wydarzenia—opinie—komentarze

WYDARZENIA—OPINIE—KOMENTARZE
wersytetu zostanie odsłonięta tablica
W bieżącym roku przypada jubipamiątkowa poświęcona pionierom i
leusz 70-lecia polskiego środowiska
wszystkim tym, którzy tworzyli polakademickiego we Wrocławiu. W
skie uczelnie w powojennym Wrocłatym mieście, w dniu 10 maja 1945 r.
wiu. Do tej pory ukazały się publikacje
pracę we Wrocławiu rozpoczęła Grubędące pamiątką po wcześniejszych
pa Kulturalno-Naukowa kierowana
jubileuszach odliczanych w dziesięprzez prof. Stanisława Kulczyńskiecioleciach; są to m.in. publikacje podgo, późniejszego rektora Uniwersysumowujące dany okres np. Wrocławtetu Wrocławskiego (Fot. 1). Wkrótce
skie środowisko Akademickie. Twórcy i
potem, bo 24 sierpnia 1945 r. Tymich uczniowie z 2005 r. pod red. prof.
czasowy Rząd Jedności Narodowej
Adama Chmielewskiego, Uniwersytet
podjął decyzję o przekształceniu
Wrocławski
1945–1995
dawnych niemieckich
oraz
50
lat
nauki
we Wrouczelni
wrocławskich
cławiu z 1995 i 1997 r.
w polskie państwowe
obie pod red. prof. Wojszkoły akademickie; zaciecha Wrzesińskiego,
jęcia studentów zaczęły
Uniwersytet Wrocławski
się już 15 listopada. Taki
w latach 1945–1970. Księma początek historia
ga jubileuszowa, pod red.
szkolnictwa wyższego
prof. Władysława Floryw polskim Wrocławiu.
ana z 1970 i wiele wczeObowiązki Pełnomocniśniejszych.
ka rektora ds. obchodów
70-lecia nauki polskiej
we Wrocławiu na UniGłówne uroczystości
wersytecie
Wrocław- Fot. 1. Prof. Stanisław Kulczyński.
zaplanowano na piąskim pełni prof. Ryszard
tek 13 listopada. W tym
Cach. Nadrzędnym ceczasie Uniwersytet Wrolem przygotowywanego jubileuszu
cławski będzie gościł rektorów zgrojest przypomnienie o istotnym wkłamadzonych na Konferencji Rektorów
dzie polskich uczonych w odbudoUniwersytetów Polskich (KRUP);
wę miasta. Nie zwykłym uczonym,
będą oni uczestniczyć w Święcie
a pionierom przybyłym z utraconych
Uczelni w miejscu najgodniejszym,
przedwojennych ziem polskich oraz
czyli w Auli Leopoldyńskiej. Tradycją
Polakom przywiezionym do Breslau
spotkań jubileuszowych jest nadanie
na roboty przymusowe, którzy po
tytułu doktora honoris causa. Tym rawojnie zdecydowali się tu pozostać,
zem tę godność odbierze prof. Soren
miasto zawdzięcza swój wyjątkowy
Asmussen (ur. 1946 r.), matematyk
akademicki i kulturalny charakter.
z Aarhus University w Danii. Po raz
Ta generacja pamiętająca wydarzenia
dwunasty zostaną wręczone statuetczasów powojennych we Wrocławiu
ki Księżnej Jadwigi Śląskiej, nagrody
w zasadzie już odeszła. O ile nie spiustanowionej w 2004 roku przez reksali wspomnień, nie pozostawili zapitora Uniwersytetu Wrocławskiego,
sków kronikarskich, to pokolenie ich
prezydenta Wrocławia oraz Salon Śląuczniów jest zobowiązane młodszym
ski. Tym wyróżnieniem honoruje się
następcom przypominać ich zasłuodważne osoby, które z determinacją
gi. Pamięć o nich i ich dokonaniach
i wielkim oddaniem działają na rzecz
nie może zaginąć. I to jest właśnie
niemiecko-polskiego pojednania. Tagłówny cel jubileuszu; uczczenie ich
blica pamiątkowa poświęcona pioniepamięci i przypomnienie dokonań.
rom i wszystkim tym, którzy tworzyli
Z tego powodu w przygotowaniu są
polskie uczelnie w powojennym Wrokolejne publikacje jubileuszowe, i z tej
cławiu zostanie odsłonięta w gmachu
przyczyny w gmachu głównym Unigłównym Uniwersytetu.
Postępy Biochemii 61 (3) 2015
Wydarzenia naukowe, konferencje
czy sesja naukowe, towarzyszą Jubileuszowi. Ujmując chronologicznie
w połowie kwietnia cykl jubileuszowych sesji przeprowadzili prawnicy
Instytutu Historii Państwa i Prawa
oraz Katedra Doktryn Politycznych
i Prawnych Pro publico bono — idee i
działalność”, a w maju w Instytucie
Matematycznym trwała sesja naukowa dedykowana pamięci prof. Kazimierza Urbanika, który był rektorem
Uniwersytetu w latach 1975–1981.
Też w maju, nawiązując do Jubileuszu 70-lecia nauki we Wrocławiu,
odbyła się sesja w ramach Śląskiego
Sympozjum Archeologicznego, a w
czerwcu Wydział Fizyki i Astronomii
przygotował sesję „Fizyka na UWr
wczoraj i dziś”. W listopadzie (5 i 6
XI) konferencję „70-lecie Instytutu
Geografii i Rozwoju Regionalnego”
oraz sesję dedykowaną prof. Alfredowi Jahnowi, rektorowi w latach 1962–
1968 zaplanowali geografowie, a po
tygodniu obradować będą geolodzy.
W dniach 17 i 18 listopada historycy
UWr zapraszają na konferencję zatytułowaną „Pogranicza — tożsamość,
pamięć, historia”. Angliści w tym
roku obchodzą Jubileusz 50-lecia i na
tę okoliczność proponują konferencję
20 listopada. W dniu 12 listopada w
Sali pod Filarem w gmachu głównym
zostanie otwarta wystawa jubileuszowa przygotowywana wspólnie przez
Muzeum UWr, Instytut Historyczny
oraz Ośrodek Pamięć i Przyszłość.
Niezależnie od tej prezentacji wystawowej już w czerwcu Muzeum UWr
wspólnie z Instytutem Fizyki Doświadczalnej przygotowało wystawę
„Alchemia współczesności — fizyka,
jakiej nie znamy” (Wieża Matematyczna), a Wydział Chemii wystawę
„70 lat środowiska akademickiego
we Wrocławiu — chemia” i wreszcie
w tym samym czasie uniwersyteckie
Archiwum zaproponowało wystawę „Gdy Breslau stawał się Wrocławiem…”. Przez kwartał od września
w holu Biblioteki Uniwersyteckiej dostępna będzie wystawa „70 lat Biblio-
223
teki Uniwersyteckiej we Wrocławiu”,
a od grudnia twórcy wystawy prezentującej sylwetki zasłużonych profesorów Wydziału Prawa, Administracji
i Ekonomii zapraszają do obejrzenia
zbiorów w formie tradycyjnej bądź internetowej (wg informacji w witrynie
Uniwersytetu Wrocławskiego).
Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego powołał Zespół ds. Młodzieży Wybitnie
Uzdolnionej. Dotychczas różne jednostki uczelni proponują i prowadzą
dla wybitnie uzdolnionych uczniów
różne dodatkowe zajęcia, tj. otwarte wykłady, kursy. Koordynacją już
istniejących przedsięwzięć i przygotowaniem nowych skierowanych do
utalentowanej młodzieży ma zajmować się Zespół ds. Młodzieży Wybitnie Uzdolnionej, niedawno powołany
przez JM Rektora. Przewodniczącym
Zespołu jest prof. Piotr Chruszczewski — dyrektor Kolegium Międzyobszarowych Indywidualnych Studiów
Humanistycznych i Społecznych
UWr., zarazem pełnomocnik rektora
ds. młodzieży wybitnie uzdolnionej.
Profesorowi pomaga zespół przedstawicieli wszystkich wydziałów
Uniwersytetu. Studenci Kolegium,
prowadzonego przez prof. Chruszczewskiego, należą do grona najbardziej uzdolnionych na całej uczelni,
a także zaliczani są do najlepszych
studentów w Polsce, zdobywają stypendia naukowe na swoje badania.
Młodzież Kolegium uczestniczyła
m.in. w konferencji w Oxfordzie, a
także młodzi ludzie odbywają dodatkowe staże, m.in. w administracji rządowej. Celem nadrzędnym nowego
Zespołu jest pomoc w rozwijaniu zainteresowań naukowych u młodzieży
szkolnej, zwłaszcza tej szczególnie
zaangażowanej w sprawy społeczne
i działalność sportową oraz wskazywanie wszelkich możliwości rozwoju naukowego. Idea docierania do
wybitnie uzdolnionych uczniów powstała w trakcie pobytu prof. Chruszczewskiego, jako visiting professor, na
Uniwersytecie w Stanford, gdzie odbywają się cykliczne wykłady z serii
Pioneers in Science. Obecnie Zespół
ds. Młodzieży Wybitnie Uzdolnionej
opracowuje koncepcję działania. Tryb
jego pracy będzie polegał na regularnych spotkaniach integrujących pomysły rodzące się w różnych jednostkach Uniwersytetu. Dotychczasowe
224
działania jednostek uniwersyteckich
na rzecz uczniów uzdolnionych mają
być spójne, a przede wszystkim podejście do utalentowanych uczniów
ma być spersonalizowane, i tak pomocne, aby młodzi ludzie podejmowali sami, bez niepewności, decyzję
o studiowaniu na UWr (wg witryny
UWr).
Pierwszego czerwca 2015 r. tygodnik „Polityka” opublikował po
raz trzeci ranking naukowy uczelni akademickich w Polsce za rok
2014 (Fot. 2). Ranking jest o tyle
ważny, że oparty na kryteriach naukowych; powstał w wyniku analizy indeksu Hirscha. Klasyfikacja
uczelni w porównaniu z rokiem ubiegłym nie zmieniła się, tak w czołówce,
jak i na dalszych pozycjach. Pierwsze
miejsce w rankingu zajął Uniwersytet Warszawski z wartością indeksu
Hirscha 205 (w roku ubiegłym 197),
drugie miejsce Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (173, w poprzednim
roku 163), a na trzecim miejscu uplasowała się Politechnika Warszawska
(128, w roku ubiegłym 121). Czwarte
miejsce zajął Warszawski Uniwersytet Medyczny (109, w poprzednim
roku 107), a zaraz za nim znalazł się
Uniwersytet Wrocławski z wartością
indeksu Hirscha 107 (w 2013 roku
mieliśmy 101). Autorami rankingu
był zespół naukowców z Uniwersyte-
Fot. 2. Ranking polskich uczelni 2015 r.
www.postepybiochemii.pl
tu Zielonogórskiego; wykorzystali oni
największą i najstarszą bazę naukową
Instytutu Informacji Naukowej z Filadelfii i jej narzędzi do przeszukiwania
i analizy znanych jako Web of Science/Web of Knowledge; lista czasopism opublikowana w bazie znana
jest jako „lista filadelfijska”.
Argentyński fizyk z Uniwersytetu
Kalifornijskiego w San Diego, Jorge
E. Hirsch, przed 10 laty opracował
Indeks umożliwiający jakościowe
oszacowanie publikacji naukowej.
Na indeks Hirscha składa się liczba
publikacji naukowych oraz liczba
ich cytowań w innych publikacjach.
Jeśli uczelnia ma indeks 10 oznacza
to, że wśród publikowanych prac 10
było cytowanych co najmniej 10 razy.
Rozważane przy ocenie są prace opublikowane w czasopismach o zasięgu międzynarodowym. W zamyśle
autora miało to być proste narzędzie
wykorzystywane do oceny dorobków
naukowców w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych. Według przeciwników analizowania jakości badań
z wykorzystaniem indeksu Hirscha
narzędziem tym nie można oceniać
jakości dorobku naukowców z różnych dziedzin, ani czynić tego w sferze nauk humanistycznych, bowiem
w bazach Web of Science i Scopus
niewiele jest czasopism humanistycznych W rankingu uczelni wyższych
indeks Hirscha pozwala na porównanie dwóch zespołów naukowych,
np. dwóch uczelni o podobnej liczebności, strukturze wiekowej badaczy i
chociażby dysponujących zbliżonym
budżetem przeznaczonym na badania. Z dużym prawdopodobieństwem
lepsza będzie ta uczelnia, której indeks Hirscha jest wyższy. Wzrost
indeksu Hirscha w porównaniu z latami ubiegłym, świadczy o ciągłym
rozwoju naukowym uczelni.
W Rankingu Szkół Wyższych
oraz Rankingu Kierunków Studiów
opracowanych i opublikowanych 9
czerwca b.r. przez miesięcznik „Perspektywy” wśród polskich uczelni
wyższych na pierwszym miejscu
znalazły się ponownie, choć po raz
pierwszy ex equo, Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Warszawski.
W obszarze nauk przyrodniczych, w
wydzielonej grupie „biotechnologia i
kierunki pokrewne” prym, już drugi
raz z rzędu, wiodą studia z biotechPostępy Biochemii 61 (3) 2015
nologii prowadzone na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ
w Krakowie. Uniwersytet Jagielloński
uzyskał również najwyższy wynik w
grupie kierunków biologicznych oraz
w grupie kierunków medycznych i
nauk o zdrowiu.
Prof. Józef Dulak ponownie wybrany prezydentem European Vascular Biology Organisation. W
dniach 3–6 czerwca b.r. w Pizie odbył
się wspólny zjazd European Society
for Microcirculation (ESM) oraz European Vascular Biology Organisation
(EVBO), podczas którego prof. Józef
Dulak (Fot. 3), kierownik Zakładu
Biotechnologii Medycznej Wydziału
Biochemii,
Biofizyki, i Biotechnologii UJ, ponownie
został wybrany na
prezydenta tej organizacji na 2-letnią
kadencję. Profesor
pełni tę funkcję od Fot. 3. Prof. Józef Dulak.
roku 2013. EVBO
to europejska organizacja zrzeszającą naukowców i
klinicystów zajmujących się badaniem mechanizmów powstawania
i funkcjonowania naczyń krwionośnych. Swą działalność rozpoczęła w
2006 roku. Jej poprzednimi prezesami
byli prof. Andrew Newby z Uniwersytetu w Bristolu oraz prof. Ingrid
Fleming z Uniwersytetu Johanna
Wolfganga Goethego we Frankfurcie nad Menem. Spotkania członków
EVBO organizowane są cyklicznie od
samego początku jej powstania. We
wrześniu 2011 roku w Krakowie odbył się 6. zjazd EVBO. W konferencji
wzięło udział ponad 300 osób z 23
krajów świata, co było sukcesem na
tle poprzednich zjazdów. Współorganizatorem wydarzenia było Polskie
Towarzystwo Biologii Komórki, a w
skład komitetu organizacyjnego pod
przewodnictwem prof. Józefa Dulaka
weszli badacze z Zakładu Biotechnologii Medycznej WBBiB UJ oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium
Medicum. Kolejny, wspólny zjazd
EVBO oraz ESM odbędzie się za dwa
lata w Genewie.
Zainteresowania naukowe prof.
Józefa Dulaka dotyczą komórek macierzystych, biologii i medycyny naczyniowej, terapii genowej i komór-
kowej oraz mechanizmów chorobowych powodowanych zapaleniami i
stresem oksydacyjnym. Jest doktorem
honoris causa Uniwersytetu w Orleanie, członkiem Komitetu Ewaluacji
Jednostek Naukowych (KEJN) przy
ministrze nauki i szkolnictwa wyższego. Od 2013 roku kieruje laboratorium
stowarzyszonym (LIA — fr. Laboratoire International Associe) utworzonym
przez Zakład Biotechnologii Medycznej Wydziału Biochemii, Biofizyki i
Biotechnologii UJ i Centrum Biofizyki
Molekularnej CNRS w Orleanie. Prof.
J. Dulak należy do rady programowej
takich czasopism, jak Arteriosclerosis, Thrombosis and Vascular Biology, Scientific
Reports, PLoS One, Vascular Pharmacology, Vascular Cell i Folia Biologica
(opracowanie: J. Uchto).
Prof. Józef Dulak dla
RMF o komórkach macierzystych i terapii genowej. W dniu 14 czerwca 2015 roku na antenie
RMF FM wyemitowana
została dyskusja dotycząca zagadnień związanych z komórkami macierzystymi i terapią genową, w której brał udział m.in. prof. Józef Dulak
(kierownik Zakładu Biotechnologii
Medycznej, WBBiB UJ). Poza Profesorem w rozmowie z red. Grzegorzem
Jasińskim uczestniczyli również prof.
Seppo Yla-Herttuala z University of
Eastern Finland, redaktor czasopisma
„Molecular Therapy”, prof. Claudine
Kieda z CNRS (Centre National de la
Recherche Scientifique) oraz prof. Paolo Bianco z University of Roma „La
Sapienza”. Okolicznością sprzyjającą
dyskusji była obecność wspomnianych naukowców w Krakowie, jako
prelegentów i gości konferencji „Perspectives in Medical Biotechnology”
w dniach 22–23 maja br. Międzynarodowe spotkanie naukowe zorganizowano z inicjatywy i siłami Zakładu
Biotechnologii Medycznej WBBiB UJ,
ale we współpracy z Polskim Towarzystwem Biologii Komórki, krakowskim oddziałem Polskiego Towarzystwa Biochemicznego, a także z Międzynarodowym Laboratorium Stowarzyszonym LIA (Laboratoire International Associé); dla zainteresowanych
więcej informacji w witrynie: www.
biomed2015.pl. Dyskusja w RMF jest
dostępna na: http://www.rmf24.
225
pl/nauka/news-terapie-genowekomorki-macierzyste-ile-nadziei-ileszumu,nId,1834380,nPack,1
współpracy. Pozwoliło to na utworzenie biobanków próbek biologicznych
i danych klinicznych. Zdaniem prof.
Lubińskiego, twórcy Poradni i tych
szczególnych rejestrów mieli osobliwe szczęście, bowiem polska populacja wyjątkowo nadaje się do badań
genetycznych, ponieważ jest homogenna.
Odkrycie genu PALB2 przez naukowców Zakładu Genetyki i Patomorfologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, kierowanego przez prof. Jana Lubińskiego
(Fot. 4). W Polsce rak piersi jest najczęPrzed czterema laty zaczęło się w
ściej występującą wśród kobiet choroZakładzie prof. Lubińskiego identyfikowanie nowego genu
bą nowotworową. Każdego roku wykrywany
RECQL. W tym czajest u prawie 16 tys.
sie wprowadzono do
kobiet, spośród których
badań genetycznych
ponad 5 tys. umiera.
nową technologię sekwencjonowania DNA
Dzięki zidentyfikowaniu, że gen PALB2 pou człowieka, a prof. C.
woduje wysokie ryzyCybulski zastosował
ko rozwoju agresywnej
ją w tym projekcie.
postaci raka piersi dane Fot. 4. Prof. Jan Lubiński.
Ważne dla identyfikate mogą dla chorych
cji genu RECQL było
kobiet ulec pozytywwsparcie z Narodonej zmianie. Odkrycie genu PALB2
wego Centrum Nauki oraz wymiana
nie było przypadkowe; jest wynikiem
informacji dotyczących badań z kolewieloletnich działań, które zmierzagami z ośrodka w Toronto. Zwieńczeły i nadal zmierzają do identyfikacji
niem pracy nad genem RECQL była
grup wysokiego ryzyka zachorowapublikacja w prestiżowym piśmie
nia na nowotwory.
„Nature Genetics”. Zespół Profesora
dokonał odkrycia światowej klasy.
Przed 25 laty bazując na zasobach
Przełomowym jest to, iż do paneli
sprzętowych i ludzkich Zakładu Gediagnostycznych wykrywających wynetyki i Patomorfologii ówczesnej Posokie ryzyko raka piersi na świecie
morskiej Akademii Medycznej (dziś
dołączony zostanie gen opisany po
Pomorski Uniwersytet Medyczny)
raz pierwszy właśnie w tej publikacji.
rozpoczęto badania prowadzące do
O genie PALB2 wiadomo było, że z
identyfikacji grup wysokiego ryzydużym prawdopodobieństwem preka zachorowania na raka. Opierają
dysponuje do raka piersi. Natomiast
się one o szeroko rozumiane badania
jego badanie w odniesieniu do cech
genetyczne, jest to rodowód, dane
klinicznych było trudne w innych
kliniczne i testy DNA. W 1992 roku
ośrodkach na świecie. A dzięki temu,
prof. Lubiński zorganizował pierwże Zespół prof. Lubińskiego posiada
szą w Polsce Onkologiczną Poradnię
wspomniane rejestry, a chorzy i ich
Genetyczną. Wówczas było to nowarodziny pochodzą raczej z homogentorskie przedsięwzięcie, a gen BRCA1
nej populację szczecińscy naukowcy
nie był jeszcze znany. W Poradni,
mogli pozwolić sobie na te analizy.
Zaledwie dwie mutacje są odpowiejako pierwszej w tamtym okresie, powstał rejestr chorych kobiet, nosiciedzialne za zdecydowaną większość
lek genu BRCA1 i rejestr rodzinnych
mutacji w genie PALB2 w polskiej poagregacji nowotworów, które w wielu
pulacji. Dlatego badanie tych dwóch
wymiarach są największe na świecie.
zmian na ogromnych rejestrach, kilkunastu tysięcy kobiet, umożliwiło
W tej chwili najwięcej na świecie nosicielek mutacji BRCA1 jest zdiagnopo raz pierwszy na świecie pokazowanych i pod kontrolą właśnie w
zanie, że jeżeli kobieta ma raka pieośrodku szczecińskim. Konieczne
si oraz mutację w genie PALB2, to
było także stworzenie odpowiedniej
ma bardzo złe rokowanie. W Polsce
około 40–50 tys. kobiet ma mutacje
infrastruktury badawczej, grupy ludzi, którzy intensywnie prowadzą baw genie PALB2, a w BRCA1 100 tys.
dania naukowe, nawiązanie kontakPublikacja o tym znalazła się w pretów międzynarodowych z wybitnymi
stiżowym piśmie międzynarodowym
ekspertami, i rozwinięcie skutecznej
„Lancet Oncology”. U wspomnianych
226
40–50 tys. kobiet, ze stwierdzoną mutacją w genie PALB2, i u 10–15 tys. z
mutacją w genie RECQL muszą być
przeprowadzone badania; są proste i
niekosztowne. Przeprowadzenie badania z krwi wykrywającego wspomniane mutacje na razie możliwie
jest w Szczecinie oraz placówkach,
które z naukowcami Zakładu Genetyki i Patomorfologii PUM współpracują. Prof. Jan Lubiński zapewnia, że
wysiłki organizacyjne zmierzają do
rozszerzenia sieci badającej mutacje.
A identyfikacja podłoża genetycznego chorób nowotworowych stwarza
ogromne szanse na skuteczne leczenie. Do tej pory one nie istniały. Inną
sprawą jest czy zostaną one wykorzystane przez wszystkie osoby, zajmujące się onkologią. Potrzebny jest
wspólny wysiłek, aby identyfikacja
nowych genów powodujących wysokie ryzyko powstania raka, nie poszła
na zmarnowanie (wg Medexpress).
Seminarium „Warunki dopuszczalności prowadzenia badań naukowych w biomedycynie — biobankowanie ludzkiego materiału
biologicznego” zorganizowane w
czerwcu b.r. przez Warszawski Uniwersytet Medyczny poruszyło gorące, bardzo poważne kwestie statusu
prawnego biobanków; mogą one być
szczególnie istotne dla pozyskania
przez nie unijnego finansowania w
ramach programu Horyzont 2020. Postęp w naukach medycznych zależy
w zasadniczej mierze od uregulowań
prawnych dotyczących organizacji i
wykorzystywania biobanków. Mimo,
że banki kumulujące dane dotyczące
na przykład par bliźniąt czy nowotworów pojawiły się w latach 60. XX
wieku, a później biobanki populacyjne, to w kraju nie ma jednoznacznych
ustaleń prawnych dotyczących zgody
pacjentów, sposobów wykorzystania
materiału zdeponowanego w bankach
i zgromadzonych tam danych. Polska
przystąpiła do europejskiej sieci Infrastruktury Badawczej Biobanków
i Zasobów Biomolekularnych (BBMRI-ERIC), ale obecnie nie jest znana
liczba biobanków w kraju. Przy uporządkowaniu prawnym powyższych
zagadnień możliwości polskiej nauki
mogłyby się znacznie zwiększyć; tak
ocenił problem dr n. med. Łukasz Kozera, kierownik Biobanku Wrocławskiego. Trudne zagadnienia związane
z informatyczną infrastrukturą gwawww.postepybiochemii.pl
rantującą zarówno bezpieczeństwo
danych, jak i właściwy do nich dostęp
omówił dr hab. Leszek Kalinowski z
Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Filozof i bioetyk dr Jakub Pawlikowski z Uniwersytetu Medycznego
w Lublinie przypomniał w podsumowaniu spotkania, iż o konieczności
opracowania stosownej ustawy na
temat biobanków mówi się od niemal
siedmiu lat, nadto w roku 2013 naukowcy wspólnie z prawnikami opracowali projekt ustawy dotyczącej biobanków i zasad prowadzenia badań
naukowych. Dokument, bez dalszych
decyzji spoczywa w ministerstwach.
Do głębokich, prowadzących do rozwiązań organizacyjno-prawnych niezbędne jest poważne zaangażowanie
się kompetentnych znawców tematu
z Ministerstwa Zdrowia (w oparciu o
informację PAP).
Obraz genetyczny Eurazji. Genetyczne badania zakrojone na ogromną, nawet na obecne czasy, skalę
przeprowadzono na szczątkach ludzi,
żyjących w Eurazji przed 3–5 tys. lat
temu. Naukowcy z Centrum GeoGenetycznego Uniwersytetu w Kopenhadze zsekwencjonowali genomy 101
osobników pochodzących z populacji
końca neolitu, epoki brązu i epoki żelaza, zamieszkujących tereny pomiędzy nizinami Polski, Węgier, stepami
Ukrainy aż po stepy nadkaspijskie,
Kaukaz i Ałtaj. Wyniki badań, dotyczące „krajobrazu genetycznego”
Eurazji zostały ogłoszone w połowie
czerwca b.r. w czasopiśmie Nature. W
badaniach uczestniczyli także polscy
naukowcy: dr Mirosław Furmanek
z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz dr Paweł
Dąbrowski z Wrocławskiego Uniwersytetu Medycznego. Zasadniczy
wpływ na ukształtowanie struktury
genetycznej we współczesnej Europie
miały trzy duże migracje. Pierwsza
migracja związana była ze społecznościami łowiecko-zbierackimi; pojawiły się one na badanych terenach ok.
45–36 tys. lat temu. Druga migracja
związana była ze społecznościami
pierwszych rolników, którzy pojawili
się tu 8–7 tys. lat temu. Artykuł dotyczy nade wszystko jednej z trzech
dużych migracji, najmłodszej, o której
naukowcy wiedzą najmniej, tj. migracji związanej z pojawieniem się grup
ludności stepowej kultury jamowej,
która zmieniła całkowicie obraz EuPostępy Biochemii 61 (3) 2015
ropy Środkowej. Wraz z ukształtowaniem się tej ludności pojawiły się
nowe wzorce społeczne, kulturowe i
gospodarcze. Naukowców zadziwiły
niska frekwencja genu odpowiedzialnego za tolerancję laktozy (w epoce brązu tylko 10% Europejczyków
trawiło mleko) oraz pojawienie się
w populacjach epoki brązu ciemnej
pigmentacji tęczówki oka obok jasnej
barwy typowej dla ludzi epoki mezolitycznej oraz jasnej skóry. Badania
nie wykazały, aby przez 5 tys. lat doszło do poważnych różnic w wyglądzie ludzi, choć zdaniem autorów badań mezolityczna ludność z pozostałością genomu neandertalskiego była
mniej schorowana i średnio o kilka
centymetrów wyższa w stosunku do
społeczności z epoki brązu (hodowcy,
rzemieślnicy, rolnicy). Szkielety tych
ludzi wskazują na ślady niedoborów
pokarmowych i anemizacji; przyczyny tego należy upatrywać w zmianie
stylu życia. Próchnica u przedstawicieli ówczesnej populacji była mniej
powszechna niż dziś w populacji
europejskiej. Zmiany zachodzące w
populacji ludzi wspomnianych epok
można badać nie tylko na poziomie
makroskopowym, ale dziś na poziomie molekularnym poprzez analizę
polimorfizmu krótkich sekwencji nukleotydów w materiale jądrowym i
mitochondrialnym. Polscy naukowcy
w powyższym programie dostarczyli
materiały kostne wraz z ich wstępną analizą i oceną chronologii oraz
uczestniczyli w interpretacji wyników badań. Materiały z Polski związane były ze stanowiskami kultury
unietyckiej ze Śląska i Wielkopolski
(pierwsza kultura starszej epoki brązu; nazwa pochodzi od stanowiska
Unětice na północ od Pragi. Znaczące centra kultury unietyckiej były na
terenie południowych Moraw, południowo-zachodniej Słowacji, środkowych Czech i Śląska). W publikacji
posiłkowano się danymi uzyskanymi
z genomów odtworzonych na podstawie ludzkich szczątków ze stanowisk
archeologicznych m.in. w Chociwlu,
Przecławicach, Wojkowicach, Szczepankowicach (grób książęcy), Łękach
Małych (grób książęcy) i w Obłaczkowie (grób kultury ceramiki sznurowej) (wg PAP — Nauka w Polsce).
Wyjątkowego odkrycia z okresu
neolitu dokonała ekspedycja prowadzona przez prof. Jacka Kabacińskie-
go z poznańskiego oddziału Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w
pustynnym rejonie badań Polaków,
zwanym Gebel Ramlah. Jest to blisko
południowej granicy Egiptu z Sudanem, około 140 km na zachód od Abu
Simbel. Polacy działają tam od 6 lat, i
już na początku poszukiwań mieli na
koncie znaleziska, m.in. w postaci wyjątkowego cmentarzyska noworodków. W tym roku odkryli dalszą część
cmentarzyska i zbadali 60 nowych
pochówków należących do osób dorosłych. W jednym z grobów znaleźli
wśród szczątków dwóch zmarłych,
ślady celowego uszkadzania ciała w
postaci nacięcia na kości udowej; dotychczas takie zabiegi nie były znane
badaczom neolitu Afryki Północno-Wschodniej. W innym grobie odkryto pozostałości niespotykanych wcześniej w tym rejonie konstrukcji grobowych, złożonych z płyt kamiennych,
którymi wyłożono wnętrze jamy, do
której złożono zmarłego. Jednym z
bardziej interesujących znalezisk jest
pochówek mężczyzny, którego ciało
z bardzo zmienionymi patologicznie
kośćmi było obsypane fragmentami
rozbitych naczyń ceramicznych, wyrobów kamiennych i bryłkami czerwonego barwnika. Zdobienia głowy
fragmentem czaszki z rogami należącymi do antylopy Dorcas sugerują, że
najprawdopodobniej służyło jako ceremonialne nakrycie głowy. Podobne
znaleziska dokonane w europejskich
stanowiskach paleolitycznych i mezolitycznych sugerują, że jest to grób
osoby odprawiającej obrzędy magiczne, być może związane z polowaniem.
Projekt badań w Gebel Ramlah realizowany jest w ramach działalności
Combined Prehistoric Expedition IAE
PAN, we współpracy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW.
Prace finansowane są ze środków
NCN (wg PAP — Nauka w Polsce).
Szybki test do diagnozy choroby
popromiennej. Po katastrofie elektrowni Fukushima Daiichi (w roku
2011) i wobec zagrożenia atakami
terrorystycznymi obiektów związanych z promieniotwórczością ujawniła się pilna potrzeba opracowania
szybkiego testu pozwalającego na
zdiagnozowanie choroby popromiennej. Choroba popromienna rozwija
się stopniowo, w ciągu kilku tygodni
lub miesięcy po narażeniu organizmu na dużą dawką promieniowania.
227
Dotychczas diagnostyka medyczna
dysponowała nieprecyzyjnymi metodami; nie pozwalały na jednoznaczne
i szybkie określenie rokowania dla
napromieniowanej osoby. W czasopiśmie „Science Translational Medicine” opublikowano wyniki badań
zezwalających na przeprowadzenie
szybkiego testu u ludzi narażonych
na radiację. Wykorzystanie nowego
testu pozwala na szybkie określenie rozmiaru otrzymanej dawki po
24 godzinach od napromieniowania
oraz na określenie, jak znaczne jest
uszkodzenie szpiku i czy niezbędny jest przeszczep szpiku. W teście
wykorzystano cząsteczki mikroRNA
(miRNA) regulujące aktywność genów, ale te miRNA krążące w krwiobiegu, których zawartość we krwi
zależy od podanej zwierzętom dawki
promieniowania. Badania efektywności przyjętej metody przeprowadzono
na myszach z wszczepionym ludzkim
szpikiem kostnym; rezultaty potwierdziły efektywność opracowanego testu.
Autorami badań i publikacji są naukowcy z Dana Farber Cancer Institute (Harvard Medical School, Boston), a
współautorem dr hab. med. Wojciech
Fendler z Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi, stypendysta FNP. W 2011 r.
dr Fendler był podopiecznym inicjatora badań dr Dipanjan’a Chowdhury’ego w programie FNP. Później, z
uwagi na znajomość biostatystyki, dr
hab. Wojciech Fendler uczestniczył w
opracowaniu wyników, w integracji
danych z różnych eksperymentów
i korekcie artykułu. Dalsze badania
zespołu naukowego skupiają się na
nowych lekach chroniących przed
skutkami promieniowania oraz na
realizowanym w ramach projektów
INTER FNP oraz SONATA BIS, zastosowaniu mikroRNA w diagnostyce
cukrzyc o nietypowym tle genetycznym (wg serwisu Nauka w Polsce).
Podczas sympozjum „Granice medycyny regeneracyjnej” w Warszawie omawiano pozytywne rozwiązania w medycynie regeneracyjnej.
Najpoważniejsze procedury to wykorzystanie rusztowań, implantów,
drukowanych techniką 3D, komórek
macierzystych i substancji je pobudzających i wreszcie odpowiednio
zaplanowanej fizjoterapii. Gościem
specjalnym był prof. Stephen Badylak
228
z McGowan Institute for Regenerative
Medicine (USA), światowy autorytet
w tej dziedzinie, autor 50 patentów w
USA i 200 na świecie, w tym metody
odtwarzania mięśni za pomocą naturalnie występującej w organizmach
zwierząt macierzy pozakomórkowej
(ECM). We wczesnym etapie rozwoju
medycyny regeneracyjnej odtwarzano tkanki i narządy w laboratorium,
obecnie tworzy się je w organizmie
pacjenta. Prof. Badylak wszczepia
pacjentowi implant, wydrukowany
na drukarce 3D z odpowiedniego
materiału. Pod wpływem transkryptorów, tj. substancji pobudzających
migrację własnych komórek macierzystych pacjenta, przemieszczają się
one do implantu. Zainicjowana zaraz
po wszczepieniu implantu energiczna fizjoterapia powoduje, że komórki
macierzyste stają się komórkami mięśniowymi. Pamiętać trzeba, że w postępowaniu tym niezbędne jest zapobieganie niebezpiecznym dla ustroju
następstwom procesu zapalnego, zapewnianie odpowiedniego poziomu
tlenu. Niebagatelny jest też dla procesu regeneracji wpływ sygnalizacyjnych substancji wytwarzanych przez
sąsiednie komórki. Medycyna regeneracyjna ma szerokie zastosowanie w
ortopedii, rekonstrukcji ubytków po
operacjach onkologicznych czy leczeniu stwardnienia rozsianego, u sportowców po kontuzjach, u pacjentów
po wszelkich urazach kości, ścięgien,
mięśni. Polscy naukowcy biorą czynny udział w badaniach nad regeneracją w ramach projektu START, dotyczącego nowatorskich metod inżynierii tkankowej wspomagających gojenie i regenerację ścięgien i więzadeł.
W skład prowadzącego badania konsorcjum wchodzą Uniwersytet Warszawski, Politechnika Warszawska,
Warszawski Uniwersytet Medyczny,
Centrum Onkologii, Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Sport Medica
S.A., a także dwa amerykańskie uniwersytety: Harvard Medical School i
University of Pittsburgh. (PAP)
Efektem współpracy polskich
uczonych zrzeszonych w konsorcjum projektu Nanomitex koordynowanym przez Instytut Włókiennictwa
z Łodzi są innowacyjne technologie,
znajdujące się na etapie komercjalizacji. Są to materiały zdolne do regulowania swojej temperatury, antyalergiczne tkaniny, których nie zasiedlą
roztocza, produkty włókiennicze samooczyszczające się pod wpływem
światła, chroniące przed ogniem i
wodą albo działające przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. W Łodzi dawne wielkie przedsiębiorstwa
przeszły etap restrukturyzacji i stały
się małymi, wyspecjalizowanymi i
konkurencyjnych firmami, poszukujących nowości i technologii niszowych. Naukowcy przygotowali ofertę
wdrożeniową ponad 20 technologii.
Prace badawczo-rozwojowe doprowadziły do wytworzenia niezwykłych materiałów, do zastosowania
m.in. w medycynie, budownictwie,
obronności. Z materiałów funkcjonalnych można szyć ubrania, rolety,
wózki dla dzieci, wózki inwalidzkie,
namioty, ekrany promieniowania,
odzież specjalistyczną, np. o właściwościach bioaktywnych przydatnych
w sektorze medycznym lub odzież
ochronną, potrzebną tam, gdzie występują zagrożenia biologiczne lub
promieniowanie elektromagnetyczne.
Funkcjonalne materiały włókiennicze
modyfikowane nano- i mikrocząstkami mogą być zbudowane z różnych
surowców, posiadać różną strukturę
jak i walory użytkowe. Zaletą materiałów jest funkcjonalność, tzn. że
ten sam materiał może spełniać jednocześnie zadania termoregulacyjne,
bioaktywne czy fotokatalityczne, a
to oznacza, że nanocząstki zawarte
w materiale pod wpływem światła
dziennego przyspieszają rozkład zanieczyszczeń (zaplamienia czy lotne
zanieczyszczenia powietrza). W opracowaniu nowych technologii uczestniczyli, poza ekspertami z łódzkiego
Instytutu Włókiennictwa, naukowcy
z Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich z Poznania, inżynierowie z Instytutu Materiałoznawstwa i
Mechaniki Technicznej Politechniki
Wrocławskiej, specjaliści z Centrum
Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi oraz z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Badania trwały od 2007 roku do
wiosny 2014 roku. Obecnie trwa 5-letni okres monitorowania wskaźników
projektu i komercjalizowania jego
wyników. Obok tak niezwykłych materiałów, projekt Nanomitex rozwinął
jeszcze kilka technologii. Inną cenną
technologią już gotową do wdrożenia w przemyśle włókienniczym jest
enkapsulacja, rozwijana przez bawww.postepybiochemii.pl
daczy z Politechniki Wrocławskiej i
Centrum Badań Molekularnych PAN.
Polega to na tym, że w mikrokapsułkach zamyka się substancję czynną,
która uwalnia się w kontrolowany
sposób w materiale wzbogaconym
takimi kapsułkami; materiał zyskuje
właściwości termoregulacyjne, inne
dla odzieży, inne dla materiałów budowlanych. Technologia enkapsulacji
pozwoliła też naukowcom wykonać
materiały o właściwościach bioaktywnych. Niektóre technologie zostały skierowane do ochrony patentowej.
(wg PAP – Nauka w Polsce)
wykorzystania potencjału naukowo-badawczego w gospodarce. Firma
Celther Polska Sp. z o.o. współpracująca z Uniwersytetem Medycznym
w Łodzi realizuje program staży oraz
praktyk dla studentów, wspiera tworzenie prac magisterskich, umożliwia
prowadzenie badań naukowych na
nowoczesnym sprzęcie. Dział badawczo-rozwojowy Celther Polska zlecał
badania na zwierzętach profesjonalnie wyposażonej Zwierzętarni UM
w Łodzi. Celther Polska i Uniwersytet Medyczny w Łodzi współpracują
na wszystkich możliwych płaszczyznach: usług, działalności dydaktyczStatuetki Marszałka Wojewódznej, naukowej; Infosys BPO Poland
twa Łódzkiego (Fot. 5). Marszałek
Sp. z o.o, firma, który wspiera rozwój
Województwa Łódzkiego przyznał
nauki i współpracę z
po raz drugi statuetki dla
uczelniami wyższymi.
przedsiębiorców, którzy
Przedstawiciele cennajefektywniej
wykotrum Infosys zasiadarzystują potencjał łódzją w Radach Biznesu
kich naukowców. UhoUniwersytetu Łódznorowano firmy, które
kiego oraz aktywnie
wspierają rozwój nauki,
wspierają finansowarealizują wspólne projeknie inicjatyw akadety naukowo-badawcze,
mickich i kół naukoudostępniają nowoczesne rozwiązania techno- Fot. 5. Statuetki Marszałka woj. Łódzkie- wych. Firma współtworzyła studium pologiczne dla studentów go.
dyplomowe z zakresu
oraz umożliwiają odbyprowadzenia centrów
wanie praktyk i staży.
usług wspólnych i BPO na UŁ oraz
Uroczystość wręczenia statuetek oraz
program kierunku studiów Lingwilistów gratulacyjnych dla nagrodzostyka dla Biznesu. Infosys współpranych Firm odbyła się w dniu 8 czerwcowała również ze studentami Wyca 2015 r. w Łódzkim Domu Kultury.
działu Filologicznego UŁ w ramach
Laureatami zostali: ABB Sp. z o.o.,
projektu: Glosariusz wielojęzyczny
firma która współpracuje ze studenz zakresu finansów i rachunkowości
tami Politechniki Łódzkiej w zakresie
wraz z ćwiczeniami i opracowaniem
realizacji m.in.: praktyk i staży stusłownictwa (wg witryny UM).
denckich i absolwenckich, konsultacji
przy tworzeniu programów studiów,
tworzeniu prac dyplomowych i projektów semestralnych na podstawie
procesów realizowanych w firmie.
Pracownicy Firmy pełnią nadzór merytoryczny nad wspólnie realizowanymi projektami naukowo-badawczymi; Airbus Helicopters Polska
Sp. z o.o. Firma współpracując z
Politechniką Łódzką przyczynia się
do realizacji m.in. prac licencjackich
i magisterskich studentów PŁ na kierunkach problemowo związanych
z rozwojem konstrukcji lotniczych.
Wyróżniona firma umożliwia także
łódzkim studentom długoterminowe
staże w swoich fabrykach na terenie
Francji i Niemiec. Wspólne działania
mają na celu wypracowanie innowacyjnych rozwiązań prowadzących do
Postępy Biochemii 61 (3) 2015
Syndrom Tourette’a. Wrodzone
zaburzenia neurologiczne, charakteryzujące się występowaniem licznych tików ruchowych i głosowych,
znane jako syndrom Tourette’a (opisany przez francuskiego neurologa
w 1885 r.), były tematem wiodącym
konferencji zorganizowanej w czerwcu w ogrodach Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego z okazji tygodnia
świadomości syndromu Tourette’a.
W spotkaniu udział wzięli dziennikarze, przedstawiciele instytucji państwowych i pozarządowych oraz wybitni eksperci. Chorzy mają objawy o
różnym nasileniu, od postaci ciężkiej
do zupełnie lekkich, nie wykluczających ich ze społeczności. Zaburzenia
dotykają ok. 1 promila populacji, co w
Polsce daje liczbę kilkudziesięciu tysięcy osób. Za pojawienie się tego zaburzenia odpowiada kombinacja kilkunastu genów. Syndrom Tourette’a
może być również nabyty, pojawia
się na przykład po zakażeniu paciorkowcem. Ambasadorem pacjentów z
zespołem Tourette’a jest chory 19-letni Bartosz Wojtkowski. Organizuje
wykłady i spotkania dla uczniów, nauczycieli, studentów, przedstawicieli
służb mundurowych i innych potencjalnie zainteresowanych; przybliża
im wiedzę o syndromie Tourette’a.
Rozwija swoje pasje, współtworząc
projekty muzyczne ze znajomymi
raperami. Podobnie działa Polskie
Stowarzyszenie Syndrom Tourette’a;
przewodzi mu cierpiący na tę chorobę Maciej Soborczyk. Prowadzi serwis internetowy na temat syndromu:
www.tourette.pl (wg Medexpress).
Ruszył nabór wniosków o dofinansowanie projektów polskich podmiotów w ramach inicjatywy EUREKA.
Pierwsza tura przyjmowania wniosków projektowych została zamknięta w maju br. Termin drugiego naboru wniosków określono na dzień 15
października b.r. Budżet konkursu na
2015 rok wynosi 4 mln zł (po 2 mln zł
na jeden nabór), lecz wysokość dofinansowania projektu EUREKI przyznanego przez NCBR (w PLN) nie
może przekraczać kwoty określającej
udział polskiego partnera w budżecie projektu, wyliczonej na podstawie
danych zawartych w formularzu EUREKA Project Form wg kursu EBC na
dzień otwarcia naboru wniosków (1
EUR = 4,1582 PLN). Więcej informacji
oraz „Zasady dofinansowania przez
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
projektów realizowanych w ramach
Inicjatywy EUREKA” na stronie:
m.ncbr.gov.pl/programy-miedzynarodowe/eureka/aktualności.
Pierwsze konkursy w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny
Rozwój (PO IR). Największe, do tej
pory środki na wsparcie innowacyjnych przedsiębiorców i czas oczekiwania na decyzję skrócony do 60
dni. To walory pierwszego konkursu
ogłoszonego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach PO
Inteligentny Rozwój; prawdziwie
„szybka ścieżka”. NCBR jest pionierem wśród instytucji publicznych w
Polsce, wprowadzającym rynkowy
229
system wsparcia, ze zredukowanym
czasem na wydanie; do 60 dni od złożenia dokumentów. Celem programu jest podniesienie innowacyjności
polskich przedsiębiorstw dzięki wykorzystywaniu rezultatów prac B+R.
Budżet konkursu to 1,6 mld złotych.
Jego adresatami są przedsiębiorcy
spełniający kryteria mikro, małych i
średnich przedsiębiorstw. Mogą ubiegać się o dofinansowanie projektów
obejmujących realizację badań przemysłowych lub prac rozwojowych
nad rozwiązaniami technologicznymi
i produktami, służącymi rozwojowi
prowadzonej działalności gospodarczej oraz wzmacnianiu ich pozycji
konkurencyjnej, o ile przedmiotem
projektu będzie rozwiązanie, wpisujące się w tzw. Krajową inteligentną
specjalizację. Przez większą część
roku przedsiębiorca będzie mógł sam
zdecydować, kiedy złożyć wniosek,
ich nabór będzie prowadzony od 4
maja do 31 grudnia 2015 r. Więcej:
http://www.ncbr.gov.pl/aktualnosci/art,3248,ponad-poltora-miliardazlotych-na-innowacje-w-malych-isrednich-przedsiebiorstwach.html
1 mln € nagrody w konkursie
„Rozważniejsze stosowanie antybiotyków”. Komisja Europejska
przeznaczyła 1 mln € na zademonstrowanie szybkiego testu, dzięki
któremu lekarze będą mogli przepisywać antybiotyki tylko wówczas,
gdy będą potrzebne. W momencie
składania wniosku test powinien być
już gotowy do opracowania. Jest to
jedna z pięciu nagród, które zostaną
uruchomione w 2015 roku w ramach
Horyzontu 2020. Celem Konkursu jest
ograniczenie nadmiernego stosowania antybiotyków u pacjentów z infekcjami górnych dróg oddechowych
i powstrzymania rosnącej oporności
mikroorganizmów na antybiotyki.
Zasady konkursu określają cele, które
muszą zostać spełnione, ale dają całkowitą swobodę opracowania obiecujących i skutecznych rozwiązań. Pomysły mogą zgłaszać indywidualni
naukowcy lub konsorcja. Oczekiwany
test musi być tani, szybki, łatwy w obsłudze, a dla pacjentów nie- lub mało
inwazyjny. Projekty można zgłaszać
do 17 sierpnia 2016 r. Więcej informacji: Krajowy Punkt Kontaktowy
Programów Badawczych UE http://
www.kpk.gov.pl/?p=22314
230
Top 500 Innovators to największy rządowy program wspierania
innowacyjności w nauce. W czwartej
edycji rządowego programu Program
„Top 500 Innovators” konkurowało
319 kandydatów z uczelni, instytutów badawczych, instytutów Polskiej
Akademii Nauk oraz centrów transferu technologii z całej Polski. Po ocenie
formalnej projektów odbyły się rozmowy kwalifikacyjne. Oceniana była
aplikacyjność badań, innowacyjność
prowadzonych projektów, dotychczasowe sukcesy komercjalizacyjne
autorów, motywacja do udziału w
programie, zdolności komunikacyjne
oraz umiejętność współpracy w zespole i znajomość języka angielskiego.
Z grupy aspirujących kandydatów
wyłoniono180 finalistów, z czego 44%
stanowią kobiety. Wśród zwycięzców jest dr Grzegorz Janusz, adiunkt
w Zakładzie Biochemii na Wydziale
Biologii i Biotechnologii UMCS, dr
Jolanta Polak, adiunkt w Zakładzie
Biochemii na Wydziale Biologii i Biotechnologii UMCS, dr Dagmara Kociuba, kierownik Centrum Innowacji
i Komercjalizacji Badań UMCS oraz
adiunkt w Zakładzie Polityki Przestrzennej i Planowania na Wydziale
Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS.
Uczestnicy „Top 500 Innovators”
w 2015 roku wyjadą w pięciu grupach
na 9-tygodniowe programy stażowo-szkoleniowe na Stanford University
w USA (dwie grupy) i University of
Cambridge w Wielkiej Brytanii (dwie
grupy). W ramach ww. programów
wizyt studyjnych i stażów w najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstwach laureaci dowiedzą się jak skutecznie komercjalizować wyniki badań naukowych. Chyba najważniejszą częścią praktycznego kształcenia
jest rozwijanie kompetencji miękkich,
tj. m. in. umiejętności pracy w grupie i multidyscyplinarnym zespole
badawczym, kreatywnego myślenia,
efektywnego podejmowania decyzji,
rozwiązywania konfliktów. Uczestnicy programu będą obserwowali pracę
zagranicznych firm, w których istotną
rolę odgrywa komercjalizacja wyników badań, spotkają się z przedsiębiorcami i przedstawicielami venture
capital. Ten ostatni sposób finansowania jest bardzo młody, zaledwie półwieczny, ale geneza tej formuły go-
spodarczej sięga daleko w przeszłość.
Venture capital określa kapitał wysokiego ryzyka, inaczej private equity; to
wspieranie kapitałem inwestycji nowatorskich lub zagrożonych dużym
ryzykiem.
Program „Top 500 Innovators” jest
adresowany do polskich naukowców
i pracowników centrów transferu
technologii. Wyposaża uczestników
w unikalne kompetencje, pozwalające
im prowadzić innowacyjne badania
naukowe, ukierunkowane na potrzeby odbiorców z założeniem docelowego wprowadzenia produktu badań
na rynek. Do końca bieżącego roku
na staże i szkolenia zagraniczne do
ośrodków naukowych i badawczych
z czołówki rankingu szanghajskiego
(Academic Ranking of World Universities) wyjedzie aż 500 polskich
naukowców i pracowników centrów transferu technologii. Uczestnicy wcześniejszych edycji programu
„Top 500 Innovators” pojechali na
staże na Stanford University i University of California w Berkeley w USA
w Dolinie Krzemowej. Po powrocie
do Polski założyli stowarzyszenie
promujące innowacyjne rozwiązania
w nauce i wspierające ośrodki akademickie w udanych wdrożeniach
wyników prac badawczych. Laureaci
Top 500 zakładają spółki typu start-up i spin-off i mają na swoim koncie
liczne sukcesy, czego przykładem jest
n-LAB dr Marcina Binkowskiego z
Uniwersytetu Śląskiego. Spółka wykonała trójwymiarowe wydruki modeli czaszki ofiary wypadku podczas
przygotowań do pierwszego w Polsce przeszczepu twarzy (wg serwisu
MNiSW).
Finaliści konkursu popularyzatorskiego INTER. W końcu czerwca
2015 r., w budynku Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie,
odbył się finał piątego i jednocześnie
ostatniego konkursu popularyzatorskiego INTER organizowanego przez
Fundację na rzecz Nauki Polskiej w
ramach projektu SKILLS. Każdy z
dziesięciu finalistów konkursu miał
pięć minut na zaprezentowanie swojego interdyscyplinarnego projektu
badawczego. Ich wystąpienia oceniała Kapituła konkursu: prof. Maciej
Żylicz, prezes FNP (Przewodniczący
Kapituły), dr Ilona Iłowiecka-Tańska,
dr Monika Marcinkowska (laureatwww.postepybiochemii.pl
ka czwartej edycji konkursu INTER),
red. Krzysztof Michalski, red. Dorota
Romanowska oraz red. Tomasz Rożek.
Finaliści (Fot. 6) mogli zdobyć nagrody w wysokości: 120 tys. złotych
— I nagroda, 100 tys. złotych — II na-
Zawistowska-Deniziak z Instytutu
Parazytologii im. Witolda Stefańskiego PAN w Warszawie, która zaprezentowała projekt pt. „One tam są
— czyli jak wykryć cichego mordercę”; Igor Zubrycki z Wydziału Elektrotechniki, Elektroniki, Informatyki
plinarnych projektów badawczych
złożyło 235 młodych badaczy. Z tej
grupy eksperci wyłonili 72 finalistów,
spośród których wybrano 45 zwycięzców; na realizację swoich projektów
otrzymali łącznie prawie 4,5 mln złotych. Patronat medialny nad finałem
konkursu sprawowały: Nauka w Polsce PAP, Forum Akademickie oraz
studentnews.pl.
Famelab jest międzynarodowym
konkursem. Zachęca naukowców do
publicznego zabrania głosu. Stają oni
przed jury i publicznością, by w ciągu
3 minut przedstawić swoje pasje badawcze. Konkurs ma znacznie szerszą
wartość, bowiem uczestnicy doskonalą swoje umiejętności prezentacji, a
publiczność zyskuje bezpośredni dostęp do nauki, i to w zrozumiałej formie. Społeczność spoza środowiska
naukowego i badacze mają prawdziwą możliwość rozmowy, kontaktu.
Fot. 6. Finaliści Konkursu INTER.
groda, oraz 80 tys. złotych — III nagroda (80% nagrody jest przeznaczona na realizację zaprezentowanego
projektu badawczego, a 20% nagrody
to indywidualne wsparcie dla laureata), przy czym Członkowie Kapituły
mogli zadecydować o przyznaniu danej nagrody więcej niż jednej osobie.
W tym roku Kapituła konkursu zadecydowała o przyznaniu nagród w
łącznej wysokości 560 000 złotych aż
sześciu finalistom. I nagrodę w wysokości 120 tys. złotych zdobyła Justyna Chałubińska-Fendler z Wydziału
Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, która zaprezentowała
projekt pt. „1000 odcieni szarości —
analiza tekstur w radioterapii raka
płuca”. II nagrodę w wysokości 100
tys. złotych zdobyli: Robert Mysłajek
z Wydziału Biologii Uniwersytetu
Warszawskiego, który zaprezentował
projekt pt. „Jak drapieżniki odgryzają się patogenom?”; Wanda Niemyska z Centrum Nowych Technologii
Uniwersytetu Warszawskiego, która
zaprezentowała projekt pt. „Matematyka mydlanych baniek i zaplątanych
białek”; III nagrodę w wysokości 80
tys. złotych zdobyli: Andrzej Katunin z Wydziału Mechaniczno-Technologicznego Politechniki Śląskiej w
Gliwicach, który zaprezentował projekt pt. „Jak uchronić samolot przed
skutkami uderzenia pioruna?”; Anna
Postępy Biochemii 61 (3) 2015
i Automatyki Politechniki Łódzkiej,
który zaprezentował projekt pt. „Roboterapia, czyli roboty na usługach
terapeutów”. Podczas finału zgromadzona publiczność głosowała na najlepszą jej zdaniem prezentację. Po raz
pierwszy w historii finałów konkursu
INTER dwoje finalistów, Wanda Niemyska i Igor Zubrycki, otrzymało od
zgromadzonej widowni taką samą
liczbę głosów. Prof. Maciej Żylicz,
zadecydował o podwojeniu nagrody,
przyznając każdemu ze zwycięzców
głosowania publiczności po 10 tys.
złotych!
W tym roku do FameLabu zgłosiło się blisko 90 uczestników! Komisja preselekcyjna miała trudne
zadanie wybrania półfinalistów;
zakwalifikowało się do dalszych
etapów Konkursu 25 finalistów, 9
kobiet i 16 mężczyzn. Wśród nich
byli trzej studenci, 7 magistrów, 6
magistrów inżynierów, 6 doktorów,
2 doktorów inżynierów i 1 doktor habilitowany. Przedstawiali oni badania
z różnych dziedzin: od neurobiologii,
przez psychoonkologię, immunochemię i genetykę, biologię polarną,
epidemiologię i kryminalistykę, po
fizykę cząstek elementarnych, inżynierię oprogramowania oraz telekomunikację. Laureatami (Fot. 7) kolejnej polskiej edycji Konkursu zostali:
I miejsce — dr Szymon Drobniak, UJ,
Równik
spako-
Celem Konkursu była popularyzacja nauki, a przede wszystkim rozwój umiejętności
wany w piłeczce
korzystania z jej
ping-pongowej,
zasobów
przez
czyli codzienność
ludzi
młodych.
biologa molekuW konkursie molarnego; II miejgli wziąć udział
sce — Aleksandra
uczestnicy projekKlemba, Uniwertu SKILLS FNP,
sytet Warszawski,
doktoranci, dokKomórka (nowotorzy (do 6 lat po
tworowa) komórce
doktoracie) oraz
(nowotworowej)
absolwenci
stu- Fot. 7. Finaliści Konkursu FameLab 2015.
nierówna; III miejdiów doktorancsce — Aleksandra
kich (do 12 mieZiembińska-Buczyńska, Politechnika
sięcy od uzyskania stopnia doktora).
W pięciu edycjach konkursu INTER
Śląska — Co bakteria je? Wyróżniewnioski na realizację interdyscynie specjalne MNiSW — dr Rafał Mo-
231
stowy, Imperial College London, Czy
grozi nam era bez antybiotyków
i dlaczego tak? Nagroda Specjalna
BASF — Alicja Wolny, Uniwersytet
Wrocławski, Fizykochemiczne oko
chirurga; Aleksandra Klemba, Uniwersytet Warszawski, Jakub Bochiński, Open University, Milton Keynes,
Jak odkryć wnętrze Ziemi bez niszczenia całej planety? Nagroda Publiczności — dr Aleksandra Ziembińska-Buczyńska, Co bakteria je?
FameLab to światowy format
konkursu; od pierwszej edycji podczas Cheltenham Science Festival w
2004 roku stał się jednym z najważniejszych światowych konkursów
z zakresu komunikacji naukowej.
Partnerstwo z British Council ustanowione w 2007 roku sprawiło, że
FameLab zyskał kontekst globalny i
na przestrzeni lat zaczął być organizowany w ponad 20 krajach na całym
świecie, zyskując ogromne uznanie.
W ciągu trzech lat do polskiej edycji
konkursu zgłosiło się blisko 200 naukowców. Polscy finaliści odnieśli
sukces także w międzynarodowym finale w Cheltenham w Wielkiej Brytanii. FameLab w Polsce organizowany
jest przez Centrum Nauki Kopernik i
British Council. Partnerem jest FNP,
a honorowym patronem jest MNiSW
(wg witryny FameLab).
Supertalent 2015 w medycynie. W
tegorocznej, drugiej, edycji konkursu Supertalent 2015 dla wybitnych
młodych lekarzy laureatem został dr
hab. med., prof. nadzw. Bartosz Karaszewski, najmłodszy kierownik uniwersyteckiej kliniki neurologicznej w
Polsce, w Gdańskim Uniwersytecie
Medycznym. Spośród nadesłanych
zgłoszeń wyłoniono 10 kandydatów,
którzy przeszli do drugiej tury i poddani zostali wnikliwej ocenie jury
autorytetów medycznych. Jurorzy
Konkursu oceniali w skali od 1 do
10 osiągnięcia naukowe kandydatów
(m.in. granty, stypendia, publikacje,
nagrody), zaangażowanie w działalność w przestrzeni publicznej
(m.in. działalność charytatywna,
związkowa, w stowarzyszeniach),
perspektywy
dalszego
rozwoju (szanse na wpływy w sektorze
ochrony zdrowia w najbliższych
latach). Laureat jest znakomitym,
232
dynamicznym naukowcem, wno-
szącym nowości do nauki polskiej i
aktywnie angażującym się w międzynarodową współpracę. Prof. Karaszewski jest członkiem Global Young
Academy, został także pierwszym w
historii przewodniczącym Akademii
Młodych Uczonych PAN. Za swoją
pracę habilitacyjną otrzymał Nagrodę Premiera i Nagrodę Ministerstwa
Zdrowia dla najlepszych habilitacji w
kraju.
Drugie miejsce w konkursie otrzymał dr hab. Marek Koziński, kierownik Zakładu Podstaw Medycyny Klinicznej Katedry Kardiologii i Chorób
Wewnętrznych Collegium Medicum
im. L. Rydygiera na Uniwersytecie
Mikołaja Kopernika. Na podium w
pozycji brązowego medalu stanął też
dr hab. n. med. Paweł Szychta, pracujący obecnie jako adiunkt w Klinice Chirurgii Onkologicznej i Chorób
Piersi w Instytucie „Centrum Zdrowia Matki Polki” w Łodzi. Czwarte miejsce zajął dr hab. n. med. prof.
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, Miłosz Parczewski, kierownik
Kliniki Chorób Zakaźnych. Od piątej
do dziesiątej pozycji uplasowali się:
dr med. Agnieszka Mastalerz-Migas,
dr n. med. Filip Marcin Szymański, dr
Michał Grąt, lek. med. Jan Borysowski, dr hab. n. med. Maciej Słodki, dr
n. med. Paweł Rajewski.
Uroczysta gala z udziałem laureatów odbyła się w restauracji Villa
Foksal w Warszawie. Partnerem konkursu była firma Polpharma. Podczas
rozdania nagród prof. Marek Krawczyk, rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, zwracał uwagę,
iż tak znakomitych młodych naukowców z przywódczymi cechami mogą,
i powinny kreować uczelniane koła
naukowe i osoba mentora. W uroczystości uczestniczyli laureaci pierwszej
edycji Konkursu prof. Maciej Banach,
dyrektor Instytutu Centrum Zdrowia
Matki Polki w Łodzi, dr hab. med.
Wojciech Fendler, UM w Łodzi, także
laureat plebiscytu Polacy z Werwą i
dr hab. med. Dominika Nowis, WUM.
Konkurs Supertalent w medycynie kierowany jest do młodych lekarzy, do 39 roku życia, którzy, poza
praktyką kliniczną oraz uznaniem ze
strony środowiska i pacjentów, mają
wybitne osiągnięcia naukowe i/lub
angażują się w działalność w przestrzeni publicznej (wg Puls Medycy-
ny.pl).
Konkurs Złotego Medalu Chemii.
Organizatorzy piątej edycji Konkursu czekają do 16 października b.r. na
prace licencjackie oraz inżynierskie
z zakresu chemii, także z pogranicza
chemii, biologii i fizyki, które mają
walory poznawcze lub aplikacyjne.
W bieżącej edycji Konkursu po raz
pierwszy mogą zostać wyróżnione
prace zakwalifikowane do poniższych kategorii: rolnictwo i żywność,
biotechnologia przemysłowa oraz
materiały zaawansowane. Organizatorem Konkursu jest Instytut Chemii
Fizycznej PAN. Prezes Fundacji na
Rzecz Nauki Polskiej, prof. Maciej
Żylicz objął patronatem honorowym
ten Konkurs. Fundatorem Nagród jest
firma DuPont. Poza nagrodami pieniężnymi dla laureatów Konkursu,
wszystkim finalistom Konkursu organizatorzy zapewniają odbycie stażu
naukowego oraz bezpłatną realizację
badań w projektach krótko-długoterminowych w laboratoriach Instytutu.
Organizatorzy ogłoszą listę finalistów
w listopadzie b.r., a uroczystość zakończenia piątej edycji Złotego Medalu Chemii zaplanowano na grudzień
b.r. w Warszawie. W ubiegłym roku
spośród 50 uczestników Konkursu
wyłoniono zwycięzcę, p. Michała Hamako z Uniwersytetu Warszawskiego, którego praca licencjacka dotyczyła badań katalizy międzyfazowej za
pomocą generacji drugiej harmonicznej. Więcej wiadomości na stronie:
www.zlotymedalchemii.pl.
W finałach 39. Akademickich Mistrzostw Świata w Programowaniu
Zespołowym (ACM-ICPC) studenci z Uniwersytetu Warszawskiego
zdobyli z trzema innym drużynami
trzecie miejsce i otrzymali medal
brązowy. Ekipa wystawiona przez
Uniwersytet Wrocławski rozwiązała
także 9 zadań, tak jak koledzy z UW,
ale studentom ekipy wrocławskiej zajęło to dłuższy czas. To zdecydowało
o 13 miejscu drużyny z Uniwersytetu
Wrocławskiego na równi z ekipą Uniwersytetu z Waterloo. Zespół Uniwersytetu Jagiellońskiego zajął 15 miejsce, rozwiązując 8 zadań. Najlepsza
drużyna (z Petersburga) rozwiązała
trzynaście zadań i razem z trzema
www.postepybiochemii.pl
innymi uczelniami zdobyła złoty meprofesorów Uczelni, zaliczanych do
dal. Przyznano także cztery srebrne i
luminarzy nauki polskiej w XX i w
cztery brązowe medale. Akademickie
początkach XXI w. (siedemdziesiąt
Mistrzostwa w Prograosobowości, w imiennym
mowaniu
Zespołowym
układzie
alfabetycznym).
(ICPC)
organizowane
Oni sprawili, że UŁ
są przez Association for
stał się uczelnią o
Computing Machinery,
ugruntowanej postowarzyszenie informazycji naukowej w
tyków praktyków i teokraju, i poza nim.
retyków. Są to najstarsze,
https://ksiegarnia.
najbardziej prestiżowe i
uni.lodz.pl
największe pod wzglęLuminarze nadem liczby uczestników
uki polskiej w Unizmagania tego typu. Biorą
wersytecie
Łódzw nich udział trzyosobokim.
Antologia
we reprezentacje uczelni
tekstów (Fot. 9), rez całego świata. Oficjalne Fot. 8. Wydawnictwo jubile- daktor: Tomasz Mi-
ków psychologicznych, społecznych
oraz kulturowych. Zebrane teksty
są efektem badań nad zjawiskami
związanymi z postrzeganiem zdrowia, choroby i niepełnosprawności,
a także nad czynnikami
warunkującymi
radzenie sobie w sytuacji występowania problemów
zdrowotnych i zmian w
obrazie własnego ciała.
Publikacja
adresowana
do psychologów, socjologów, pedagogów, lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów, pracowników
socjalnych oraz wszystkich osób zainteresowauszowe UŁ.
Fot. 10. Wydawnictwo UW.
nych społeczno-kulturowyniki dostępne są na
rosław Włodarczyk.
wym kontekstem zdrowia
Wydawnictwo Unistronie ICPC.
i obrazu własnego ciała.
wersytetu Łódzkiego, 2015
Teksty
zebrane
w pierwszej części
Najnowsza
edycja
cena: 40,95 PLN. To szczególksiążki
poświęcone
są analizie spoJournal Citation Rene wydawnictwo zawiera 70
łeczno-kulturowych
uwarunkowań
ports. Indeksy czasotekstów źródłowych pochoobrazu
ciała
i
jego
funkcji
z perpism
odzwierciedlają
dzących z lat 1923–2011, auspektywy
podmiotu
poddawanego
wartość oddziaływania
torstwa znakomitych uczoingerencji medycznej. W drugiej
czasopism w świecie
nych związanych w różnych
części książki przedstawione zostanauki. W 2015 r. wśród
okresach swojej aktywności
ły koncepcje i wyniki badań, które
128
indeksowanych
zawodowej z UŁ. Wybrane
wskazują na związek zdrowia, dupolskich czasopism (w
rozprawy świadczą o różnochowości oraz zjawiska wzrostu poedycji Science) znalazło
rodnych zainteresowaniach
traumatycznego. W zamykającym
się 8 tytułów obecnych
naukowych i pasjach intelekFot. 9. Wydawnictwo jubiletom rozdziale autorzy
na platformie Termedia. uszowe UŁ.
tualnych naukowprezentują koncepcje i
pl. W opublikowanym
ców. Niektóre nich
wyniki badań wskazujązestawieniu najwyższą
do dziś są przywoce na związek zdrowia,
pozycję uzyskał periodyk „Archives
ływane jako historyczne baduchowości oraz zjawiof Medical Science”, który otrzymał
dania o zasadniczym wpłyska wzrostu potrauma2,030 punktu. Sukces odniósł „Jowie na rozwój pewnych dystycznego (http://www.
urnal of Contemporary Brachythecyplin naukowych.
wuw.pl).
rapy”. Czasopismu temu, notowanemu po raz pierwszy, przyznano
aż 1,284 pkt. W zestawieniu znalazły się ponadto „Biology of Sport”,
„Central European Journal of Immunology”, „Folia Neuropathologica”, „Polish Journal of Pathology”, „Postępy Dermatologii i Alergologii/Advances in Dermatology
and Allergology”, „Postępy w Kardiologii Interwencyjnej/Advances
in Interventional Cardiology” (wg
witryny Termedia).
Luminarze nauki polskiej w Uniwersytecie Łódzkim Pro memoria,
autor: Jarosław Kita. Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, 2015, cena:
37,80 PLN (Fot. 8). Na okoliczność
jubileuszu 70-lecia Uniwersytetu
Łódzkiego powstała książka honorująca zmarłych, najwybitniejszych
Postępy Biochemii 61 (3) 2015
Kulturowe oraz spoDziesiątego
marca
łeczne aspekty zdrowia i
2015 roku, Wicepremier
obrazu ciała (Fot. 10). ReRządu RP, Minister Godakcja naukowa: Kamilla
spodarki, Janusz PiechoBargiel-Matusiewicz, Piotr
ciński, z okazji 25-lecia
Tomaszewski, Ewa Pisula,
polskiej
transformacji
Wydawnictwa
Uniwer- Fot. 11. Dyplom dla Profesora wręczył prof. dr hab. Tasytetu
Warszawskiego, Tadeusza Chojnackiego.
deuszowi Chojnackie2015, cena 29,00 zł. Zbiór
mu dyplom (Fot. 11) za
artykułów prezentujących
aktywne propagowanie
problematykę zdrowia i obrazu ciaidei i ducha przedsiębiorczości oraz
ła - na przykładach różnorodnych
zaangażowanie i wkład w rozwój
społeczności osób chorych, np. dziepolskiej gospodarki. Ze szczególci z dysfunkcją słuchu, osoby roznym uznaniem spotkała się dziaważające możliwość wszczepienia
łalność naukowo-komercyjną prof.
implantu ślimakowego, chorzy na
Chojnackiego dotycząca poliprenoli.
reumatoidalne zapalenie stawów,
Serdecznie gratulujemy.
ludzie cierpiący na choroby zapalne jelit — przyjmując perspektywę
Wybór i opracowanie
interdyscyplinarną, ze szczególnym
dr n. przyr. Teresa Wesołowska
uwzględnieniem znaczenia czynni-
233