1 Studia Podyplomowe Egzekucji Administracyjnej

1
Studia Podyplomowe Egzekucji Administracyjnej
POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE W
ADMINISTRACJI
(opracowanie: prof. UWr dr hab. L. Klat-Wertelecka
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski)
1.
-
2.
-
Literatura zalecana:
B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne,
Warszawa 2013, rozdz. XXXI, XXXII, XXXV.
L. Klat-Wertelecka, Egzekucja administracyjna w praktyce, Gdańsk 2013.
L. Klat-Wertelecka, Niedopuszczalność egzekucji administracyjnej, Wrocław 2009,
rozdz. V, www.wuwr.com.pl , teksty online.
Literatura uzupełniająca:
T.
Jędrzejewski, M.
Masternak, P.
Rączka, Administracyjne
postępowanie
egzekucyjne, Toruń 2013;
R. Hauser, A. Skoczylas (red.), Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz,
Warszawa 2012;
P. Przybysz, Postępowanie egzekucyjne w administracji, Warszawa 2011;
System egzekucji administracyjnej, pod red. S. Fundowicza, J. Niczyporuka, J.
Radwanowicz, Warszawa 2004.
......................................................................................................................................
.....
Akty prawne:
Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm.;
- Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania
niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Dz.U. Nr 137,
poz.1541 ze zm.
I POJĘCIE ADMINISTRACYJNEGO POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO
Działania administracji publicznej powinny być skuteczne, w przeciwnym razie
administrowanie byłoby niemożliwe. Urzeczywistnieniu tych założeń służy administracyjne
postępowanie egzekucyjne, które składa się z zespołu czynności organów administracji
publicznej, mających na celu
zapewnienie wykonania obowiązków administracyjnych,
nawet wbrew woli zobowiązanego.
Obowiązek administracyjny to nakaz określonego zachowania, wynikający z
polecenia (aktu administracyjnego) podmiotu wykonującego administrację publiczną,
skierowany
do
obywatela
i
dotyczący
sprawy regulowanej
przepisami
prawa
administracyjnego. Obowiązek
administracyjny
może
mieć
charakter
pieniężny lub
niepieniężny. Obowiązek pieniężny to nakaz zapłaty jakiejś należności, a niepieniężny to
obowiązek
dokonania
lub
zaniechania
jakiejś
czynności albo obowiązek znoszenia
(powstrzymywania się od działania) - np. obowiązek szczepień, obowiązek zaprzestania
prowadzenia działalności, obowiązek szkolny.
Obowiązki
o charakterze administracyjnym (np. zapłacenie podatku, nakaz
rozbiórki budynku, opuszczenie wywłaszczonej nieruchomości) obywatel może wykonać
dobrowolnie. Wówczas nie wszczyna się postępowania egzekucyjnego. Natomiast jeżeli
takiego obowiązku nie chce wykonać dobrowolnie, organy administracji publicznej stosują
wobec niego środki przymusu państwowego, czyli wszczynają egzekucję administracyjną.
2
Wszczęcie administracyjnego postępowania
egzekucyjnego jest
zatem
konsekwencją
niewykonania obowiązku przez zobowiązanego. Egzekucja zmierza do wykonania tego
obowiązku
posługując
się
przymusem
administracyjnym.
Środki
stosowane
w
postępowaniu
egzekucyjnym
nie
są
skierowane
na
wyrządzenie
zobowiązanemu
dolegliwości, ale na osiągnięcie stanu faktycznego zgodnego ze stanem określonym w
decyzji administracyjnej lub w przepisach prawa. Możliwość wykonania obowiązków przy
pomocy przymusu państwowego jest bardzo istotna z punktu widzenia praworządności i
sprawności działania administracji.
Doprowadzenie do przymusowego wykonania obowiązku administracyjnego jest
celem administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to może być:
1) fazą wykonawczą wobec postępowania administracyjnego jurysdykcyjnego (orzekającego),
jeżeli
ktoś
dobrowolnie
nie
wykonał
decyzji
administracyjnej (albo ugody
czy
postanowienia) lub
2)
może być prowadzone bezpośrednio na podstawie przepisów prawnych, gdy przed
egzekucją nie było postępowania orzekającego (wtedy obowiązek wynika nie z decyzji lub
innego aktu administracyjnego, ale bezpośrednio z przepisów prawa).
Egzekucja administracyjna uregulowana została w ustawie z dnia 17 czerwca
1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tekst jednolity: Dz.U. z 2012
r., poz. 1015 (zwana dalej p.e.a.).
Celem egzekucji administracyjnej jest wykonanie obowiązków wynikających z
decyzji lub postanowień właściwych organów lub bezpośrednio z przepisów prawa, jeżeli
należą do właściwości organów administracji rządowej lub jednostek samorządu
terytorialnego. Od tej zasady przepisy szczególne mogą przewidywać wyjątki, przekazując
wykonanie obowiązków administracyjnych na drogę egzekucji sądowej lub poddając inne
– niż administracyjne - obowiązki egzekucji administracyjnej (art. 3 i 4 ustawy o p.e.a.).
UWAGA! Od egzekucji administracyjnej należy odróżnić egzekucję sądową, która jest
uregulowana w kodeksie postępowania cywilnego i służy – co do zasady - przymusowemu
wykonywaniu umów cywilnoprawnych, wyroków sądów, aktów notarialnych.
II. ZAKRES OBOWIĄZYWANIA USTAWY O POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM
Charakteryzując
ustawę,
należy
określić
jej
zakres
przedmiotowy (czego
dotyczy) i podmiotowy (kogo dotyczy). Zakres przedmiotowy ustawy określa art. 1 i 2
ustawy. Zgodnie z art. 1: Ustawa określa:
1) sposób postępowania wierzycieli w przypadkach uchylania się zobowiązanych od wykonania
ciążących na nich obowiązków- pieniężnych lub niepieniężnych,
2) prowadzone przez organy egzekucyjne postępowanie i stosowane przez nie środki przymusu
służące doprowadzeniu do wykonania lub zabezpieczenia wykonania obowiązków
3) sposób i zakres udzielania pomocy obcemu państwu lub korzystania z jego pomocy przy
dochodzeniu należności pieniężnych.
Przedmiotem postępowania egzekucyjnego jest obowiązek o charakterze pieniężnym lub
niepieniężnym. Artykuł 2 określa
rodzaje
obowiązków
podlegających
egzekucji
administracyjnej. Egzekucji administracyjnej podlegają m.in. następujące należności pieniężne:
podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), niepodatkowe
należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy o finansach publicznych, grzywny
i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej, inne należności pieniężne,
jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej,
należności
przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia
zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek, należności pieniężne przekazane do
egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw, należności pieniężne z tytułu udziału
Polski w strukturach UE (zob. art. 2 pkt 8 p.e.a.).
Egzekucji podlegają także obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we
właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do
egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego, obowiązki z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego
3
-
świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej
Inspekcji Pracy, obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych.
Obowiązki
pieniężne polegają na uiszczeniu
określonej sumy pieniędzy.
Natomiast obowiązki niepieniężne mogą polegać na wykonaniu pewnych czynności,
wydaniu rzeczy ruchomej lub nieruchomości, zaniechaniu pewnych czynności lub znoszeniu
itp. Obowiązkami niepieniężnymi są m.in.:
- obowiązek szkolny,
obowiązek szczepienia psa,
obowiązek zwrotu unieważnionego paszportu,
obowiązek utrzymania czystości i porządku na nieruchomości,
obowiązek umożliwienia wykonywania prac geodezyjnych i kartograficznych,
obowiązek wstrzymania prac budowlanych,
rozbiórka budynku i inne.
Zakres podmiotowy
p.e.a. obejmuje z jednej strony organy administracji publicznej,
które stosują przepisy ustawy, a z drugiej - obejmuje osoby fizyczne, prawne, jednostki
organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które są zobowiązane do wykonania
obowiązku.
Biorąc pod uwagę krąg podmiotów, wobec których organy egzekucyjne mogą
prowadzić egzekucję administracyjną, należy stwierdzić, iż zakres podmiotowy ustawy w
tym względzie został określony szeroko. Zgodnie z art.1a pkt 20) zobowiązanym może
być osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej albo osoba
fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o
charakterze niepieniężnym. W zależności od rodzaju obowiązku, jaki zobowiązany ma
wykonać, przewidziane w przepisach egzekucyjnych środki przymusu kierowane są bądź
przeciwko osobie zobowiązanego, bądź przeciwko jego majątkowi. Środki przymusu
przeciwko osobie zobowiązanego stosowane są w nielicznych wypadkach przewidzianych
w ustawie. Nie nadaje to egzekucji charakteru egzekucji personalnej. Środki przymusu
osobistego nie są bowiem środkami zaspokojenia, lecz środkami stosowanymi wobec
zobowiązanego, który nie wykonuje poleceń organu egzekucyjnego (np. grzywna w celu
przymuszenia). W należności pieniężnych wierzyciel może uzyskać swoją należność
poprzez skierowanie środków przymusu w stosunku do majątku zobowiązanego.
Wyłączenia podmiotowe z zakresu obowiązywania ustawy wynikają z art. 14 ustawy,
określającego osoby, wobec których nie stosuje się egzekucji administracyjnej. Egzekucja
administracyjna nie może być prowadzona przeciwko osobom, które korzystają z przywilejów
i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub
powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu organów polskich,
chyba że chodzi o sprawę, w której osoby te podlegają orzecznictwu polskich organów
administracyjnych.
Przeciwko osobom wymienionym wyżej, które podlegają orzecznictwu
organów polskich w rezultacie zrzeczenia się ich przywileju lub immunitetu przez państwo
wysyłające lub odpowiednią organizację międzynarodową, może być prowadzona egzekucja
administracyjna tylko w przypadku wyraźnego zrzeczenia się przywileju lub immunitetu także w
odniesieniu do egzekucji administracyjnej. Jednakże gdy w przypadkach określonych w § 2
prowadzenie egzekucji jest dozwolone, niedopuszczalna jest egzekucja z mienia przeznaczonego
do użytku służbowego ani też stosowanie środków egzekucyjnych w stosunku do osoby
zobowiązanego.
W przypadku wątpliwości co do stosowania tych przepisów organ egzekucyjny
zwraca się do ministra właściwego do spraw zagranicznych, który rozstrzyga w drodze
postanowienia, czy zobowiązany korzysta z immunitetów i przywilejów.
W postępowaniu egzekucyjnym stosuje się przepisy kodeksu postępowania
administracyjnego. Zgodnie z art. 18 p.e.a: „Jeżeli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią
inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu
postępowania administracyjnego” (np. przepisy o wyłączeniu pracownika i organu, o
sporach o właściwość, o obliczaniu terminów, o postanowieniu, zażaleniu, weryfikacji
postanowień, rozpatrywaniu skarg i wniosków).
4
III. PODSTAWA PRAWNA EGZEKUCJI ADMINISTRACYJNEJ
Aby organ egzekucyjny mógł wszcząć egzekucję administracyjną, musi mieć
podstawę prawną do podjęcia tego rodzaju działań. Podstawą do prowadzenia egzekucji
administracyjnej mogą być akty: indywidualne i generalne (art. 3, 3a i 4). Takie akty są
źródłem obowiązków o charakterze administracyjnym.
•
1.
2.
3.
4.
5.
Akty indywidualne to:
decyzje administracyjne (wykonywane są decyzje ostateczne, a nieostateczne
tylko wtedy, gdy nadano decyzji rygor natychmiastowej wykonalności lub jest wykonalna z
mocy prawa),
postanowienia – postanowienia nieostateczne podlegają od razu wykonaniu, z
wyjątkiem przypadków, gdy organ, który wydał postanowienie, wstrzyma jego wykonanie,
ugoda – staje się wykonalna, gdy postanowienie ją zatwierdzające stało się ostateczne,
orzeczenia sądowe lub orzeczenia innych organów – są wykonywane
w trybie
egzekucji administracyjnej wtedy, przepis prawa tak stanowi,
orzeczenia lub inne akty prawne organów obcych państw.
Inne
dokumenty: deklaracje podatkowe, zgłoszenia celne, deklaracje rozliczeniowe z
ubezpieczeń społecznych, informacja o opłacie paliwowej, informacje o dopłatach.
•
Podstawą do prowadzenia egzekucji administracyjnej
mogą być także akty
generalne, takie jak: ustawy, rozporządzenia, przepisy prawa miejscowego. Z aktów
generalnych obowiązki wynikają bezpośrednio, wprost, zatem nie ma potrzeby wydawania
orzeczenia w takiej sytuacji (np. obowiązek szkolny).
IV. PRZEBIEG
POSTĘPOWANIA
EGZEKUCYJNEGO
Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego
•
•
•
•
•
W całym postępowaniu administracyjnym (orzekającym, regulowanym przepisami
k.p.a. oraz
w egzekucyjnym, regulowanym p.e.a.) stosowane są zasady ogólne. Są to
zasady, które mają
obowiązywać we wszystkich stadiach postępowania, stanowiąc
wytyczną dla wszystkich przepisów ustawy.
Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego mają na celu ochronę interesów
zobowiązanego. Mają one moc wiążących wytycznych dla organów administracyjnych. W
literaturze
spotykamy różne klasyfikacje zasad ogólnych. Wynika to z faktu, iż p.e.a.
nie podaje nazw poszczególnych zasad, a jedynie określa ich treść.
W art. 18 p.e.a. sformułowano zasadę pomocniczego stosowania przepisów k.p.a.
w postępowaniu egzekucyjnym (odpowiednie zastosowanie przepisów k.p.a.). Zatem
niektóre zasady k.p.a. mają wprost zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym, np.
zasada szybkości postępowania, zasada prawdy obiektywnej, natomiast inne w węższym
zakresie .
W toku postępowania egzekucyjnego obowiązują następujące zasady ogólne:
zasada
prawnego obowiązku prowadzenia egzekucji, wyrażona w art. 6 p.e.a. W
razie uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku wierzyciel powinien podjąć
czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych,
Zasada stosowania środków przewidzianych w ustawie, określona w art. 7 § 1 p.e.a.
Organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne przewidziane w ustawie,
Zasada celowości, wynikająca z art. 7 § 2 p.e.a. Organ egzekucyjny stosuje środki
egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku;
Zasada
prowadzenia egzekucji w
sposób
najmniej
uciążliwy
dla
zobowiązanego,
sformułowana w art. 7 § 2 p.e.a. Spośród kilku środków egzekucyjnych organ wybiera
środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego,
Zasada uprzedniego zagrożenia, ujęta w art. 15 p.e.a. Egzekucja administracyjna
może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego
5
•
•
•
obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z
zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy
szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie
7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i są
pobierane na rzecz wierzyciela. Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego
powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Koszty te podlegają ściągnięciu w trybie określonym
dla kosztów egzekucyjnych.
Zasada niezbędności postępowania egzekucyjnego , zawarta w art. 7 § 3 p.e.a.
Zakazuje ona stosowania środka egzekucyjnego, gdy egzekwowany obowiązek o charakterze
pieniężnym lub niepieniężnym został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy.
Zasada poszanowania minimum egzystencji, przewidziana w art. 8-10 p.e.a.
Głównym celem tej zasady jest zapewnienie zobowiązanemu, mimo prowadzonej
egzekucji, określonych środków do życia, nauki, wykonywania zawodu, praktyk religijnych
itd. W ustawie
wymienia się szczegółowo przedmioty niepodlegające egzekucji, do
których należą m.in. przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne
dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne
do pełnienia służby lub wykonywania zawodu, zapasy żywności i opału, niezbędne dla
zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni, narzędzia i
inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z
wyłączeniem środka transportu, przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego
lub do wykonywania przez niego zawodu, dokumenty osobiste, po jednej obrączce
zobowiązanego i jego współmałżonka, ordery i odznaczenia oraz przedmioty niezbędne
zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych, a także
przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane znacznie poniżej ich wartości, a
które dla zobowiązanego mają znaczną wartość użytkową, kwoty otrzymane na pokrycie
wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów, kwoty otrzymane jako stypendia,
kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych,
rzeczy służące w
kościołach i innych domach modlitwy do odprawiania nabożeństwa lub do wykonywania innych
praktyk religijnych albo będące obiektami kultu religijnego, choćby były kosztownościami lub
dziełami sztuki.
Za przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny, nie uważa się w
szczególności: mebli stylowych i stylizowanych, telewizorów do odbioru programu w kolorze,
chyba że zobowiązany wykaże, że od roku produkcji telewizora upłynęło więcej niż 5 lat,
stereofonicznych radioodbiorników, urządzeń służących do nagrywania lub odtwarzania obrazu
lub dźwięku, komputerów i urządzeń peryferyjnych, chyba że są one niezbędne zobowiązanemu
do pracy zarobkowej wykonywanej przez niego osobiście, futer ze skór szlachetnych, dywanów
wełnianych i ze skór naturalnych, porcelany, szkła ozdobnego i kryształów, sztućców z metali
szlachetnych, dzieł sztuki (8 § 2 p.e.a.).
Jeżeli zobowiązanym jest rolnik prowadzący gospodarstwo rolne, egzekucji nie podlegają
również zwierzęta, narzędzia i maszyny rolnicze
niezbędne do zapewnienia ciągłości
funkcjonowania gospodarstwa rolnego.
Wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w
przepisach kodeksu pracy. Świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu
emerytalnym podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach. Nie podlegają
egzekucji świadczenia alimentacyjne, świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku
bezskuteczności egzekucji alimentów, zaliczki alimentacyjne, świadczenia rodzinne, dodatki
rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych oraz świadczenia z pomocy społecznej.
Zasada zachowania pewnych względów wobec zobowiązanego. Zgodnie z tą
zasadą
należy
unikać
sprawiania
zobowiązanemu
niepotrzebnych
dolegliwości
i
wyrządzania szkód. Art. 52 § 1 p.e.a mówi, iż : . Jeśli cel egzekucji tego wymaga, organ
egzekucyjny zezwoli pisemnie egzekutorowi na dokonanie czynności egzekucyjnej w dni wolne
od pracy lub w porze nocnej pomiędzy godziną 21 a godziną 7. Egzekutor jest obowiązany
okazać zezwolenie organu egzekucyjnego zobowiązanemu przed przystąpieniem do czynności
egzekucyjnych. Czynności egzekucyjne mogą być dokonywane w porze nocnej tylko w obecności
świadka.
6
•
Zasada niekonkurencyjności form przymusu państwowego, która znalazła odbicie
w art. 16 p.e.a. Zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym nie stoi na
przeszkodzie wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, w sprawach o wykroczenia lub
dyscyplinarnym za niewykonanie obowiązku. Środki te mogą być stosowane niezależnie od
siebie.
Czynności procesowe postępowania egzekucyjnego
Wszczęcie
postępowania
egzekucyjnego.
Wszczęcie
postępowania
egzekucyjnego następuje na wniosek wierzyciela, a jeżeli wierzyciel jest jednocześnie
organem egzekucyjnym – z urzędu. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego powinno być
poprzedzone przesłaniem zobowiązanemu pisemnego upomnienia (art. 15 u.p.e.a.), chyba
że w myśl przepisu szczególnego upomnienie nie jest wymagane, oraz sporządzeniem
tytułu wykonawczego. Organ egzekucyjny wszczyna postępowanie egzekucyjne na wniosek
wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Datą wszczęcia
postępowania egzekucyjnego jest dzień doręczenia organowi egzekucyjnemu tych
dokumentów przez wierzyciela. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym,
przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie
wystawionego.
Wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego powinien spełniać wymogi
przewidziane dla podania – zgodnie z art. 63 k.p.a. Elementy, które powinien zawierać tytuł
wykonawczy, zostały określone w art. 27 § 1 p.e.a. (elementy podmiotowe – oznaczenie
wierzyciela i zobowiązanego oraz przedmiotowe – dotyczące obowiązku oraz inne elementy). We
wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wierzyciel może wskazać środek egzekucyjny.
Wierzyciel powinien wskazać środek egzekucyjny, gdy wniosek dotyczy egzekucji obowiązku o
charakterze niepieniężnym (28 p.e.a.). Jeżeli tytuł wykonawczy dotyczy należności spółki
nieposiadającej osobowości prawnej, w tytule wykonawczym podaje się również imiona i
nazwiska oraz adresy wspólników.
Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód
doręczenia upomnienia, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podaje w tytule
wykonawczym podstawę prawną braku tego obowiązku.
Czynności wstępne organu egzekucyjnego. Organ egzekucyjny bada z urzędu trzy
kwestie:
1)
czy jest właściwym organem w sprawie egzekucji danego obowiązku,
2)
dopuszczalność egzekucji administracyjnej,
3)
prawidłowość
wniosku
o
wszczęcie egzekucji
oraz poprawność
tytułu
wykonawczego.
Organ ten nie jest natomiast uprawniony do badania zasadności (czy słusznie został nałożony) i
wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym – art. 29 § 1 p.e.a.
Jeżeli organ stwierdzi, że nie jest właściwy w sprawie wykonania określonego
obowiązku, a właściwy jest inny organ administracyjny, przekazuje wniosek o wszczęcie
egzekucji wraz z tytułem wykonawczym organowi właściwemu, w trybie przewidzianym w
art. 65 § 1 k.p.a.
Niedopuszczalność
egzekucji
administracyjnej
może
wynikać
z
przyczyn
podmiotowych (np. skierowanie egzekucji przeciwko osobie chronionej immunitetem
dyplomatycznym – art. 14 p.e.a.) lub przedmiotowych (obowiązek powinien być wykonany
w drodze egzekucji sądowej albo wynika z decyzji nieostatecznej).
W
razie
niespełnienia
przez
wniosek
lub
tytuł
wykonawczy
wymogów
formalnych, organ egzekucyjny wzywa wierzyciela do usunięcia braków w terminie 7 dni
(art. 64 § 2 k.p.a. w zw. z art. 18 p.e.a.). Jeżeli obowiązek, którego dotyczy tytuł wykonawczy,
nie podlega egzekucji administracyjnej lub tytuł wykonawczy nie spełnia wymogów określonych
w art. 27 p.e.a., organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji, zwracając tytuł wierzycielowi.
Na postanowienie organu egzekucyjnego o zwrocie tytułu wykonawczego przysługuje
wierzycielowi, niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym, zażalenie.
7
Jeżeli spełnione zostały wszystkie wymogi formalne, organ egzekucyjny nadaje tytułowi
wykonawczemu klauzulę wykonalności. Kolejną czynnością organu egzekucyjnego jest
wybór środka egzekucyjnego. Organ egzekucyjny w egzekucji obowiązku o charakterze
niepieniężnym może zastosować inny środek egzekucyjny niż wskazany przez wierzyciela we
wniosku, jeżeli jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego, a prowadzi bezpośrednio do wykonania
obowiązku. O powyższym organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela
niebędącego
jednocześnie organem egzekucyjnym.
Kolejne czynności organu egzekucyjnego. Organ egzekucyjny podejmuje
działania mające na celu ustalenie sytuacji faktycznej i majątkowej zobowiązanego. W
tym celu może żądać od uczestników postępowania oraz organów administracji udzielenia
informacji i złożenia wyjaśnień.
Organ egzekucyjny może zlecić innemu organowi - tzw. organowi rekwizycyjnemu
wykonanie czynności egzekucyjnych w zakresie składników majątku zobowiązanego
znajdujących się na terenie działania tego organu. Organem rekwizycyjnym jest
organ
egzekucyjny o tej samej właściwości rzeczowej co organ egzekucyjny prowadzący egzekucję,
któremu organ egzekucyjny zlecił wykonanie czynności egzekucyjnych. Organ egzekucyjny
zlecający wykonanie czynności egzekucyjnych
sporządza odpis tytułu wykonawczego
oznaczając cel, któremu ma służyć, i jego liczbę porządkową, a także określa kwotowo zakres
zlecenia. Organ rekwizycyjny wykonuje prawa i obowiązki organu egzekucyjnego w zakresie
zleconych czynności egzekucyjnych (art. 31 § 1 i § 1a ustawy.).
Przystąpienie do czynności egzekucyjnych
wykonawczych (właściwa
egzekucja). Przystępując do czynności wykonawczych organ egzekucyjny lub egzekutor ma
obowiązek okazać zobowiązanemu bez wezwania dokument uprawniający do prowadzenia
egzekucji (art. 31 § 2 p.e.a.). Przed rozpoczęciem czynności egzekucyjnych zobowiązanemu
doręcza się odpis tytułu wykonawczego zaopatrzony w klauzulę wykonalności oraz - przy
egzekucji
obowiązków
niepieniężnych postanowienie
o
zastosowaniu
środka
egzekucyjnego (art. 32 p.e.a.). Gdy egzekucja dotyczy należności pieniężnej, zobowiązanemu
doręcza się zawiadomienie (o zajęciu wynagrodzenia, rachunku bankowego itp.) lub odpis
protokołu zajęcia ruchomości albo wezwanie
do zapłaty należności (przy egzekucji z
nieruchomości). Zobowiązanego należy także pouczyć o przysługującym mu prawie do
wniesienia zarzutu oraz złożenia zażalenia na postanowienie o zastosowaniu środka
egzekucyjnego.
Inne czynności wykonawcze, prowadzone przez egzekutora lub poborcę skarbowego,
mogą się różnić przy poszczególnych środkach egzekucyjnych.
Przeszukanie rzeczy, środków transportu, pomieszczeń oraz schowków
Zgodnie z art. 47 p.e.a. jeżeli cel egzekucji tego wymaga, organ egzekucyjny zarządzi
otwarcie środków transportu zobowiązanego, lokali i innych pomieszczeń zajmowanych przez
zobowiązanego oraz schowków w tych środkach, lokalach i pomieszczeniach. Przeszukania
rzeczy, środków transportu, lokali i innych pomieszczeń oraz schowków dokonuje komisja
powołana przez organ egzekucyjny. Z dokonanych czynności spisuje się protokół. Zakończeniem
czynności jest zabezpieczenie przeszukiwanego środka transportu, pomieszczenia lub lokalu.
Protokół z dokonanych czynności przekazuje się niezwłocznie zobowiązanemu.
Egzekutor może przeszukać odzież na osobie zobowiązanego oraz teczki, walizy i tym
podobne przedmioty, które zobowiązany ma przy sobie, jeżeli egzekucja dotyczy należności
pieniężnej lub wydania rzeczy. Przeszukanie odzieży na osobie zobowiązanego oraz jego teczek,
waliz i tym podobnych przedmiotów poza mieszkaniem, przedsiębiorstwem, zakładem lub
gospodarstwem zobowiązanego może nastąpić tylko na podstawie pisemnego polecenia organu
egzekucyjnego. Egzekutor obowiązany jest okazać polecenie organu egzekucyjnego
zobowiązanemu przed przystąpieniem do czynności egzekucyjnych. Jeżeli w czasie dokonywania
tych
czynności egzekucyjnych
egzekutor zauważy, że zobowiązany oddał poszukiwane
przedmioty swemu domownikowi lub innej osobie do ukrycia, egzekutor może przeszukać odzież
tej osoby oraz jej teczki, walizy i tym podobne przedmioty, jakie ona ma przy sobie.
Przeszukanie odzieży powinno być dokonane tylko przez osobę tej samej płci co osoba
przeszukiwana. Przeszukanie rzeczy dokonywane jest zgodnie z celem tej czynności, z
8
zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez
wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. Jeżeli podczas przeszukania egzekutor natrafi
na dokument opatrzony klauzulą tajności, egzekutor odstępuje od jego egzekucji. Rzeczy,
których posiadanie jest zabronione, przekazuje się właściwemu urzędowi lub instytucji.
Obecność zobowiązanego przy przeszukaniu. Zobowiązany ma prawo być
obecny przy przeszukaniu, a jeżeli zachowuje się niewłaściwie lub przeszkadza w
dokonywaniu czynności egzekucyjnych, egzekutor może upomnieć, a po bezskutecznym
upomnieniu wydalić z miejsca dokonywania czynności egzekucyjnych tę osobę. Na wniosek
zobowiązanego, a także gdy egzekutor uzna to za konieczne, może być przywołany świadek do
obecności przy czynnościach egzekucyjnych. Egzekutor ma obowiązek przywołać co najmniej
dwóch świadków, jeżeli zobowiązany nie może być obecny przy czynnościach egzekucyjnych na
skutek wydalenia z miejsca dokonywania czynności egzekucyjnych lub z innych przyczyn, chyba
że zachodzi obawa, iż wskutek upływu czasu potrzebnego na przywołanie świadków egzekucja
będzie udaremniona. Świadkami mogą być także pełnoletni członkowie rodziny i domownicy
zobowiązanego. Świadkowie nie otrzymują wynagrodzenia.
Przy czynnościach egzekucyjnych mogą brać udział organy pomocnicze i
asystujące (art. 46 i 50 u.p.e.a.).
Po zakończeniu czynności egzekucyjnych egzekutor sporządza protokół, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej. Protokół powinien zawierać (art. 53 § 1 p.e.a.):
1) oznaczenie miejsca, czasu i rodzaju czynności,
2) imiona i nazwiska osób uczestniczących w czynności,
3) sprawozdanie z przebiegu czynności,
4) zgłoszone przez obecnych wnioski i oświadczenia,
5) podpisy obecnych lub wzmiankę o przyczynie braku podpisów,
6) podpis egzekutora.
Odpis protokołu doręcza się niezwłocznie zobowiązanemu.
V. PRZERWANIE TOKU POSTĘPOWANIA
EGZEKUCYJNEGO
W toku czynności egzekucyjnych mogą zaistnieć okoliczności uzasadniające
czasowe zaniechanie prowadzenia postępowania egzekucyjnego, a niekiedy prowadzące
nawet do zaprzestania prowadzenia egzekucji w ogóle. Przeszkody nietrwałe prowadzą do
zawieszenia postępowania (czasowego przerwania tego postępowania), a trwałe - do jego
umorzenia (zakończenia postępowania bez osiągnięcia jego celu).
•
Zawieszenie postępowania
Przy zawieszeniu postępowania przeszkody mają charakter przejściowy, a więc istnieje
możliwość ich usunięcia. Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu (art. 56 p.e.a.):
1) w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na
raty spłat należności pieniężnej,
2) w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego,
3) w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego
przedstawiciela ustawowego,
4) na żądanie wierzyciela,
5) w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego, dotyczącego obowiązku o charakterze niepieniężnym
może nastąpić tylko w przypadkach, gdy nie zagraża to interesowi społecznemu. W sprawie
zawieszenia postępowania egzekucyjnego
organ
egzekucyjny
wydaje
postanowienie.
Sformułowanie „w sprawie” oznacza, że wszelkie kwestie związane z zawieszeniem organ
rozstrzyga postanowieniem (zawiesza i odwiesza postępowanie). Na postanowienie organu
egzekucyjnego o zawieszeniu postępowania lub o odmowie zawieszenia tego postępowania służy
zażalenie.
W przypadku zawieszenia postępowania egzekucyjnego pozostają w mocy dokonane
czynności egzekucyjne. Organ egzekucyjny może jednak uchylić dokonane czynności
egzekucyjne, jeżeli to jest uzasadnione ważnym interesem zobowiązanego, interes wierzyciela
9
nie stoi temu na przeszkodzie, a osoby trzecie na skutek tych czynności nie nabyły praw. Na
postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie uchylenia czynności egzekucyjnych przysługuje
zażalenie
zobowiązanemu
oraz
wierzycielowi
niebędącemu
jednocześnie
organem
egzekucyjnym.
Podjęcie zawieszonego postępowania. Po ustaniu przyczyn zawieszenia organ
egzekucyjny podejmuje zawieszone postępowanie egzekucyjne. W razie zawieszenia
postępowania z przyczyny określonej w art. 56 § 1 pkt 2 (śmierć zobowiązanego), organ
egzekucyjny podejmie zawieszone postępowanie, gdy organ ten zostanie zawiadomiony przez
wierzyciela o ustaleniu według przepisów prawa cywilnego spadkobierców zmarłego
zobowiązanego, na których przeszedł egzekwowany obowiązek, lub osób, na których rzecz
zostały uczynione zapisy windykacyjne. Wierzyciel może również, nie czekając na sądowe
stwierdzenie nabycia spadku, wskazać osobę, którą uważa za spadkobiercę zmarłego
zobowiązanego, odpowiedzialną za egzekwowany obowiązek. Jednakże organ egzekucyjny
obowiązany jest zastosować się do postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, jeżeli
postanowienie to zostanie mu złożone przed zakończeniem postępowania egzekucyjnego. Jeżeli
szczególne przepisy przewidują wydanie przez wierzyciela decyzji o odpowiedzialności za
zmarłego zobowiązanego innej osoby, jako spadkobiercy, organ egzekucyjny może podjąć
postępowanie egzekucyjne, zawieszone z przyczyny określonej w art. 56 § 1 pkt 2, po wydaniu
takiej decyzji.
Jeżeli zawieszenie nastąpiło na wniosek wierzyciela, powinien on złożyć wniosek
o podjęcie postępowania, gdy ustana przyczyny zawieszenia. W przeciwnym wypadku po
upływie 12 miesięcy od dnia złożenia żądania zawieszenia postępowania zostanie ono
umorzone.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego1
•
A. Istota umorzenia postępowania
Postępowanie egzekucyjne wszczynane jest i prowadzone w celu przymusowego
doprowadzenia do wykonania obowiązku przez zobowiązanego. W toku postępowania może
powstać
sytuacja, gdy osiągnięcie zasadniczego celu postępowania staje się niemożliwe,
wówczas postępowanie ulega umorzeniu. „Umorzenie postępowania”
oznacza w j. polskim
„zaniechanie postępowania”2. To zaniechanie postępowania oznacza przerwanie jego biegu na
skutek
wystąpienia trwałych przyczyn uniemożliwiających dalsze
prowadzenie
tego
postępowania. Trwałe przyczyny mogą mieć charakter pierwotny, tzn. istniały jeszcze przed
wszczęciem postępowania, ale je przeoczono lub nie były znane. W tej sytuacji postępowanie w
ogóle nie powinno być wszczęte. Natomiast, gdy przyczyny umorzenia powstają dopiero w toku
postępowania, mają charakter wtórny. W pierwszym przypadku z powodu braku informacji
rozpoczęto postępowanie, w którym nie można zrealizować celu zasadniczego, a w przypadku
drugim po wszczęciu postępowania nastąpiły zdarzenia stanowiące przyczynę umorzenia
postępowania.
B. Przesłanki umorzenia administracyjnego postępowania egzekucyjnego
Postępowanie
egzekucyjne w administracji
podlega umorzeniu w przypadku
zaistnienia przesłanek z art. 59 § 1p.e.a. Są to przesłanki, będące przeszkodami zarówno natury
prawnej, jak i faktycznej. Postępowanie egzekucyjne umarza się obligatoryjnie:
1)
jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania,
2)
jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu
albo jeżeli obowiązek nie istniał,
1
Szerzej: L. Klat-Wertelecka, Umorzenie administracyjnego postępowania egzekucyjnego, [w:] System
egzekucji administracyjnej, pod red. S. Fundowicza, J. Niczyporuka, J. Radwanowicz Warszawa 2004, s. 275288.
2
Nowy Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2002, s.1081.
10
3)
jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku
wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z
przepisu prawa,
4)
gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być
prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego,
5)
jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny,
6)
w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą
zmarłego,
7)
jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są
niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył
na wierzycielu,
8)
jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało
podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania,
9)
na żądanie wierzyciela,
10)
w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.
Fakultatywne umorzenie przewiduje art. 59 § 2, stanowiąc, iż: „Postępowanie egzekucyjne może
być umorzone w przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym
należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne”.
Liczny katalog przesłanek umorzenia daje możliwość klasyfikowania ich w grupy na podstawie
różnych kryteriów. W literaturze przedstawiany jest podział przyczyn umorzenia postępowania
na :
- przyczyny o charakterze nieprzemijającym (wykonanie obowiązku, jego umorzenie,
nieistnienie obowiązku, niedopuszczalność egzekucji ze względu na osobę lub przedmiot) oraz
- przyczyny przemijające, czyli takie, które mogą ustać (zobowiązany nie posiada majątku,
wierzyciel nie żąda podjęcia zawieszonego na jego wniosek postępowania).
Inna klasyfikacja przesłanek warunkujących umorzenie postępowania to podział na :
- przesłanki merytoryczne, czyli takie, które dotyczą egzekwowanego obowiązku (obowiązek
został wykonany lub wygasł np. na skutek śmierci zobowiązanego, jeśli był to obowiązek natury
osobistej) i
- przeszkody mające charakter formalny (niemożność stosowania egzekucji wobec danej osoby,
brak uprzedniego upomnienia).
Wśród podstaw umorzenia postępowania są takie, które dotyczą zarówno egzekucji
należności pieniężnych, jak i niepieniężnych oraz takie przesłanki, które powodują umorzenie
wyłącznie egzekucji należności pieniężnych (nieuzyskanie w postępowaniu egzekucyjnym
dotyczącym należności pieniężnej kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne) lub dotyczą
jedynie egzekucji
prowadzonej w zakresie obowiązków niepieniężnych (obowiązek o
charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny).
Należy podkreślić, że „przypadki umorzenia postępowania [...] muszą być traktowane jako
wyjątki od zasady, co oznacza, że mogą podlegać wyłącznie wykładni dosłownej oraz
ścieśniającej, a w żadnym razie nie podlegają wykładni rozszerzającej”3 .
Przyczyny umorzenia postępowania są
w znacznej części
przyczynami
uzasadniającymi zgłoszenie zarzutów przez zobowiązanego (art. 33 p.e.a.).
Administracyjne postępowanie egzekucyjne powinno zostać umorzone, gdy wystąpi
chociaż jedna z omówionych niżej przesłanek.
3.1. wykonanie obowiązku przed wszczęciem postępowania
Jeżeli obowiązek został spełniony przed złożeniem wniosku przez wierzyciela o wszczęcie
postępowania lub przed wszczęciem postępowania z urzędu przez organ egzekucyjny, a mimo to
organ ten wszczął postępowanie egzekucyjne, to staje się ono bezprzedmiotowe, ponieważ nie
można już zmuszać zobowiązanego do wykonania zrealizowanego przez niego obowiązku.
Organ egzekucyjny może dowiedzieć się o tym po wniesieniu przez zobowiązanego zarzutu w
sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego (art. 33 pkt1p.e.a.).
Podobna sytuacja występuje w przypadkach określonych w pkt 2 (umorzenie,
wygaśnięcie, nieistnienie obowiązku). Różnica polega jednak na tym, że nie zawsze okoliczności
3
J. Borkowski, [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, R. Mastalski, J. Zubrzycki, Ordynacja podatkowa. Komentarz,
Wrocław 2013, s. 910.
11
wymienione w tym punkcie istnieją przed wszczęciem postępowania. Zdarza się, że umorzenie
obowiązku następuje w czasie trwania postępowania egzekucyjnego albo, że nieistnienie
obowiązku zostanie stwierdzone dopiero po wszczęciu postępowania.
3.2.niewymagalność obowiązku, jego umorzenie lub wygaśnięcie z innego powodu albo
nieistnienie obowiązku
1.Niewymagalność obowiązku
oznacza, że nie nadszedł jeszcze czas
egzekwowania obowiązku. Obowiązek nie jest wymagalny w sytuacji, gdy decyzja
administracyjna
nakładająca obowiązek jest nieostateczna, a nie nadano jej rygoru
natychmiastowej wykonalności ani nie jest wykonalna z mocy prawa.
3.
Okoliczności - umorzenie obowiązku lub wygaśnięcie z innego powodu stanowią
merytoryczne
przesłanki niedopuszczalności egzekucji. Podstawowym sposobem realizacji
zobowiązaniowych stosunków prawnych, zarówno w prawie administracyjnym jak i w prawie
cywilnym, jest zaspokojenie wierzyciela prowadzące do ich wygaśnięcia. Wykonanie obowiązku
przez zobowiązanego powoduje, że cel stosunku zobowiązaniowego zostaje zrealizowany, a to
prowadzi do zaniku więzi prawnej łączącej wierzyciela i zobowiązanego. Wykonanie obowiązku
jest zasadniczą, lecz nie jedyną przesłanką jego wygaśnięcia. Na przykład wygaśnięcie
zobowiązania podatkowego może nastąpić nie tylko przez zapłatę podatku, lecz także przez jego
przedawnienie i umorzenie. Pierwszy sposób wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest
wygaśnięciem efektywnym, natomiast przedawnienie i umorzenie prowadzą do zakończenia
stosunku prawnego i do jego wygaśnięcia, ale nie realizują jego celu (jest to wygaśnięcie
nieefektywne).
Wygaśnięcie obowiązku na skutek przedawnienia oznacza, że pomimo niezrealizowania
żądania wierzyciela stosunek zobowiązaniowy przestaje istnieć z mocy prawa.
Instytucją o charakterze wyjątkowym jest umorzenie obowiązku, gdyż zasadą jest
wykonywanie obowiązków, a nie zwalnianie z nich. Umorzenie zaległości podatkowej przewiduje
np. Ordynacja podatkowa.
Przepis art. 59 §1 pkt 2 p.e.a. stanowi, że postępowanie egzekucyjne podlega
umorzeniu między innymi w sytuacji, gdy egzekwowany obowiązek wygasł „z innego powodu”.
Sytuacja taka wystąpi w przypadku, gdy np. uchylona zostanie decyzja administracyjna, która
stanowiła podstawę wystawienia tytułu wykonawczego, a to spowoduje, że przestanie istnieć
podstawa prawna egzekwowanego obowiązku.
3. Nieistnienie obowiązku jako przesłanka umorzenia postępowania egzekucyjnego
jest następstwem okoliczności, które nastąpiły po wystawieniu tytułu wykonawczego
(zakładając, że wierzyciel wystawiając t.w. był pewien, że obowiązek istnieje). Obowiązek o
charakterze publicznoprawnym nie będzie istniał np. w przypadku, gdy został określony w
decyzji administracyjnej, a decyzja ta została wyeliminowana z obrotu prawnego
po
wystawieniu tytułu wykonawczego. Wynika to z faktu, iż zgodnie z art. 29 §1 p.e.a. organ
egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego
tytułem wykonawczym. Jeżeli organ egzekucyjny, badając dopuszczalność egzekucji w trybie
art. 29 p.e.a., stwierdziłby nieistnienie obowiązku, wówczas nie wszcząłby postępowania
egzekucyjnego.
3.3.określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z
decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa
Organ egzekucyjny ma obowiązek doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanego
obowiązku określonego w tytule wykonawczym, który jest dokumentem urzędowym
wystawionym przez wierzyciela, stwierdzającym istnienie i wymagalność obowiązku. Tytuł
wykonawczy może być wystawiony przez organ egzekucyjny, jeżeli jest on jednocześnie
wierzycielem i z urzędu przystępuje do egzekucji administracyjnej (art. 26 § 4 p.e.a.). Jednym z
elementów prawidłowo wystawionego tytułu wykonawczego jest określenie treści podlegającego
egzekucji obowiązku, podstawy prawnej tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest
wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej – także określenie jej wysokości,
12
terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz
rodzaju i stawki tych odsetek.
Określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z
aktu indywidualnego lub generalnego, jest przesłanką umorzenia o charakterze formalnym,
dotyczy bowiem naruszenia przepisów procesowych w samym postępowaniu egzekucyjnym.
Przyczyną umorzenia postępowania jest w tym przypadku błąd co do przedmiotu postępowania
egzekucyjnego, polegający na przymusowym wykonywaniu obowiązku innej treści, niż
obowiązek określony w akcie indywidualnym lub generalnym, stanowiącym podstawę egzekucji
administracyjnej4. Błąd ten może dotyczyć zarówno rodzaju egzekwowanego obowiązku, jak i
innych jego cech – np. wysokości należności pieniężnej, stawki odsetek (np. z doręczonej
decyzji wynika, że zaległość podatkowa dotyczy innego okresu, niż zostało to określone w tytule
wykonawczym lub tytuł wykonawczy wystawiono na inną należność podatkową, niż określała to
decyzja podatkowa).
3.4. błąd co do osoby zobowiązanego lub niemożność prowadzenia
osobę zobowiązanego
egzekucji ze względu na
1.Istnienie zobowiązanego jest warunkiem prowadzenia egzekucji. Zgodnie z art.1a
pkt 20 p.e.a. zobowiązanym może być osoba prawna albo jednostka organizacyjna
nieposiadająca osobowości prawnej albo osoba fizyczna , która nie wykonała w terminie
obowiązku o charakterze pieniężnym lub obowiązku o charakterze niepieniężnym. Do określenia
zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych zobowiązanego stosuje się art.30 k.p.a.
Stwierdzenie posiadania zdolności prawnej jest istotne, bo tylko jednostka, która ma zdolność
do tego, żeby być podmiotem praw i obowiązków, może być zobowiązanym. Natomiast od
posiadania zdolności do czynności prawnych zależy skuteczność prawna czynności procesowych
podejmowanych w postępowaniu egzekucyjnym przez zobowiązanego (chociaż środki
egzekucyjne mogą być stosowane również wobec osób niemających tej zdolności)5. W tym
zakresie należy stosować odpowiednio przepisy k.p.a. dotyczące przedstawicieli ustawowych.
Artykuł 59 § 1 pkt 4 p.e.a. obejmuje dwie przyczyny umorzenia. Pierwsza z nich
zachodzi w sytuacji, gdy egzekucję skierowano przeciwko osobie, która nie jest zobowiązanym.
Zatem w istotny sposób naruszono przepisy procesowe, kierując egzekucję przeciwko
niewłaściwemu podmiotowi. Błąd co do osoby zobowiązanego oznacza błąd co do tożsamości
osoby, wobec której prowadzi się egzekucję. „Klasycznymi przykładami trafnego zastosowania
tego przepisu jest sytuacja prowadzenia egzekucji przeciwko osobie innej, aniżeli zobowiązany,
chociaż noszącej to samo imię i nazwisko lub też skierowanie egzekucji do spółki o nazwie „X”,
podczas gdy decyzja nakładająca obowiązek dotyczyła przedsiębiorstwa państwowego
nazywającego się również „X” (Wyrok NSA z dnia 29 grudnia 1998 r., IIISA 2801/97).
Przepis art. 59 §1 pkt 4 nie stanowi natomiast podstawy do umorzenia postępowania
ze względu na prowadzenie egzekucji administracyjnej z
rzeczy lub praw majątkowych,
należących do osoby trzeciej. Osoba ta może dochodzić swoich praw, występując do organu
egzekucyjnego z żądaniem wyłączenia tych rzeczy lub praw majątkowych spod egzekucji (art.
38 p.e.a.). Na postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie odmowy wyłączenia spod
egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego, osobie trzeciej przysługuje zażalenie. Na ostateczne
postanowienie w sprawie odmowy wyłączenia osobie tej służy powództwo przeciwegzekucyjne o
zwolnienie
zajętego przedmiotu od egzekucji (art. 841 k.p.c.). Zwolnienie to polega na
ustanowieniu przez sąd zakazu prowadzenia konkretnej egzekucji co do przedmiotu, którego
wyłączenie powód uzyskał oraz uchylenie skutków procesowych zajęcia6.
2.Drugą przyczyną umorzenia postępowania wymienioną w punkcie 4 jest niemożność
prowadzenia egzekucji ze względu na osobę zobowiązanego. Jest to odmienna przesłanka od
pierwszej. W tym przypadku tożsamość zobowiązanego została określona prawidłowo, zarówno
4
T. Jędrzejewski, M. Masternak, P. Rączka, Administracyjne postępowanie egzekucyjne, Toruń 2002, s.239240.
5
B. Adamiak, J. Borkowski, Polskie postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 1998,
s.407.
6
J. Jankowski [w:] K. Piasecki (red.), K.p.c. Komentarz, t. II, Warszawa 2000, s. 1019.
13
w akcie stanowiącym podstawę wystawienia tytułu wykonawczego, jak i w tytule wykonawczym,
nie ma błędu co do tożsamości osoby lub błędu co do określenia podmiotu, wobec którego
prowadzona jest egzekucja administracyjna. Jednak nie jest możliwe prowadzenie egzekucji ze
względu na osobę zobowiązanego, ze względu na wyłączenie zawarte w art. 14 pea (tzw.
immunitet egzekucyjny).
Od zasady, że egzekucję administracyjną stosuje się wobec podmiotów wymienionych
w art.1a
pkt 20, ustawa wprowadza pewne wyjątki. Są to przesłanki uniemożliwiające
prowadzenie egzekucji administracyjnej ze względu na status podmiotów, do których miałaby
być skierowana egzekucja. Nie można prowadzić egzekucji administracyjnej przeciwko osobom,
które korzystają z przywilejów oraz immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym
przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe nie podlegają
orzecznictwu organów polskich (art. 14 p.e.a.). Jeśli osoby te podlegają orzecznictwu organów
polskich, lecz właściwe państwo lub organizacja międzynarodowa nie zrzekły się przywileju lub
immunitetu dyplomatycznego w zakresie egzekucji administracyjnej, to egzekucja również nie
może być prowadzona wobec tych osób.
Niemożność prowadzenia egzekucji wobec pewnych kategorii osób może wynikać
także z przepisów szczególnych (np. art.153§1, 153a p.e.a.).
3.5.niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym
Obowiązek o charakterze niepieniężnym
to obowiązek polegający na spełnieniu
świadczenia innego niż pieniężne lub na podjęciu określonej czynności bądź określonego
zachowania7. Przymusowemu wykonaniu w trybie egzekucji administracyjnej podlegają
obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji
rządowej i samorządu terytorialnego8 lub przekazane do egzekucji administracyjnej na
podstawie przepisu szczególnego (art. 2 §1 pkt 3). Egzekucję stosuje się także do obowiązków z
zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a
także innego świadczenia
przysługującego pracownikowi, nakładanych
w drodze decyzji
organów Państwowej Inspekcji Pracy (art. 2 § 1 pkt 4).
Obowiązek niewykonalny to taki obowiązek, którego adresat jest
trwale pozbawiony
możliwości wykonania pewnych czynności, zaniechania określonych działań, wydania rzeczy
ruchomej lub wykonania innych obowiązków. Jeżeli obowiązek wynika z decyzji
administracyjnej, to jego niewykonalność może zaistnieć zarówno po wydaniu decyzji, jak i
przed
jej wydaniem. Niewykonalność decyzji po jej
wydaniu oznacza, iż decyzja jest
bezprzedmiotowa, co stanowi – zgodnie z art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a. – przesłankę stwierdzenia
wygaśnięcia decyzji. Niewykonalność decyzji o charakterze trwałym, istniejąca w dniu jej
wydania, jest
przesłanką stwierdzenia nieważności decyzji (art. 156 § 1 pkt 5 k.p.a.).
Niewykonalność decyzji może mieć charakter trwały lub czasowy. Czasowa niewykonalność
obowiązku prowadzi do odroczenia
terminu wykonania obowiązku, natomiast trwała –
ujawniona w toku postępowania egzekucyjnego - do umorzenia tego postępowania.
Niewykonalność obowiązku wynikającego z decyzji może mieć charakter
niewykonalności prawnej oraz niewykonalności faktycznej9. Według orzeczenia NSA z 13 lutego
1986 r. (III SA 1146/85, ONSA 1986, nr 1, poz.12, s. 73-74): „trwała niewykonalność decyzji w
rozumieniu art. 156 § 1 pkt 5 k.p.a. zachodzi wówczas, gdy czynności składające się na treść
obowiązków i uprawnień zawartych w decyzji są niewykonalne z przyczyn technicznych lub
prawnych tkwiących w ich naturze”.
Nie stanowią powodu niewykonalności obowiązku wynikającego z decyzji (a zatem
także obowiązków, wynikających z innych aktów: indywidualnych lub generalnych) przeszkody
ekonomiczne, finansowe, ani trudności techniczne. NSA w wyroku z dnia 20 grudnia 1984 r. (I
SA 804/84, ONSA 1984, nr 2, poz. 123) zauważył, że: „Względy ekonomiczne i finansowe,
7
E. Bojanowski, J. Lang, Postępowanie administracyjne. Zarys wykładu, Warszawa 1999, s. 139.
Przykłady: Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 16, poz.78 ze
zm.) określa obowiązek rekultywacji gruntu, Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach (Dz.U.Nr 132, poz. 622 ze zm.) nakłada obowiązek utrzymania czystości i porządku na
nieruchomości (art.5 ust. 1).
9
B. Adamiak, Wadliwość decyzji administracyjnej, Wrocław 1986, s. 147.
8
14
utrudniające wykonanie decyzji nakazującej doprowadzenie natężenia hałasu na stanowiskach
pracy do stanu zgodnego z prawem, nie mogą być uznane za przesłankę niewykonalności
decyzji.”
NSA w wyroku z 15 czerwca 1999 r. (IV SA 505/96) stwierdził, że: wykonanie
nałożonego decyzją obowiązku rozbiórki samowolnie wzniesionych fundamentów punktowych
pod budynek letniskowy w sytuacji, gdy przed wydaniem decyzji nakazującej likwidację
fundamentów - na fundamentach tych wzniesiony został budynek, co do którego nie orzeczono
dotychczas rozbiórki, jest niewykonalne. Bez podjęcia przez organ działań w celu wszczęcia
postępowania w sprawie nakazania rozbiórki budynku wzniesionego na działce, niemożliwe
będzie - w znaczeniu prawnym - doprowadzenie do likwidacji samowolnie wzniesionego na
działce obiektu budowlanego.
Jeżeli zatem obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny i jest to
niewykonalność trwała, organ egzekucyjny powinien umorzyć postępowanie egzekucyjne.
3.6.śmierć zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego
Artykuł 59 § 1 pkt 6 p.e.a. dotyczy sytuacji, gdy śmierć zobowiązanego nastąpiła po
wszczęciu postępowania egzekucyjnego. Śmierć zobowiązanego w trakcie postępowania
egzekucyjnego spowoduje umorzenie tylko wtedy, gdy obowiązek ma charakter osobisty i nie
może go za zobowiązanego wykonać inna osoba (np. obowiązek poddania się szczepieniom
ochronnym). Jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zobowiązanego, tzn. może być
wykonany przez inny podmiot, śmierć zobowiązanego prowadzi do zawieszenia postępowania
(art. 56 § 1 pkt 2 p.e.a.). Podstawą umorzenia postępowania egzekucyjnego w przypadku
śmierci zobowiązanego jest niedopuszczalność prowadzenia postępowania, bowiem nie może
istnieć postępowanie, jeżeli zabraknie w nim chociażby jednego z podmiotów.
3.7.niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanie niedopuszczalnego środka
egzekucyjnego albo niedoręczenie zobowiązanemu upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył
na wierzycielu,
1. Punkt 7 obejmuje trzy różne przyczyny umorzenia. Pierwsza z nich zachodzi w
sytuacji, gdy egzekucja administracyjna jest niedopuszczalna. Niedopuszczalność egzekucji
może nastąpić z różnych przyczyn: mogą to być zarówno przyczyny przedmiotowe jak i
podmiotowe. Niedopuszczalność egzekucji ze względów przedmiotowych występuje wtedy, gdy
dany obowiązek jest wykonywany w trybie egzekucji sądowej, gdy obowiązek wynika z decyzji
nieistniejącej w obrocie prawnym lub gdy jego podstawą jest decyzja nieostateczna10.
Niedopuszczalność egzekucji administracyjnej zachodzi wówczas, gdy wykonanie tytułu
wykonawczego nie należy do administracyjnych organów egzekucyjnych, co nastąpi w sytuacji,
gdy tytuł wykonawczy został wydany w innym postępowaniu, a jego wykonanie, na mocy
przepisów szczególnych, nie zostało przekazane na drogę egzekucji administracyjnej.
Niedopuszczalna jest także egzekucja administracyjna w przypadku, gdy wierzycielowi
przysługuje prawo wyboru między
trybem egzekucji administracyjnej a innym trybem
(egzekucji sądowej) i podmiot ten skorzystał z innego trybu11. Ograniczenia w dopuszczalności
egzekucji ze względu na jej przedmiot pojawią się także w sytuacji, gdy egzekucja została
skierowana do przedmiotu albo prawa, które nie podlegają egzekucji na podstawie przepisów
ustawy p.e.a. (art. 8, 8a, 9, 10) oraz na podstawie przepisów szczególnych. Jeżeli organ
egzekucyjny na podstawie art.13 p.e.a. zwolni z egzekucji określone składniki majątkowe
zobowiązanego, to prowadzenie egzekucji z tych rzeczy jest niedopuszczalne. Nie jest także
dopuszczalna egzekucja administracyjna w przypadku, gdy wniosek o wszczęcie egzekucji z
nieruchomości zostanie zgłoszony przed upływem 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się
postanowienia o umorzeniu egzekucji z tej nieruchomości (art. 111k p.e.a.).
Podmiotowe ograniczenia w dopuszczalności egzekucji oznaczają
zakaz
prowadzenia
egzekucji w stosunku do określonych osób. Niedopuszczalność egzekucji ze względu na
osobę zobowiązanego zachodzi w stosunku do osób
korzystających z
przywilejów i
10
11
B. Adamiak, J. Borkowski, Polskie..., s. 424.
J. Jagieła [w:] K. Piasecki (red.), op. cit., s. 951.
15
immunitetów dyplomatycznych, które nie podlegają orzecznictwu polskich organów
administrujących (art. 14 p.e.a.).
Z immunitetu dyplomatycznego korzystają szefowie
przedstawicielstw dyplomatycznych w osobach ambasadorów, nuncjuszy, posłów, ministrów,
charges d`affaires, personel dyplomatyczny (radcowie ambasady, sekretarze), inne osoby,
których przywileje przewidują ustawy,
umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje
międzynarodowe – głowa państwa obcego, prezes rady ministrów, minister spraw
zagranicznych, członkowie misji dyplomatycznych, przedstawiciele ONZ, Unii Europejskiej12.
2.Zastosowanie niedopuszczalnego środka egzekucyjnego jest kolejną przesłanką umorzenia
postępowania. W postępowaniu egzekucyjnym obowiązują zasady
ogólne, wyznaczające
uprawnienia zobowiązanego a jednocześnie obowiązki organu egzekucyjnego. Przy wyznaczaniu
środka egzekucyjnego organ kieruje się kilkoma zasadami ogólnymi, określonymi w art. 7 p.e.a.
Artykuł 7 § 1 p.e.a. określa zasadę stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w
ustawie, natomiast art. 7 § 2p.e.a. – zasadę celowości, zgodnie z którą „organ egzekucyjny
stosuje środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku”. Zasada
stosowania środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla zobowiązanego została
sformułowana w art. 7 § 2 in fine p.e.a. i oznacza ona, że nie należy sprawiać zobowiązanemu
większych dolegliwości niż to konieczne. Ocena stopnia dolegliwości środka egzekucyjnego
należy do organu egzekucyjnego.
„Pojęcie niedopuszczalności zastosowanego środka egzekucyjnego jest szerokie.
Oznaczać może te wypadki, gdy w stosunku do określonych podmiotów nie można stosować
niektórych środków egzekucyjnych (np. grzywna w celu przymuszenia nie może być stosowana
w stosunku do zobowiązanego, którym jest osoba nieletnia), ale także stosowanie
środka
egzekucyjnego nieprzewidzianego w ustawie lub przewidzianego dla egzekucji obowiązków
innego rodzaju niż egzekwowany”13.
Zastosowanie niedopuszczalnego środka egzekucyjnego oznacza zatem, iż w
postępowaniu egzekucyjnym zastosowano pozaprawny środek, czyli taki, którego nie przewiduje
ustawa o p.e.a. lub np. zastosowano środek egzekucyjny określony w ustawie o p.e.a., ale w
sytuacji, gdy nie było dopuszczalne jego zastosowanie (np. użycie przymusu bezpośredniego
wobec żołnierza przez inny organ niż Żandarmeria Wojskowa – art. 153 p.e.a.).
3.Brak uprzedniego upomnienia zobowiązanego jest przesłanką umorzenia postępowania o
charakterze procesowym. Zawarta w art. 15 p.e.a zasada zagrożenia stanowi, że warunkiem
wszczęcia postępowania jest uprzednie przesłanie zobowiązanemu upomnienia, w którym wzywa
się go, aby dobrowolnie wykonał obowiązek. W przeciwnym razie sprawa zostanie skierowana na
drogę postępowania egzekucyjnego po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia
zobowiązanemu.
Przepisy
szczególne
mogą
przewidywać
wszczęcie
postępowania
egzekucyjnego bez wcześniejszego przesyłania upomnienia zobowiązanemu (np. zastosowanie
przymusu bezpośredniego bez uprzedniego upomnienia zobowiązanego w sytuacji zagrożenia
życia lub zdrowia ludzkiego lub pojawienia się przesłanek, które mogłyby utrudnić lub udaremnić
przeprowadzenie egzekucji – art. 150 § 3 p.e.a.)14.
Dowód doręczenia upomnienia - w myśl art. 27 § 3 p.e.a.- wierzyciel dołącza do
tytułu wykonawczego, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podaje w tytule
wykonawczym podstawę prawną braku tego obowiązku. Jeżeli organ egzekucyjny – pomimo
obowiązku doręczenia upomnienia – wszczął postępowanie bez doręczenia upomnienia, to po
stwierdzeniu tego faktu powinien postępowanie umorzyć. Potwierdził to NSA w wyroku z dnia
20 października1995 r. (SA/Lu 2265/94, Prawo Gospodarcze 1996, nr 2, s. 44), stwierdzając,
że: „wszczęcie postępowania egzekucyjnego bez uprzedniego doręczenia zobowiązanemu
upomnienia zawierającego wezwanie do wykonania obowiązku jest sprzeczne z art. 15 § 1
ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Równocześnie prowadzenie egzekucji
12
Ibidem, s. 1523.
R. Hauser, Ochrona obywatela w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Poznań 1988, s. 57.
14
Na podstawie art. 15 § 5 p.e.a. Minister Finansów wydał rozporządzenie z 22 listopada 2001r. w sprawie
wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137,
poz.141), określające w § 13 należności pieniężne, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego
doręczenia upomnienia.
13
16
bez uprzedniego upomnienia, a następnie umorzenie postępowania z przyczyn wskazanych w
art. 59 § 1 pkt 9 (z powodu nieuzyskania kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne),
narusza ten przepis”.
3.8.niepodjęcie przed upływem 12 miesięcy
żądanie wierzyciela
postępowania egzekucyjnego zawieszonego na
Przyczyną umorzenia postępowania egzekucyjnego w tym przypadku jest
niezgłoszenie przez wierzyciela w terminie 12 miesięcy wniosku o podjęcie zawieszonego
postępowania. Zgodnie z art. 56 § 1 pkt 4 p.e.a. postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu
na żądanie wierzyciela. Ponieważ wierzyciel ma prawny obowiązek prowadzenia egzekucji (art. 6
p.e.a.), jego wniosek o zawieszenie postępowania musi być uzasadniony. Zawieszenie
postępowania trwające dłużej niż 12 miesięcy jest przesłanką obligatoryjnego umorzenia
postępowania. Bieg terminu rozpoczyna się od chwili zawieszenia.
Należy podkreślić, że „zawieszenie przez organ egzekucyjny – na wniosek wierzyciela
– postępowania egzekucyjnego, a następnie umorzenie tego postępowania nie świadczy o tym,
że wcześniejsze jego wszczęcie i prowadzenie było nieuzasadnione”15.
3.9.żądanie wierzyciela
Wierzyciel może w każdym stadium postępowania zgłosić wniosek o jego umorzenie.
Wniosek ten musi być jednak uzasadniony, bowiem zgodnie z art. 6 §1 p.e.a wierzyciel ma
obowiązek podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych w razie
uchylania się zobowiązanego od wykonania obowiązku. Wierzyciel będzie żądał umorzenia
postępowania egzekucyjnego głównie wtedy, „gdy prowadzenie egzekucji okaże się niecelowe
(np. na skutek braku zobowiązanego nie można realizować obowiązku, który powinien wykonać
on osobiście) a przede wszystkim w sytuacjach, gdy brak lub opóźnienie w zawiadomieniu
organu egzekucyjnego o okolicznościach uzasadniających zaniechanie prowadzenia egzekucji
prowadziłoby do odpowiedzialności pracowników lub samego wierzyciela”16. Zgodnie z art. 168b
p.e.a. wierzyciel ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone
wskutek niezgodnego z
przepisami prawa wszczęcia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego.
Jeżeli w toku postępowania wierzyciel stwierdzi, że żądanie wszczęcia
egzekucji było
bezprawne, wówczas wystąpi
do organu egzekucyjnego z wnioskiem
o umorzenie
postępowania egzekucyjnego.
Żądanie wierzyciela jest przesłanką umorzenia postępowania egzekucyjnego tylko w
sytuacji, gdy nie jest on jednocześnie organem egzekucyjnym.
3.10. inne przypadki przewidziane w ustawach
Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić także w innych przypadkach
przewidzianych w ustawach – zarówno w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji, jak i w przepisach odrębnych ustaw. Przepisy ustawy p.e.a. regulujące
zastosowanie poszczególnych środków egzekucyjnych zawierają dalsze przypadki umorzenia
postępowania przez organ egzekucyjny. Są to art.: 110 § 7, 111f § 5, 111g, 111k, 114d p.e.a.
Według art. 110 § 7 p.e.a. w przypadku niewpłacenia przez wierzyciela zaliczki na pokrycie
przewidywanych wydatków, organ egzekucyjny wzywa wierzyciela do jej wpłacenia w terminie
7 dni od dnia doręczenia wezwania, a po bezskutecznym upływie tego terminu, umarza
postępowanie egzekucyjne.
C. Fakultatywne umorzenie postępowania egzekucyjnego
Jedyna przesłanka fakultatywnego umorzenia postępowania została wyznaczona przez
przepis art. 59 § 2 p.e.a., zgodnie z którym postępowanie egzekucyjne może być umorzone w
przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie
uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne. Ze wskazanego przepisu wynika, że nie
15
16
Wyrok NSA z 25 września 1997 r., I SA/Po 333/97, niepubl.
R. Hauser, Z. Leoński, op.cit., s. 95.
17
prowadzi się egzekucji należności pieniężnej, gdy z góry wiadomo, że uzyskana kwota nie
przewyższy kwoty wydatków egzekucyjnych, tzn. jeżeli w toku postępowania okaże się, że
zobowiązany nie posiada żadnego majątku ruchomego, wierzytelności pieniężnych czy też praw
majątkowych, w stosunku do których możliwa byłaby egzekucja przy zastosowaniu środków
egzekucji administracyjnej należności pieniężnych. Takie rozwiązanie chroni wierzyciela przed
ponoszeniem kosztów egzekucyjnych (wierzyciel pokrywa koszty postępowania egzekucyjnego,
jeżeli nie mogą być one ściągnięte od zobowiązanego - art. 64c § 4 p.e.a.) oraz chroni
zobowiązanego przed zwiększeniem jego zobowiązań o koszty bezskutecznej egzekucji. Przepis
art. 59 § 2 p.e.a. ma zastosowanie tylko w egzekucji należności pieniężnych, gdyż celem
egzekucji obowiązków niepieniężnych nie jest uzyskanie żadnej kwoty pieniężnej.
Umorzenie postępowania na tej podstawie nie stanowi przeszkody do wszczęcia
ponownej egzekucji. Według art. 61p.e.a. wszczęcie ponownej egzekucji może nastąpić
wówczas, gdy zostanie ujawniony majątek lub źródła dochodu zobowiązanego przewyższające
kwotę wydatków egzekucyjnych.(zob. wyrok NSA z dnia 10 czerwca 1997 r., I SA/Po 1625/96).
D. Tryb i forma umorzenia postępowania egzekucyjnego
Umorzenie postępowania egzekucyjnego może nastąpić na wniosek wierzyciela,
zobowiązanego lub z urzędu. Jako żądanie zobowiązanego umorzenia postępowania należy
traktować wniesienie zarzutów (art. 33 p.e.a.), złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego (art.
2 § 2), czy skargi na czynności egzekucyjne (art. 54), jeśli zostaną w nich uprawdopodobnione
okoliczności wymienione w art. 59 § 1 p.e.a., uzasadniające umorzenie postępowania. Organ
egzekucyjny umarza postępowanie z urzędu, gdy w jakikolwiek sposób dowie się o przyczynach
uzasadniających umorzenie. Może to nastąpić na skutek skargi złożonej przez osobę trzecią, na
skutek przeprowadzonej kontroli, czy informacji pochodzącej od organu sprawującego nadzór
nad postępowaniem egzekucyjnym (art. 23-25). W orzecznictwie sądowym podkreśla się, iż:
wystąpienie przesłanek stanowiących podstawę umorzenia postępowania obliguje zawsze do
takiego zakończenia postępowania egzekucyjnego, bez względu na to, czy zostaną one
stwierdzone z urzędu, czy też wyjdą na jaw w wyniku zgłoszonych zarzutów (Wyrok NSA
z
dnia 18 czerwca 1999 r., III SA 7105/98).
Postępowanie egzekucyjne w administracji kończy się przez wykonanie egzekucji.
Organ egzekucyjny nie wydaje w tym względzie żadnego rozstrzygnięcia. Z chwilą umorzenia
postępowania egzekucyjnego także kończy się działanie organu egzekucji administracyjnej, ale
w tym przypadku formą prawną
zakończenia postępowania jest wydanie postanowienia.
Zgodnie z art. 59§3 w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny
wydaje postanowienie. Sformułowanie: „w sprawie” oznacza, że organ wydaje postanowienie o
umorzeniu, jak i postanowieniem odmawia umorzenia postępowania. Jeżeli jednak umorzenie
postępowania egzekucyjnego następuje na podstawie art. 34 § 4 p.e.a., tzn. na skutek
wniesionych zarzutów, organ egzekucyjny po otrzymaniu ostatecznego postanowienia w sprawie
stanowiska wierzyciela, jeżeli wierzyciel uznał zarzuty za uzasadnione, orzeka o umorzeniu
postępowania egzekucyjnego, wydając postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów.
Postanowienie w sprawie umorzenia postępowania wydaje się na żądanie
zobowiązanego albo wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym, z tym że w
przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego obowiązku o charakterze
niepieniężnym - również z urzędu. Na postanowienie w sprawie umorzenia postępowania
egzekucyjnego przysługuje zażalenie. Postępowanie zażaleniowe może być wszczęte wyłącznie
na wniosek uprawnionego podmiotu. Legitymację do wniesienia zażalenia ma zobowiązany oraz
wierzyciel niebędący jednocześnie organem egzekucyjnym, jako podmioty o przeciwstawnych
interesach.
E. Skutki umorzenia postępowania egzekucyjnego
Skutki umorzenia postępowania reguluje art. 60 p.e.a. Umorzenie postępowania
egzekucyjnego z przyczyny, o której mowa w art. 59 § 1 pkt 1-8 i 10, powoduje uchylenie
dokonanych czynności egzekucyjnych, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Umorzenie
postępowania powoduje więc uchylenie takich czynności jak zajęcie, ustanowienie dozoru nad
zajętymi ruchomościami czy zarządu nad nieruchomością.
Od zasady, że umorzenie postępowania egzekucyjnego powoduje uchylenie dokonanych
czynności egzekucyjnych, istnieją dwa wyjątki: 1) nie podlegają uchyleniu dokonane czynności,
18
gdy umorzenie nastąpiło na żądanie wierzyciela oraz: 2) gdy postępowanie egzekucyjne
dotyczące należności pieniężnej zostało umorzone z powodu nieściągalności tej należności.
Uchylenie dokonanych czynności może nastąpić z mocy prawa lub w określonej formie, np. przez
usunięcie znaku ujawniającego zajęcie ruchomości (art. 98 § 3 p.e.a.) lub poprzez wydanie
postanowienia. Postanowienie dotyczące uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych
wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny wydaje w razie potrzeby
(art. 60 § 2 p.e.a.). Akt taki może zostać wydany z urzędu, jak również na żądanie podmiotu lub
uczestnika postępowania mającego interes prawny w wydaniu postanowienia o uchyleniu
dokonanych czynności lub pozostawieniu ich w mocy (na wniosek wierzyciela, zobowiązanego,
osoby trzeciej). Podmiotom tym służy zażalenie na postanowienie organu egzekucyjnego w
sprawie uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych lub odmowy uchylenia tych czynności.
Po umorzeniu postępowania egzekucyjnego pozostają jednak w mocy prawa osób
trzecich nabyte na skutek czynności egzekucyjnych. Oznacza to, że umorzenie nie może
naruszać praw osób trzecich nabytych w toku egzekucji, np. prawa biegłego do wynagrodzenia
za sporządzoną opinię, prawa własności nieruchomości nabytej w drodze licytacji.
Dalsze skutki umorzenia przewidują przepisy szczególne, np. art. 110l § 2 p.e.a.
(jeżeli egzekucja z nieruchomości ulega umorzeniu, to nadwyżkę dochodów z nieruchomości
otrzymuje zobowiązany) oraz art.111n (organ egzekucyjny odmawia przybicia m.in. wtedy, gdy
postępowanie podlegało umorzeniu). Przepisy te mają charakter wyjątkowy, tzn. następują tylko
w sytuacjach w nich wskazanych.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego nie wyłącza możliwości wszczęcia ponownego
postępowania, gdy stanie się ono dopuszczalne. Jeśli umorzono postępowanie z powodu
niedoręczenia zobowiązanemu upomnienia, to po spełnieniu tego warunku możliwe będzie
wszczęcie i prowadzenie egzekucji. Według art. 61p.e.a. wszczęcie ponownej egzekucji może
nastąpić wówczas, gdy zostanie ujawniony majątek lub źródła dochodu zobowiązanego
przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych. W razie ponownego wszczęcia postępowania
egzekucyjnego, egzekucja będzie prowadzona od początku, bez uwzględnienia czynności
dokonanych w umorzonym postępowaniu, z wyjątkiem sytuacji, gdy wniosek o wszczęcie
egzekucji z tej samej nieruchomości zostanie złożony przed upływem trzech lat od trzeciej
licytacji. Organ egzekucyjny nie dokonuje wówczas ponownego opisu i oszacowania
nieruchomości, przyjmując je z poprzedniego postępowania, chyba że wierzyciel lub
zobowiązany zażąda ponownego opisu i oszacowania (art. 111k § 2 p.e.a.).
----------------------------------------------------------------------------------------•
Wstrzymanie czynności egzekucyjnych
Wstrzymanie czynności egzekucyjnych polega na wstrzymaniu wykonania wszystkich lub
części zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia dokonanych
wcześniej czynności egzekucyjnych (art. 1a pkt 15 p.e.a.).
Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego oznacza przerwanie biegu postępowania przez
wstrzymanie wykonania zastosowanych środków egzekucyjnych, które nie powoduje uchylenia
dokonanych czynności egzekucyjnych, oraz niepodejmowanie nowych środków egzekucyjnych
(art. 1a pkt 16 p.e.a.).
Wstrzymać czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne może, na czas
określony, organ sprawujący nadzór (art. 23). Dyrektor izby skarbowej może wstrzymać
czynności egzekucyjne
lub postępowanie egzekucyjne dotyczące innych należności
pieniężnych niż pozostających we właściwości urzędów skarbowych wyłącznie za zgodą
wierzyciela. Na postanowienie w sprawie wstrzymania czynności egzekucyjnych lub
postępowania
egzekucyjnego
służy
zażalenie
zobowiązanemu
oraz
wierzycielowi
niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym.
Wstrzymanie postępowania lub czynności egzekucyjnych może nastąpić także na
skutek wniesienia przez uprawnione podmioty środków zaskarżenia (np. art. 54 § 6 p.e.a.).
Zgodnie z art. 35 § 1 p.e.a. wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia
postępowania egzekucyjnego nie wstrzymuje tego postępowania. Organ egzekucyjny może
jednak w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre
czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu.
Organ nadzoru w uzasadnionych
przypadkach może wstrzymać czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia.
19
•
Odstąpienie od czynności egzekucyjnych
Odstąpienie
od
czynności
egzekucyjnych
polega
na
zaniechaniu
działań
zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. Celem tej instytucji prawnej jest
zapobieżenie stosowaniu środków egzekucyjnych w sytuacji, gdy okoliczności wskazują na
niedopuszczalność egzekucji.
Zgodnie z art. 45 § 1: organ egzekucyjny i egzekutor są obowiązani odstąpić od
czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające wykonanie,
umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku,
rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy zachodzi błąd co do osoby
zobowiązanego. Organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności
egzekucyjnych.
Organ egzekucyjny i egzekutor są obowiązani odstąpić od egzekucji ze
składnika majątkowego zobowiązanego, jeżeli okazał on dowody stwierdzające częściowe
wykonanie obowiązku lub umorzenie należności pieniężnej, a wartość zajętego składnika
majątkowego znacznie przekracza kwotę ostatecznie dochodzonej należności i zobowiązany
posiada inne składniki majątkowe, z których egzekucja może być prowadzona.
Organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych
i na jego żądanie wydaje postanowienie w sprawie odstąpienia od czynności egzekucyjnych. Na
postanowienie to przysługuje zażalenie wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem
egzekucyjnym.
•
Zbieg egzekucji
Zbieg egzekucji występuje wówczas, gdy do takiej samej rzeczy lub prawa
majątkowego egzekucję prowadzą równocześnie dwa podmioty. Może wystąpić zbieg
egzekucji administracyjnej i sądowej lub zbieg kilku egzekucji administracyjnych.
W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej do tej samej
nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny
wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i
przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami kodeksu
postępowania cywilnego (art.62 p.e.a.).
W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej do tej samej rzeczy albo prawa
majątkowego, prowadzonej przez organy egzekucyjne, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje
naczelnik urzędu skarbowego, który pierwszy zastosował środek egzekucyjny, a jeżeli naczelnik
urzędu skarbowego nie dokonał takiej czynności lub nie dokonał jej jako pierwszy - łączne
prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby lub
miejsca zamieszkania zobowiązanego (art. 63). Jeżeli środek egzekucyjny zastosował naczelnik
urzędu skarbowego właściwy według miejsca położenia majątku zobowiązanego, łączne
prowadzenie egzekucji przejmuje ten organ.
Artykuł 63 p.e.a. nie reguluje
zbiegu egzekucji w zakresie obowiązków
niepieniężnych.
VI. OPŁATY I KOSZTY POSTĘPOWANIA
Na koszty egzekucyjne składają się opłaty za czynności egzekucyjne oraz
wydatki egzekucyjne faktycznie poniesione przez organ egzekucyjny w związku z
prowadzeniem postępowania (np. koszty przejazdu egzekutora, koszty przechowywania
zajętych rzeczy).
Opłaty administracyjne są wnoszone w zasadzie w stałej wysokości lub według
stawek procentowych, co oznacza, że organy administracji publicznej nie mają wpływu
na ich wysokość.
Opłaty za czynności egzekucyjne przeważnie uregulowane są w ustawie w sposób
kwotowy. Niektóre opłaty związane z egzekucją należności pieniężnych określone są
procentowo.
20
Wysokość opłat za czynności egzekucyjne w egzekucji należności
pieniężnych.
Organ egzekucyjny w egzekucji należności pieniężnych pobiera za dokonane
czynności egzekucyjne opłaty w wysokości określonej w art. 64 § 1 p.e.a.
Organ egzekucyjny pobiera opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie
czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych.
Organ egzekucyjny w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym pobiera
opłaty za dokonane czynności egzekucyjne w wysokości określonej w art. 64a p.e.a. – np. za
wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia.
Zgodnie z art. 64b. wydatkami egzekucyjnymi są koszty faktycznie poniesione przez organ
egzekucyjny w związku z prowadzeniem egzekucji, a w szczególności na opłacenie:
1)
przejazdu i delegacji poborcy lub egzekutora,
2)
przewozu, załadowania, rozładowania, przechowania, utrzymania i dozoru zwierząt
oraz ruchomości odebranych albo usuniętych z opróżnionych budynków, lokali i pomieszczeń,
3)
przymusowego otwarcia środków transportu, pomieszczeń i schowków,
4)
należności świadków, biegłych i rzeczoznawców,
5)
ogłoszenia w prasie,
6)
sporządzenia dokumentów,
7)
prowadzenia zarządu zajętej nieruchomości,
8)
prowizji i opłat pobieranych w związku z realizacją zajęcia przez dłużnika zajętej
wierzytelności lub przekazywaniem dochodzonych kwot do organu egzekucyjnego,
9)
kosztu uzyskania informacji o majątku dłużnika,
10)
wykonania zastępczego,
11)
zastosowania przymusu bezpośredniego.
Opłaty wraz z wydatkami poniesionymi przez organ egzekucyjny stanowią koszty
egzekucyjne. Koszty egzekucyjne obciążają zobowiązanego. Jeżeli po pobraniu od
zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych okaże się, że wszczęcie i prowadzenie
egzekucji było niezgodne z prawem, należności te organ egzekucyjny zwraca zobowiązanemu, a
jeżeli niezgodne z przepisami ustawy wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował wierzyciel,
obciąża nimi wierzyciela. Wierzyciel pokrywa koszty postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie
mogą być one ściągnięte od zobowiązanego. Egzekucja kosztów egzekucyjnych następuje w
trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przy egzekucji kosztów
egzekucyjnych nie pobiera się opłat za czynności egzekucyjne. Organ egzekucyjny wydaje
postanowienie w sprawie kosztów egzekucyjnych na żądanie zobowiązanego albo z urzędu,
jeżeli koszty te obciążają wierzyciela. Na postanowienie to przysługuje zażalenie.
W orzecznictwie podkreśla się, że nie ma przepisu prawa stanowiącego o oprocentowaniu
kosztów egzekucyjnych, a zatem brak jest przesłanek uzasadniających obowiązek naliczenia
takich odsetek (wyrok NSA z 16.10.2000 r., I SA/Kr 341/99, niepubl.).
Organ egzekucyjny może umorzyć w całości lub w części przypadające na jego rzecz
koszty egzekucyjne.
Koszty egzekucyjne mogą być umorzone, jeżeli (art. 64e):
1)
stwierdzono nieściągalność od zobowiązanego dochodzonego obowiązku lub gdy
zobowiązany wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów egzekucyjnych bez znacznego
uszczerbku dla swojej sytuacji finansowej,
2)
za umorzeniem przemawia ważny interes publiczny,
3)
ściągnięcie tylko kosztów egzekucyjnych spowodowałoby niewspółmierne wydatki
egzekucyjne.
W przypadku częściowego umorzenia kosztów egzekucyjnych umarza się przede
wszystkim opłaty za czynności egzekucyjne. Organ w sprawie umorzenia kosztów wydaje
postanowienie. Na postanowienie w sprawie umorzenia kosztów egzekucyjnych służy zażalenie
zobowiązanemu i wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym.
Organ egzekucyjny, ze względu na ważny interes zobowiązanego, może rozłożyć na
raty zapłatę przypadających na jego rzecz kosztów egzekucyjnych. Na postanowienie w sprawie
rozłożenia na raty spłaty kosztów egzekucyjnych przysługuje zażalenie.
21
VII. NADZÓR W EGZEKUCJI ADMINISTRACYJNEJ17
W egzekucji administracyjnej pojawia się instytucja „typowego” nadzoru o charakterze
ustrojowym, sprawowanego przez organy nadzoru wobec innych organów
administracji
publicznej. Regulację prawną instytucji nadzoru w postępowaniu egzekucyjnym zawierają dwa
artykuły: 23 i 25 PEA oraz kilka innych, dotyczących stosowanych środków prawnych.
Organy nadzoru. Art. 23 § 1 PEA stanowi, iż: „Nadzór nad egzekucją administracyjną
sprawują organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do wykonywania tej
egzekucji”. Ustawa PEA nie określa organów wyższego stopnia, ale w art. 18 odsyła do
odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Należy zatem
wyjaśniać
pojęcie
„organów wyższego stopnia” w egzekucji administracyjnej poprzez
odpowiednie stosowanie art. 17 KPA. Zgodnie z art. 17 KPA organami wyższego stopnia są:
- w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegia
odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej,
- w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie;
- w stosunku do innych organów administracji publicznej - odpowiednie organy nadrzędne lub
właściwi ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich
działalnością.
Organem nadrzędnym nad naczelnikiem urzędu skarbowego jest dyrektor izby
skarbowej (art. 17 pkt 3 KPA w powiązaniu z art. 13 §1 pkt 2 w związku z art. 13 § 3 Ordynacji
podatkowej).
W przypadku, gdy organem egzekucyjnym jest dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych nadzór nad zgodnością działań Zakładu z obowiązującymi przepisami sprawuje
minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego (Minister Pracy i Polityki Społecznej) –
zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 13 października 1998 r.o systemie ubezpieczeń społecznych18.
Nie jest to jednak organ odwoławczy, bowiem art. 83c ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych stanowi, iż dla postanowień, od których przysługuje zażalenie, wydanych przez
kierownika terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu działającego jako organ egzekucyjny na
podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, organem odwoławczym
jest dyrektor izby skarbowej. Należy zatem uznać, iż organem nadzoru nad egzekucją
administracyjną prowadzoną przez dyrektora oddziału ZUS jest dyrektor izby skarbowej.
Należy zaznaczyć, iż ustawa PEA w art. 23 § 3 zawiera regulację szczególną w
stosunku do zasady wyrażonej w art. 23 § 1 PEA, iż nadzór sprawują organy wyższego stopnia
nad organami egzekucyjnymi. W przypadku braku organu wyższego stopnia w stosunku do
organów egzekucyjnych, określonych w art. 19 PEA, nadzór nad egzekucją należności
pieniężnych sprawuje właściwy miejscowo dyrektor izby skarbowej (art. 23 § 3 PEA).
W
stosunku do dyrektora izby celnej nadzór nad egzekucją należności pieniężnych sprawuje
dyrektor izby skarbowej, właściwej ze względu na siedzibę tego dyrektora izby celnej (art. 23
§ 3a PEA).
Ustalenie właściwych organów nadzoru w egzekucji obowiązków niepieniężnych jest
mniej skomplikowane, bowiem art. 17 KPA pozwala je określić w sposób czytelny, np. w
stosunku do wojewody organem nadzoru jest właściwy w sprawie minister (art. 17 pkt 2 KPA).
Organy sprawujące nadzór są jednocześnie, zgodnie z art. 23 § 4 PEA:
1) organami odwoławczymi dla postanowień wydanych przez nadzorowane organy egzekucyjne,
2) organami sprawującymi kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów
ustawy przez wierzycieli i i nadzorowane organy egzekucyjne.
Ustawa PEA reguluje kompetencję do sprawowania zwierzchniego nadzoru i kontroli
administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Zwierzchni nadzór został określony w zakresie
egzekucji należności pieniężnych.
Według art. 25 § 1 PEA Minister Finansów sprawuje
zwierzchni nadzór i kontrolę przestrzegania w toku czynności egzekucyjnych przepisów ustawy
przez wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji należności pieniężnych. Ustawa nie
17
Fragment zaczerpnięty z opracowania: L. Klat-Wertelecka, Nadzór w egzekucji administracyjnej, [w:] Nadzór
administracyjny. Od prewencji do weryfikacji, pod red. C. Kocińskiego, Wrocław 2006, s. 279-295.
18
Dz. U. nr 137, poz. 887 ze zm. Ustawa określa organ nadzoru w art. 66, stanowiąc także, iż Zakład
Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną.
22
reguluje jednak środków nadzoru zwierzchniego. Należy podkreślić, iż kompetencje nadzorcze
Ministra Finansów rozciągają się nie tylko na podległy mu pion organów administracji
niezespolonej (organów administracji skarbowej), ale obejmują wszystkie organy (wierzycieli)
prowadzące postępowanie egzekucyjne należności pieniężnych.
W zakresie egzekucji obowiązków niepieniężnych ustawa PEA w art. 25 § 2 określa
jedynie organy kontroli a nie nadzoru. Właściwi ministrowie, centralne organy administracji
rządowej oraz inne centralne organy administracji publicznej, a także organy sprawujące nadzór
nad jednostkami samorządu terytorialnego, prowadzą kontrolę przestrzegania w toku czynności
egzekucyjnych przepisów ustawy - przez wierzycieli i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji
administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym. Organy te posiadają
tylko
kompetencje kontrolne, a nie władcze (mogą sygnalizować nieprawidłowości organom nadzoru).
Należy podkreślić, iż poza PEA jeszcze jedna ustawa wskazuje organ nadzoru w
egzekucji administracyjnej. Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji
rządowej w województwie19 w art. 27 przyznaje szerokie kompetencje nadzorcze wojewodzie.
Artykuł 27 ust. 1 tej ustawy stanowi, że wojewoda może, w drodze decyzji administracyjnej,
wstrzymać egzekucję administracyjną.
Cel nadzoru. Kryteria sprawowania nadzoru wyznaczają bezpośrednio zakres ingerencji
nadzorczej w toku postępowania egzekucyjnego. Ustawa egzekucyjna nie określa jednak, na
czym polega nadzór nad egzekucją administracyjną, ani nie wskazuje kryteriów jego
wykonywania. Jedynie w art. 25 PEA dość ogólnie został określony cel działań podejmowanych
przez organy nadzoru zwierzchniego. Celem tym jest zapewnienie „przestrzegania w toku
czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy egzekucyjne”. Celem
nadzoru sprawowanego przez Ministra Finansów jest zagwarantowanie jednolitości
w
stosowaniu przepisów ustawy PEA.
-
Prawne środki nadzoru. Ustawa PEA przewiduje dwa podstawowe środki nadzoru.
Należą do nich:
wstrzymanie przez organ nadzoru czynności egzekucyjnych lub postępowania
egzekucyjnego prowadzonego przez podmiot nadzorowany,
wszczęcie z urzędu postępowania w trybach nadzwyczajnych (unormowanych w k.p.a.)
co do postanowień wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym.
Odmiennym środkiem nadzoru w egzekucji należności pieniężnych jest także:
unieważnienie licytacji ruchomości.
Z odesłania zawartego w art. 18 PEA wynika możliwość odpowiedniego stosowania w
postępowaniu egzekucyjnym środków prawnych uregulowanych w przepisach kodeksu. W myśl
art. 126 KPA do postanowień, od których przysługuje zażalenie – stosuje się odpowiednio art.
145-152 oraz 156-159 KPA, z tym że zamiast decyzji wydaje się postanowienie. W stosunku do
postanowień wydawanych w postępowaniu egzekucyjnym należy zatem odpowiednio stosować
przepisy o wznowieniu postępowania administracyjnego oraz o stwierdzeniu nieważności
postanowienia. Te nadzwyczajne środki prawne służą weryfikacji ostatecznych postanowień
egzekucyjnych, tzn. takich, od których nie przysługuje zażalenie.
3) Weryfikacyjnym środkiem ingerencji w egzekucję należności pieniężnych jest także
obowiązek unieważnienia licytacji ruchomości przez organ nadzoru (lub organ egzekucyjny),
jeżeli licytacja została przeprowadzona z naruszeniem przepisów o jej publicznym charakterze,
o cenie wywołania i nabycia oraz o wyłączeniu od udziału w licytacji (art. 107 § 3 PEA).
Unieważnienie licytacji może jednak nastąpić tylko wtedy, gdy ruchomości sprzedane znajdują
się jeszcze we władaniu nabywcy. Organ nadzoru rozstrzyga o unieważnieniu licytacji w formie
postanowienia, na które nie służy zażalenie.
VIII. Ograniczenia egzekucji administracyjnej
19
Dz.U. Nr 31, poz. 206 ze zm.
23
Egzekucja administracyjna podlega pewnym ograniczeniom. Zasadnicza część
przepisów o ograniczeniach egzekucji znajduje się w dziale I wśród przepisów ogólnych.
Ograniczenia egzekucji wynikają ponadto z innych aktów prawnych (np. z kodeksu pracy).
Powszechnie ograniczenia egzekucji dzieli się na przedmiotowe i podmiotowe.
Wyłączenia spod egzekucji dotyczące określonych składników majątku zobowiązanego
nazywane
są
ograniczeniami
przedmiotowymi. Ograniczenia
przedmiotowe
egzekucji
polegają na
całkowitym
lub
częściowym wyłączeniu
spod
egzekucji
określonych
przedmiotów, sum, wierzytelności, wynagrodzeń i innych dochodów oraz części składowych
mienia
zobowiązanego. Wyróżnia się także ograniczenia podmiotowe, które oznaczają
zakaz prowadzenia egzekucji w stosunku do określonych osób.
I tak, do ograniczeń przedmiotowych należą ograniczenia ustanowione zasadą
poszanowania minimum egzystencji (art. 8, 8a, 9, 10). Wyłączone spod egzekucji są trzy
rodzaje składników majątkowych: przedmioty, kwoty pieniędzy oraz wierzytelności i prawa
majątkowe. Szeroki zakres wyłączeń służy ochronie zobowiązanego i pozostających na jego
utrzymaniu członków rodziny a podyktowany jest
w znacznym stopniu względami
humanitarno-społecznymi. Ograniczenia te mają na celu zapewnienie zobowiązanemu i
jego rodzinie minimum środków potrzebnych do egzystencji oraz zapewnienie możliwości
wykonywania zawodu, nauki a także pozostawienie zobowiązanemu przedmiotów o
szczególnej wartości
osobistej. Przyjęte w art. 8 ustawy o p.e.a. wyłączenie rzeczy
ruchomych spod egzekucji zależy od ich niezbędności dla zobowiązanego. Za podstawę
uznania niezbędności pewnych przedmiotów należy przyjąć aktualne warunki i przeciętny,
w skali ogólnej, poziom życia społeczeństwa. Decydujące znaczenie ma w tym względzie
dokonana przez organ egzekucyjny obiektywna ocena konkretnych okoliczności, a nie
subiektywne odczucie zobowiązanego. Ocena niezbędności pewnych przedmiotów musi być
dokonywana indywidualnie w związku z konkretną egzekucją.
Dodatkowe
wyłączenia
dotyczą
rolników: narzędzia, urządzenia, zwierzęta
gospodarskie, wierzytelności i prawa majątkowe, które są niezbędne do prowadzenia
gospodarstwa rolnego. O ograniczeniach
egzekucji wobec rolnika decyduje przede
wszystkim ochrona zdolności produkcyjnej gospodarstwa rolnego.
Przedmioty wymienione w art. 8 i 8a wyłączone są spod egzekucji tylko ze względu
na spełniane funkcje, a nie ich wartość majątkową. Przepisy o ograniczeniach egzekucji
dotyczą przede wszystkim egzekucji należności pieniężnych. Przedmioty wymienione w tych
przepisach nie są wyłączone spod egzekucji obowiązków niepieniężnych, polegającej na
odebraniu tych przedmiotów.
W
kwestii wyłączeń
ustawa egzekucyjna odsyła także do przepisów
odrębnych. Zakres egzekucji z wynagrodzenia za pracę
określają
przepisy kodeksu
pracy, natomiast zakres egzekucji z rent i emerytur uregulowany został w przepisach o
zaopatrzeniu emerytalnym.
Ograniczenia podmiotowe egzekucji administracyjnej
polegają na wyłączeniu
możliwości prowadzenia egzekucji administracyjnej lub stosowania środków egzekucyjnych
wobec niektórych osób. Takie ograniczenie przewiduje art. 14 § 1 ustawy o p.e.a., który
stanowi, iż nie może być prowadzona egzekucja administracyjna przeciwko osobom
korzystającym z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, które w zakresie
przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie ustalone zwyczaje międzynarodowe
nie podlegają orzecznictwu organów polskich. Ograniczenie to nie dotyczy jednak spraw,
w których osoby te podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych. Wobec
tych osób może być prowadzona egzekucja tylko w przypadku wyraźnego zrzeczenia się
ich przywileju lub immunitetu w odniesieniu do egzekucji administracyjnej przez państwo
wysyłające lub odpowiednią organizację międzynarodową. W tej sytuacji egzekucja jest
jednak ograniczona, bowiem niedopuszczalna jest egzekucja z mienia przeznaczonego do
użytku służbowego ani też stosowanie środków egzekucyjnych w stosunku do osoby
zobowiązanego. Zatem przepis art. 14 § 3 ustawy przewiduje przedmiotowe ograniczenia
egzekucji. Egzekucja może być skierowana tylko do mienia prywatnego, a nie
służbowego.
Ustawa egzekucyjna przewiduje także inne ograniczenia podmiotowe, polegające na
niestosowaniu wobec niektórych osób określonych środków egzekucyjnych. Na przykład
24
•
•
•
nie można nałożyć grzywny
w celu przymuszenia na osobę fizyczną działającą przez
przedstawiciela
ustawowego. Wobec
niektórych
zobowiązanych
dopuszczalne
jest
zastosowanie określonego środka egzekucyjnego tylko przez wskazany w ustawie organ
(zob. art. 153 p.e.a.).
Przepisy ustawy o p.e.a. zawierają
ponadto ograniczenia podmiotowe w
zakresie stosowania środków egzekucyjnych przez
organy egzekucyjne. Zgodnie z
przytoczonym
wyżej
art. 19
organem
egzekucyjnym uprawnionym
do
stosowania
wszystkich środków egzekucyjnych w zakresie należności pieniężnych jest naczelnik
urzędu
skarbowego.
Inne
wymienione
w
przepisie
organy
prowadzą
egzekucję
administracyjną w ograniczonym zakresie, bowiem mogą stosować tylko niektóre środki
egzekucyjne (np. organ gminy o statusie miasta
jako organ egzekucyjny nie może
stosować egzekucji z nieruchomości). Takie organy egzekucyjne jak: dyrektor ZUS należą
do organów egzekucyjnych o ograniczonym zakresie kompetencji.
Przedstawione ograniczenia egzekucji administracyjnej wynikają z mocy prawa.
Obok tego rodzaju wyłączeń obligatoryjnych (obowiązkowych), w przepisach ustawy o
postępowaniu egzekucyjnym przewidziano możliwość zwolnienia spod egzekucji określonych
składników majątkowych na wniosek zobowiązanego (art. 13). Zgodnie z art. 1a pkt 21
ustawy o p.e.a. przez zwolnienie spod egzekucji rozumie się niepodejmowanie lub
odstąpienie od egzekucji z całości lub części składników majątkowych zobowiązanego.
Organ egzekucyjny może zwolnić określone składniki majątkowe zobowiązanego spod
egzekucji wówczas, gdy spełnione zostaną łącznie trzy warunki:
zobowiązany złoży wniosek,
zwolnienie jest podyktowane ważnym interesem zobowiązanego,
zobowiązany uzyskał na to zgodę wierzyciela.
W sprawie zwolnienia spod egzekucji organ egzekucyjny wydaje postanowienie, na które
wierzycielowi i zobowiązanemu służy zażalenie.
Przepisy o ograniczeniach egzekucji administracyjnej mają charakter bezwzględnie
obowiązujący, wobec czego zobowiązany nie może zrzec się wobec wierzyciela lub organu
egzekucyjnego uprawnień wynikających z tych przepisów. Nie jest także dopuszczalne
dobrowolne poddanie przez osobę zobowiązaną przedmiotu wyłączonego ustawowo spod
egzekucji. Określone przez przepisy ograniczenia egzekucji organ egzekucyjny ma
obowiązek brać pod uwagę z urzędu.
L. Klat-Wertelecka
WPAE, Uniwersytet Wrocławski
25
USTAWA
z dnia 11 października 2013 r.
o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków, należności celnych i innych
należności pieniężnych
(Dz. U. z dnia 6 listopada 2013 r.) – wejście w życie 21.11.2013 r. (z wyjątkiem art. 111 pkt 16,
który wchodzi w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia)
Art. 111. W ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
(Dz. U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 1 w pkt 2 średnik zastępuje się kropką i uchyla się pkt 3;
2) w art. 1a:
a) po pkt 1 dodaje się pkt 1a w brzmieniu:
"1a) centralnym biurze łącznikowym - rozumie się przez to jednostkę organizacyjną, o której mowa
w art. 9 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu
podatków, należności celnych i innych należności pieniężnych (Dz. U. poz. 1289), zwanej dalej
"ustawą o wzajemnej pomocy";",
b) po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu:
"3a) dokumencie zabezpieczenia - rozumie się przez to dokument, o którym mowa w art. 3 pkt 1
ustawy o wzajemnej pomocy;",
c) uchyla się pkt 4a i 4b,
d) po pkt 4b dodaje się pkt 4c w brzmieniu:
"4c) jednolitym tytule wykonawczym - rozumie się przez to dokument państwa członkowskiego, o
którym mowa w art. 3 pkt 3 ustawy o wzajemnej pomocy;",
e) uchyla się pkt 5a,
f) uchyla się pkt 8a i 8b,
g) po pkt 8b dodaje się pkt 8c i 8d w brzmieniu:
"8c) państwie członkowskim - rozumie się przez to państwo będące członkiem Unii Europejskiej inne
niż Rzeczpospolita Polska;
8d) państwie trzecim - rozumie się przez to państwo niebędące członkiem Unii Europejskiej;",
h) uchyla się pkt 9a-9c,
i) po pkt 17 dodaje się pkt 17a w brzmieniu:
"17a) zagranicznym tytule wykonawczym - rozumie się przez to dokument określony w przepisach
ustawy o wzajemnej pomocy;",
j) pkt 19 otrzymuje brzmienie:
"19) zajęciu zabezpieczającym - rozumie się przez to czynność organu egzekucyjnego, w wyniku
której organ egzekucyjny nabywa prawo rozporządzania składnikiem majątkowym
zobowiązanego w zakresie niezbędnym do zabezpieczenia wykonania przez niego obowiązku
objętego dokumentem stanowiącym podstawę zabezpieczenia, ale która nie prowadzi do
przymusowego wykonania obowiązku;";
3) w art. 2 w § 1 pkt 8 otrzymuje brzmienie:
"8) należności pieniężne państwa członkowskiego wynikające z tytułu:
a) podatków i należności celnych pobieranych przez to państwo lub w jego imieniu, przez jego
jednostki podziału terytorialnego lub administracyjnego, w tym organy lokalne, lub w imieniu
tych jednostek lub organów, a także w imieniu Unii Europejskiej,
b) refundacji, interwencji i innych środków stanowiących część całkowitego lub częściowego
systemu finansowania Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego
Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w tym kwot należnych w związku
z tymi działaniami,
c) opłat i innych należności pieniężnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii
Europejskiej dla sektora cukru,
d) kar, grzywien, opłat i dopłat administracyjnych związanych z należnościami pieniężnymi, o
których mowa w lit. a-c, nałożonych przez organy właściwe do pobierania podatków i należności
celnych lub właściwe do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących podatków i
26
należności celnych lub potwierdzonych przez organy administracyjne lub sądowe na wniosek
organów właściwych w sprawie podatków i należności celnych,
e) opłat za zaświadczenia i podobne do zaświadczeń dokumenty wydane w postępowaniach
administracyjnych w sprawie należności pieniężnych, o których mowa w lit. a,
f) odsetek i kosztów związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-e, w związku
z którymi możliwe jest zwrócenie się o wzajemną pomoc na podstawie ustawy o wzajemnej
pomocy;";
4) w art. 3 uchyla się § 2;
5) w art. 5:
a) § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Uprawnione do żądania wykonania, w drodze egzekucji administracyjnej, obowiązków,
o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, jest również państwo członkowskie lub państwo trzecie.",
b) dodaje się § 3 w brzmieniu:
"§ 3. W postępowaniu egzekucyjnym wszczętym na wniosek państwa członkowskiego lub
państwa trzeciego nie stosuje się przepisów regulujących prawa i obowiązki wierzyciela, chyba
że ratyfikowana umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub przepisy
ustawy stanowią inaczej.";
6) art. 13 otrzymuje brzmienie:
"Art. 13. § 1. Organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny
interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub nieoznaczony, z egzekucji w całości lub części
określone składniki majątkowe zobowiązanego.
§ 2. Na postanowienie w sprawie zwolnienia z egzekucji składników majątkowych
zobowiązanego służy zobowiązanemu zażalenie.";
7) w art. 15:
a) po § 3 dodaje się § 3a w brzmieniu:
"§ 3a. Przepisów § 1-3 nie stosuje się do egzekucji należności pieniężnych państwa
członkowskiego lub państwa trzeciego, o których mowa w art. 2 ustawy o wzajemnej pomocy.",
b) § 5 otrzymuje brzmienie:
"§ 5. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia,
inne niż określone w § 3a należności pieniężne, których egzekucja może być wszczęta bez
uprzedniego doręczenia upomnienia, kierując się celowością doręczenia upomnienia oraz
potrzebą zapewnienia efektywności czynności wierzyciela zmierzających do zastosowania
środków egzekucyjnych.";
8) po art. 17 dodaje się art. 17a w brzmieniu:
"Art. 17a. W przypadku wniesienia podania, z którego wynika, że organem właściwym w
sprawie jest organ państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, podanie podlega zwrotowi
wnoszącemu podanie, wraz z pouczeniem, że w sprawie będącej przedmiotem podania powinien
wnieść podanie do organu właściwego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, zgodnie z
przepisami obowiązującymi w tym państwie. Zwrot podania następuje w formie postanowienia,
na które służy zażalenie.";
9) w art. 19 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Naczelnik urzędu skarbowego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do
stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności
pieniężnych, do zabezpieczania takich należności w trybie i na zasadach określonych w dziale IV,
a także do realizacji wniosków o odzyskanie należności pieniężnych oraz podjęcie środków
zabezpieczających należności pieniężne określonych w ustawie o wzajemnej pomocy, z
zastrzeżeniem § 2-8.";
10) w art. 22:
a) § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji należności pieniężnych z
praw majątkowych lub ruchomości ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby
zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 2a-3a.",
b) po § 2 dodaje się § 2a w brzmieniu:
"§ 2a. Jeżeli zobowiązany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie państwa
członkowskiego lub państwa trzeciego, organem egzekucyjnym, w egzekucji należności
pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości, jest organ będący jednocześnie wierzycielem.
27
c)
d)
a)
b)
a)
b)
c)
W przypadku gdy wierzyciel nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym, właściwość
miejscową organu egzekucyjnego ustala się według siedziby wierzyciela.",
§ 3 otrzymuje brzmienie:
"§ 3. Jeżeli znany przed wszczęciem egzekucji majątek zobowiązanego lub większa jego
część nie znajduje się na terenie działania organu egzekucyjnego ustalonego zgodnie z § 2 albo
2a, właściwość miejscową organu egzekucyjnego ustala się według miejsca położenia
składników tego majątku.",
po § 3 dodaje się § 3a w brzmieniu:
"§ 3a. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie organu egzekucyjnego zgodnie z § 2-3, właściwość
tego organu ustala się według siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika zobowiązanego, który
jest obciążony prawem majątkowym względem zobowiązanego.";
11) w art. 23:
§ 6 otrzymuje brzmienie:
"§ 6. Organy sprawujące nadzór mogą, w szczególnie uzasadnionych przypadkach,
wstrzymać, na czas określony, czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne
prowadzone przez nadzorowany organ.",
uchyla się § 7;
12) w art. 26:
po § 1 dodaje się § 1a-1d w brzmieniu:
"§ 1a. Za tytuł wykonawczy uznaje się również jednolity tytuł wykonawczy oraz zagraniczny
tytuł wykonawczy.
§ 1b. Do jednolitego tytułu wykonawczego oraz zagranicznego tytułu wykonawczego nie
stosuje się przepisów § 2-4 i 6, art. 27, art. 27a, art. 28b i art. 29.
§ 1c. Wnioski egzekucyjne i tytuły wykonawcze mogą być przekazywane do organu
egzekucyjnego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków
komunikacji elektronicznej.
§ 1d. W przypadku tytułu wykonawczego otrzymanego przez organ egzekucyjny przy
wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej
sporządza się jego wydruk. Na wydruku umieszcza się potwierdzenie zgodności danych
zawartych w wydruku tytułu wykonawczego z treścią tytułu wykonawczego otrzymanego przy
wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej
ze wskazaniem daty dokonania wydruku oraz imienia, nazwiska, stanowiska służbowego i
podpisem osoby dokonującej potwierdzenia, działającej z upoważnienia organu egzekucyjnego.",
§ 3 otrzymuje brzmienie:
"§ 3. Obowiązek wystawienia tytułu wykonawczego według wzoru, o którym mowa w § 1,
spoczywa również na wierzycielu, którego należność pieniężna wynika z orzeczenia sądu
zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.",
po § 5 dodaje się § 5a i 5b w brzmieniu:
"§ 5a. Jeżeli zobowiązany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie państwa
członkowskiego, w przypadkach, o których mowa w § 5, zamiast odpisu tytułu wykonawczego
można doręczyć odpis tytułu wykonawczego w postaci elektronicznej kopii dokumentu.
§ 5b. W przypadku tytułów wykonawczych otrzymanych przez organ egzekucyjny przy
wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej
doręczenie wydruku tytułu wykonawczego, o którym mowa w § 1e, uznaje się za doręczenie
odpisu tytułu wykonawczego.";
13) po art. 26a dodaje się art. 26b-26d w brzmieniu:
"Art. 26b. § 1. Odpis tytułu wykonawczego sporządzony przez wierzyciela zawiera
adnotację "odpis tytułu wykonawczego".
§ 2. Odpis tytułu wykonawczego sporządzony przez organ egzekucyjny zawiera adnotację
"odpis zgodny z oryginałem", datę sporządzenia, imię i nazwisko oraz podpis pracownika, który
sporządził odpis.
Art. 26c. § 1. W razie potrzeby prowadzenia egzekucji przez więcej niż jeden organ
egzekucyjny lub zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową, w tym hipoteką
morską przymusową, wierzyciel wydaje dalszy tytuł wykonawczy.
§ 2. Dalszy tytuł wykonawczy poza wymogami, o których mowa w art. 27, zawiera także
numer porządkowy oraz oznaczenie celu, dla którego został wydany.
28
§ 3. Po wydaniu dalszego tytułu wykonawczego wierzyciel występuje do organu
egzekucyjnego o nadanie temu tytułowi wykonawczemu klauzuli o skierowaniu dalszego tytułu
wykonawczego do egzekucji.
§ 4. Zobowiązanemu nie doręcza się odpisu dalszego tytułu wykonawczego.
Art. 26d. § 1. W przypadku utraty tytułu wykonawczego, po wszczęciu egzekucji
administracyjnej, wierzyciel ponownie wydaje tytuł wykonawczy po uprzednim wydaniu
postanowienia o utracie pierwotnego tytułu wykonawczego.
§ 2. Na ponownie wydanym tytule wykonawczym wierzyciel umieszcza adnotację o jego
wydaniu oraz oznaczenie postanowienia o utracie pierwotnego tytułu wykonawczego.
§ 3. Po ponownym wydaniu tytułu wykonawczego wierzyciel występuje do organu
egzekucyjnego o nadanie temu tytułowi klauzuli o skierowaniu tytułu wykonawczego do
egzekucji.
§ 4. Zobowiązanemu nie doręcza się odpisu ponownie wydanego tytułu wykonawczego.";
14) w art. 27:
a) w § 1:
– pkt 7 otrzymuje brzmienie:
"7) datę wystawienia tytułu, podpis, imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby upoważnionej
do działania w imieniu wierzyciela;",
– w pkt 11 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 12 w brzmieniu:
"12) datę doręczenia upomnienia, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podstawę
prawną braku tego obowiązku.",
b) uchyla się § 3,
c) dodaje się § 4 w brzmieniu:
"§ 4. Tytuł wykonawczy przekazywany do organu egzekucyjnego przy wykorzystaniu
systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej zawiera
bezpieczny podpis elektroniczny w rozumieniu ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie
elektronicznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 262).";
15) uchyla się art. 27b;
16) po art. 28a dodaje się art. 28b i art. 28c w brzmieniu:
"Art. 28b. § 1. Jeżeli w trakcie postępowania egzekucyjnego zostanie wydana
decyzja, postanowienie lub inne orzeczenie określające lub ustalające inną wysokość
należności pieniężnej niż objęta tytułem wykonawczym albo zostanie złożona korekta
dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1, powodująca zwiększenie wysokości
należności pieniężnej, wierzyciel niezwłocznie sporządza zmieniony tytuł
wykonawczy.
§ 2. W przypadku złożenia korekty dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1,
powodującej zmniejszenie wysokości należności pieniężnej organ egzekucyjny
kontynuuje postępowanie egzekucyjne, przy czym czynności egzekucyjne ograniczają
się do kwoty pozostałej do wyegzekwowania.
Art. 28c. W przypadku skierowania do organu egzekucyjnego zmienionego tytułu
wykonawczego, zmienionego jednolitego tytułu wykonawczego lub zmienionego
zagranicznego tytułu wykonawczego, dokonane czynności egzekucyjne pozostają w
mocy, a uprzednio wszczęta egzekucja administracyjna jest kontynuowana przez
realizację zastosowanych środków egzekucyjnych oraz stosowanie kolejnych środków
egzekucyjnych.";
17) w art. 29 § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Jeżeli obowiązek, którego dotyczy tytuł wykonawczy, nie podlega egzekucji
administracyjnej lub tytuł wykonawczy nie spełnia wymogów określonych w art. 27 § 1 i 2,
organ egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji. Na postanowienie organu egzekucyjnego o
nieprzystąpieniu do egzekucji wierzycielowi, niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym,
przysługuje zażalenie.";
18) po art. 29 dodaje się art. 29a w brzmieniu:
"Art. 29a. § 1. Jeżeli dochodzenie należności pieniężnych na wniosek państwa
członkowskiego lub państwa trzeciego stwarza szczególne problemy, powoduje powstanie
znacząco wysokich wydatków egzekucyjnych lub wiąże się ze zwalczaniem zorganizowanej
grupy albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa, organ egzekucyjny może
wystąpić do centralnego biura łącznikowego o uzgodnienie z państwem członkowskim lub
29
państwem trzecim zakresu oraz sposobu pokrycia wydatków egzekucyjnych powstałych lub
mogących powstać w ramach udzielania pomocy na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy,
przedstawiając jednocześnie:
1) szczegółowe zestawienie wydatków egzekucyjnych;
2) numer rachunku bankowego organu egzekucyjnego, na który ma być przekazana kwota
wydatków.
§ 2. Do momentu uzgodnienia, o którym mowa w § 1, organ egzekucyjny może nie
podejmować czynności egzekucyjnych.";
19) po art. 32 dodaje się art. 32a-32c w brzmieniu:
"Art. 32a. § 1. Jeżeli zostało wszczęte postępowanie w sprawie istnienia lub wysokości
dochodzonej należności pieniężnej, wierzyciel zawiadamia o tym organ egzekucyjny, wskazując,
w jakim zakresie egzekwowana należność pieniężna nie została zaskarżona.
§ 2. Zawiadomienie, o którym mowa w § 1, powoduje zawieszenie postępowania
egzekucyjnego w części dotyczącej przedmiotu sporu do czasu ostatecznego zakończenia
postępowania, o ile wierzyciel nie wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o dalsze prowadzenie
postępowania egzekucyjnego lub podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego.
§ 3. W okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego, o którym mowa w § 2, organ
egzekucyjny może dokonać zabezpieczenia na podstawie tytułu wykonawczego, stanowiącego
podstawę wszczęcia tego postępowania, na wniosek wierzyciela lub z urzędu.
§ 4. Przepisy § 1-3 nie mają zastosowania do postępowania egzekucyjnego wszczętego na
podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na podstawie decyzji nieostatecznej, której
nadano rygor natychmiastowej wykonalności.
Art. 32b. § 1. W przypadkach określonych w art. 32a § 1, jeżeli w toku postępowania
egzekucyjnego wystąpiono z wnioskiem o odzyskanie należności pieniężnych do państwa
członkowskiego lub państwa trzeciego, organ egzekucyjny informuje to państwo o
okolicznościach, o których mowa w art. 32a § 1, wskazując, w jakim zakresie należność
pieniężna objęta wnioskiem nie została zaskarżona.
§ 2. Organ egzekucyjny może wystąpić, z urzędu lub na wniosek wierzyciela, z wnioskiem o
podjęcie środków zabezpieczających zaskarżoną część należności pieniężnych na zasadach
określonych w ustawie o wzajemnej pomocy lub z uzasadnionym wnioskiem o dalsze
odzyskiwanie tych należności.
Art. 32c. § 1. Jeżeli wszczęto procedurę wzajemnego porozumiewania, a wynik tej
procedury może mieć wpływ na egzekwowany obowiązek będący przedmiotem wniosku państwa
członkowskiego lub państwa trzeciego o odzyskanie należności pieniężnych, o których mowa w
art. 2 § 1 pkt 8 i 9, postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu do czasu zakończenia
procedury wzajemnego porozumiewania, chyba że zachodzi potrzeba natychmiastowego
wyegzekwowania tych należności w związku z oszustwem lub niewypłacalnością.
§ 2. W okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego w przypadku, o którym mowa w §
1, organ egzekucyjny może z urzędu lub na wniosek wierzyciela dokonać zabezpieczenia
należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9.";
20) w art. 33:
a) dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i w tym § pkt 10 otrzymuje brzmienie:
"10) niespełnienie w tytule wykonawczym wymogów określonych w art. 27, a w zagranicznym tytule
wykonawczym - wymogów określonych w art. 102 ustawy o wzajemnej pomocy.",
b) dodaje się § 2 w brzmieniu:
"§ 2. W egzekucji należności pieniężnych, o których mowa w:
1) art. 2 § 1 pkt 8 - zobowiązanemu przysługują zarzuty określone w § 1 pkt 6, 8 i 9;
2) art. 2 § 1 pkt 9 - zobowiązanemu przysługują zarzuty określone w § 1 pkt 6 i 8-10.";
21) w art. 34:
a) § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Zarzuty zgłoszone na podstawie art. 33 § 1 pkt 1-7, 9 i 10, a przy egzekucji
obowiązków o charakterze niepieniężnym - także na podstawie art. 33 § 1 pkt 8, organ
egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela w zakresie zgłoszonych zarzutów, z
tym że w zakresie zarzutów, o których mowa w art. 33 § 1 pkt 1-5 i 7, stanowisko wierzyciela
jest dla organu egzekucyjnego wiążące. W przypadku, o którym mowa w art. 33 § 2, stanowiska
wierzyciela nie wymaga się.",
b) uchyla się § 3;
30
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
22) art. 35 otrzymuje brzmienie:
"Art. 35. § 1. Zgłoszenie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji
administracyjnej na podstawie art. 33 § 1 pkt 1-7, 9 i 10 zawiesza postępowanie egzekucyjne
do czasu wydania ostałecznego postanowienia w przedmiocie zgłoszonego zarzutu, o ile
wierzyciel po otrzymaniu zarzutu nie wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o podjęcie
zawieszonego postępowania egzekucyjnego.
§ 2. W okresie zawieszenia postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny może dokonać
na podstawie tytułu wykonawczego zabezpieczenia na wniosek wierzyciela lub z urzędu.
§ 3. Jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego wystąpiono o pomoc do państwa
członkowskiego lub państwa trzeciego z wnioskiem o odzyskanie należności pieniężnych, o
których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, organ egzekucyjny informuje to państwo o okolicznościach,
o których mowa w § 1.
§ 4. W przypadku określonym w § 3 organ egzekucyjny może, z urzędu lub na wniosek
wierzyciela, wystąpić z wnioskiem o podjęcie środków zabezpieczających należności pieniężne
na zasadach określonych w ustawie o wzajemnej pomocy lub z uzasadnionym wnioskiem o
dalsze odzyskiwanie tych należności.";
23) w art. 36 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. W zakresie niezbędnym do wszczęcia lub prowadzenia postępowania egzekucyjnego
oraz udzielania pomocy na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy organ egzekucyjny lub
wierzyciel, o którym mowa w art. 5, może żądać od uczestników postępowania informacji i
wyjaśnień, jak również zwracać się o udzielenie informacji do organów administracji publicznej
oraz jednostek organizacyjnych im podległych lub podporządkowanych, a także innych
podmiotów.";
24) w art. 56 w § 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie:
"Postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu w całości lub w części:";
25) w art. 57 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Organ egzekucyjny podejmuje zawieszone postępowanie egzekucyjne po ustaniu
przyczyny zawieszenia, zawiadamiając o tym zobowiązanego. Jednocześnie organ egzekucyjny
przystępuje do czynności egzekucyjnych.";
26) w art. 59 po § 2 dodaje się § 2a w brzmieniu:
"§ 2a. W zakresie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9,
postępowanie egzekucyjne umarza się w przypadkach określonych w § 1 pkt 4, 6, 7, 9 i 10 oraz
w § 2.";
27) w art. 64c:
§ 2a otrzymuje brzmienie:
"§ 2a. Przepisu § 2 nie stosuje się do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego.",
§ 3 otrzymuje brzmienie:
"§ 3. Jeżeli po pobraniu od zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych
okaże się, że wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne z prawem, należności te, wraz z
naliczonymi od dnia ich pobrania odsetkami ustawowymi, organ egzekucyjny zwraca
zobowiązanemu, a jeżeli niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji spowodował
wierzyciel, obciąża nimi wierzyciela.",
uchyla się § 3a i 3b,
§ 4 otrzymuje brzmienie:
"§ 4. Wierzyciel pokrywa koszty egzekucyjne, jeżeli nie mogą być one ściągnięte od
zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 4b oraz art. 64e § 4a.",
uchyla się § 4a,
§ 4b otrzymuje brzmienie:
"§ 4b. Nieściągnięte od zobowiązanego wydatki egzekucyjne, poniesione w postępowaniu
egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego
tytułu wykonawczego, organ egzekucyjny lub rekwizycyjny pokrywa bezpośrednio z budżetu
państwa.",
uchyla się § 4c,
po § 7 dodaje się § 7a i 7b w brzmieniu:
"§ 7a. W przypadkach określonych w art. 80 i art. 81 ustawy o wzajemnej pomocy organ
egzekucyjny może wystąpić do państwa członkowskiego lub państwa trzeciego o przekazanie na
rachunek tego organu wydatków egzekucyjnych poniesionych w związku z realizacją wniosku o
31
i)
a)
b)
a)
"4)
b)
a)
b)
c)
odzyskanie należności pieniężnych wraz z wypłaconymi odsetkami od zwróconych należności
pieniężnych, przedstawiając ich zestawienie, jeżeli wszczęcie lub prowadzenie egzekucji
administracyjnej należności pieniężnych będących przedmiotem zwrotu spowodowało państwo
członkowskie lub państwo trzecie.
§ 7b. W przypadku, o którym mowa w § 7a, nie wydaje się postanowienia o wysokości
wydatków egzekucyjnych obciążających wierzyciela.",
§ 9 otrzymuje brzmienie:
"§ 9. Środki pieniężne pochodzące z wyegzekwowanych kosztów egzekucyjnych, w tym
powstałych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu
wykonawczego albo zagranicznego tytułu wykonawczego, przypadają na rzecz tego organu,
który je uzyskał, z zastrzeżeniem § 10 i 11.";
28) w art. 64d § 4 otrzymuje brzmienie:
"§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się również do innych należności lub wartości określonych w
ustawie kwotowo.";
29) w art. 64e:
§ 4a otrzymuje brzmienie:
"§ 4a. Organ egzekucyjny z urzędu umarza koszty z tytułu opłat, o których mowa w art. 64
§ 1 i 6, jeżeli opłaty te nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego i powstały w postępowaniu
egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego
tytułu wykonawczego. Nie wydaje się postanowienia w sprawie umorzenia kosztów
egzekucyjnych.",
po § 4a dodaje się § 4b w brzmieniu:
"§ 4b. Przepis § 4a stosuje się odpowiednio do wydatków egzekucyjnych poniesionych w
postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo
zagranicznego tytułu wykonawczego, chyba że organ egzekucyjny uzyskał zwrot tych wydatków
od państwa członkowskiego lub państwa trzeciego w przypadkach określonych w art. 29a lub w
przypadkach określonych w art. 80 i art. 81 ustawy o wzajemnej pomocy.";
30) w art. 66:
w § 4 pkt 4 otrzymuje brzmienie:
należności dochodzonych na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego
tytułu wykonawczego.",
§ 6 otrzymuje brzmienie:
"§ 6. Do opłaty komorniczej stosuje się odpowiednio przepisy § 2 oraz art. 64c § 11 i 12.";
31) w dziale I uchyla się rozdział 7;
32) w art. 71 § 3 otrzymuje brzmienie:
"§ 3. Podstawą żądania wyjawienia przez zobowiązanego majątku są dokumenty
stanowiące podstawę wszczęcia egzekucji administracyjnej lub dokonania zabezpieczenia w
trybie przepisów działu IV. W tym przypadku nie nadaje się sądowej klauzuli wykonalności.";
33) po art. 71b dodaje się art. 71c w brzmieniu:
"Art. 71c. § 1. Organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego może, w drodze decyzji,
odroczyć termin zapłaty należności pieniężnych albo rozłożyć na raty zapłatę należności
pieniężnych dochodzonych na podstawie jednolitego tytułu wykonawczego albo zagranicznego
tytułu wykonawczego wraz z odsetkami naliczonymi zgodnie z przepisami działu III ustawy Ordynacja podatkowa.
§ 2. Do udzielania ulg, o których mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przepisy działów III i
IV ustawy - Ordynacja podatkowa.
§ 3. O udzieleniu ulg, o których mowa w § 1, organ egzekucyjny informuje państwo
członkowskie lub państwo trzecie.";
34) w art. 110:
uchyla się § 1-3,
§ 3a otrzymuje brzmienie:
"§ 3a. Organ egzekucyjny podejmuje czynności egzekucyjne związane z egzekucją
administracyjną z nieruchomości po otrzymaniu zaliczki na pokrycie przewidywanych wydatków
od wierzyciela niebędącego naczelnikiem urzędu skarbowego, państwem członkowskim lub
państwem trzecim, zwanego dalej "wierzycielem finansującym". Przepis art. 29a stosuje się
odpowiednio.",
§ 7 otrzymuje brzmienie:
32
"2)
1)
2)
a)
b)
"3)
a)
"§ 7. W przypadku niewpłacenia zaliczki, o której mowa w § 4, organ egzekucyjny wzywa
wierzyciela finansującego do jej wpłacenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, a po
bezskutecznym upływie tego terminu nie przystępuje do egzekucji z nieruchomości.";
35) w art. 110b pkt 2 otrzymuje brzmienie:
wierzyciele egzekwujący;";
36) w art. 110c w § 2 dodaje się zdanie drugie w brzmieniu:
"Zobowiązanemu wraz z wezwaniem doręcza się odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został
wcześniej doręczony.";
37) w art. 111f § 5 otrzymuje brzmienie:
"§ 5. Jeżeli należność wierzyciela wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie i
kosztami egzekucyjnymi zostanie uiszczona przed zamknięciem licytacji, poborca skarbowy
zamyka licytację, a organ egzekucyjny uchyla zajęcie nieruchomości.";
38) art. 111g otrzymuje brzmienie:
"Art. 111g. Jeżeli przedmiotem licytacji jest kilka nieruchomości lub kilka części
nieruchomości, poborca skarbowy wstrzymuje licytację pozostałych nieruchomości lub ich części
z chwilą, gdy osiągnięto kwotę wystarczającą na zaspokojenie dochodzonej należności wraz z
odsetkami z tytułu niezapłacenia jej w terminie i kosztami egzekucyjnymi, a organ egzekucyjny
uchyla zajęcie nieruchomości.";
39) art. 111k otrzymuje brzmienie:
"Art. 111k. § 1. Jeżeli po trzeciej licytacji żaden z wierzycieli nie przejął nieruchomości na
własność, uchyla się zajęcie nieruchomości. Nowa egzekucja z tej samej nieruchomości może
być wszczęta nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia uchylenia zajęcia nieruchomości.
§ 2. Jeżeli wniosek o wszczęcie nowej egzekucji złożono przed upływem 3 lat od trzeciej
licytacji, organ egzekucyjny dokonuje nowego opisu i oszacowania wartości nieruchomości tylko
na wniosek zobowiązanego. Zobowiązany może złożyć taki wniosek przed upływem 14 dni od
dnia ponownego doręczenia mu wezwania do zapłaty, o czym należy go uprzedzić przy
doręczeniu wezwania.";
40) art. 111n otrzymuje brzmienie:
"Art. 111n. § 1. Organ egzekucyjny odmawia przybicia, jeżeli ostateczne rozstrzygnięcia
skarg lub zażaleń wniesionych w toku postępowania egzekucyjnego potwierdzą naruszenie
przepisów postępowania w toku licytacji i jeżeli uchybienia te mogły mieć istotny wpływ na
wynik licytacji albo, jeżeli uczestnik nie otrzymał zawiadomienia o licytacji, chyba że będąc na
licytacji nie wystąpił ze skargą na to uchybienie.
§ 2. Organ egzekucyjny odmawia przybicia również wtedy, gdy postępowanie egzekucyjne
podlegało umorzeniu lub zawieszeniu.
§ 3. Organ egzekucyjny wyznacza ponowną licytację:
jeżeli odmówi przybicia z przyczyn, o których mowa w § 1;
po ustaniu przyczyny zawieszenia.";
41) art. 114d otrzymuje brzmienie:
"Art. 114d. W przypadku prowadzenia egzekucji z użytkowania wieczystego, jeżeli właściwy
organ wystąpił z żądaniem rozwiązania umowy użytkowania wieczystego, wstrzymuje się
czynności egzekucyjne w egzekucji z nieruchomości. Organ egzekucyjny podejmuje egzekucję z
nieruchomości, jeżeli sąd orzeknie, że brak jest podstaw do rozwiązania umowy użytkowania
wieczystego. W przypadku rozwiązania umowy użytkowania wieczystego organ egzekucyjny
uchyla zajęcie nieruchomości.";
42) w art. 115c:
w § 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie:
"W podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości oprócz wierzycieli egzekwujących
uczestniczą:",
uchyla się § 2;
43) w art. 154 w § 4 w pkt 2 kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
z dniem podjęcia zawieszonego postępowania egzekucyjnego w przypadkach określonych w art.
32a § 2, art. 32c § 1 i art. 35 § 1, a także w przypadkach określonych w art. 79 ust. 5 ustawy o
wzajemnej pomocy.";
44) w art. 155a:
§ 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia:
33
1)
2)
3)
4)
b)
c)
1)
2)
3)
4)
a)
"6)
b)
"9)
a)
b)
a)
b)
c)
na wniosek wierzyciela i na podstawie wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia;
na wniosek wierzyciela i na podstawie wydanego przez niego tytułu wykonawczego, w
przypadkach określonych w art. 32a § 3 i art. 35 § 2;
na wniosek państwa członkowskiego i na podstawie zarządzenia zabezpieczenia, zagranicznego
tytułu wykonawczego, dokumentu zabezpieczenia albo jednolitego tytułu wykonawczego
określonych w przepisach ustawy o wzajemnej pomocy, w zakresie należności, o których mowa
w art. 2 § 1 pkt 8;
na wniosek państwa członkowskiego lub państwa trzeciego i na podstawie zarządzenia
zabezpieczenia albo zagranicznego tytułu wykonawczego wystawionych zgodnie z przepisami
ustawy o wzajemnej pomocy, w zakresie należności, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 9.",
po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu:
"§ 1a. Organ egzekucyjny może z urzędu dokonać zabezpieczenia na podstawie tytułu
wykonawczego, w przypadkach określonych w art. 32a § 3, art. 32c § 2 i art. 35 § 2 oraz w
przypadkach określonych w art. 79 ust. 5 ustawy o wzajemnej pomocy.",
§ 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Wniosek, o którym mowa w § 1 pkt 1, może również zgłosić organ kontroli
skarbowej.";
45) po art. 155a dodaje się art. 155b w brzmieniu:
"Art. 155b. § 1. Organ egzekucyjny lub egzekutor, przystępując do czynności
zabezpieczających, doręcza zobowiązanemu odpowiednio:
odpis zarządzenia zabezpieczenia;
dokument zabezpieczenia;
odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony, wraz z zawiadomieniem o
przystąpieniu do zabezpieczenia;
zawiadomienie o przystąpieniu do zabezpieczenia, jeżeli odpis tytułu wykonawczego został
doręczony w egzekucji administracyjnej.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 4, nie stosuje się przepisów art. 33 i art. 34.
";
46) w art. 156 w § 1:
pkt 6 otrzymuje brzmienie:
datę wydania zarządzenia zabezpieczenia, nazwę wierzyciela, który je wydał, oraz imię i
nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela;",
pkt 9 otrzymuje brzmienie:
sposób i zakres zabezpieczenia obowiązku o charakterze niepieniężnym.";
47) w art. 159:
§ 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Organ egzekucyjny na żądanie zobowiązanego uchyla zabezpieczenie obowiązku o
charakterze niepieniężnym, jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie został
zgłoszony w terminie 3 miesięcy od dnia dokonania tego zabezpieczenia.",
§ 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Termin określony w § 1 może być przez organ egzekucyjny przedłużony na wniosek
wierzyciela o okres do 3 miesięcy, jeżeli z uzasadnionych przyczyn postępowanie egzekucyjne
nie mogło być wszczęte.";
48) w art. 164:
w § 1 wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie:
"Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia należności pieniężnej przez:",
§ 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2. Jeżeli organ egzekucyjny nie jest jednocześnie wierzycielem, obciążenia
nieruchomości hipoteką przymusową lub statku morskiego (statku morskiego w budowie)
hipoteką morską przymusową dokonuje wierzyciel, a jeżeli wierzycielem jest państwo
członkowskie lub państwo trzecie - organ egzekucyjny działający we własnym imieniu i na rzecz
tego państwa.",
po § 2 dodaje się § 2a-2c w brzmieniu:
"§ 2a. Podstawą wpisu hipoteki przymusowej dla zabezpieczenia należności państw
członkowskich lub państw trzecich jest: dokument zabezpieczenia państwa członkowskiego,
jednolity tytuł wykonawczy państwa członkowskiego, zagraniczny tytuł wykonawczy albo
zarządzenie zabezpieczenia określone w przepisach ustawy o wzajemnej pomocy.
34
§ 2b. W przypadku gdy dokument, o którym mowa w § 2a, przekazany został do organu
egzekucyjnego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków
komunikacji elektronicznej, podstawą wpisu hipoteki przymusowej jest wydruk tego dokumentu
sporządzony zgodnie z art. 26 § 1d.
§ 2c. W przypadku gdy dokument, o którym mowa w § 2a, sporządzony jest w języku
urzędowym państwa członkowskiego lub państwa trzeciego albo języku uzgodnionym zgodnie z
art. 32 ustawy o wzajemnej pomocy, do wniosku o wpis hipoteki przymusowej organ
egzekucyjny dołącza również tłumaczenie tego dokumentu sporządzone zgodnie z art. 31 ust. 1
lub 3 ustawy o wzajemnej pomocy.";
49) art. 166b otrzymuje brzmienie:
"Art. 166b. W postępowaniu zabezpieczającym stosuje się odpowiednio przepisy działu I i
art. 168d.";
50) po art. 166b dodaje się art. 166c w brzmieniu:
"Art. 166c. W zakresie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, w
postępowaniu zabezpieczającym nie stosuje się przepisów art. 154 § 1-3, 5 i 6, art. 155, art.
156, art. 157 i art. 163 § 2-3.";
51) art. 168b otrzymuje brzmienie:
"Art. 168b. § 1. Zobowiązany może dochodzić odszkodowania od organu egzekucyjnego lub
wierzyciela na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego za szkody wyrządzone wskutek
niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej lub
postępowania zabezpieczającego.
§ 2. W przypadku należności pieniężnych określonych w art. 2 § 1 pkt 8 i 9 przez
wierzyciela, o którym mowa w ust. 1, rozumie się centralne biuro łącznikowe.".