystyki>
• Ministerstwo Finansów, Instrukcja dla
Użytkownika Usługi Wstępnie Wypełnionego
Zeznania Podatkowego (PFR) PIT-37. Wersja:
1.0, Warszawa 2015, [online:] <http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1209811/
Podr_uzytk_PFR.pdf>
• Ministerstwo Finansów, Niezbędnik podatnika.
PIT, [online:] <http://www.finanse.mf.gov.pl/
web/wp/pp/niezbednik-podatnika/pit>
• Ministerstwo Finansów, Rekord e-PIT-ów
pobity! Teraz czas na „szczęśliwą siódemkę”,
[online:]<http://145.237.239.199/web/
bip/ministerstwo-finansow/wiadomosci/
aktualnosci/ministerstwo-finansow2/-/asset_
publisher/M1vU/content/id/14389613>
STR.
58
• Ministerstwo Finansów, Wstępnie wypełnione zeznanie podatkowe. PFR (Pre-Filled tax Return),
[online:] <http://www.finanse.mf.gov.pl/
documents/766655/3187737/ULOTKA_
PFR_2015.pdf>
• Najwyższa Izba Kontroli, Informacje o wynikach
kontroli: Sprawowanie przez Ministra właściwego
do spraw zabezpieczenia społecznego nadzoru nad
korzystaniem przez organizacje pożytku publicznego z jednoprocentowego odpisu od podatku dochodowego od osób fizycznych, 6.11.2014 r., [online:]
<https://www.nik.gov.pl/plik/id,7646,vp,9587.
pdf>
• Nizio S., Geografia organizacji pożytku publicznego w Polsce, „Przegląd Geograficzny” 2012, t.
84, nr 2, s. 242, [online:] <http://rcin.org.pl/
Content/12721/WA51_22369_r2012-t84-z2_Przeglad-Geogr-Nizio.pdf>
• Nowela ustawy o pożytku. Posłowie zagłosują
za (relacja), oprac. R. Kowalski, [online:]
<http://poradnik .ngo.pl/w iadomosc/
1648731.html>
• Nowy pomysł rządu uderzy w organizacje pozarządowe?, [online] <http://finanse.wp.pl/kat,1033781,title,Nowy-pomysl-rzadu-uderzy-wfundacje-charytatywne,wid,17381806,wiadom
osc.html?ticaid=11596a>
• O programie – opis programu, [online:] <http://
www.epodatki.mf.gov.pl/ogolne-informacje-o-programie/opis-programu>
• Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych (druk nr 3536),
[online:] <http://www.sejm.gov.pl/Sejm7.nsf/
PrzebiegProc.xsp?id=15B16B246E427DBBC1257E6D00391E22>
• Prochyra A., Dekalog podatnika – jak przekazać
1% podatku, [online:] <http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/248011;jsessionid=6F55D4BADECEF187AAFD8A5DD7745B47>
• Portal Podatkowy, [online:] <www.portalpodatkowy.mf.gov.pl>
• Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku
dochodowym z dnia 28 kwietnia 2015 roku,
[online:] <http://www.kpsld.pl/images/
pdf/1.pdf>
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 30 października 2006 roku
w sprawie niezbędnych elementów struktury dokumentów elektronicznych (Dz. U. z 2006 r. Nr
206, poz. 1517)
• Skiba R., Wiedza i doświadczenie. Moduł 1:
Prawne warunki działania organizacji pozarządowych, Warszawa 2006
• Socha R., Hurtownicy miłosierdzia, „Polityka”
27.01.2010, [online:] <http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo
/1502335,1,przekrety-z-jednym-procentem.
read>
• Statystyki dotyczące ilości deklaracji złożonych
przez podatników w formie elektronicznej i papierowej w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca
2015 roku, [online:] <http://www.epodatki.
mf.gov.pl/images/ststystyka/Statystyka%20
deklaracji%202015%20-%20eDekpapier%20-%20czerwiec.pdf>
• Teisseyre P., Co skłania do przekazywania 1%?,
Warszawa 2013, [online:] <http://civicpedia.
ngo.pl/wiadomosc/967155.html>
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja
podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 z późn.
zm.)
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
(Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 17 lutego 2005 roku o informatyzacji działalności podmiotów realizujących
zadania publiczne (Dz. U. z 2013 r., poz. 235
z późn. zm.)
STR.
59
• Ustawa z dnia 26 września 2014 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
z 2014 r., poz. 1563)
• Zakorzenienie i uspołecznienie działań organizacji pozarządowych. Ekspertyza, oprac.
Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2009,
[online:] <http://www.pozytek.gov.pl/files/
Biblioteka/Zakorzenienie.pdf>
STR.
60
INSTYTUT SPRAW
OBYWATELSKICH
GŁOS OBYWATELI
JAK DZIAŁAMY?
Instytut Spraw Obywatelskich (INSPRO) jest organizacją pozarządową niezależną od partii politycznych. Od 2004 roku słuchamy głosu obywateli i zamieniamy go w czyn. Naszym celem są systemowe
zmiany społeczne. Marzy nam się Polska szczęśliwych obywateli, którzy czują się odpowiedzialni za
swoją rodzinę, dom, ulicę, miasto i państwo. Marzy
nam się Polska ułatwiająca obywatelom dbanie o dobro wspólne i angażowanie się w życie publiczne.
Marzy nam się Polska, w której władza słucha obywateli i razem z nimi polepsza jakość codziennego
życia.
Wprowadzamy zmiany społeczne dzięki łączeniu
działań eksperckich (think tank) z oddolną mobilizacją obywatelską (action tank). Naszą specjalnością
są kampanie obywatelskie oraz działania rzecznicze
i strażnicze. Przeprowadzamy akcje mobilizacyjne,
organizujemy debaty i konferencje, animujemy
zbiórki podpisów pod petycjami, opracowujemy
ekspertyzy i raporty, inicjujemy happeningi i pikiety,
monitorujemy i kontrolujemy, szkolimy i doradzamy,
prowadzimy dialog z decydentami.
INICJATYWY INSPRO
INSTYTUT SPRAW OBYWATELSKICH
STR.
61
DOŁĄCZ DO NAS!
TWOJA CEGIEŁKA
Zapraszamy do społeczności INSPRO, którą tworzą aktywni Obywatele. Łączą nas marzenia i pragmatyzm przekuwania ich w czyn. Jeśli są Ci bliskie
nasze cele i szukasz przestrzeni do działania, dołącz
do nas! Oferujemy wyzwania i przygodę. Oferujemy
know-how i doświadczenie. Oferujemy ciekawość
i radość działania. Czekamy na tych, którzy chcąc
zmieniać Polskę, zaczynają od siebie. Czekamy na
Ciebie.
INSPRO swoją niezależność w osiąganiu celów
opiera na czterech źródłach finansowania. Działamy
dzięki wsparciu darczyńców indywidualnych, biznesowych, publicznych oraz dzięki klientom kupującym nasze usługi. Szczególnie ważne jest dla nas
wsparcie od Sympatyków naszych inicjatyw – aktywnych Obywateli.
WIĘCEJ O INSPRO
Chcesz wiedzieć więcej, odwiedź naszą stronę internetową: www.inspro.org.pl.
Jesteśmy też na:
@fundacja.inspro
@INSPROmedia
@Rafal_Gorski
Pomóż nam wygrywać w sprawach ważnych dla nas
wszystkich.
• Przekaż darowiznę na numer konta INSPRO: 11
8784 0003 0005 0010 0013. Kwotę darowizny
możesz odliczyć od podstawy swojego opodatkowania!
• Przekaż nam 1% swojego podatku: KRS
0000191928.
• Zamów usługę oferowaną przez Grupę INSPRO,
która jest spółką działającą dla zysku społecznego: www.grupainspro.pl.
JAK MOŻESZ POMÓC?
ZOSTAŃ NASZYM
DARCZYŃCĄ
ZOSTAŃ NASZYM
WOLONTARIUSZEM
POLEĆ NAS
ZNAJOMYM
ZAMÓW NASZE
USŁUGI
WWW.INSPRO.ORG.PL

Raport na temat mechanizmu 1% podatku

Transkrypt

Podobne dokumenty

Jak przekazać 1% podatku

Program spotkania DO IT YOURSELF - zrób to

apel 2015 alicja falęcka

Apel o wsparcie dla Marka Szanowni Państwo Wszelkie darowizny

JAK PRZEKAZAĆ 1% PODATKU DLA ANNY BARTUSZEK?

Jak przekazać 1% podatku na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego

1% dla Bartka

04 sierpień 2016 11:09:00 Co robić przy kampaniach 1%

Przekaż 1%na szkołę Twojego dziecka, bo zyskamy wszyscy!

ŻYĆ TO NAJWIĘKSZE MOJE MARZENIE