Full text - Uniwersytet Technologiczno

Acta Sci. Pol., Agricultura 6(4) 2007, 91-96
WPŁYW NAWOĩENIA NA WYBRANE CECHY
JAKOĝCIOWE BULW ZIEMNIAKA ODMIANY BILA
ElĪbieta WszelaczyĔska, Jolanta Janowiak, Ewa Spychaj-Fabisiak,
Mieczysława PiĔska
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy1
Streszczenie. Badania przeprowadzono w oparciu o wieloletnie statyczne doĞwiadczenie
polowe załoĪone w 1979 roku w Stacji Badawczej Wydziału Rolniczego UTP w Wierzchucinku (woj. kujawsko-pomorskie), w trzyletnim uproszczonym zmianowaniu: ziemniak – Īyto ozime – Īyto ozime. Materiał badawczy stanowiły bulwy wczesnej, jadalnej
odmiany ziemniaka Bila, uprawianej w pierwszym roku dziesiątej rotacji (2006 r.). Czynnikami doĞwiadczenia było nawoĪenie organiczne (bez obornika i z obornikiem w iloĞci
30 tÂha-1) i nawoĪenie azotem – cztery dawki (0, 60, 120, 180 kgÂha-1). Celem badaĔ było
okreĞlenie wpływu nawoĪenia organicznego i mineralnego na wybrane cechy jakoĞciowe
bulw ziemniaka. Uzyskane wyniki wskazują na istotnie pozytywne działanie obornika
i nawoĪenia azotem na zawartoĞü suchej masy i skrobi, a negatywne na zawartoĞü cukrów. Wzrastające dawki azotu obniĪały zawartoĞü witaminy C w bulwach, ale ziemniaki
uprawiane na oborniku charakteryzowały siĊ wiĊkszą zawartoĞcią tego składnika.
Słowa kluczowe: ziemniak, nawoĪenie obornikiem, nawoĪenie azotem, jakoĞü bulw
WSTĉP
Ziemniak jest roĞliną uprawianą głównie na glebach lekkich, najczĊĞciej na oborniku. NawoĪenie organiczne powinno byü uzupełniane nawoĪeniem mineralnym. Wielu
badaczy podkreĞla niekorzystny wpływ wysokich dawek azotu na jakoĞü bulw ziemniaka [LeszczyĔski 2000, RogoziĔska i in. 2005, JabłoĔski 2006, RĊbarz i Borówczak
2006, TrawczyĔski 2006]. Skutki niezrównowaĪonego nawoĪenia mineralnego, szczególnie na glebach lekkich, łagodzone są poprzez zastosowanie nawozów naturalnych
[Mazur i Cieüko 2000]. Celem podjĊtych badaĔ było okreĞlenie wpływu nawoĪenia
organicznego i zróĪnicowanych dawek azotu na wybrane cechy jakoĞciowe bulw ziemniaka jadalnego odmiany Bila, uprawianego w uproszczonym zmianowaniu.
Adres do korespondencji – Corresponding author: dr inĪ. ElĪbieta WszelaczyĔska, Katedra
Przechowalnictwa i Przetwórstwa Produktów RoĞlinnych Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, ul. Ks. A. Kordeckiego 20, 85-225 Bydgoszcz,
e-mail: [email protected]
92
E. WszelaczyĔska, J. Janowiak, E. Spychaj-Fabisiak, M. PiĔska
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono w oparciu o wieloletnie statyczne doĞwiadczenie polowe
załoĪone w 1979 roku na terenie RZD w Wierzchucinku (woj. kujawsko-pomorskie,
obecnie Stacja Badawcza Wydziału Rolniczego UTP w Bydgoszczy). Prowadzono je
w trzyletnim uproszczonym zmianowaniu: ziemniak – Īyto ozime 1 – Īyto ozime 2, na
glebie płowej naleĪącej do kompleksu pszennego dobrego. Po zbiorze Īyta ozimego 2
pozostawiano słomĊ na przyoranie. Materiał badawczy stanowiły bulwy wczesnej, jadalnej odmiany ziemniaka Bila (klasa A), uprawianej w pierwszym roku dziesiątej
rotacji (2006 r.). DoĞwiadczenie załoĪono w czterech replikacjach, metodą losowanych
podbloków w układzie zaleĪnym, gdzie I czynnikiem było nawoĪenie organiczne (bez
obornika i z obornikiem w iloĞci 30 tÂha-1), a II – cztery dawki azotu (0, 60, 120, 180
kgÂha-1) w formie saletry amonowej. Pod ziemniaki stosowano stałe nawoĪenie fosforowe w formie superfosfatu potrójnego (35 kg PÂha-1) i potasowe (100 kg KÂha-1)
w postaci 50% soli potasowej. Ziemniaki sadzono w trzeciej dekadzie kwietnia.
W pobranych próbach bulw ziemniaka oznaczono zawartoĞü: suchej masy (metodą
suszarkową), skrobi (polarymetrycznie metodą Eversa), cukrów ogółem (według Testu
G-26) i witaminy C (według Tillmansa).Uzyskane wyniki badaĔ obliczono statystycznie, poddając je analizie wariancji według modelu zgodnego z układem doĞwiadczenia,
wykorzystując do oceny istotnoĞci test Tukeya.
WYNIKI I DYSKUSJA
ZawartoĞü suchej masy i skrobi zaleĪały istotnie od nawoĪenia organicznego i mineralnego (rys. 1). Koncentracja tych składników wzrastała po zastosowaniu dawki od 60
do 120 kg NÂha-1 zarówno na obiektach bez nawozu organicznego jak i z obornikiem.
Dawka 180 kg NÂha-1 spowodowała obniĪenie zawartoĞci suchej masy i skrobi w bulwach, przy czym wiĊksze róĪnice uzyskano na obiektach bez nawoĪenia organicznego.
Podobne rezultaty otrzymali Nowacki i Podolska [2005]. Natomiast JabłoĔski [2002]
i TrawczyĔski [2006] stwierdzili, Īe odmiany z róĪnych grup wczesnoĞci cechowały siĊ
ustabilizowanym poziomem skrobi w bulwach zarówno w warunkach niskiego, jak
i wysokiego nawoĪenia azotem. JabłoĔski [2004], prowadząc badania na nowych odmianach naleĪących do róĪnych grup wczesnoĞci, zaobserwował zróĪnicowaną reakcjĊ
na nawoĪenie azotowe. Wysokie dawki azotu u niektórych odmian, np. Danusia, Wigry,
Wiking, istotnie obniĪały zawartoĞü skrobi, u innych – np. ‘Wawrzyn’ i ‘Wolfram’ –
nie powodowały zmian. Badania własne sugerują, iĪ zastosowanie obornika łagodzi
skutki wysokiego nawoĪenia azotowego. JednoczeĞnie działanie nawozowe słomy powoduje zmniejszenie róĪnic miĊdzy obiektami nawoĪonymi i nie nawoĪonymi obornikiem. Według Zarzeckiej [2006], TrawczyĔskiego i GrzeĞkiewicza [1999] wpływ nawoĪenia słomą, nawozami zielonymi czy odpadem wĊgla brunatnego w niewielkim
stopniu ustĊpuje działaniu obornika, a czasami dorównuje mu lub wrĊcz przewyĪsza.
Acta Sci. Pol.
Wpływ nawoĪenia...
93
ni – ns – róĪnica nieistotna – non-significant difference
Rys. 1.
Fig. 1.
ZawartoĞü suchej masy i skrobi w bulwach ziemniaka w zaleĪnoĞci od nawoĪenia obornikiem i azotem
Effect of manure and nitrogen fertilization on dry matter and starch content in potato
tubers
Cukry ogółem to jeden z podstawowych składników ziemniaka jadalnego, decydujących o jego smakowitoĞci [LeszczyĔski 2000, Zgórska 2002]. W bulwach badanej
odmiany ziemniaka, zawartoĞü cukrów ogółem kształtowała siĊ na niskim poziomie –
Ğrednio 2,54 gÂkg-1 (rys. 2.). Zarówno nawoĪenie obornikiem, jak i dawki azotu istotnie
zwiĊkszały zawartoĞü omawianych składników w bulwach. Pod wpływem wzrastającego nawoĪenia azotowego nastĊpował wzrost zawartoĞci cukrów ogółem. NaleĪy zaznaczyü, iĪ bulwy pochodzące z obiektów nawoĪonych obornikiem gromadziły Ğrednio
o 14,3% wiĊcej cukrów w porównaniu z ziemniakami zebranymi z obiektów bez obornika. Do podobnych spostrzeĪeĔ doszli Nowacki i Podolska [2005] oraz Zarzecka
[2006]. Natomiast RĊbarz i Borówczak [2006] nie stwierdzili istotnego wpływu nawoĪenia azotem na zawartoĞü cukrów.
Ziemniaki są istotnym Ĩródłem witaminy C. Jej przeciĊtne stĊĪenie wynosi około 20
mg w 100 g ĞwieĪej masy bulw, ale zmienia siĊ w szerokim zakresie (od 3-30 mg) zaleĪnie od odmiany i roku uprawy [Wroniak 2006]. Negatywny wpływ nawoĪenia azotem na
zawartoĞü witaminy C w bulwach jest znany i omawiany przez wielu badaczy [Mica i Vokal 1993, Nowacki i Podolska 2005]. Otrzymane rezultaty badaĔ potwierdzają tĊ zaleĪnoĞü (rys. 3.) Natomiast wpływ nawoĪenia organicznego na zawartoĞü tej witaminy nie
jest jednoznaczny. W przeprowadzonych badaniach nawoĪenie obornikiem spowodowało nieznaczny wzrost jej zawartoĞci – ale były to róĪnice nie udowodnione statystycznie.
Jest to zgodne z wynikami badaĔ ZarzyĔskiej i Goliszewskiego [2005], którzy stwierdzili, Īe iloĞü witaminy C w bulwach zaleĪy głównie od odmiany, a nie od systemu uprawy
i typu gleby. SpoĞród badanych przez nich odmian najwiĊkszą zawartoĞcią witaminy C
charakteryzowały siĊ wczesne odmiany Bard i Bila. Zarzecka [2006] w zestawieniu
wyników badaĔ prowadzonych przez wielu autorów w okresie ostatnich 10 lat,
a dotyczących wpływu nawoĪenia organicznego na jakoĞü bulw, wykazała brak jednoznacznego wpływu nawoĪenia organicznego na zawartoĞü witaminy C w bulwach.
Agricultura 6(4) 2007
E. WszelaczyĔska, J. Janowiak, E. Spychaj-Fabisiak, M. PiĔska
94
ni – ns – róĪnica nieistotna – non-significant difference
Rys. 2.
Fig. 2.
ZawartoĞü cukrów ogółem w bulwach ziemniaka w zaleĪnoĞci od nawoĪenia obornikiem i azotem
Effect of manure and nitrogen fertilization on total sugars content in potato tubers
ni – ns – róĪnica nieistotna – non-significant difference
Rys. 3.
Fig. 3.
ZawartoĞü witaminy C w bulwach ziemniaka w zaleĪnoĞci od nawoĪenia obornikiem
i azotem
Effect of manure and nitrogen fertilization on vitamin C content in potato tubers
Acta Sci. Pol.
Wpływ nawoĪenia...
95
WNIOSKI
1. NawoĪenie obornikiem stosowane pod ziemniak uprawiany w uproszczonym
zmianowaniu oddziaływało korzystnie na zawartoĞü suchej masy, skrobi i witaminy C,
natomiast wpływało negatywnie na koncentracjĊ cukrów ogółem.
2. NawoĪenie azotowe w dawkach do 180 kg·ha-1 wpływało pozytywnie na zawartoĞü suchej masy i skrobi, a negatywnie na zawartoĞü cukrów ogółem i witaminy C.
PIĝMIENNICTWO
JabłoĔski K., 2002. Wpływ poziomu nawoĪenia azotowego nowych odmian ziemniaków jadalnych w latach 1998-2000 na plon i jego jakoĞü oraz trwałoĞü przechowalniczą. Zesz. Probl.
Post. Nauk Rol. 484, 211-217.
JabłoĔski K., 2004. Wpływ nawoĪenia azotowego na plon i jakoĞü nowych odmian ziemniaka
jadalnego uprawianego na glebach Ğrednio zwiĊzłych. Biul. IHAR 232, 157-165.
JabłoĔski K., 2006. Wpływ poziomu nawoĪenia azotem na plon i zawartoĞü skrobi oraz na jakoĞü
nowych odmian ziemniaka. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 512, 193-200.
LeszczyĔski W., 2000. JakoĞü ziemniaka konsumpcyjnego. ĩywnoĞü, Nauka, Technologia, JakoĞü 4(25), Suplement, 5-27.
Mazur T., Cieüko Z., 2000. NawoĪenie organiczne w zintegrowanym rolnictwie. Folia Univ.
Agric. Stetin., Agriculture 84, 285-288.
Mica B., Vocal B., 1993. Einfluss von magnesium und Calcium auf Ertrag und beteutende Inhaltsstoffe von Kartoffelknollen. Potato Res. 26, 383-391.
Nowacki W., Podolska G., 2005. IntensywnoĞü technologii a jakoĞü ziemiopłodów. Mat. IX
Konf. Nauk. Efektywne i bezpieczne technologie produkcji roĞlinnej, Puławy, 135-140.
RĊbarz K., Borówczak F., 2006.Wpływ deszczowania, technologii uprawy i nawoĪenia azotowego na jakoĞü ziemniaków odmiany Bila. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511, 287-299.
RogoziĔska I., WszelaczyĔska E., Wichrowska D., 2005. Effect of bioelements (Mg, N, K) and
herbicides on Vitamin C content in potato tubers. J. Elementol. 10(4), 999-1008.
TrawczyĔski C., 2006. Ocena skrobiowoĞci nowych odmian ziemniaka pod wpływem nawoĪenia
azotem. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511, 141-148.
TrawczyĔski C., GrzeĞkiewicz H., 1999. Wpływ odpadu wĊgla brunatnego na plon i jakoĞü ziemniaka jadalnego. Konf. Nauk. Ziemniak jadalny i dla przetwórstwa spoĪywczego – czynniki
agrotechniczne i przechowalnicze warunkujące jakoĞü, Radzików, 40-51.
Wroniak J., 2006. Walory Īywieniowe ziemniaka jadalnego. Ziem. Pol. 2, 17-20.
Zarzecka K., 2006. Uprawa ziemniaka w Polsce warunkująca właĞciwą jakoĞü plonu. Zesz. Probl.
Post. Nauk Rol. 511, 53-72.
ZarzyĔska K., Goliszewski W., 2005. JakoĞü plonu i problemy ekologicznej uprawy ziemniaków
na róĪnych typach gleb. Ziem. Pol. 1, 25-27.
Zgórska K., 2002. JakoĞü ziemniaków jadalnych i do przetwórstwa spoĪywczego. Ziemniak Pol.
4, 14-20.
INFLUENCE OF FERTILISATION ON SELECTED QUALITATIVE
PROPERTIES OF BILA POTATO TUBERS
Abstract. The study was conducted on the basis of a multiannual static field experiment
established in 1979. It was conducted in the 3-year simplified rotation system: potato –
winter rye – winter rye. The study refers to an early, edible variety of Bila potato growing
Agricultura 6(4) 2007
96
E. WszelaczyĔska, J. Janowiak, E. Spychaj-Fabisiak, M. PiĔska
in the first year of 10th rotation (2006). Experimental factors were the following: organic
fertilisation (without manure and with manure 30 t·ha-1), and nitrate fertilisation – four
doses (0, 60, 120, 180 kgÂha-1). The aim of this study was to define the influence of organic and mineral fertilisation on selected qualitative properties of potato tubers. The results obtained from the study show a positive effect of manure and nitrate fertilisation on
dry matter and starch content and a negative effect on sugar content. Increasing nitrogen
doses lowered a content of vitamin C in potato tubers. However, potatoes growing on manure had a higher content of this ingredient.
Key words: potato, manure fertilisation, nitrogen fertilisation, quality of potato tubers
Zaakceptowano do druku – Accepted for print: 20.09.2007
Acta Sci. Pol.