Unia Europejska 0.31 mb

UNIA EUROPEJSKA
PRAWO WSPÓLNOTOWE
ORGANY GŁÓWNE UNII EUROPEJSKIEJ
WYBRANE ZAGADNIENIA FUNKCJONOWANIA
(BUDŻET)
PROCEDURY PODEJMOWANIA DECYZJI
W PRAWIE UE NALEŻY ROZRÓŻNIĆ PRAWO PIERWOTNE I
PRAWO WTÓRNE (POCHODNE), KTÓRE TWORZĄ TZW.
ACQUIS COMMUNAUTAIRE.
Prawem pierwotnym są traktaty założycielskie
(wraz z nowelizującymi je traktatami), jak również
traktaty akcesyjne i stowarzyszeniowe oraz prawo
międzynarodowe.
 Prawem wtórnym (pochodnym) są akty prawne
poszczególnych organów i instytucji UE, a także
umowy zawierane przez UE oraz państwa
członkowskie. Prawo pochodne musi być zgodne z
prawem pierwotnym – o jego ewentualnej niezgodności
orzeka Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Akty
prawa pochodnego dzieli się na:

akty wiążące: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje;
 akty niewiążące: zalecenia i opinie.

1951/1952- traktat paryski o utworzeniu EWWiS
(wygasł w 2002 r.)
1957/1958- traktaty rzymskie o utworzeniu EWG
i Euratomu
1992/1993 -traktat z Maastricht o utworzeniu
Traktaty założycielskie Unii Europejskiej/ Wspólnoty Europejskiej
Traktat paryski i traktaty rzymskie powołały do życia
tzw. Wspólnoty Europejskie (EWWIS, EWG, i
Euratom), a traktat z Maastricht – Unię Europejską.
 1958 – protokół do traktatów rzymskich o
wspólnym Zgromadzeniu Parlamentarnym i
Trybunale Sprawiedliwości.
1965/1967 – traktat ustanawiający jedną Radę i
Traktaty nowelizujące
jedną Komisję Wspólnot Europejskich (tzw. Układ o
Traktaty założycielskie Fuzji).
1986/1987 – Jednolity akt europejski
1997/1999 – traktat amsterdamski
2007/2009 – traktat lizboński
Traktat,
który nie wszedł
w życie
2004 – podpisano traktat ustanawiający
Konstytucję dla Europy, który jednak został
odrzucony w 2005 r. Przez Francję i Niderlandy.
TRAKTAT PARYSKI

Traktat paryski został podpisany w 1951 r.
przez sześć państw założycielskich: Belgię,
Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy.
Wszedł w życie w 1952 r.
Utworzył on Europejska Wspólnotę Węgla i
Stali. EWWiS zajmowała się polityką i kontrolą
wydobycia węgla i stali na terytorium państw
członkowskich. Traktat został podpisany na 50
lat z możliwością przedłużenia. Decyzją tych
państw EWWiS przestała istnieć w 2002 r., a jej
uprawnienia zostały przekazane UE.
TRAKTATY RZYMSKIE

Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej
Wspólnoty Gospodarczej został podpisany w
1957 r. przez sześć państw założycielskich:
Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN
i Włochy.
EWG zajmowała się wspólną polityka
gospodarczą państw członkowskich. Miała za
zadanie zniesienie ceł oraz doprowadzenie do
swobodnego przepływu osób, kapitału, towaru i
usług oraz do wspólnej polityki handlowej, rolnej,
transportowej i energetycznej. W ten sposób
EWG działała na rzecz równomiernego rozwoju
gospodarczego i podniesienia poziomu życia.
TRAKTATY RZYMSKIE

Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej
Wspólnoty Energii Atomowej (Euratomu)
został podpisany w 1957 r. przez sześć państw
założycielskich: Belgię, Francję, Holandię,
Luksemburg, RFN i Włochy.
Euratom ma na celu pokojową współpracę
państw związaną z rozwojem energii jądroqwej.
JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI

Jednolity akt europejski został podpisany w 1986
r., a wszedł w życie w 1987r. Wniósł on wiele
zmian dotyczących instytucji i procedur
obowiązujących we Wspólnotach Europejskich,
rozszerzył zakres ich polityki oraz wprowadził
reguły mające umożliwić EWG realizację rynku
wewnętrznego.
ZMIANY PRZYJĘTE W JEDNOLITYM AKCIE
EUROPEJSKIM:




Poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną
większością głosów w Radzie Ministrów.
Wprowadzenie procedury kooperacji-współdziałania
bądź współpracy instytucjonalnej pomiędzy Radą
Ministrów a Parlamentem Europejskim. Na tej
podstawie Parlament Europejski uzyskał prawo
wprowadzania poprawek do propozycji
przedkładanych przez Radę Ministrów.
Wprowadzenie procedury zgodności zwiększającej
kompetencje Parlamentu Europejskiego.
Powołanie w 1989 r. Sądu Pierwszej Instancji przy
Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich,
który rozpatruje skargi osób prawnych i fizycznych.
Przyjęcie zasady, zgodnie z która Komisja
Europejska wprowadza w życie decyzje
podejmowane przez Radę Ministrów.
 Poszerzanie zakresu wspólnej polityki Wspólnot
Europejskich o sektory: walutowy, społeczny,
ochrony środowiska, badań naukowych i rozwoju
technologicznego.
 Stworzenie prawnych podstaw funkcjonowania
Rady Europejskiej jako celu Europejskiej
Współpracy Politycznej (wspólna polityka
zagraniczna).
 Zdefiniowanie jednolitego rynku wewnętrznego
jako „obszaru bez granic wewnętrznych, na
którym zostaje zapewniony wolny przepływ osób,
towarów, usług i kapitału” (tzw. cztery wolności).

TRAKTAT O UNII EUROPEJSKIEJ –
TRAKTATY Z MAASTRICHT
Traktat o Unii Europejskiej został podpisany w
Maastricht w 1992 r. i wszedł w życie w roku
1993 po ratyfikacji przez wszystkie pańśtwa
członkowskie i Parlament Europejski. Jednym z
efektów ratyfikowania traktatu z Maastricht jest
przekształcenie traktatu rzymskiego z 1957 r. o
ustanowieniu EWG w traktat ustanawiający
Wspólnotę Europejską.
Głównym celem traktatu z Maastricht jest przekształcenie
trzech Wspólnot Europejskich w Unię Europejska. Poza
tym w zakresie instytucji i procedur wprowadził
następujące zmiany:
 zmiana nazwy EWG na Wspólnotę Europejską; wszystkie
trzy wspólnoty (EWWiS, Euratom, Wspólnota
Europejska) stały się częścią nowo powołanej Unii
Europejskiej;
 wprowadził procedurę współdecydowania, dzięki której
Parlament Europejski ma prawo zawetowania decyzji
Rady Unii Europejskiej;
 nadał Parlamentowi europejskiemu prawo do udziału w
mianowaniu oraz odwoływaniu Komisji Europejskiej, a
także prawo do udziału w podpisywaniu umów
międzynarodowych;
 poszerzył zakres wspólnej polityki WE o sektory:
sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, przemysłu, sieci
transeuropejskich, ochrony konsumenta, edukacji ,
młodzieży, ochrony zdrowia, kultury.
TRAKTAT NICEJSKI
Traktat nicejski został podpisany w 2001 r. i wszedł w
życie w 2003 r. Wprowadził on następujące zmiany:
 Dotyczące Komisji Europejskiej:
Wprowadził zasadę „jeden komisarz z jednego kraju”
obowiązującą do momentu, kiedy UE będzie miała co
najwyżej 27 członków (wcześniej największe państwa miały
w Komisji po dwóch członków);
 Wprowadził nowy sposób wyboru członków Komisji
Europejskiej;
 Nadał Przewodniczącemu Komisji prawo decydowania o jej
organizacji wewnętrznej i o rozdziale zakresu obowiązków
pomiędzy jej członków;
 Po rozszerzeniu UE do więcej niż 27 państw, skład Komisji
będzie się opierał na zasadzie równości rotacji, przy czym w
Komisji powinno zasiadać mniej członków niż wynosi liczba
państw członkowskich UE;







Dotyczące Parlamentu Europejskiego: zwiększył
maksymalną liczbę jego członków do 732;
Dotyczące Rady Unii Europejskiej: wprowadził nowy
system ważenia głosów w tej Radzie;
Dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich: wprowadził zasadę „jeden sędzia z jednego
państwa”;
Dotyczące Sądu Pierwszej Instancji: w jej skład będzie
wchodzić co najmniej jeden sędzia z każdego państwa
członkowskiego;
W zakresie prawnych warunków funkcjonowania
„wzmocnionej współpracy” zachowano zasadę, aby
również po rozszerzeniu UE możliwe było zastosowanie
mechanizmu wzmocnionej współpracy już przy zgodzie
ośmiu państw, z tym że każde państwo członkowskie ma
prawo do niej dołączyć. Wyłączono z mechanizmu kwestie
dotyczące obronności;
W czasie szczytu w Nicei w 200 r. przyjęto też Kartę praw
podstawowych jako deklarację polityczną, którą
poszczególne państwa UE mogły podpisać (nie było to
obligatoryjne).
TRAKTAT USTANAWIAJĄCY KONSTYTUCJĘ
DLA EUROPY
Traktat ten został przygotowany w 2003 r. przez
Konwent Europejski powołany przez Radę
Europejską specjalnie w celu ustanowienia
nowego traktatu reformującego UE.
Francja i Niderlandy odrzuciły traktat w 2005 r. w
referendach ogólnokrajowych, co uniemożliwiło
wejście w życie Konstytucji dla Europy.
WYBRANE POSTANOWIENIA KONSTYTUCJI DLA
EUROPY WPROWADZONE NASTĘPNIE DO TRAKTATU
LIZBOŃSKIEGO:
 Włączenie inicjatywy obywatelskiej do procesu
legislacyjnego UE: grupa licząca milion obywateli
posiada prawo do złożenia wniosku do Komisji
Europejskiej w sprawie projektu przepisu prawnego;
 Rezygnacja z wprowadzonego w traktacie nicejskim
systemu ważonych głosów i zastąpienie go systemem
większości kwalifikowanej, w której każde państwo
ma siłę jednego głosu;
 Nadanie Unii Europejskiej podmiotowości prawnej,
czyli m.in. zdolności ndo podpisywania umów
międzynarodowych;




Uznanie prawnej możliwości wystąpienia z UE;
Uczynienie Rady Europejskiej instytucją
wewnątrzunijną, z Przewodniczącym
wybieranym na dwa i pół roku;
Wprowadzenie Karty praw podstawowych jako
obowiązującej w prawie wspólnotowym;
Zwiększenie maksymalnej liczby członków
Parlamentu Europejskiego do 750, przy
zagwarantowaniu liczby minimum sześciu
deputowanych na każde państwo członkowskie.
TRAKTAT LIZBOŃSKI – TRAKTAT
REFORMUJĄCY UNIĘ EUROPEJSKĄ
Traktat ten został podpisany w Lizbonie 13
grudnia 2007 r. Wszedł w życie po ratyfikacji
przez wszystkie państwa członkowskie i
Parlament Europejski w grudniu 2009 r. Jednym
z efektów jego podpisania jest przekształcenie
traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
(dawnego – z czasów przed traktatem w
Maastricht – traktatu rzymskiego) w traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
TRAKTAT Z LIZBONY WPROWADZIŁ PODZIAŁ
POMIĘDZY UE A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Unia Europejska
Poszczególne państwa
członkowskie
Posiada wyłączność w zakresie
polityki konkurencji, polityki
monetarnej w strefie euro oraz
wspólnej polityki handlowej.
Są odpowiedzialne za ochronę
zdrowia, edukację i przemysł.
Dzielą kompetencje w takich dziedzinach jak: rynek wewnętrzny,
rolnictwo, transport i energia.
ZMIANY WPROWADZONE PRZEZ TRAKTAT
LIZBOŃSKI


Wprowadzenie nowego stanowiska – Wysokiego
Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki
Bezpieczeństwa;
Zmiany dotyczące Rady Unii Europejskiej:





Wprowadzenie zasady, zgodnie z którą debata i głosowanie nad
projektami aktów prawnych będą odbywać się publicznie;
Poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną większością
głosów;
Wprowadzenie od 2014 r. systemu podwójnej większości mającej
obowiązywać przy głosowaniach większością kwalifikowaną. Aby
dany akt został uchwalony, musi zostać poparty przez 55 %
państw, których ludność nie może stanowić mniej niż 65 %
mieszkańców całej Unii. Tym samym rezygnuje się z zapisanego
w traktacie nicejskim systemu ważonych głosów;
Przyjęcie zasady, że mniejszość blokującą stanowią cztery
państwa;
Uznanie, że jednomyślność jest wymagana w sprawach
podatkowych i obronnych.

Zmiany dotyczące Komisji Europejskiej:
Przedłużenie zasady :jeden komisarz z jednego państwa”;
 Zmiana sposobu jej powoływania;


Zmiany dotyczące Parlamentu Europejskiego:
Zwiększenie roli PE w procedurze uchwalania budżetu UE;
 Określenie maksymalnej i minimalnej liczby
deputowanych państwa członkowskiego (odpowiednio 96 i
6). Liczba ogólna członków Parlamentów ma – oprócz
jednego Przewodniczącego – wynosić 750 deputowanych;


Zmiany dotyczące Rady Europejskiej:
Nadanie jej statusu instytucji UE;
 Wprowadzenie nowego stanowiska: Przewodniczącego
Rady Europejskiej. Jest on wybierany przez Radę
Europejską na okres nie przekraczający pięciu lat,
przewodniczy jej obradom i reprezentuje ją na zewnątrz.
Zastępuje tym samym dotychczasowy system rotacyjnego
przewodnictwa w Radzie Europejskiej.

UNIA EUROPEJSKA
CZŁONKOWIE, KANDYDACI I PAŃSTWA
ASPIRUJĄCE DO UE.
CZŁONKOWIE I ETAPY PROCESU
ROZSZERZENIA
Lata założenia Wspólnot Europejskich
Rok założenia
Wspólnota
1952
EWWiS
1958
EWG i Euratom
1993
Unia Europejska/ Wspólnota Europejska
Członkowie Wspólnot Europejskich
Etapy
rozszerzenia
Liczba
państw
Rok
przystąpienia
Państwa
Sześć państw
założycielskich
6
1952 r. do
EWWiS, 1958 r.
do EWG i
Euratomu
Belgia, Francja, Holandia,
Niderlandy, RFN i Włochy
I etap – 3
państwa
EWG 9
1973 r.
Dania, Irlandia, Wielka
Brytania
II etap – 1
państwo
EWG 10
1981 r.
Grecja
III etap – 2
państwa
EWG 12
1986 r.
Hiszpania, Portugalia
IV etap – 3
państwa
EWG 15
1995 r.
Austria, Finlandia, Szwecja
V etap – 10
państw
EWG 25
2004 r.
Cypr, Czechy, Estonia, Litwa,
Łotwa, Malta, Polska,
Słowacja, Słowenia, Węgry
VI etap – 2
państwa
EWG 27
2007 r.
Bułgaria, Rumunia
PROCES NEGOCJACJI I AKCESJI DO UE.
1.
Państwo kandydujące składa do Rady UE wniosek o przyjęcie do UE.
2.
Rada po uprzednim uzyskaniu pozytywnej opinii Komisji zezwala na
przeprowadzenie negocjacji, które będzie prowadzić Komisja. Wszystkie
państwa członkowskie muszą zatwierdzić stanowisko negocjacyjne UE.
3.
Rozpoczynają się negocjacje wstępne – otwarcie negocjacji w celu zbadania
zgodności ustawodawstwa państwa kandydującego z prawem unijnym (acquis
communautaire).
4.
Trwają negocjacje właściwe – ustalenie terminów i warunków przystosowania
ustawodawstwa i gospodarki kandydata do zasad UE.
5.
Komisja przedkłada Radzie UE projekt wspólnego stanowiska (Rada przyjmuje
go lub modyfikuje).
6.
Przygotowanie umowy akcesyjnej przez przedstawicieli Komisji państw
członkowskich i państwa kandydującego.
7.
Parlament Europejski wyraża zgodę na przyjęcie nowego państwa do EU.
8.
Umowa akcesyjna wchodzi w życie po uprzednim ratyfikowaniu przez państwa
członkowskie oraz państwo kandydujące.
PAŃSTWA UBIEGAJĄCE SIĘ O PRZYJĘCIE
DO UE.
Państwa, którym UE nadała oficjalny status kandydata
Chorwacja
Posiada status kandydata od 2004 r. Od 2005 r.
trwają rozmowy akcesyjne i prawdopodobnie
przystąpi do UE w 2012 r.
Macedonia
Posiada status kandydata od 2005 r. Nie
nastąpiło jednak jeszcze rozpoczęcie rozmów w
wyniku braku akceptacji dla przyjęcia Macedonii
do UE przez Grecję.
Turcja
W 1964 r. kraj ten podpisał umowę o
stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi, w
1987 r. złożył wniosek o przyznanie członkostwa w
UE, a w 1995 r. zawarł z nią unię celną. Posiada
status kandydata o d 1999 r., a w 2005 rozpoczęły
się negocjacje akcesyjne.
Państwa uznane przez Komisję Europejską za aspirujące do
przystąpienia do EU
Albania
Złożyła wniosek o członkostwo w 2009 r.
Bośnia i
W 2009 r. podpisała umowę o stowarzyszeniu z UE.
Hercegowina
Czarnogóra
Wniosek o przystąpienie do UE złożyła w 2008 r.
Obecnie możliwe jest rozpoczęcie negocjacji
akcesyjnych.
Islandia
W 2009 r. złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie
negocjacji akcesyjnych, które rozpoczęły się w połowie
2010 r. Prawdopodobne przyjęcie do Unii nastąpi w
2012 r. razem z Chorwacją.
Kosowo
W rozumieniu rezolucji nr 1244 Rady Bezpieczeństwa
ONZ może stać się terytorium należącym do UE.
Serbia
W 2009 r. złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w
EU.
Państwa, które złożyły wniosek o członkostwo w UE.
Maroko
Państwo to złożyło wniosek w 1987 r., ale odrzucono go.
Norwegia
Norwegia złożyła wnioski o członkostwo w UE w latach
1962, 1967 i 1992, jednak w 1972 i 1994 r. w referendum
Norwegowie sprzeciwili się Przystąpieniu do Wspólnot
Europejskich i UE.
Szwajcaria
Rząd Szwajcarii w 1992 r. złożył wniosek o przystąpienie
do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, jednak
odrzucono go w wyniku referendum krajowego. W 2001 r.
Również w referendum odrzucono wniosek o
natychmiastowym rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z
UE. Od 2008 r. Szwajcaria należy do strefy Schengen.
Ukraina
Również Ukraina jest krajem aspirującym do integracji
europejskiej; zarówno były prezydent, Wiktor Juszczenko,
jak i obecny prezydent, Wiktor Janukowicz, wskazują na
potrzebę zbliżenia Ukrainy do struktur UE.
ORGANY GŁÓWNE UNII EUROPEJSKIEJ
Traktat lizboński wymienia następujące organy
UE:
 Radę Europejską;
 Radę Unii Europejskiej;
 Komisje Europejską;
 Parlament Europejski;
 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej;
 Europejski Bank Centralny;
 Trybunał Obrachunkowy.
RADA EUROPEJSKA PO TRAKTACIE
LIZBOŃSKIM
Rada Europejska jest obecnie jednym z głównych
organów Unii Europejskiej i najważniejszym
organem politycznym. Jej skład został
powiększony (w porównaniu ze stanem przed
traktatem lizbońskim) o Przewodniczącego Rady
Europejskiej. W jej pracach uczestniczy również
Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw
Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa.
 Rada Europejska uczestniczy w procedurze
mianowania Przewodniczącego Rady i członków
Komisji Europejskiej oraz mianuje Prezesa
Europejskiego Banku Centralnego.

Traktat lizboński zmienił również system
przewodnictwa w Radzie Europejskiej. Obecnie
funkcjonuje oddzielny urząd przewodniczącego
Rady Europejskiej, który jest wybierany przez
Radę Europejską większością kwalifikowaną na
okres dwu i pół roku. Mandat Przewodniczącego
może być jednokrotnie odnowiony. Istnieje
również możliwość odwołania Przewodniczącego
zgodnie z procedurą powołania. Przewodniczący
nie może równocześnie pełnić żadnej krajowej
funkcji publicznej. Kieruje pracami Rady,
zapewnia ciągłość jej prac oraz przedstawia
sprawozdania z posiedzeń Parlamentowi
Europejskiemu.
 Szczyty Rady Europejskiej odbywają się dwa razy
w ciągu półrocza, mogą być również zwoływane
szczyty nadzwyczajne.

Rada Europejska
Skład
Szefowie państw lub rządów państw członkowskich (w przypadku podjęcia
takiej decyzji przez RE mogą im towarzyszyć ministrowie do sp.
zagranicznych);
Przewodniczący Rady Europejskiej i Przewodniczący Komisji Europejskiej
– mogą brać udział w dyskusjach, nie posiadają możliwości głosowania;
W jej pracach uczestniczy również Wysoki Przedstawiciel Unii ds.
Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa ;
Na zaproszenie Rady Europy Przewodniczący Parlamentu Europejskiego w
celu jego wysłuchania.
Funkcje
•Podejmowanie decyzji politycznych;
•Wyznaczanie kierunku rozwoju Unii;
•Koordynowanie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;
•Podejmowanie decyzji dotyczących stowarzyszenia i członkostwa nowych
państw Unii.
Sposób
podejmowania
decyzji i zasady
funkcjonowania
oPodejmuje główne decyzje poprzez konsensus (z możliwością wstrzymania
się od głosu);
oWiększością kwalifikowaną mianuje Przewodniczącego Rady Europejskiej;
oWydaje oświadczenia, które mogą być zaleceniami dla innych instytucji
Unii;
oWyniki spotkań Rady są relacjonowane Parlamentowi Europejskiemu, lecz
nie ma on wpływu na działania Rady;
oDziałalność Rady nie podlega Trybunałowi Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich
Rada Unii Europejskiej
Skład
•Przedstawiciele państw członkowskich na szczeblu ministerialnym;
zależnie od omawianych problemów Rada spotyka się w różnych
składach resortowych;
•Najważniejsze Rady zbierają się co miesiąc (Rada ds. Ogólnych, Rada
ds. Rolnictwa, Rada ds. Gospodarki i Finansów). Rzadziej spotykają się
Rady m.in. zajmujące się kwestiami: edukacji, rozwoju, zdrowia,
transportu oraz środowiska.
Funkcje
•Główny organ prawodawczy UE
•Podstawowa struktura decyzyjna UE
Zadania
•Przygotowanie i uchwalanie aktów prawnych wraz z Parlamentem
Europejskim i Komisją Europejską;
•Udział w procedurze uchwalania budżetu razem z Parlamentem
Europejskim;
•Odpowiedzialność za realizację Unii Gospodarczej i Walutowej;
•Wyrażanie zgody na zawieranie umów międzynarodowych;
•Wyrażanie zgody na rozpoczęcie negocjacji między UE a państwami
trzecimi bądź innymi organizacjami międzynarodowymi;
•Zawieranie umów wiążących zarówno dla wszystkich państw
członkowskich, jak i instytucji UE;
•Uchwalanie aktów prawnych.
RADA UNII EUROPEJSKIEJ

Przewodnictwo sprawowane jest rotacyjnie przez
kolejne państwa członkowskie i trwa pół roku – nowe
państwo obejmuje przodownictwo w Radzie 1 stycznia
i 1 lipca. Kraj przewodniczący ma za zadanie
zapewnie ciągłości prac poszczególnych resortów Rady
EU oraz reprezentowanie jej na zewnątrz. Wyjątek
stanowi Rada ds. Zagranicznych, gdyż traktat
lizboński wprowadził nową instytucję – Wysokiego
Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i
Polityki Bezpieczeństwa. Przewodniczy on w czasie
swojej kadencji Radzie do Spraw Zagranicznych, czyli
Radzie Unii Europejskiej składającej się z ministrów
spraw zagranicznych poszczególnych państw.
SPOSÓB
PODEJMOWANIA DECYZJI DO
2014 ROKU.
Traktat lizboński wprowadza okres przejściowy, w
którym będzie obowiązywać poniższy sposób
podejmowania decyzji w Radzie (aktualny do
31.10.2014 r.):
 Zwykłe uchwały są podejmowane zwykła większością
głosów.
 Uchwały dotyczące spraw zastrzeżonych w traktatach
są podejmowane kwalifikowaną większością głosów lub
jednomyślnie (w takich kwestiach jak dodatkowe
uprawnienia dla Unii Europejskiej, ujednolicenie
prawa, harmonizacja podatków). W przypadku wymogu
jednomyślności członek Rady może wstrzymać się od
głosu, ale nieobecność jednego z nich nie pozwala na
podjęcie decyzji.


Siła głosu państwa zależy od jego potencjału
ludnościowego.
Większość kwalifikowana (wedle ustaleń
traktatu nicejskiego):
W przypadku złożenia wniosku przez Komisje
Europejską: wynosi 258 głosów (ok. 75 %), w ramach
których musi się znaleźć zwykła większość państw,
reprezentująca równocześnie 62 % mieszkańców całej
Unii (tzw. podwójna większość). Wpływa to na
wzmocnienie pozycji dużych państw, jednak są one
wciąż zobowiązane do uzyskania poparcia co najmniej
dziesięciu małych państw. Mniejszość blokująca
wynosi 88 głosów (25,5 %)
 W przypadku złożenia wniosku nie przez Komisję: 2/3
państw członkowskich

Siła głosu państw członkowskich w Radzie Unii Europejskiej
Państwo
Liczba głosów
Malta
3 głosy
Cypr, Estonia, Luksemburg, Łotwa, Słowenia
Po 4 głosy
Dania, Finlandia, Irlandia, Litwa, Słowacja
Po 7 głosów
Austria, Bułgaria, Szwecja
Po 10 głosów
Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia, Węgry
Po 12 głosów
Niderlandy
13 głosów
Rumunia
14 głosów
Hiszpania, Polska
Po 27 głosów
Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy
Po 29 głosów
Razem
345
SPOSÓB PODEJMOWANIA DECYZJI PO 2014 ROKU
Powyższy system obliczania większości kwalifikowanej na
podstawie traktatu lizbońskiego będzie obowiązywał do
31 października 2014 r. 1 listopada 2014 r. zostanie
zastąpiony tzw. systemem podwójnej większości.
System podwójnej większości
Wniosek Komisji Europejskiej
bądź Wysokiego
Przedstawiciela Unii do Spraw
Zagranicznych i
Bezpieczeństwa
Wymagane jest poparcie co najmniej
55 % członków Rady
Członkowie głosujący za danym aktem
muszą reprezentować co najmniej 65 %
ludności Unii
Mniejszość blokująca to czterech
członków Rady
Pozostałe wnioski
Większość kwalifikowana wynosi co
najmniej 72 % członków Rady, którzy
muszą reprezentować co najmniej 65 %
ludności Unii
KOMISJA EUROPEJSKA
W 1967 r. na mocy traktatu o fuzji z 1965 r. powstała
Komisja Wspólnot Europejskich. W 1993 r. na
mocy traktatu z Maastricht (1992) została ona
przemianowana na Komisje Europejską (ang.
European Commission).
Komisja jest organem ponadnarodowym,
niezależnym od państw członkowskich – tworzący
ją komisarze maja realizować jedynie interesy
unijne. Formalnie podlega Radzie Unii
Europejskiej, w rzeczywistości jednak jest
niezależna w funkcjach wykonawczej
i zarządzającej.
Komisja pełni funkcje mediacyjne i koncyliacyjne,
inicjuje rozwiązania prawne UE oraz reprezentuje
UE na zewnątrz.
KOMISJA EUROPEJSKA
Skład
27 komisarzy (w tym Przewodniczący), po jednym
z każdego państwa członkowskiego
Kadencja komisarzy trwa 5 lat z możliwością
przedłużenia mandatu o nową kadencję
Funkcje
Wykonawcze
Inicjacyjne
Zarządzające
Mediacyjne
Koncyliacyjne
Reprezentacyjne
Zalążek przyszłego rządu europejskiego
KOMISJA EUROPEJSKA
Uprawnienia
Administruje środkami własnymi UE (w ramach
funkcji wykonawczej)
Posiada prawo do inicjatywy ustawodawczej (inicjuje
rozwiązania prawne UE)
Nadzoruje wykonywanie postanowień traktatowych i
prawa wtórnego przez instytucje unijne i państwa
członkowskie oraz przedsiębiorstwa. W celu realizacji
tych uprawnień ma możliwość złożenia skargi do
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, określając
w niej, jaka sankcja pieniężna powinna być nałożona.
Posiada prawo inicjatywy w zakresie Wspólnej
Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Przygotowuje projekt budżetu.
Uprawnienia
Odpowiada za zachowanie zasady wolnej konkurencji
w gospodarce Unii.
Kieruje procesem integracji europejskiej.
Przewodniczący reprezentuje Komisję w kontaktach
zewnętrznych zarówno z innymi instytucjami Unii jak i
innymi państwami czy organizacjami
międzynarodowymi.
KOMISJA EUROPEJSKA
Sposób
podejmowania
decyzji
Decyzje podejmowane są zwykłą
większością głosów.
Posiedzenia komisji s a niejawne i
odbywają się co najmniej raz w tygodniu (w
środę).
Odpowiedzialność
Ponosi odpowiedzialność zbiorowa przed
Parlamentem Europejskim, co wynika z
kolegialnej zasady funkcjonowania Komisji.
Komisarze nie ponoszą indywidualnej
odpowiedzialności politycznej przed
Parlamentem Europejskim.
Rządy państw mogą odwołać komisarzy (ze
swojego kraju).
Ponosi odpowiedzialność prawną przed
Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich.
PARLAMENT EUROPEJSKI
Parlament brał udział we wszystkich procedurach
prawnych UE:
 konsultacji;
 zgodności
 współdecydowania;
 uchwalania budżetu.
Po przyjęciu traktatu lizbońskiego bierze udział w
następujących procedurach:
 zwykłej procedurze prawodawczej;
 szczególnej procedurze prawodawczej;
 procedurze uchwalania budżetu.
PARLAMENT EUROPEJSKI
Skład
736 deputowanych wybieranych na 5-letnią kadencję;
Deputowani nie zasiadają w grupach narodowych czy
państwowych, lecz zrzeszają się w grupach
międzynarodowych o charakterze politycznym;
Obecnie w PE działa siedem grup (frakcji) i grupa posłów
niezrzeszonych.
Funkcje
Prawodawcze:
konsultuje inicjatywy ustawodawcze przygotowane przez
Komisje;
uczestniczy w dwukrotnym czytaniu projektów aktów
prawnych;
posiada prawo ograniczonego weta wobec zgłaszanych
propozycji;
Budżetowe:
uczestniczy w procedurze przyjęcia budżetu;
uchwala i udziela absolutorium z wykonania budżetu.
PARLAMENT EUROPEJSKI
Funkcje
Zatwierdzające:
aprobuje lub odrzuca kandydata Rady Unii Europejskiej na
stanowisko Przewodniczącego Komisji Europejskiej;
zatwierdza lub odrzuca członków Komisji;
zatwierdza przyjęcie nowych członków UE;
wyraża zgodę na zatwierdzanie umów międzynarodowych;
Kontrolne:
posiada prawo zgłaszania wotum nieufności wobec Komisji;
ma prawo do wystąpienia i interpelacją do Komisji oraz
innych instytucji europejskich zgodnie z zasadą, że każdy
obywatel ma prawo do wystosowania zapytań wobec nich;
monitoruje wykonanie budżetu i udziela absolutorium z
wykonania budżetu instytucjom Komisji;
może wystąpić do Trybunału Sprawiedliwości ze skargą na
nieprzestrzeganie prawa w działalności innych instytucji
unijnych;
posiada prawo do powołanie komisji śledczej
(dochodzeniowej);
rozpatruje petycje, które ma prawo złożyć każdy obywatel
Unii bądź osoba fizyczna lub prawna z terytorium UE;
Kreacyjna:
mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII
EUROPEJSKIEJ
Zgodnie z traktatem lizbońskim sądownictwo unijne tworzy
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej składający
się z następujących instytucji:
1. Trybunału Sprawiedliwości;
2. Sądu (Sądu Pierwszej Instancji);
3. Sądów wyspecjalizowanych.
Trybunał pilnuje przestrzegania prawa. Sprawuje funkcje
sądów: międzynarodowego, konstytucjonalnego,
administracyjnego, cywilnego, pracy i arbitrażowego.
Rozstrzyga spory prawne pomiędzy instytucjami
(organami) UE, a państwami członkowskimi, ale także
pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi a organami
UE. Jego zadaniem jest dbanie o spójność i
praworządność prawa unijnego.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Skład
27 sędziów (po jednym z każdego państwa członkowskiego)
wybieranych przez Radę Unii Europejskiej na 6-letnią kadencję
(co 3 lata dochodzi do odnowienia połowy składu sędziowskiego)
na podstawie nominacji rządów państw członkowskich – dzięki
temu reprezentują oni krajowe systemy prawne 27 członków UE;
Trybunał zbiera się w pełnym składzie bądź 13 sędziów
tworzących tzw. Wielką Izbę albo w składach 3- lub 5-osobowych;
Pracę Trybunału wspierają rzecznicy generalni (adwokaci
generalni) przedstawiający opinie na temat rozsądzanych spraw.
Funkcje
Funkcja sądu międzynarodowego:
Rozstrzyga spory na tle nieprzestrzegania acquis communautaire
(porządku prawnego UE) między państwami, między państwami a
Komisją i na mocy umów zawartych między państwami
członkowskimi rozstrzyga spory między nimi;
Rozstrzyga skargi jednego państwa członkowskiego na inne z
racji nieprzestrzegania przez nie prawa traktatowego;
Orzeka o zgodności umów międzynarodowych zawieranych przez
UE z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi;
Sankcją karną nakładana na państwo jest kara pieniężna.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Funkcje
Funkcja sądu konstytucyjnego:
Dokonuje wykładni prawa traktatowego;
Orzeka o zgodności aktów normatywnych wydawanych przez organy
Unii z prawem traktatowym oraz legalności uchwał Komisji, Rady UE
i Parlamentu Europejskiego dotyczących innych podmiotów
prawnych;
Funkcja sądu administracyjnego:
Ma prawo unieważnić lub zlecić zmianę decyzji administracyjnej
organu Unii, jeśli została podjęta na podstawie błędnych przesłanek;
Przyjmuje skargi z powodu bezczynności organów unijnych od osób
prawnych (w tym państw członkowskich).
Funkcja sądu pracy:
Rozstrzyga spory między pracownikami unijnymi a UE.
Funkcja sądu cywilnego:
Kontroluje sprawy roszczeń i odszkodowań wytyczone przeciwko EU
Funkcja sądu kasacyjnego:
Od wyroków Sądu Pierwszej Instancji (jedynie w kwestiach
prawnych);
Funkcja sądu odwoławczego:
Od niektórych wyroków sądów wyspecjalizowanych.
SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI

Sąd Pierwszej Instancji został powołany w 1989 r. na mocy Jednolitego
aktu europejskiego z 1986 r. W 1993 r. stał się sądem UE. Jego siedziba
mieścin się w Luksemburgu. W traktacie lizbońskim nazwa „Sąd
Pierwszej Instancji” została zastąpiona określeniem „Sąd”.
SĄD (SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI)
Skład
27 sędziów (po jednym z każdego państwa członkowskiego)
wybieranych przez Radę Unii Europejskiej na 6-letnią
kadencje (co trzy lata dochodzi do odnowienia połowy składu
sędziowskiego) na podstawie nominacji rządów państw
członkowskich – dzięki temu reprezentują oni krajowe
systemy prawne 27 członków UE
Sąd zbiera się zazwyczaj w składzie 13 sędziów tworzących
tzw. Wielką Izbę albo składach 3-, 5-, a nawet 1-osobowym.
SĄD (SĄD PIERWSZEJ INSTANCJI)
Funkcja sądu konstytucyjnego:
orzeka o zgodności aktów normatywnych wydawanych przez
organy Unii z prawem traktatowym
Orzeka o legalności uchwał Komisji, Rady EU i Parlamentu
Europejskiego dotyczących innych podmiotów prawnych
Funkcja sądu administracyjnego:
Funkcje Przyjmuje skargi z powodu bezczynności organów unijnych od
osób prawnych (w tym państw członkowskich)
Funkcja sądu pracy:
Rozstrzyga spory między pracownikami unijnymi a UE
Funkcja sądu cywilnego:
Kontroluje sprawy roszczeń i odszkodowań wytyczone
przeciwko UE
Funkcja sądu odwoławczego
Od niektórych wyroków sądów wyspecjalizowanych
Skargi do Trybunału na naruszenie prawa traktatowego
mogą złożyć: państwa członkowskie, Rada UE, Parlament
Funkcje
Europejski oraz Komisja Europejska. Poza tym każda osoba
fizyczna bądź prawna może złożyć skargę na decyzję, której
jest adresatem, a nawet inne, jeśli dotyczą jej bezpośrednio i
indywidualnie.
TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
(TRYBUNAŁ AUDYTORÓW/ TRYBUNAŁ REWIDENTÓW
KSIĘGOWYCH)

Trybuna ł ten rozpoczął pracę w 1977 r. na mocy umowy z 1975 r.,
kiedy to zastąpił Komitet Kontroli istniejący przy EWG i Euratomie
oraz Kontrolera Finansów z EWWiS. Traktat z Maastricht uznał
Trybunał Obrachunkowy za jedną z głównych instytucji Wspólnot.
Siedziba Trybunału mieści się w Luksemburgu.
TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
Skład
27 członków (po jednym z każdego kraju Unii)
mianowanych na 6-letnią kadencję przez Radę Unii
Europejskiej w porozumieniu z Parlamentem Europejskim.
Funkcje
Przedstawia Parlamentowi i Radzie UE sprawozdanie z
wykonania budżetu przez Komisję Europejską;
Przeprowadza kontrole dochodów i wydatków organów
Unii, jak również samej UE pod kątem prawidłowości i
zgodności z prawem;
Ma prawo przepropwadzić kontrolę każdej osoby fizycznej
lub prawnej otrzymującej płatności z budżetu UE
BUDŻET UNII EUROPEJSKIEJ



Za wykonanie budżetu UE odpowiada Komisja Europejska
odpowiedzialna przed Parlamentem Europejskim. Od 1975
r. właśnie PE odgrywa decydującą rolę w procedurze
uchwalania budżetu. Określa on kierunki polityki
budżetowej, uchwala budżet, kontroluje jego wykonanie
oraz udziela Komisji absolutorium z jego wykonania.
Budżet roczny wchodzi w skład długoterminowego planu
wydatku – tzw. ram finansowych. Są one ustalane na 7 lat
(obecnie obowiązuje budżet na lata 2007-2013). Rok
budżetowy trwa od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.
Przewodniczący Parlamentu Europejskiego ogłasza
uchwalenie budżetu i podpisuje go, a następnie zostaje on
opublikowany w „Dzienniku Urzędowym”.
Prawo traktatowe zakazuje deficytu w budżecie UE –
wszystkie wydatki muszą być pokrywane z dochodami.
PROCEDURA UCHWALANIU BUDŻETU
PO WEJŚCIE W ŻYCIE TRAKTATU LIZBOŃSKIEGO



Traktat lizboński wprowadził kluczowe zmiany w
procedurze uchwalania budżetu. Zniósł podział
wydatków na obligatoryjne (obowiązkowe) i
nieobligatoryjne (nieobowiązkowe):
Wydatki obligatoryjne – wynikały z postanowień
traktatowych bądź z umów międzynarodowych.
Ostateczny głos w ich kwestii miała Rada UE;
Wydatki nieobligatoryjne – wszystkie pozostałe
wydatki (m.in. wydatki z funduszy
strukturalnych na badania, technologie). To w
uchwalaniu tej części budżetu Parlament miał
większe uprawnienia, jednak obecnie Parlament
ma taki sam wpływ na wszystkie wydatki co
Rada UE.
ETAPY PRAC NAD BUDŻETEM

Procedura uchwalania budżetu jest zbliżona do
procedury prawodawczej UE – traktat lizboński
wprowadza w obu przypadkach możliwość powołania
komitetu pojednawczego.
1. Prace w Komisji Europejskiej:
- przed rozpoczęciem prac w Komisji każda instytucja unijna przedkłada jej swój
preliminarz wydatków;
- wstępny projekt jest przygotowywany przez Komisję i przekazywany Radzie UE.
2. Pierwsze czytanie w Radzie UE:
- Rada przyjmuje stanowisko (wprowadza poprawki) w sprawie budżetu oraz
przekazuje je PE wraz z uzasadnieniem.
3. Pierwsze czytanie w Parlamencie Europejskim:
- Parlament może przyjąć projekt (budżet zostaje przyjęty) bądź wnieść poprawki
do projektu (większością głosów). Niepodjęcie żadnych kroków w ciągu 42 dni od
dnia otrzymania projektu jest równoznaczne z przyjęciem go przez PE;
- W przypadku wniesienia poprawek przez PE oraz nieprzyjęcia ich przez Radę
(w ciągu 10 dni) Przewodniczący PE zwołuje komitet pojednawczy.
4. Prace w komitecie pojednawczym:
-składa się z przedstawicieli Rady (bądź ich członków) oraz z przedstawicieli PE,
w pracach Komitetu uczestniczy również Komisja. Celem jest uzgodnienie
wspólnego stanowiska Rady EU i PE. Musi ono zostać przyjęte większością
kwalifikowaną głosów przez przedstawicieli Rady oraz większością głosów przez
przedstawicieli PE;
- Wspólny projekt jest przekazywany do PE i Rady UE; jeśli komitet
pojednawczy nie doprowadzi do wypracowania wspólnego projektu, Komisja
przedkłada nowy projekt.
5. Czytanie w PE i Radzie UE, w przypadku, kiedy:
-PE i Rada UE przyjmą wspólny projekt lub nie podejmą decyzji, bądź kiedy jedna z nich
zatwierdzi projekt, a druga nie podejmie decyzji – budżet uznaje się za przyjęty w postaci
przyjętej przez komitet pojednawczy;
-PE i Rada UE odrzucą wspólny projekt, bądź kiedy jedna z nich odrzuci wspólny projekt, a
druga nie podejmie decyzji – wspólny projekt uznaje się za odrzucony, Komisja przedkłada
nowy projekt;
-PE odrzuci wspólny projekt, a Rada UE go zatwierdzi- wspólny projekt uznaje się za
odrzucony, Komisja przedkłada nowy projekt;
-PE zatwierdzi wspólny projekt, a Rada EU go odrzuci – PE może większością 3/5 głosów
wszystkich deputowanych zdecydować o potwierdzeniu wszystkich bądź części poprawek
wniesionych przez siebie w czasie I czytania w PE – kiedy co najmniej jedna z poprawek nie
zostanie potwierdzona przez PE, projekt budżetu uznaje się za przyjęty w postaci
opracowanej przez komitet pojednawczy. W przypadku kiedy PE zatwierdzi wszystkie
poprawki, budżet zostaje przyjęty w formie wypracowanej po I czytaniu w Parlamencie
Europejskim.
6. Przewodniczący PE ogłasza uchwalenie budżetu oraz go podpisuje – budżet zostaje
opublikowany w „Dzienniku Urzędowym”.
DOCHODY UNII EUROPEJSKIEJ
Głównymi źródłami dochodu budżetu UE są:
 Zasoby własne: opłaty wyrównawcze (cła importowe), subsydia
eksportowe – ok. 15 %:
 Opłaty rolne i opłaty wyrównawcze od cukru;
 Pieniądze pochodzące z podatku (wynoszącego 1,4 %) od
wartości dodanej (VAT) – około 15 %;
 Bezpośrednie środki wpłacane przez państwa członkowskie: ich
wielkość zależy od dochodu narodowego brutto (DNB), od
którego pobierana jest kwota w wysokości 0,73 %;
 6,7 % pozostałych dochodów stanowią inne źródła.
Na podstawie wpłacanych składek można w przybliżeniu określić
zamożność państw w stosunku do innych państw
członkowskich. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre z państw
korzystają ze zniżek podczas obliczania swoich składek (dzieje
się tak w przypadku Wielkiej Brytanii, Holandii, Austrii i
Szwecji).
PROCEDURA PRAWODAWCZA
Pierwsze czytanie – Rada UE
Komisja Europejska przekazuje projekt
aktu prawnego do PE i Rady UE. Pe w
pierwszym czytaniu uchwala swoje
stanowisko i przekazuje je do Rady UE.
Rada może:
przyjąć własne stanowisko
(nie przyjmując tym samym
stanowiska PE) i przekazać je do
PE. Następnie Komisja informuje
PE o swoim stanowisku wobec
Rady, a projekt wraz ze
stanowiskami Rady i Komisji
trafia do PE, gdzie odbywa się
drugie czytanie.
zatwierdzić stanowisko PE –
akt zostaje ostatecznie przyjęty.
Drugie czytanie – Parlament
Europejski
Parlament może:
Wprowadzić poprawki do aktu
zaakceptowanego przez Radę. Trafią
one wówczas do Rady i Komisji,
która je opiniuje. W przypadku
pozytywnej opinii Komisji co do
poprawek PE (większością
kwalifikowaną głosów) bądź w
przypadku negatywnej opinii
(jednomyślnie), Rada może):
Nie przyjąć aktu z
poprawkami PE –
w rezultacie
zwoływany jest
Komitet
Pojednawczy.
Przyjąć akt z
poprawkami PE –
akt zostanie
przyjęty.
Odrzucić
stanowisko Rady
większością głosów
– akt uważa się
wówczas za
nieprzyjęty.
Przyjąć akt zgodny
ze stanowiskiem
Rady bądź nie podjąć
żadnych kroków –
akt zostanie
ostatecznie przyjęty.
Procedura Pojednawcza- Komitet Pojednawczy
Składa się z przedstawicieli Rady (bądź ich członków) oraz Parlamentu
Europejskiego, w jego pracach uczestniczy również Komisja. Ma na celu
uzgodnienie wspólnego stanowiska Rady UE i PE. Musi ono zostać
przyjęte większością kwalifikowaną głosów przez przedstawicieli Rady
oraz większością głosów przez przedstawicieli PE.
W przypadku
uchwalenia wspólnego
stanowiska odbywa się
trzecie czytanie.
Jeśli Komitet nie ustali
wspólnego stanowiska
w terminie, akt uważa
się ostatecznie za
nieprzyjęty.
Trzecie czytanie w PE i Radzie UE
PE (bezwzględną większością głosów) oraz niezależnie
Rafa (większością kwalifikowaną) mogą:
Zatwierdzić wspólne
stanowisko Komitetu
Pojednawczego – akt uważa
się za przyjęty.
W przypadku negatywnego
stanowiska jednej z
instytucji procedura kończy
się niepowodzeniem.