4c. WŁĄDZA WYKONAWCZA

4. Rzeczpospolita
Polska
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
2. Konstytucyjne zasady ustroju Rzeczypospolitej Polskiej
3. Zasady wyborów organów władzy państwowej i samorządowej
w RP
4. Katalog konstytucyjnych obowiązków, praw i wolności
człowieka i obywatela w RP
5. Organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sadowniczej;
kompetencje
6. Samorząd terytorialny; ustrój, zadania, organy stanowiąco –
kontrolne i wykonawcze
7. Udział obywateli w Ŝyciu publicznym
stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe, partie
polityczne – cechy, funkcje, rodzaje, przykłady, formy
działania
przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz
państwowych i samorządowych w Polsce
5. Organy władzy wykonawczej
Organami władzy wykonawczej są Prezydent, Rada Ministrów (rząd) wraz z Prezesem rady
Ministrów (premierem).
Prezydent RP
Zasady wyborów Prezydenta RP
Prezydent jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i
tajnych na kadencję 5-o letnią. Ponownie moŜe być wybrany tylko raz.
Prezydentem moŜe zostać kaŜdy obywatel polski, który ukończył 35 rok Ŝycia i posiada pełnię
praw wyborczych.
Prawo zgłaszania kandydatów na stanowisko prezydenta przysługuje organizacjom
politycznym, społecznym oraz grupie co najmniej 100 tys. obywateli (podpisy).
Wybory są przeprowadzane w sposób większościowy – za wybranego uwaŜa się kandydata,
który otrzymał więcej niŜ połowę waŜnych głosów (nie liczy się frekwencja wyborcza). JeŜeli
Ŝaden z kandydatów nie uzyskał wymaganej większości, przeprowadza się II turę wyborów,
14 dni po pierwszej. Do II tury przechodzi 2 kandydatów, którzy w pierwszej turze uzyskali
największą liczbę głosów. Wygrywa ten kandydat, który uzyskał większą ilość waŜnych
głosów .
WaŜność wyboru stwierdza Sąd NajwyŜszy
Kompetencje Prezydenta RP
1. Jako głowy państwa
nadaje obywatelstwo polskie
nadaje ordery i odznaczenia
nadaje tytuły naukowe profesora zwyczajnego
ma prawo łaski
2. W stosunku do Sejmu i Senatu – w zakresie władzy ustawodawczej
zarządza wybory do Sejmu i Senatu
zwołuje pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu
posiada inicjatywę ustawodawczą – ma prawo zgłoszenia projektu ustawy
wyznacza marszałków seniorów
podpisuje ustawy i zarządza ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw
posiada prawo weta zawieszającego – moŜe sprzeciwić się podpisaniu ustawy. Wówczas
ustawa wraca do Sejmu. Sejm moŜe odrzucić weto Prezydenta większością kwalifikowaną 3/5
głosów
ma prawo wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy z
Konstytucją
ma prawo rozwiązać parlament w przypadkach:
(1) jeŜeli w ciągu 4 miesięcy od dnia złoŜenia Sejmowi projektu ustawy budŜetowej nie
zostanie ona uchwalona przez Sejm
(2) w razie nie powołania rządu po trzech nieudanych próbach
wydaje rozporządzenia i zarządzenia w celu wykonania ustaw
3. Wobec Rady Ministrów – w zakresie władzy wykonawczej
desygnuje premiera a na jego wniosek ministrów, na wniosek premiera dokonuje zmian w
składzie rządu (tzw. rekonstrukcja rządu) – powołuje rząd i dokonuje w nim zmian na wniosek
premiera.
występuje z wnioskiem do Sejmu o pociągniecie członka rządu do odpowiedzialności przed
Trybunałem Stanu
w określonych przypadkach zwołuje nadzwyczajne posiedzenie rządu, któremu przewodniczy
(Jest to Rada Gabinetowa – nie przysługują jej kompetencje Rady Ministrów)
4. Wobec władzy sądowniczej
powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa
powołuje:
o Pierwszego Prezesa Sądu NajwyŜszego
o Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego
o Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
o 1 członka Krajowej Rady Sądownictwa
5. W zakresie zwierzchnictwa Sił Zbrojnych, obronności i bezpieczeństwa państwa
jest zwierzchnikiem sił zbrojnych
nadaje stopnie wojskowe na wniosek Ministra Obrony Narodowej
w razie niebezpieczeństwa zewnętrznego podejmuje decyzję o wprowadzeniu na części lub
na całości terytorium państwa stanu wojennego
w przypadku bezpośredniego, zewnętrznego zagroŜenia kraju, na wniosek premiera moŜe
ogłosić częściową lub powszechną mobilizację i wydaje decyzję o uŜyciu sił zbrojnych do
obrony kraju
obsadza najwyŜsze stanowiska w siłach zbrojnych – w porozumieniu lub na wniosek Ministra
Obrony Narodowej
w razie wewnętrznego zagroŜenia państwa lub klęski Ŝywiołowej moŜe wprowadzić na czas
określony (3 miesiące) stan wyjątkowy.
mianuje Naczelnego Wodza na czas wojny
organem doradczym Prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa jest
Rada Bezpieczeństwa Narodowego
6. W zakresie spraw zagranicznych
jest najwyŜszym reprezentantem państwa w stosunkach zagranicznych
ratyfikuje i wypowiada traktaty i umowy międzynarodowe
mianuje i odwołuje przedstawicieli RP (ambasadorów)
przyjmuje i odwołuje akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych
państw i organizacji międzynarodowych
podczas przerwy w obradach Sejmu moŜe podjąć decyzję o stanie wojny
Rada Ministrów i prezes Rady Ministrów
Skład Rady Ministrów
W skład Rady Ministrów wchodzą Prezes Rady Ministrów (premier), wiceprezesi Rady
Ministrów, ministrowie oraz przewodniczący określonych w ustawie komitetów. Rada Ministrów
działa kolegialnie (jest wieloosobowa).
Rząd tworzy partia, która wygrała wybory parlamentarne. JeŜeli partia ta nie uzyska 231
mandatów wówczas tworzona jest koalicja rządowa złoŜona z kilku partii, które łącznie muszą
posiadać 231 mandatów (bezwzględna liczba głosów w Sejmie).
Po wyborach 2007 roku na premiera został desygnowany Donald Tusk z PO (Platforma Obywatelska).
PO wraz z PSL (Polskie Stronnictwo Ludowe) utworzyło koalicję rządową. Lider PSL Waldemar
Pawlak został wicepremierem
Premier:
kieruje pracami rządu,
koordynuje i kontroluje prace poszczególnych ministrów,
sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym
kieruje praca terenowych organów administracji rządowej
Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej, wykonują zadania zlecone
przez premiera.
Powoływanie rządu – Rząd powołany zostaje w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu wg
procedury tzw. „trzech kroków”.
(1) 1 krok - Prezydent desygnuje (wskazuje) premiera, a na jego wniosek ministrów.
Premierem zostaje najczęściej lider partii, która uzyskała najwięcej miejsc w Sejmie. .Premier
powinien w ciągu 14 dni od momentu powołania rządu przez Prezydenta przedstawić jego
skład i program Sejmowi podczas tzw. expose premiera (wystąpienia premiera przed
Sejmem) i zwrócić się do Sejmu o udzielenie mu wotum zaufania. Sejm udziela wotum
zaufania nowemu rządowi bezwzględną większością głosów. JeŜeli tak się nie stanie rząd
upada.
(2) 2 krok – JeŜeli rząd nie uzyska wotum zaufania Sejmu, to Sejm moŜe wskazać nowego
premiera, który dobiera sobie ministrów – ma na to 14 dni. Podobnie jak w poprzednim
przypadku podczas expose premier przedstawia skład i program rządu Sejmowi prosząc o
wotum zaufania, które Sejm udziela bezwzględną większością głosów. JeŜeli i ten rząd nie
uzyska wotum zaufania równieŜ upada.
(3) 3 krok – Inicjatywa ponownie wraca do Prezydenta, który w ciągu kolejnych 14 dni powołuje
nowego premiera i nowy rząd. By ten rząd się utrzymał wystarczy uzyskanie wotum zaufania
Sejmu zwykłą większością głosów.
(4) Gdy nowy rząd nie uzyskania wotum zaufania po raz 3 Prezydent skraca kadencję Sejmu
i Senatu i zarządza nowe wybory.
Kompetencje Rady Ministrów
Rada Ministrów:
prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej
zapewnia wykonanie ustaw i wydaje rozporządzenia
chroni interesy Skarbu Państwa
kieruje całością administracji rządowej oraz koordynuje jej działania
sporządza projekt budŜetu państwa i kieruje jego wykonaniem. Sporządza
sprawozdanie z wykonania budŜetu, które przedstawia Sejmowi
zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny
zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa
w imieniu państwa utrzymuje stosunki zagraniczne z innymi krajami i organizacjami
międzynarodowymi
zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji (zatwierdzenia) oraz
zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe
kieruje obronnością kraju
określa corocznie liczbę obywateli powołanych do czynnej słuŜby wojskowej
nadzoruje działania samorządu terytorialnego
Administracja rządowa
Składa się z rządu i podległych mu urzędów centralnych i lokalnych, za pomocą których rząd realizuje
swoje zadania. Na szczeblu lokalnym przedstawicielem rządu jest powoływany przez Prezesa Rady
Ministrów wojewoda. Uprawnienia wojewody:
wykonywanie zadań zleconych przez rząd
reprezentowanie rządu wobec samorządów
sprawowanie nadzoru nad samorządami
Oprócz wojewody w województwach działają inne organy administracji rządowej. Dzieli się je na:
administrację zespoloną – organy podporządkowane bezpośrednio wojewodzie np. straŜ
wojewódzka
administrację niezespoloną – organy podlegające poszczególnym ministrom, np. urzędy
skarbowe, komisariaty policji.