Walka anarchizmu przeciwko - prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF

o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
o. prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF
51-611 Wrocław, ul. Wieniawskiego 38
www.piotr-liszka.strefa.pl
+ Walka anarchistami hiszpańskich z socjalistami w roku 1933. Anarchia
Hiszpanii roku 1933 w rolnictwie i w przemyśle. Miasta i wioski nie znały
chwili spokoju. Napady z bronią w ręku, rozboje, morderstwa stały się czymś
codziennym. W Katalonii sławny był napad na pociąg, w którym jechał
urzędnik wiozący pieniądze na wypłatę dla pracowników kolei. Coraz więcej
było podkładanych bomb. Fala terroryzmu rozlewała się coraz bardziej po
kraju (J. Arrarás, Historia de la segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd.
1, Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970, s. 158). Narastała też fala
strajków. Coraz więcej było strajków nielegalnych, bez zgody rządu, a nawet
bez zgody komitetów partii socjalistycznych. Zjednoczony Związek Górników
(El Sindicato Único de la Minería) ogłosił strajk w Asturias dnia 7 lutego.
Strajk był złączony z sabotażem dokonywanych na liniach wysokiego napięcia
(Tamże, s. 159). Socjaliści, podobnie jak w roku ubiegłym, postanowili nie
obchodzić ostentacyjnie dnia 1 maja. Zadowolili się strajkiem generalnym.
Rząd ich w tym popierał. Zamknięte były nawet restauracje i bary. Nie działała
służba telegraficzna. Przestali pracować nawet grabarze. Natomiast na ulice
Madrytu wyszli komuniści a w kilku miastach anarchiści. Indalecio Prieto
zorganizował wizytę prezydenta republiki w Bilbao, dnia 2 maja. Tego dnia 61
nacjonalistów baskijskich osadzonych w więzieniu w Larrinaga rozpoczęło
strajk głodowy. Następnego dnia organizacja Solidaridad de Obreros Vascos
(Solidarność Robotników Baskijskich) ogłosiła strajk generalny. Miasto
zamarło. Prezydent i minister prac publicznych powrócili do stolicy (Tamże, s.
160). Nasiliły się też walki między anarchistami a socjalistami. Rząd zamknął
przedstawicielstwa anarchistycznych związków zawodowych w Madrycie oraz
zakazał działalności czasopisma anarchistów: „Mundo Obrero”. Dnia 9 maja
doszło do wymiany strzałów między anarchistami a policją. Zginęły trzy osoby.
W Walencji podczas demonstracji przewracano tramwaje. W mieście Játiva w
pobliżu Walencji w walce pomiędzy anarchistami a policją zginęło pięć osób.
Rozruchy trwały trzy dni. Aresztowano dwa tysiące osób (Tamże, s. 162).
+ Walka anarchistów hiszpańskich przeciwko Guardia Civil. Komuniści
nawoływali do otwartej wojny przeciwko Guardia Civil. Socjaliści podburzyli
robotników w prowincji Badajoz z pomocą agitacji parlamentarzystów
(posłowie sejmu republiki nawoływali do zbrojnej walki przeciwko republice),
wśród których wyróżniali się: Margarita Nelken i Manuel Muiño. Ulubionym
tematem agitacji była walka przeciwko Guardia Civil, przeciwko „siłom
reakcyjnym i przeciwko wrogom ludu”. W prowincji Badajoz głośna stała się
miejscowość Castilblanco, licząca 4.000 mieszkańców. Ludzie tam żyli w nędzy
i byli gotowi przystać do każdej partii rewolucyjnej, która mogłaby obiecać
poprawę ich doli. Mieszkańcy Castilblanco gromadzili się na zebrania w Domu
Ludowym (J. Arrarás, Historia de la Segunda República Española, t. I, wyd. 5,
Editora Nacional, Madrid 1970, s. 286). F. Ryszka podaje dane różniące się od
historyka hiszpańskiego J. Arrarás. Pisze on, że wieś Castilblanco liczyła tylko
900 mieszkańców. Ludność nie żyła w nędzy, lecz była dość zamożna.
Mieszkańcy nie byli pod wpływem socjalistów, lecz anarchistów. Według tego
opisu nie było podstaw do wystąpień rewolucyjnych. Jedynym motywem mogła
1
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
być, panująca w całym kraju, niechęć do Guardia Civil. Ponadto wieś była
spokojna, znana w całej okolicy z abstynencji alkoholowej. Tym bardziej więc
dziwne stało się brutalne zachowanie mieszkańców wobec Guardia Civil. Gdy
miejscowe władze odmówiły mieszkańcom zgody na odbycie wiecu politycznego
i zleciły miejscowemu posterunkowi, aby dopilnowano decyzji, wieś
zareagowała spontanicznym buntem i masakrą gwardzistów. Czterech z nich
zlinczowano na miejscu. Ofiary miały rozbite czaszki, wyłupione oczy i
niezliczone pchnięcia nożem. Nie dało się ustalić pojedynczych sprawców.
Odpowiedzialny był tłum, który dał upust nawarstwionej od dziesiątków lat
nienawiści (F. Ryszka, W kręgu zbiorowych złudzeń. Z dziejów hiszpańskiego
anarchizmu 1868-1939, T. 2, Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa 1991, s.
421).
+ Walka anarchistów hiszpańskich roku 1932 z rządem republikańskim.
Strajk w Asturias łączył się z niszczeniem urządzeń technicznych i potyczkami
z policją republikańską. Do górników dołączyli się hutnicy w mieście Gijon a
ukoronowaniem był strajk w dolinie Langreo, najsilniejszym zagłębiu
węglowym w tym rejonie, dnia 7 grudnia, gdy związek zawodowy górników już
ogłosił koniec strajku i nakłaniał do rozpoczęcia pracy. Już nie słuchano władz
swego związku zawodowego. Strajki i zamieszki trwały do 13 grudnia. W
Salamance strajk 5 grudnia ogłosiła Federación Obrera (Fedracja Robotnicza).
Rząd uznał strajk za nielegalny i nakazał aresztowanie przywódców. Po trzech
dniach zorganizowano wiec, który zakończył się zagarnięciem okolicznych
gospodarstw rolnych. Rozruchy zakończyły się w tym rejonie 16 grudnia (J.
Arrarás, Historia de la segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1
Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970, s. 76). Socjaliści ze sfer
rządowych byli zaniepokojeni brakiem dyscypliny wśród robotników. Tracili
autorytet i wpływ w Domach Ludowych. Przewodniczący UGT Julián Besteiro i
sekretarz UGT Trifón Gómez 10 grudnia podpisali następujące oświadczenie:
„UGT doszło do smutnego, ale niestety całkowicie oczywistego wniosku, że
elementy buntownicze, anarchistyczne i komunistyczne, namawiają do
systematycznej walki z rządem republikańskim z niewątpliwym zamiarem
ustanowienia w Hiszpanii innego ustroju polityczno-społecznego bardziej
odpowiadającego im interesom, nie odpowiadającego ogółowi społeczeństwa, a
zwłaszcza klasie robotniczej. Komitet Narodowy zaleca jako właściwe a nawet
konieczne, powstrzymywanie się od strajku generalnego w miejscowości,
prowincji, rejonie lub w całym kraju, bez wcześniejszego rozpoznania przez
Komisję Wykonawczą UGT i wysłuchania jej rady”. Zalecenia te nie były brane
pod uwagę. Szczególnie niebezpieczna była postawa Fedración de la
Industria Ferroviaria, tworzona przez ludzi, którzy odeszli z Sindicato
Nacional Ferroviario, zależnego od UGT. Przedłożyli oni listę zmian w rządzie,
grożąc jednocześnie strajkiem. Tę sytuację wykorzystali radykalni
republikanie,
którzy
odpowiedzieli
ofensywą
wobec
ministrów
socjalistycznych na sesji parlamentu 16 grudnia. Socjalistyczny minister
Indalecio Prieto odczuwał paradoksalność swej sytuacji. Będąc socjalistą
musiał sprzeciwiać się tym, którzy bezprawnie uważali się za reprezentantów
narodowej gospodarki. Obiecał, że będzie walczył przeciwko nim z pomocą
swej partii, a jeżeli tej pomocy nie otrzyma, będzie walczył sam przeciwko
wszystkim. W rzeczywistości bronił on wszechwładzy Sindicato Ferroviario
2
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
związanego z instytucją Domów Ludowych, przeciwko tym, którzy chcieli
uwolnić się spod władzy UGT (Tamże, s. 77.
+ Walka anarchistów hiszpańskich wieku XIX przeciw socjalistom Max
Nettlau, który opracował historię pierwszych dwudziestu lat anarchizmu w
Hiszpanii twierdził, że Bakunin spodziewał się wybuchu rewolucji
anarchistycznej we Włoszech. „Stąd zresztą jego akcja na terenie Neapolu,
gdzie wierni mu ludzie z Aliansu (zresztą ulubioną metodą organizacji
sekretnych) starali się skutecznie opanować ruch rewolucyjny przeciw linii
„komunistów”
względnie
„socjalistów
niemieckich”,
czyli
przeciw
marksowskiej większości w radzie generalnej w Londynie”. Anarchizm
według Bakunina miał zacząć się od przełomu w wyobrażeniach zborowych i
w tym miejscu chciał Bakunin oznaczyć próg, za którym zaczyna się ideał
anarchistyczny. Najpierw chciał zmienić przekonania intelektualne i
duchowe, czyli chciał przekonać masy do ateizmu, a dopiero wtedy rozpocząć
działania praktyczne. „Kolejność przewidywań zmieniła się pod wpływem
zdarzeń na Półwyspie Iberyjskim. W połowie września 1868 dowódca floty
wojennej w Kadyksie admirał Topete ogłasza kolejne pronunciamiento,
którego głównymi bohaterami stali się generał Prim i Serrano. W paręnaście
dni później (30 września) królowa opuszcza kraj i następuje koniec
monarchii izabelińskiej. W Hiszpanii narasta dążenie do radykalnej zmiany
ustroju i w tę stronę zwracają się nadzieje rewolucjonistów […] w tym samym
czasie odbywa się drugi kongres Ligi /anarchistycznej/ w Bernie (21-25
września 1868) i właśnie wtedy Bakunin zakłada Międzynarodowy Alians
Demokracji Socjalistycznej”. Anarchiści w drugiej połowie XIX wieku działali
intensywnie we Francji, w Italii i w Hiszpanii. Anarchiści hiszpańscy
podtrzymywali kontakty z karbonariuszami w Italii i nawiązywali do
rewolucyjnej tradycji Francji. „Pierwszy do Hiszpanii przybywa Francuz,
Alfred Nacquet, młody, ale już uznany lekarz, dawniej współpracownik
Mazziniego, później (od roku 1867) zaprzyjaźniony z Bakuninem, a razem z
nim Rosjanin Miecznikow F. Ryszka, W kręgu zbiorowych złudzeń. Z dziejów
hiszpańskiego anarchizmu 1868-1939, t. 1, Ośrodek Badań Społecznych,
Warszawa 1991, s. 88.
+ Walka anarchistów hiszpańskich wieku XIX z kapitalistami. Anarchizm
hiszpański walczył z kapitalistami i wrogo był ustosunkowany zarówno do
monarchistów jak i do republikanów. Pod koniec XIX wieku teorie
anarchistyczne skłaniały się ku komunizmowi. „Jałowy w gruncie rzeczy
spór między kolektywizmem a komunizmem liberalnym przechylał się
stopniowo, ale zdecydowanie na stronę komunizmu. Jednak doktryna
„komunistyczna” była jeszcze bardziej absurdalna, jeszcze bardziej odległa
od doraźnego programu. Pozostawała nadzieja, odsuwana z konieczności na
plan dostatecznie daleki, aby miała pobudzać serca i umysły ludzkie do
czynu” H01 173. „Młodsi opowiadali się za komunizmem. Idee
komunistyczne propagowała już w 1888 roku barcelońska „Tierra y
Libertad”, a silniej i bardziej sugestywnie powstały w dziesięć lat później
dwutygodnik „La Revista Blanca”, redagowany wiele lat (z przerwami i
zmianą adresu do Barcelony) przez Juana Montseny (Federico Urales) i jego
żonę Teresę Mañe (Soledad Gustavo)” H01 174. Anarchizm hiszpański wieku
XIX działał przede wszystkim w formie terroryzmu. „Wizja społeczeństwa
bezpaństwowego, bez rządu, bez prawa, bez własności prywatnej, w którym
3
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
człowiek po usunięciu skorumpowanych instytucji miałby możność stać się
tak dobry, jak Bóg chciał go widzieć, była tak urzekająca, że w ciągu
dwudziestu lat przed rokiem 1914 zamordowano dla niej sześć głów
państwa. Byli to: prezydent Francji Marnot w roku 1984, premier Hiszpanii
Canovas w roku 1877, cesarzowa austriacka Elżbieta w roku 1889, król
Włoch Umberto w roku 1900, prezydent Stanów Zjednoczonych McKinley 1
roku 1901 i drugi premier Hiszpanii Canalejas w roku 1912. Zabójstwa były
dziełem ludzi zdesperowanych i oszukanych, były gestem mającym zwrócić
uwagę na ideę anarchizmu” (Barbara Tuchman, The Proud Tower, New York
1966; wydanie polskie: Wyniosła wieża, Warszawa 1987, s. 87-88).
+ Walka anarchistów przeciwko państwu Aktywizacja działalności
anarchistów. Syndykaliści z CNT w sierpniu 1931 roku liczyli 800. 000
członków. Posiadali doświadczenie i sprawną organizację. Na skrzydle tej
armii maszerował do boju FAI (Fedración Anarquista Ibérica), powstała na
Kongresie anarchistów w Walencji w roku 1927. Organizacja ta pozbawiona
była doktryny, taktyki, strategii i dowódców. Była siłą ślepą, która mogła
wybuchnąć w niespodziewany sposób. Zresztą anarchiści jako całość, w
swojej masie, byli w latach 1930-1932 materią do utworzenia partii w
ścisłym tego słowa znaczeniu bolszewickiej. Anarchizm spełniał dla mas rolę
drożdży, które sprawiały potrzebny dla komunistów społeczny ferment (J.
Maurin, Hacia la segunda revolución, Gráficas Alfa, Barcelona 1935 s. 89).
Zasadą działania anarchistow było bezpośrednie rozwiązywanie konfliktów z
zastosowaniem wszelkich środków, bez odwoływania się do pośrednictwa
prawa albo reprezentantów władz państwa. Nie uznawali żadnego autorytetu.
Najczęściej orężem walki były strajki (Ángel Pestaña, La crisis sindicalista en
España. „Leviatán” (czasopismo), Madrid 1934 s. 64). Grupy należące FAI były
wobec siebie całkowicie autonomiczne, posiadały niezależność dzikich
zwierząt. Każda z nich działała według własnego uznania. Po nadejściu II
Republiki powstała władza centralna i wprowadzono dyscyplinę. Liczba
bojowników: ponad 10 tysięcy. Najbardziej wyrafinowany anarchizm
reprezentowały bojówki w Asturias, zlokalizowane w mieście Gijón. Kilka
grup działało również w Afryce (Rafael Vidiella, Psicología del anarquismo
español, „Leviatán”, Madrid 1934 s. 54 i n).
+ Walka anarchistów z socjalistami w Hiszpanii w roku 1931. Wybory do
parlamentu hiszpańskiego II Republiki w roku 1931 były najbardziej
spokojne w historii Hiszpanii (Hugh Thomas, La guerra Civil Española,
Volumen I. Grijalbo Mandadori. Barcelona 1995. Oryginał w języku
angielskim: The Spanish civil war, rok wydania 1976, s. 94). Głosowało 65%
upoważnionych, ale w niektórych okręgach do głosowania przystąpiła tylko
znikoma część upoważnionych. W Madrycie nie głosowali monarchiści i
konserwatyści. Rezultat dla socjalistów stanowił poważny problem. Liczba
wybranych dwukrotnie przewyższała oczekiwania. Socjaliści chcieli tworzyć w
sejmie opozycję i mieć możliwość protestowania przeciwko rządowi.
Tymczasem sami musieli uczestniczyć w rządzie i działalność protestacyjna
byłaby skierowana przeciwko nim samym. Jedyną siłą realną antyrządową
pozostali anarchiści. Besteiro wyrażał opinię, że partia nie jest przygotowana
do podjęcia zadań, które w zaistniałej sytuacji mogą jej zostać nałożone.
Kwestię tę rozpatrywano na Kongresie tuż po wyborach, w dniu 10 lipca.
Postanowiono nie uczestniczyć w rządzie a tylko go akceptować. Prieto
4
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
zdecydowanie odcinał się od osoby i partii Lerroux. Azaña natomiast był dla
socjalistów nadzieją Republiki a on uważał socjalistów za podporę rządu (J.
Arrarás, Historia de la Segunda República Española, T. I, wyd. 5, Editora
Nacional, Madrid 1970, s. 149).
+ Walka anarchistów z socjalistami w początku lat 20. Dyktatura Primo de
Rivery. Lata 1923-1929. Początkowe lata dwudzieste są czasem licznych
strajków oraz kłótni i starć między anarchistami a socjalistami. Rok 1923
charakteryzuje się licznymi aktami terroryzmu w Barcelonie. W końcu
anarchiści niszczą swoje możliwości poprzez kłótnie wewnętrzne. Ponadto dnia
4 czerwca został przez anarchistów zamordowany arcybiskup Saragossy Juan
Soldevilla y Romero. Wobec niemożności unormowania sytuacji w kraju król
Alfons XIII odwołał się do dyktatury. W dniu 13 października 1923 generał
Primo de Rivera utworzył rząd wojskowy. Nowy rząd miał sprawować
niepodzielną władzę przy pomocy dekretów królewskich (F. Ryszka, W kręgu
zbiorowych złudzeń. Z dziejów hiszpańskiego anarchizmu 1868-1939, T. 2,
Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa 1991, s. 327). Primo de Rivera doszedł
do władzy za cichą zgodą sejmu, partii politycznych i całego narodu. Wojskowy
przewrót był dobrze przyjęty nawet przez intelektualistów, takich jak José
Ortega y Gasset.
+ Walka anarchistów z socjalizmem marksistowskim, jako socjalizmem
państwowym. Ricardo Mella y Cea (1861-1925) wywodził się z obozu
republikanów-federalistów, ale przeszedł później do obozu anarchistówkolektywistów. Salwador Madariaga y Rojo (1886-1797) był rzecznikiem
umiarkowanego liberalizmu /F. Ryszka, W kręgu zbiorowych złudzeń. Z
dziejów hiszpańskiego anarchizmu 1868-1939, t. 1, Ośrodek Badań
Społecznych, Warszawa 1991, s. 50/. Miguel de Unamuno Jugo (1864-1936)
uważany był za rzecznika chrześcijańskiego liberalizmu. Nie przeszkodziło
mu to sympatyzować z anarchizmem. W latach trzydziestych był rektorem
uniwersytetu w Salamance, skąd „odszedł w dramatycznych okolicznościach,
naraziwszy się nacjonalistycznemu generałowi Millanowi de Astray” /Tamże,
s. 51/. Pi y Margall wzorował się na myśli Proudhona. Dążył do
społeczeństwa anarchistycznego. Typową realizacją poglądów Proudhona
była Komuna Paryska. W Hiszpanii jednak tego rodzaju poglądy nie odegrały
większej roli. Anarchizm rozwijał się w Europie w dwóch liniach; Jedna linia
wywodzi się od radykałów rewolucji: Anarchasis (przydomek) Clootz, Jackues
René Hebert, François Noël („Gracchus”) Babeuf. Druga linia prowadzi od
Saint-Simona do Proudhona. Oprócz nurtu francuskiego istniał w XIX wieku
nurt niemiecki utopijnego socjalizmu, bliski anarchistom /Tamże, s. 70/.
Nurt anglosaski pochodzi od Williama Goldwina (1756-1836). Eks-duchowny
anglikański, później przekonany ateista, mąż Wollstone Craft, uważanej za
prekursorkę feministek /Tamże, s. 71/. Herbert Read (1893-1968) był
rzecznikiem „romantycznego anarchizmu”. Głosił on pojawienie się w
społeczeństwie anarchistycznym nowej religii, o treści osobliwej,
przeciwstawnej konwencjonalnemu pojmowaniu nazwy. Zwalczał on
socjalizm w tradycji marksistowskiej, jako socjalizm państwa, odcinający się
całkowicie od zasad religijnych i dlatego zwracający się do substytutów
religijnych. Anarchizm natomiast, według niego, jest sam w sobie religią i
środowiskiem kształtowania się nowej religii. Podczas hiszpańskiej wojny
5
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
domowej wielu obserwatorów uderzała intensywność quasi-religijna walki
toczonej przez anarchistów Tamże, s. 77.
+ Walka anarchistów z wojskiem republikańskim. Republika hiszpańska II
roku 1933. Wiele torów kolejowych wysadzono w powietrze. Tam gdzie się to
nie udało ostrzeliwano pociągi pasażerskie. Wysadzono w powietrze pociąg
Barcelona-Sevilla. Było ponad 20 zabitych i ponad 60 rannych. W
miejscowości Villanova de la Sereña niedaleko Badajoz sierżant Soena
próbował rozdawać broń anarchistom. Przyłączyło się do niego również kilku
żołnierzy. W wyniku walki z wojskami rządowymi zginęło tam siedmiu
rebeliantów, wśród nich sierżant Sapena. W miejscowości Bujalance niedaleko
miasta Cordoba zamordowany został policjant. W wyniku walk z wojskami
republikańskimi zginęło siedmiu ludzi (J. Arrarás, Historia de la segunda
república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional,
Madrid 1970, s. 254) W miejscowości Fabero niedaleko miasta Leon
proklamowano komunizm libertariański. Opanowano i zniszczono posterunek
Guardia Civil w sąsiedniej miejscowości La Vega. Najbardziej gwałtowne
zamieszki miały miejsce w Saragossie i w starym ośrodku anarchistów
Llobregat. Po czterech dniach walk policja zdołała aresztować Komitet
Narodowy rewolucji. Na jego czele stał Cipriano Mera (Tamże, s. 255).
Począwszy od 12 grudnia fala terroryzmu zaczęła słabnąć. Partia socjalistyczna
i UGT wystosowała notę ogłaszającą, że nie brała jakiegokolwiek udziału w
zamieszkach, natomiast całą odpowiedzialność ponosi rząd, gdyż nic nie
uczynił dla poprawy warunków socjalnych. Szef autonomicznego rządu
Katalonii uznał wystąpienia jako coś złego, z czym należy jak najszybciej
skończyć. Companys uznał, że zamieszki te wprowadziły chaos i nie miały nic
wspólnego z działalnością rewolucyjną. Niemniej bilans był straszny: 11
guardia civil zabitych i 45 rannych, trzech guardia de seguridad zabitych i 18
rannych, 75 cywilów zabitych i 101 rannych. Takie dane podano oficjalnie w
sejmie 17 stycznia 1934 roku. Skonfiskowano tysiąc karabinów, tysiąc
pistoletów i wiele amunicji i dynamitu. Wystąpienie anarchistów przeciwko
społeczeństwu było tak brutalne, że spowodowało jednomyślny sprzeciw i
potępienie. Na sesji parlamentu 12 grudnia ogłoszono „stan alarmu” w całym
państwie. Socjalista Prieto oświadczył, że w zamieszkach brali tylko udział
anarchiści zrzeszeni w CNT i FAI. Zadeklarował też wrogość wobec nowego
rządu „wrogów republiki”. Nowe układy wykluczające socjalistów z rządzenia
państwem oznaczają, że „ zamykacie nam wszelkie drogi wyjścia i zapraszacie
do krwawej rozprawy”. Było to wyrażne nawoływanie do wojny domowej
(Tamże, s. 256).
+ Walka anarchizmu hiszpańskiego przeciwko Republice hiszpańskiej II.
Anarchiści mianem faszyzmu określali układ złożony z państwa, religii i
kapitalizmu. Utożsamienie wyznawania wiary chrześcijańskiej i faszyzmu
spowoduje, że w początkach wojny domowej anarchiści postanowią
zamordować wszystkich kapłanów, zakonników i zakonnice, wcześniej
natomiast da pretekst do utworzenia Frontu Ludowego. Faszyzmu w
momencie powstania Frontu Ludowego prawie nie było, był natomiast Kościół
katolicki. Jeżeli chrześcijan nazwie się faszystami, to jest już powód, aby
organizować Front Ludowy do zwalczania „faszyzmu”. Anarchiści nie darowali
również rządom republikańskim. Rząd Manuela Azanii nazwany został rządem
„socjal-faszystowskim”, bo „jest rządem burżuazyjnym i wspieranym przez
6
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
socjalistów” (Artykuł pt. Un manifiesto: Ni con monarquico in republicano. Hacia
la revolución social, „C.N.T.” z 2 XII 1932). Rząd ze swej strony starał się
zwalczać anarchistów i tłumić strajki wywoływane przez ich związek zawodowy
CNT (F. Ryszka, W kręgu zbiorowych złudzeń. Z dziejów hiszpańskiego
anarchizmu 1868-1939, T. 2, Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa 1991, s.
435). Franciszek Ryszka dopatruje się tendencji faszystowskich w partii
katolickiej CEDA powstała przy okazji wyborów parlamentarnych w r. 1933.
Uznaje on jednak, że „program i struktura wewnętrzna CEDA przypominały
bardziej wzory austriackiej partii chrześcijańsko-społecznej ks. Seipla i
Dollfussa niż wzór stworzony przez Mussoliniego...CEDA ze swoją dość luźną
strukturą i zróżnicowaną proweniencją nie posiadała i posiadać nie mogła tej
wewnętrznej
spoistości,
jaką
miały
klasyczne
partie
faszystowskie...Paradoksalną rzeczy koleją najbardziej wewnętrznie spoisty
pozostał nadal ruch anarchistyczny” (Tamże, s. 461). Pisze dalej F. Ryszka: „Ze
względów pryncypialnych CEDA odcinała się od faszyzmu, krytykując jego
wątki antychrześcijańskie czy ateistyczne (El pensamiento de la C.E.D.A. ante
el fascismo, „El Debate” 21 III 1933), ani też nie opowiadała się wyraźnie za
„państwem” lub „narodem” (w znaczeniu symboli kluczowych), ponieważ
kolidowało to z uniwersalistycznymi celami (Tamże, s. 462).
+ Walka anarchizmu przeciwko państwu. Anarchiści hiszpańscy
reprezentowali środowiska rozsiane po całym kraju: zarówno zorganizowane
ad hoc, jak i istniejące dawniej organizacje wzajemnej pomocy robotników i
drobnych wytwórców. Drukarzem rodem z Toledo był Anselmo Lorenzo /F.
Ryszka, W kręgu zbiorowych złudzeń. Z dziejów hiszpańskiego anarchizmu
1868-1939, t. 1, Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa 1991, s. 146/.
„Mason wysokiego stopnia wtajemniczenia – zjawisko rzadkie dla prostego
robotnika, nawet gdy dźwignął się umysłowo przez samokształcenie – był
Lorenzo postacią dla tej fazy hiszpańskiego anarchizmu typową.
Przynależność do loży pomagała mu w kontaktach z republikanami, ale nie
zbliżała do jakichkolwiek pozycji „politycznych”. Pozostał nieprzejednanym
przeciwnikiem
form
parlamentarnych,
centralistycznej
organizacji,
autorytetów przywódczych w ruchu robotniczym, zachowując przy tym
dystans, ale i podziwu godną pokorę względem autorytetów umysłowych. W
roku 1871 został wybrany delegatem FRE [Federación Regina Española] na
konferencję międzynarodówki w Londynie (17-23 września) i zetknął się
osobiście z Marksem. […] zmarł w 1914 roku /Tamże, s. 147/. Anarchizm
hiszpański wieku XIX od początku był tępiony władze państwowe. „Początek
historii zorganizowanego anarchizmu zbiega się z pierwszymi restrykcjami.
Dnia 22 maja 1871 rozpoczęła się w Kortezach debata nad legalnością
Międzynarodówki spowodowana wnioskiem republikanina Baldomera
Lostau, który skrytykował decyzję gubernatora Barcelony naruszającą
zasadę zrzeszania się robotników, niezgodną z artykułami 17 i 19
Konstytucji z 1869 roku gwarantującymi wolność zrzeszania się w celach
niesprzecznych z prawem karnym oraz zasadami moralnymi. Wniosek
spotkał się z ostrą repliką Sagasty, ówczesnego ministra spraw
wewnętrznych. […] Po odrzuceniu wniosku liberał Sagasta wydał w dniu 3
czerwca okólnik do gubernatorów prowincji, nakazujący rozwiązanie
organizacji AIT [hiszpańska nazwa Międzynarodówki]; w rezultacie tego rada
Federalna przeniosła się do Lizbony” Tamże, s. 149.
7
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
+ Walka anarchizmu z religią. Anarchista N. Bakunin argumentował w stylu
ściśle religijnym walcząc z religią. Nie był on tylko prorokiem destrukcji
abstrakcyjnej i ogólnej, jak Nietzsche. Przygotowywał on konkretną
rewolucję, w sposób przemyślany i systematyczny. (Por. B. Schultze, Il nuovo
umanesimo russo. Umanesimo o umanitarismo?, Brescia 1947, s. 464; Zob.
N. Bakunin, L’empirie knoutogermanique et la révolution sociale (1871), w:
Oeuvres III, Paris 1908, s. 58). Radykalizm Bakunina realizował później
Lenin. Różnica polegała jedynie na tym, że ten drugi zachował potęgę
państwa i jego struktury w walce politycznej przeciwko religii. Ideologia
bolszewicka przekształciła odpowiednio mesjanizm rosyjski, dostosowując go
dla realizacji swoich celów. Y1 10
+ Walka anarchizmu z religią. Anarchista N. Bakunin argumentował w stylu
ściśle religijnym walcząc z religią. Nie był on tylko prorokiem destrukcji
abstrakcyjnej i ogólnej, jak Nietzsche. Przygotowywał on konkretną
rewolucję, w sposób przemyślany i systematyczny. (Por. B. Schultze, Il nuovo
umanesimo russo. Umanesimo o umanitarismo?, Brescia 1947, s. 464; Zob.
N. Bakunin, L’empirie knoutogermanique et la révolution sociale (1871), w:
Oeuvres III, Paris 1908, s. 58). Radykalizm Bakunina realizował później
Lenin. Różnica polegała jedynie na tym, że ten drugi zachował potęgę
państwa i jego struktury w walce politycznej przeciwko religii. Ideologia
bolszewicka przekształciła odpowiednio mesjanizm rosyjski, dostosowując go
dla realizacji swoich celów. Y1 10
8