Ozy Kiczarowskie

157.
Ozy Kiczarowskie
The Kiczarowo Eskers
Co się działo pod plejstoceńskim lodowcem 14 tys. lat temu?
What has happened under the Pleistocene glacier 14 000 years ago?
Dalewo
Klępino
Stargard Szczeciński
Lokalizacja:
województwo zachodniopomorskie
powiat stargardzki
gmina Stargard
Location:
District: Western Pomerania
County: Stargard
Commune: Stargard
Region geograficzny:
Pobrzeże Szczecińskie
Równina Nowogardzka
Geographical regionalization:
Szczecin Coast
Nowogard Plain
Jednostka geologiczna:
synklinorium szczecińskie
Geological unit:
Szczecin Synclinorium
2km
GPS: 53°21′31.84″N 15°06′18.85″E
1mile
Waloryzacja poznawcza | Cognitive valorization: 
Waloryzacja turystyczna | Tourism valorization: 
O
T
he Kiczarowo Eskers reserve of inanimate
nature, established in 1962, is placed about 4
km northeast of the centre of the Stargard Szczeciński
town. Protected is an esker ridge, one of more interesting
young glacial landforms.
The reserve is situated close to the Kiczarowo village, on the right, south-western side of the road no. 20,
linking Stargard Szczeciński
and Chociwel. Initially, the
Kiczarowo Eskers reserve
embraced three elongated ridges, trending nearly north-south
and placed on either side of
the road. Its total area amounted to 4,70 ha. At present, due
to the prograding floral succession, the reserve’s area became
reduced to 1,95 ha and legal
protection embraces this landform only.
The reserve area is situated within a large geological
structure, i.e., the Szczecin
Synclinorium, upon morphologically differentiated morainic plateau, which is composed
of tills of frontal moraines as
well as of glaciofluvial sands
photo Sławomir Bębenek
koło 4 km na NE od centrum Stargardu Szczecińskiego znajduje się założony w 1962 roku
rezerwat przyrody nieożywionej Ozy Kiczarowskie. Ochronie podlega tu jedna z ciekawszych form rzeźby młodoglacjalnej, wykształcona jako wał ozowy.
Rezerwat znajduje się niedaleko wsi Kiczarowo, po
prawej, południowo – zachodniej stronie drogi nr 20
Fig. 1. Oz kiczarowski - widok z drogi
Fig. 1. The Kiczarów Esker - view from the road
676 |
photo Sławomir Bębenek
photo Sławomir Bębenek
Stargard Szczeciński – Chociwel. Początkowo rezerwat
Ozy Kiczarowskie obejmował zespół trzech wydłużonych
wałów, o przebiegu południkowym, zlokalizowanych po
obu stronach drogi. Całkowita powierzchnia wynosiła
4,70 ha. Obecnie, na skutek znacznej sukcesji roślinnej
powierzchnia rezerwatu została zredukowana do 1,95 ha
a ochroną objęto wyłącznie jedną formę
Obszar rezerwatu usytuowany jest w obrębie dużej
struktury - synklinorium szczecińskiego, na zróżnicowanej morfologicznie wysoczyźnie morenowej, zbudowanej
z gliny zwałowej moreny czołowej oraz piasków i żwirów
fluwioglacjalnych. Powierzchnia wysoczyzny jest zróżniFig. 2. Pionowo wyciśnięta glina zwałowa
Fig. 2. Vertically squeezed boulder clay
cowana, płaska bądź falista, z deniwelacjami sięgającymi
kilkunastu – kilkudziesięciu metrów. Urozmaiconą rzeźbę
tworzą liczne formy geomorfologiczne związane z cofa- and gravels. The surface of the plateau is either flat or
niem lądolodu i deglacjacją arealną tego obszaru, repre- undulating relief up to a dozen or so and even a few
zentowane przez ciągi pagórów drumlinowych, zagłębienia tens of metres. Differentiated topography consists in the
wypełnione wodami jezior, torfowiska oraz ozy.
presence of numerous landforms related to retreating
Oz kiczarowski jest formą o osi zbliżonej do połu- icesheets and areal deglaciation of this region, represented
dnikowej, o długości ponad 400 m i zmiennej szerokości by rows of drumlins, depressions filled with lake waters,
wahającej się od 90 m w części północnej do zaledwie peat bogs and eskers.
kilku m w części południowej. Wysokość względna wynosi
The Kiczarowo esker is a nearly north-south trending
około 10 m przy wysokości bezwzględnej dochodzącej do landform, more than 400 m long and showing variable
55 m npm. W budowie ozu zaznacza się asymetryczność width, which ranges from 90 m in the northern part to
stoków. Stok zachodni jest stromy, w przeciwieństwie only a few metres in the southern part. The ridge attains
do wydłużonego, połogiego stoku wschodniego. Ostro 55 m a.s.l. and rises ca. 10 m above the surrounding plain.
zarysowana jest linia grzbietowa osiągająca wysokość 30 The esker’s slopes are asymmetric; the western slope is
steep unlike the long, gentle eastern one. Distinctly marked
cm i szerokość około 50 cm.
Ozy kiczarowskie powstały w fazie pomorskiej zlo- crestal line is 30 cm high and ca. 50 cm wide.
The Kiczarowo eskers originated during the Pomeradowacenia Wisły (14,6 tys. lat temu) w zasięgu lobu Odry.
Warto podkreślić, iż lob ten formował się w czasie, gdy nian phase of the Vistulian glaciation (14 600 years ago)
lądolód powoli zanikał. Z ruchem lobu wiązało się uwalnia- within the extent of the Odra lobe. It is worth to mention
nie dużej ilości wód, transportujących wytopiony materiał that this lobe formed at the time, when the icesheet was
żwirowo-piaszczysty. W miejscach utrudnionego odpływu
wód, w ciele lodowym woda
wydrążyła potężne tunele,
w których następnie deponowany był materiał skalny.
Wraz z ociepleniem klimatu
doszło do zaniku osłony lodowej, a usypany wał żwirowo-piaszczysty pojawił się na
powierzchni tworząc oz.
Interesująca jest budowa wewnętrzna ozu, na którą
oprócz piasków i żwirów fluwioglacjalnych składają się gliny zwałowe podłoża. Co więcej naprzemianległe utwory
grubo- i drobnoklastyczne
zalegają niemalże pionowo
i symetrycznie względem sie- Fig. 3. Porośnięty murawami kserotermicznymi, łagodny stok ozu
bie, zaś osiową część stanowią Fig. 3. Gentle esker slope covered with xerothermic grasslands
| 677
already slowly melting. The lobe movement was associated with generation of huge amounts of meltwaters
transporting melt-out gravelly-sandy material. In places,
where water outflow was hindered water carved huge
tunnels, in which debris was accumulated. Following
climatic amelioration, the protective ice cover melted
out and the gravelly-sandy ridge appeared at the ground
surface forming an esker.
Very interesting is the internal structure of the esker,
which is built up, apart from glaciofluvial sands and gravels,
of tills composing the substratum. Moreover, alternating
coarse- and fine-grained sediments are arranged subvertically and symmetrically versus one another, the axial part
being built up of tills. The latter reaches the ground surface
and forms the above mentioned crestal line.
Such an unusual structure is associated with one of the
stages of esker’s evolution. An enormous icesheet exerted
gigantic stress upon its substratum composed of plastic
sediments. Tills underlying the Kiczarowo esker became
squeezed out towards the axis of subglacial tunnel, thereby
breaking and tilting the overlying gravelly-sandy sediments.
The reserve’s rank is determined by its good visibility
in the landscape and a possibility of examining characteristic internal structure of esker sediments. Also important
is well preserved vegetation cover including diversified
species of lichens, bryophytes, ferns and abundant floristic
peculiarities. Attractiveness of the reserve is increased by
touristic objects, among which the most interesting are
located nearby the Old Town of Stargard Szczeciński,
e.g. the Collegiate Church of the Blessed Virgin Mary
the Queen of the World, richly decorated, 6 parts gothic
the City Hall or the XV century Protzen’s House.
photo Sławomir Bębenek
gliny zwałowe. Dochodzą one do powierzchni tworząc
wspomnianą już linię grzbietową.
Taka niezwykła budowa nawiązuje do jednego z etapów powstawania ozu. Potężny lodowiec wywierał olbrzymi
nacisk na podłoże, zbudowane z utworów plastycznych.
Obecne w podłożu ozu kiczarowskiego gliny zwałowe
zostały wyciśnięte ku górze w kierunku osi tunelu lodowego, jednocześnie przebijając i wychylając z pierwotnego
położenia zalegające wyżej utwory żwirowo – piaszczyste.
Na rangę rezerwatu duży wpływ ma czytelność formy
w morfologii terenu oraz możliwość prześledzenia charakterystycznej budowy wewnętrznej w przekopie sąsiadującego ozu. Godnym uwagi jest także dobrze zachowana szata
roślinna, na którą składają się zróżnicowane gatunkowo
porosty, mszaki, paprotniki oraz bogato reprezentowane
osobliwości florystyczne.
Atrakcyjność rezerwatu zwiększają również obiekty
turystyczne, wśród których najciekawsze zlokalizowane są
na Starym Mieście w pobliskim Stargardzie Szczecińskim.
Są nimi m.in. Kolegiata Mariacka pod wezwaniem NMP
Królowej Świata, bogato dekorowany 6-częściowy Ratusz
gotycki i XV-wieczny Dom Protzena.
Fig. 4. Stromy stok zachodni ozu z eratykami u podnóża
Fig. 4. Steep, western slope of the esker with erratics at the foothill
Autor | Author: Sławomir Bębenek
Wybrane pozycje literatury | Random bibliography: 96, 165, 203, 299, 358,
480, 505, 528
678 |