Finanse Publiczne

Finanse Publiczne
Polska
Miasto Szczecin
Tłumaczenie z języka angielskiego patrz strona 11
Raport kredytowy
Główne czynniki ratingu
Ratingi
W walucie zagranicznej
Długoterminowy IDR
Krótkoterminowy IDR
Ratingi potwierdzone: Potwierdzenie ratingów przez Fitch odzwierciedla dobre wyniki
operacyjne Szczecina oraz oczekiwanie Fitch, że zostaną one utrzymane w średnim okresie.
BBB+
F2
W walucie krajowej
Długoterminowy IDR
BBB+
Krajowy rating
Długoterminowy
Krótkoterminowy
AA+(pol)
F2(pol)
Perspektywa ratingów
Długoterminowego IDR w
walucie zagranicznej
Długoterminowego IDR w
walucie krajowej
Długoterminowego ratingu
krajowego
Stabilna
Stabilna
Stabilna
Wybrane dane
Miasto Szczecin
31.12
2015
Dochody operacyjne
(mln zł)
Zadłużenie (mln zł)
Nadwyżka operacyjna/
Dochody operacyjne (%)
Obsługa długu/Dochody
bieżące (%)
Dług/Nadwyżka bieżąca
(lata)
Nadwyżka operacyjna/
Odsetki zapłacone (x)
Wydatki majątkowe/
Wydatki ogółem (%)
Nadwyżka(deficyt) przed
obsługą długu/Dochody
ogółem (bez nowego
zadłużenia) (%)
Nadwyżka bieżąca/
Wydatki majątkowe (%)
31.12
2014
1.852,6 1.712,1
1.064,7
17,27
913,2
13,88
2,44
2,52
3,5
4,1
15,40
10,90
29,79
21,84
-3,36
-2,59
45,32
52
Bezpieczne wskaźniki długu: Zdaniem Fitch Miasto utrzyma dobre wyniki operacyjne
w średnim okresie, z marżą operacyjną wynoszącą 12%-13% oraz prognozowaną nadwyżką
operacyjną dwukrotnie wyższą od rocznej obsługi zadłużenia (raty plus odsetki). Fitch
oczekuje, że zadłużenie bezpośrednie pozostanie na umiarkowanym poziomie około 55%-60%
dochodów bieżących w średnim okresie. Wskaźnik zadłużenie do nadwyżki bieżącej powinien
pozostać na zadawalającym poziomie około 6 lat (w 2015r.: 3,5 roku) znacznie poniżej
ostatecznej zapadalności długu wynoszącej 25 lat.
Mocne wyniki: W 2015r. wyniki operacyjne Szczecina były bardzo dobre. Marża operacyjna
wyniosła 17%, a nadwyżka operacyjna w wysokości 320 mln zł była 7x wyższa niż roczna
obsługa zadłużenia. Mocne wyniki były wspierane przez bardzo wysoki wzrost dochodów z
podatków dochodowych (o 10%), podatku od nieruchomości (o 3%) oraz dodatkowo z tytułu
rozliczeń podatku VAT (80 mln zł). Dla porównania po wyłączeniu VAT marża operacyjna
wynosiłaby 13,4%, a nadwyżka operacyjna byłaby 5x wyższa od rocznej obsługi zadłużenia.
Wysokie wydatki majątkowe: Na koniec 2015r. zadłużenie bezpośrednie Miasta wzrosło do
1,065 mln zł (913 mln zł w 2014r.) na skutek wysokich wydatków majątkowych (700 mln zł)
wynikających z ostatecznych płatności za inwestycje współfinansowane z dotacji UE. Fitch
zakłada, że Szczecin będzie kontynuować swój program inwestycyjny i podobnie jak w latach
ubiegłych będzie ubiegać się o środki unijne na współfinansowanie swoich wydatków
majątkowych. W średnim okresie spodziewamy się, że wydatki majątkowe będą wynosić około
450 mln zł rocznie (20% wydatków ogółem) i będą w około 50% finansowane z dochodów
majątkowych, natomiast część finansowania może pochodzić z nowego długu i środków
własnych Miasta.
Dobre zarządzanie: Zdaniem Fitch polityka zarządzania finansami Miasta jest czynnikiem
wspierającym rating. Polityka ta dotyczy zarówno utrzymywania dyscypliny finansowej,
gromadzenia środków z przeznaczeniem na finansowanie inwestycji, jak również skutecznej
kontroli wydatków w sektorze edukacji, pomocy społecznej i administracji. Pozytywnie
oceniamy również politykę zarządzania długiem, która zakłada zaciąganie długoterminowego,
niskooprocentowanego długu z międzynarodowych instytucji finansowych, o długim okresie
spłaty oraz wysoką płynność Miasta, która ogranicza ryzyko walutowe i zmiennej stopy
procentowej.
Fitch: Income Tax Ruling, Pledge Could Hit
Polish Local Govts (listopad 2015)
Mocna gospodarka: Szczecin pod względem liczby ludności (407.000 mieszkańców w 2014r.)
jest siódmym największym miastem w Polsce. Produkt Regionalny Brutto (PRB) na
mieszkańca w 2013r.
stanowił 117% średniej krajowej. Gospodarka Szczecina jest
zdywersyfikowana, z dużym udziałem sektora usługowego. Inwestycje infrastrukturalne
pozytywnie wpłynęły na gospodarkę lokalną, stymulując działalność gospodarczą w Mieście, co
przekłada się na wyższe dochody podatkowe. Stopa bezrobocia w maju 2016r. wyniosła 6% i
była znacznie poniżej średniej krajowej wynoszącej 9,1%.
Polish LRGs Debt Dashboard (grudzień
2015)
Czynniki zmiany ratingu
Raporty specjalne
Institutional Framework for Polish
Subnationals (marzec 2014)
Interpreting the Financial Ratios in Local
and Regional Government Rating Reports
(październik 2015)
Analitycy
Magdalena Mikołajczak
+48 22 338 62 85
[email protected]
Renata Dobrzyńska
+48 22 338 62 82
[email protected]
www.fitchratings.com
Stabilne zadłużenie: Ratingi Szczecina mogą zostać podniesione, jeśli nastąpi poprawa
wyników operacyjnych, której będzie towarzyszył stabilny poziom zadłużenia, w rezultacie
czego relacja długu do nadwyżki bieżącej w sposób trwały będzie wynosiła poniżej 5 lat.
Pogorszenie wyników: Ratingi mogą zostać obniżone, jeśli wyniki operacyjne Miasta
pogorszą się i nadwyżka operacyjna spadnie poniżej 7% dochodów operacyjnych, przy
równoczesnym wzroście zadłużenia Szczecina powyżej 80% dochodów bieżących powodując
istotne pogorszenie się relacji długu do dochodów bieżących powyżej 10 lat.
26 Sierpnia 2016
Finanse Publiczne
Czynniki ratingu
Historia ratingu
Data
2016-01-15
2015-07-17
2015-01-16
2014-07-18
2014-01-17
2013-12-13
2013-07-19
2012-07-20
2011-07-22
2010-07-23
2009-07-09
2008-06-24
2007-07-06
2006-12-21
2005-12-28
2004-12-20
2003-12-15
2002-11-25
2001-11-23
2000-08-31
1998-10-19
Długoterminowego
IDR w walucie
zagranicznej
Długoterminowego
IDR w walucie
krajowej
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB-
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB+
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB
BBB
Podsumowanie: Mocne i Słabe Strony
Status
Trend
Otoczenie
prawne
Neutralny
Stabilny
Zadłużenie i inne
zobowiązania
Gospodarka
Neutralny
Neutralny
Pozytywny
Stabilny
Finanse
Neutralny
Stabilny
Zarządzanie i
administracja
Mocny
Stabilny
Source: Fitch
Mocne strony

Bardzo dobre wyniki operacyjne

Dobre zarządzanie finansowe i strategiczne

Wysoka płynność i długi okres zapadalności zadłużenia
Słabe strony

Inwestycje finansowane długiem oraz nieznany poziom dofinansowania unijnego we
współfinansowaniu nowych inwestycji;

Wysokie ryzyko pośrednie
Otoczenie prawne
Otoczenie instytucjonalno-prawne sektora samorządowego w Polsce pozostaje względnie
stabilne. Jednostkami samorządu terytorialnego (JST) są gminy, powiaty (miasta na prawach
powiatu wykonują zadania zarówno gminy, jak i powiatu) i województwa. Działalność JST jest
nadzorowana i weryfikowana przez administrację rządową. Finanse jednostek samorządowych
są jawne. JST są zobowiązane do publikowania na swoich stronach internetowych uchwał
budżetowych, rocznych i śródrocznych sprawozdań z wykonania budżetu oraz wieloletnich
prognoz finansowych. Sprawozdawczość budżetowa dotycząca zrealizowanych dochodów
i wydatków jest prowadzona w oparciu o metodę kasową
Źródła dochodów wszystkich szczebli JST są określone przez prawo, co ogranicza
uznaniowość działań strony rządowej. Poza tym istnieje mechanizm wyrównywania poziomu
dochodów poszczególnych JST. Postępująca stopniowa decentralizacja zadań nie pozostaje
bez wpływu na budżety JST. Środki przyznawane jednostkom samorządowym na realizację
nowych zadań powodują zwiększenie budżetów, ale równocześnie przyczyniają się do
zmniejszania elastyczności finansowej JST. Otrzymywane środki są często bowiem
niewystarczające do realizacji przekazywanych zadań. Co do zasady JST nie mogą uchwalić
budżetu z deficytem na poziomie operacyjnym, jednak nie mają ograniczeń dotyczących
deficytów na poziomie inwestycyjnym.
Wolne środki JST mogą lokować na rachunkach w bankach z siedzibą na terenie
Rzeczpospolitej Polskiej, w skarbowe papiery wartościowe oraz w obligacje emitowane przez
inne JST. Na sfinansowanie przejściowego deficytu budżetowego w ciągu roku JST mogą
zaciągać krótkoterminowy dług, który muszą spłacić najpóźniej do końca roku, w którym został
zaciągnięty.
Od 2014r. JST muszą spełnić „indywidualny wskaźnik zadłużenia” obliczany oddzielnie dla
każdej z nich. Planowana w budżecie relacja obsługi zadłużenia do dochodów ogółem nie
może przekraczać średniej relacji nadwyżki bieżącej powiększonej o dochody ze sprzedaży
majątku do dochodów ogółem z ostatnich 3 lat. Regulacje te powinny sprzyjać poprawie
wyników operacyjnych JST i tym samym zwiększać ich zdolność kredytową.
Metodyka
International Local and Regional
Governments Rating Criteria – Outside
the United States (kwiecień 2016)
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
JST nie mogą ogłosić upadłości. W przypadku problemów finansowych jednostka może
wystąpić o przyznanie pożyczki z budżetu państwa. Nie można jednak wykluczyć, że JST nie
będą w stanie wywiązywać się terminowo ze swoich zobowiązań finansowych.
2
Finanse Publiczne
Zadłużenie i pozostałe zobowiązania długoterminowe
Zadłużenie i wskaźnik spłaty
długu
Zadłużenie bezpośrednie
2018f
2017f
2016f
2015
2014
2013
(lata)
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
2012
(mln zł)
1,400
1,200
1,000
800
600
400
200
0
Zadłużenie (lewa oś)
Wskaźnik spłaty długu (prawa oś)
f: prognozy Fitch
Źródło: obliczenia Fitch na podstawie budżetów
Miasta
Fitch zakłada, że Szczecin utrzyma swoje pro-inwestycyjne podejście i podobnie jak
w poprzednich latach, będzie ubiegał się o dotacje unijne do współfinansowania swoich
inwestycji. Natomiast pozostała część finansowania inwestycji może pochodzić z nowego
zadłużenia oraz środków własnych Miasta.
Zdaniem Fitch w latach 2016-2017 wskaźniki długu będą dobre, wspierane przez dobre wyniki
operacyjne oraz rozważną politykę zadłużenia. Wskaźnik spłaty długu powinien wynosić około
sześciu lat, to jest znacznie poniżej ostatecznej zapadalności długu Szczecina szacowanej na
25 lat. W tym samym okresie, naszym zdaniem, nadwyżka operacyjna Miasta powinna być
dwukrotnie wyższa od rocznej obsługi zadłużenia szacowanej średnio na 80-100 mln zł.
Zadłużenie bezpośrednie Miasta wzrosło z 913 mln zł w 2014r. do 1.065 mln zł w 2015r. na
skutek wysokich wydatków majątkowych (700 mln zł) wynikających ostatecznych płatności za
inwestycje współfinansowane z dotacji UE.
Wypłaty dotacji unijnych dostępnych dla polskich jednostek samorządu terytorialnego
w ramach okresu programowania UE na lata 2014-2020 są opóźnione w skali całego kraju.
Spodziewamy się, że nowe inwestycje współfinansowane dotacjami unijnymi rozpoczną się nie
wcześniej niż w 2017r. natomiast intensyfikacja wydatków majątkowych jest spodziewana na
lata 2018-2020. Jednak zakres tych inwestycji będzie uzależniony od osiąganych wyników
operacyjnych oraz od wysokości środków unijnych przyznanych Miastu.
Polityka zadłużania i struktura długu
Polityka zadłużania Szczecina zakłada zaciąganie długoterminowego długu, aby ograniczyć
koszty obsługi i zapewnić równomierny harmonogram spłat. Taką politykę odzwierciedla
struktura zadłużenia. Na koniec 2015r. zadłużenie Szczecina charakteryzowało się długim
okresem spłaty, nawet do 25 lat w przypadku kredytów z Europejskiego Banku Inwestycyjnego
(EBI) i Banku Rozwoju Rady Europy (BRRE).
Chociaż kredyty te zapewniają Miastu dogodny harmonogram spłaty i ograniczają ryzyko
refinansowania, to narażają je również na ryzyko walutowe, gdyż około 36% zadłużenia
Szczecina jest denominowane jest w euro. Miasto jest również narażone na ryzyko stopy
procentowej z uwagi na 57% udział zadłużenia oprocentowanego według zmiennych stóp
procentowych, jednak jest on niższy niż w 2014r. (80%), ponieważ całe zadłużenie zaciągnięte
przez Miasto w 2015r. było oprocentowane według stałych stóp procentowych.
Według prawa, Miasto nie może korzystać z instrumentów pochodnych do zabezpieczania
ryzyka zmiany stopy procentowej oraz ryzyka kursowego, jednak konserwatywne planowanie
wydatków na obsługę zadłużenia sprawia, że Szczecin jest w dobrej sytuacji w przypadku
niekorzystnych zmian warunków rynkowych. Ponadto, wysoka płynność również pozwala
ograniczyć ryzyko kursowe i stopy procentowej.
Zadłużenie ogółem na 31 grudnia 2015r.
Instrument
Obligacje
Kredyt z EBI
Kredyt z EBI
Kredyt z EBI
Kredyt z BRRE
Razem
Waluta
PLN
EUR
EUR
PLN
EUR
Zadłużenie Udział Rozpoczęcie
(mln zł)
(%) spłaty
140
13 2017
25
2 2005
117
11 2014
540
51 2016, 2017, 2018, 2021
243
23 2011, 2012, 2013
1.065
100
Zapadalność
w latach 2017-2031
2020
2034
2035, 2037, 2040
2032, 2035, 2036
Źródło: Miasto Szczecin
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
3
Finanse Publiczne
Płynność
Wysoka płynność oraz zarzadzanie płynnością są czynnikiem pozytywnym ratingu. W 2015r.
oraz w pierwszym kwartale 2016r. płynność Miasta była bardzo dobra. Stan gotówki na
rachunkach wynosił średnio ponad 240 mln zł na koniec miesiąca w 2015r., (2014r.: 160 mln
zł), dzięki czemu Miasto uzyskało 4,2 mln zł dochodów z odsetek. Szczecin nie musiał
korzystać z kredytu w rachunku bieżącym dostępnym w wysokości 150 mln zł. Miasto korzysta
z konsolidacji sald dla ponad 290 jednostek miejskich, co pozwala mu lepiej zarządzać
płynnością oraz zmniejsza koszty usług bankowych. W latach 2016-2017 Szczecin może
przeznaczyć część wolnych środków na finansowanie inwestycji, lub wcześniejszą spłatę
długu, jednak w dalszym ciągu płynność Miasta powinna pozostać dobra.
Zobowiązania pośrednie
Na koniec 2015r. zobowiązania pośrednie Szczecina dotyczyły głównie zadłużenia spółek
miejskich (666 mln zł). Władze Szczecina przekazały realizację kilku dużych projektów
dotyczących modernizacji infrastruktury spółkom miejskim, które finansowały inwestycje z
zadłużenia i dotacji unijnych. Największe inwestycje realizowały spółki: TS (przebudowa
torowisk oraz zakup taboru), ZWIK (sieć wodociągowa) i ZUO (spalarnia odpadów).
Największy projekt realizowany przez spółki jest realizowany przez ZUO (spalarnia odpadów),
projekt z dużym dofinansowaniem unijnym z perspektywy 2007-2013. Inwestycja powinna
zostać ukończona do końca 2016r. żeby spełnić warunki otrzymania refundacji środków
unijnych. Fitch uważa, że po uruchomieniu spalarni ryzyko pośrednie wynikające z zadłużenia
ZUO będzie ograniczone, ponieważ spółka powinna samodzielnie obsługiwać swoje
zadłużenie z taryf płaconych przez użytkowników końcowych.
Spółki STBS i TBS są odpowiedzialne za budownictwo mieszkaniowe i spłacają swoje
zadłużenie z czynszów płaconych przez lokatorów, co ogranicza ryzyko dla budżetu Miasta.
Fitch oczekuje, że zadłużenie spółek miejskich będzie stopniowo malało, zgodnie z
harmonogramem spłat. Nie spodziewamy się rozpoczęcia nowych, dużych inwestycji
finansowanych długiem przed 2018r.
Spółki z udziałem Miasta w 2015r.
Zadłużenie
długoterminowe
(mln zł)
Zakład Wodociągów i
Kanalizacji
Szczecińskie Towarzystwo
Budownictwa Społecznego
Zakład Unieszkodliwiania
Odpadów (ZUO)
Towarzystwo Budownictwa
Społecznego Prawobrzeże
Tramwaje Szczecińskie (TS)
Szczeciński Fundusz
Pożyczkowy
Pozostałe spółki z
większościowym udziałem
miasta
Razem
Udział
Miasta (%)
100
Kapitał
466,7
Aktywa
2015
1.390,4
Wynik netto
2015
33,9
2014
240,7
2015
259,2
100
253,7
531,0
5,7
141,7
145,7
100
38,4
437,2
-2,0
56,9
138,8
100
273,6
468,6
1,2
88,6
83,7
100
99
143,7
10,6
332,7
33,2
0,5
0,1
28,5
8,3
25,0
13,3
51-100
273,4
380,5
-0,8
2,0
0,7
566,7
666,4
Źródło: Fitch na podstawie danych Miasta Szczecina
Gospodarka
Produkt Regionalny Brutto (PRB) na mieszkańca w 2013r. (ostatnie dostępne dane) był o 17%
wyższy od średniej krajowej. Szczecin jest ważnym ośrodkiem gospodarczym kraju, a także
ważnym centrum administracyjnym i edukacyjnym, w którym studiuje ponad 41 tys. studentów.
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
4
Finanse Publiczne
Gospodarka lokalna Szczecina jest dobrze zdywersyfikowana. Ważną rolę odgrywają w niej
usługi, co potwierdza wartość dodana brutto (WDB) Miasta oraz struktura zatrudnienia.
W 2013r. sektor usług wygenerował ponad 76% WDB, a zatrudnienie znalazło w nim około
79% ogółu pracujących. Miasto charakteryzuje wysoka i ciągle rosnąca liczba firm na 10 tys.
mieszkańców (1.655 w 2015r.), jedna z najwyższych wśród polskich miast i znacznie
przekraczająca średnią krajową (1.071).
Pod względem liczby ludności (407.000 mieszkańców w 2015r.) Szczecin jest siódmym
największym miastem w Polsce. Ludność Miasta starzeje się, wzrasta liczba osób w wieku
poprodukcyjnym (22% w 2014r. w porównaniu do średniej krajowej 18%). Stopa bezrobocia w
Szczecinie wynosiła 6% w maju 2016r. i była niższa od średniej krajowej wynoszącej 9,1%.
Fitch prognozuje, że w latach 2016-2017 realny wzrost PKB Polski wyniesie średnio 3,2%.
Wzrost gospodarczy kraju powinien sprzyjać rozwojowi Szczecina. Ponadto modernizacja
lokalnej infrastruktury powinna korzystnie oddziaływać na dobrze rozwiniętą gospodarkę
lokalną, zwiększając atrakcyjność inwestycyjną Miasta i stymulując wyższe dochody z tytułu
podatków.
Finanse
Dobre wyniki operacyjne
Zdaniem Fitch, Szczecin utrzyma dobre wyniki operacyjne w średnim okresie,
a nadwyżką operacyjną (po wyłączeniu zdarzeń jednorazowych) wynoszącą 12%-13%
dochodów operacyjnych i dwukrotnie wyższą od obsługi zadłużenia szacowanej na 80-100 mln
zł w latach 2016-2018. Prognoza ta oparta jest na założeniu, że Władze Miasta będą nadal
kontrolowały wydatki operacyjne.
W 2015r. nastąpiła dalsza poprawa wyników operacyjnych Szczecina wspierana przez lepszą
niż prognozowano realizację dochodów z podatków dochodowych (o 10%), podatków
lokalnych (3%) i około 80 mln zł z tytułu rozliczeń podatku VAT. Miasto utrzymywało kontrolę
nad wydatkami operacyjnymi, które wzrosły jedynie o 4% w porównaniu z 8% wzrostem
dochodów operacyjnych. Nadwyżka operacyjna wyniosła 320 mln zł, co stanowiło 17%
dochodów operacyjnych i była 7 razy wyższa od obsługi zadłużenia. Dla porównania po
wyłączeniu VAT marża operacyjna wynosiłaby 13,4%, a nadwyżka operacyjna byłaby
pięciokrotnie wyższa od rocznej obsługi zadłużenia.
Nowe zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej od 2016r.
Dochody operacyjne
(mln zł)
2014 2015
CIT i PIT
442 487
Podatek od
221 228
nieruchomości
Podatek od
25
24
czynności
cywilno-prawnych
Pozostałe podatki
141 145
i opłaty lokalne
Transfery bieżące
560 582
Pozostałe
323 386
dochody
operacyjne
Razem
1.712 1.852
Źródło: obliczenia Fitch na podstawie
budżetów Miasta
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
(%)
26
12
1
8
31
21
100
W 2016r. Sejm przyjął ustawę tzw. program „Rodzina 500+” przyznający świadczenie pieniężne
w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko dla rodzin posiadających więcej niż jedno dziecko. JST
będą otrzymywały dotację z budżetu centralnego, a następnie będą wypłacać świadczenia
beneficjentom programu. Przepływ środków przeznaczonych na wypłatę „500+” powinien mieć
neutralny wpływ na budżet Miasta, ponieważ będzie uwzględniony zarówno w dochodach jak i w
wydatkach. Jednak zwiększone dochody operacyjne, w wyniku przepływu dotacji, spowodują
obniżenie marży operacyjnej o około 1 punkt procentowy oraz poprawę wskaźnika zadłużenia do
dochodów bieżących.
W budżecie po zmianach na 2016r. oraz w Wieloletniej Prognozie Finansowej Miasto ujęło 124 mln
zł w 2016r. oraz 165 mln zł (szacowany roczny koszt) na realizację wypłat z „500+”. Fitch uwzględnił
te kwoty w swoich prognozach na lata 2016-2018.
Dochody operacyjne
Zgodnie z konserwatywną prognozą Fitch, dochody operacyjne Miasta będą rosły średnio o
2%-3% rocznie w latach 2016-2018 (po wyłączeniu dla porównywalności danych, transferów
na wypłatę 500+ przechodzących przez budżet).
W 2015r. dochody operacyjne Szczecina wzrosły o 8% do 1,852mln zł z 1,712 mln zł w 2014r.
głównie w wyniku wyższych wpływów z tytułu podatków dochodowych i lokalnych oraz
5
Finanse Publiczne
rozliczeń z tytułu podatku VAT. Pro-inwestycyjna strategia Miasta mająca na celu
przyciągnięcie inwestorów i zwiększenie bazy podatkowej, malejące bezrobocie oraz wzrost
gospodarki narodowej będzie sprzyjać wzrostowi dochodów Miasta również w średnim okresie.
Transfery bieżące nie zapewniają elastyczności
Transfery bieżące pozostaną największym źródłem dochodów operacyjnych Miasta (31%
dochodów operacyjnych lub 582 mln zł w 2015r.). Mimo, że transfery bieżące rosną, co roku nie
zapewniają Miastu dużej elastyczności. Największą ich część stanowi subwencja oświatowa (389
mln zł lub 67% transferów bieżących 2015r.), a około 20% to dotacje celowe przeznaczone na
realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej takich jak świadczenia rodzinne,
zasiłki społeczne lub współfinansowanie niektórych zadań własnych, głównie w obszarze pomocy
społecznej.
Utrzyma się pozytywny trend w podatkach lokalnych
Fitch prognozuje, że dochody Szczecina z tytułu podatków dochodowych (CIT i PIT) będą rosły
również w średnim okresie. Zdaniem Fitch tempo ich wzrostu może wynosić 3%-4% rocznie w
średnim okresie. Podatki dochodowe pozostaną drugim największym źródłem dochodów
operacyjnych, w 2015r. stanowiły 26% dochodów operacyjnych (jeden z mniejszych udziałów w
grupie porównawczej).
Podatek od nieruchomości jest największą pozycją wśród podatków lokalnych i pozostanie
stabilnym źródłem dochodów. Fitch oczekuje, że dochody z tego źródła będą rosły w latach
2016-2018 o około 3%-4% rocznie na skutek rozwoju bazy podatkowej związanej z realizacją
nowych oraz już zakończonych inwestycji sektora prywatnego.
Wydatki operacyjne
Kontynuacja procesu racjonalizacji wydatków
Fitch zakłada, że Miasto będzie kontynuowało kontrolę wydatków operacyjnych, co powinno
sprzyjać osiąganiu dobrych wyników operacyjnych. Aby ograniczyć wzrost wydatków
w najbardziej sztywnych sektorach, Władze Miasta wdrażają działania oszczędnościowe,
koncentrując się na zatrudnieniu, optymalizacji sieci szkół oraz modernizacji budynków
publicznych. Działania te powinny przynosić pozytywne efekty również w średnim okresie.
Ponadto, Szczecin posiada możliwość ograniczenia wydatków o jednorazowym charakterze,
takich jak na promocję miasta czy remonty.
Budżety polskich jednostek samorządu terytorialnego są pod presją wydatków operacyjnych,
ale Władze Szczecina od 2011r. utrzymują tempo ich wzrostu poniżej tempa wzrostu
dochodów operacyjnych, co Fitch ocenia pozytywnie. W średnim okresie Fitch spodziewa się,
że wzrost wydatków operacyjnych utrzyma się na poziomie lub poniżej wzrostu dochodów
operacyjnych.
Oświata – najbardziej kosztowne zadanie
Podobnie jak w innych polskich miastach, oświata pozostanie najbardziej kosztownym
elementem wydatków operacyjnych w średnim okresie (37% w 2015r.). Subwencja oświatowa
i inne dochody operacyjne generowane w tym sektorze nie pokrywają wszystkich wydatków
operacyjnych sektora. Pozostałą część, około 26% w 2015r. Miasto musiało finansować ze
środków własnych, co powoduje presje na budżet Szczecina. Największą presję na wzrost
wydatków operacyjnych powodują podwyżki płac nauczycieli powyżej stopy inflacji, które są
negocjowane pomiędzy związkami zawodowymi i rządem.
Dochody i wydatki majątkowe
Wysokie wydatki majątkowe w 2015r. (700 mln zł) wynikały z ostatecznych płatności za
zakończone inwestycje współfinansowane z dotacji unijnych.
W średnim okresie Miasto będzie kontynuowało dotychczasowe podejście pro-inwestycyjne.
Zdaniem Fitch wydatki majątkowe mogą wynosić około 450 mln zł rocznie lub 20% wydatków
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
6
Finanse Publiczne
ogółem. Inwestycje Miasta będą dotyczyły lokalnej infrastruktury, w tym dróg, transportu
(torowiska tramwajowe, tabor) oraz budownictwa mieszkalnego. Podobnie jak w ubiegłych
latach, Miasto będzie ubiegać się o środki dostępne dla polskich jednostek samorządu
terytorialnego w ramach perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020, aby współfinansować
swoje inwestycje, ale intensyfikacja wydatków majątkowych jest spodziewana w latach 20182020.
Zdaniem Fitch, w latach 2016-2018 około 50% finansowania inwestycji może pochodzić
z dochodów majątkowych, głównie transferów z budżetu państwa i dotacji unijnych.
W przypadku wystąpienia problemów finansowych, Szczecin dysponuje pewną elastycznością
i może przełożyć rozpoczęcie mniejszych projektów, szczególnie tych bez dofinansowania
z UE.
Władze Miasta
Pan Piotr Krzystek (kandydat niezależny) sprawuje urząd prezydenta od 2006 roku. Posiadając
większość w Radzie Miasta (18 z 31 głosów) Prezydent jest w stanie zdobyć poparcie
w zakresie strategii dotyczącej wydatków operacyjnych i inwestycyjnych.
Priorytetem Miasta jest modernizacja lokalnej infrastruktury, w szczególności dróg
i transportu publicznego, przy wykorzystaniu dostępnych dotacji unijnych. Celem Władz Miasta
jest stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości, szczególnie w sektorze
BPO (Business Process Outsourcing, czyli outsourcing procesów biznesowych),
innowacyjnych technologii oraz IT. Działania Miasta powinny wspierać dalszy rozwój bazy
podatkowej oraz wzrost dochodów dla budżetu Szczecina w średnim i dłuższym okresie.
W zakresie finansów, priorytetem Miasta jest racjonalizacja wydatków operacyjnych
w obszarze oświaty, pomocy społecznej i administracji. Władze Miasta wdrożyły działania
mające na celu automatyzację procesów i uporządkowanie procedur urzędowych, a także
wprowadzenie nowych rozwiązań IT, co powinno poprawić efektywność realizacji zadań.
Władze Miasta utrzymują dyscyplinę finansową mającą na celu wygenerowanie środków
własnych na finansowanie wydatków inwestycyjnych. Celem Szczecina jest utrzymywanie
wysokiej nadwyżki operacyjnej oraz przestrzeganie zasady, aby dochody uzyskane ze
sprzedaży majątku były przeznaczane na finansowanie wydatków majątkowych.
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
7
Finanse Publiczne
Załącznik A
Miasto Szczecin
(mln zł)
Podatki
Transfery otrzymane (dotacje i subwencje)
Opłaty i pozostałe dochody operacyjne
Dochody operacyjne
2011
644,6
498,6
159,0
1.302,2
2012
652,0
529,3
306,3
1.487,6
2013
681,0
553,0
394,1
1.628,1
2014
706,8
559,8
445,5
1.712,1
2015
759,0
582,4
511,2
1.852,6
-1.162,7
-1.342,1
-1.445,6
-1.474,4
-1.532,6
Nadwyżka operacyjna
139,5
145,5
182,5
237,7
320,0
Dochody finansowe
Odsetki zapłacone
4,5
-15,4
7,5
-27,1
6,5
-27,3
4,7
-21,8
4,2
-20,8
Nadwyżka bieżąca
128,6
125,9
161,7
220,6
303,4
Dochody majątkowe
Wydatki majątkowe
76,6
-438,4
165,2
-442,1
140,7
-303,9
155,2
-424,2
293,8
-669,5
Bilans majątkowy
-361,8
-276,9
-163,2
-269,0
-375,7
Nadwyżka (Deficyt) przed obsługą zadłużenia
-233,2
-151,0
-1,5
-48,4
-72,3
Nowe zadłużenie
Spłata zadłużenia
287,6
-41,3
277,9
-34,0
0,0
-35,6
0,0
-21,5
176,0
-24,5
Zmiana zadłużenia netto
246,3
243,9
-35,6
-21,5
151,5
Wynik budżetu ogółem
13,1
92,9
-37,1
-69,9
79,2
0,0
726,3
726,3
2,2
728,5
134,8
593,7
0,0
664,6
0,0
970,3
970,3
1,2
971,5
227,7
743,8
0,0
581,2
0,0
934,7
934,7
0,0
934,7
188,5
746,2
0,0
616,4
0,0
913,2
913,2
0,0
913,2
118,9
794,3
0,0
566,7
0,0
1.064,7
1.064,7
0,0
1.064,7
190,6
874,1
16,0
666,4
1.258,3
1.325,0
1.362,6
1.361,0
1.556,5
51,9
24,4
0,0
46,3
16,2
19,8
46,1
15,0
20,5
44,8
15,3
21,0
36,1
13,2
34,6
Wydatki operacyjne
Zadłużenie
Krótkoterminowe
Długoterminowe
Zadłużenie bezpośrednie
+ Inne zobowiązania dłużne
Zadłużenie ogółem
- Wolne środki
Zadłużeniem ogółem netto
+ Udzielone poręczenia
+ Zadłużenie spółek komunalnych oraz SPZOZ-ów
(bez poręczeń)
Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto
udział zadłużenia w walutach obcych (%)
udział emisji w zadłużeniu ogółem (%)
udział zadłużenia o oprocentowaniu stałym (%)
Źródło: Fitch na podstawie budżetów Miasta
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
8
Finanse Publiczne
Załącznik B
Miasto Szczecin
2011
2012
2013
2014
2015
10,71
9,84
-16,86
9,78
8,42
-9,09
11,21
9,89
-0,08
13,88
12,85
-2,59
17,27
16,34
-3,36
0,95
7,86
5,96
24,73
5,6
14,24
15,43
-2,1
-2,09
9,44
7,71
28,44
-3,73
5,16
1,99
36,43
3,68
8,21
3,95
37,53
51,31
1,18
9,1
4,34
40,65
33,59
1,82
5,4
4,09
41,99
-3,67
1,68
6,7
3,85
34,47
-2,3
1,27
10,9
2,52
18,22
16,59
1,12
15,4
2,44
14,16
55,58
55,75
5,6
96,3
64,9
64,98
7,7
88,62
57,18
57,18
5,8
83,36
53,19
53,19
4,1
79,28
57,34
57,34
3,5
83,83
5,7
1,789
7,7
2,372
5,8
2,285
4,1
2,238
3,5
2,610
Wskaźniki dochodów
Dochody operacyjne/ Planowane dochody operacyjne (%)
Dochody podatkowe/ Dochody operacyjne (%)
Podatki lokalne/ Dochody podatkowe ogółem
Otrzymane transfery bieżące/ Dochody operacyjne (%)
Dochody operacyjne/ Dochody b ogółem (%)
Dochody b na mieszkańca (zł)
103,08
49,5
36,43
38,29
94,14
3,407
100,19
43,83
37,41
35,58
89,6
4,059
104,1
41,83
37,93
33,97
91,71
4,341
103,11
41,28
37,41
32,7
91,46
4,588
104,63
40,97
35,81
31,44
86,14
5,271
Wskaźniki wydatków
Wydatki operacyjne/ Planowane wydatki operacyjne (%)
Wydatki na wynagrodzenia/ Wydatki operacyjne (%)
Transfery bieżące/ Wydatki operacyjne ( %)
Wydatki majątkowe/ Planowane wydatki majątkowe (%)
Wydatki majątkowe/ Wydatki ogółem (%)
Wydatki majątkowe/ Lokalny PKB (%)
Wydatki na mieszkańca (zł)
100,46
48,58
16,96
64,74
26,44
4,083
103,29
45,62
8,74
59,82
23,96
4,512
100,72
43,95
8,7
60,77
16,77
4,431
100,23
42,74
8,99
80,8
21,84
4,760
98,24
41,92
9,69
88,13
29,79
5,508
29,33
17,47
56,18
28,48
37,37
55,17
53,21
46,3
-11,71
52
36,59
-5,07
45,32
43,88
22,63
Wskaźniki budżetowe
Nadwyżka operacyjna/ Dochody operacyjne (%)
Nadwyżka bieżąca/ Dochody bieżące a (%)
Nadwyżka (deficyt) przed obsługą zadłużenia/ Dochody
ogółem b (%)
Wynik budżetu ogółem/ Dochody ogółem (%)
Wzrost dochodów operacyjnych (% zmiana w ciągu roku)
Wzrost wydatków operacyjnych (% zmiana w ciągu roku)
Wzrost nadwyżki bieżącej (% zmiana w ciągu roku)
Wskaźniki zadłużenia
Wzrost zadłużenia bezpośredniego (% zmiana w ciągu roku)
Odsetki zapłacone/ Dochody operacyjne (%)
Nadwyżka operacyjna/ Odsetki zapłacone (wielokrotność)
Obsługa zadłużenia bezpośredniego/ Dochody bieżące (%)
Obsługa zadłużenia bezpośredniego/ Nadwyżka operacyjna
(%)
Zadłużenie bezpośrednie/ Dochody bieżące (%)
Zadłużenie ogółem/ Dochody bieżące (%)
Zadłużenie bezpośrednie/ Nadwyżka bieżąca (lata)
Ogółem zadłużenie i zobowiązania pośrednie netto/ Dochody
bieżące (%)
Zadłużenie ogółem/ Nadwyżka bieżąca (lata)
Zadłużenie bezpośrednie/ PKB (%)
Zadłużenia bezpośrednie na mieszkańca (zł)
Finansowanie wydatków majątkowych
Nadwyżka bieżąca/ Wydatki majątkowe (%)
Dochody majątkowe/ Wydatki majątkowe (%)
Zmiana zadłużenia netto/ Wydatki majątkowe (%)
a
wraz z dochodami finansowym
bez nowego zadłużenia
b.d. – brak danych
b
Źródło: Fitch na podstawie budżetów Miasta
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
9
Finanse Publiczne
Załącznik C
Miasto Szczecin
Grupa porównawcza
Nadwyżka operacyjna
% dochodów operacyjnych
Nadwyżka (Deficyt)
% dochodów ogółem
16
14
12
10
8
6
4
2
0
5
0
-5
-10
2014
2013
2012
2011
Wydatki majątkowe
% wydatków ogółem
Podatki
% dochodów operacyjnych
70
30
60
25
50
20
40
2014
rating na poziomie A-
Zadłużenie
do dochodów bieżących (%) 2014
Obsługa zadłużenia
do dochodów bieżących (%) 2014
Bydgoszcz (BBB+)
Poznań (A-)
Poznań (A-)
Gdańsk (A-)
Szczecin (BBB+)
Bydgoszcz (BBB+)
Gdansk (A-)
Median (A)
Katowice (A-)
Szczecin (BBB+)
Mediana (A)
Katowice (A-)
Gliwice (A-)
Gliwice (A-)
20
2013
______ Mediana dla grupy posiadającej
_____ Miasto Szczecin
0
2012
2010
0
2014
0
2013
5
2012
10
2011
10
2010
20
2011
15
30
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
-20
2010
2014
2013
2012
2011
2010
-15
40
60
80
0
5
10
15
10
Finanse Publiczne
Tłumaczenie z oryginału opublikowanego dnia 26 sierpnia 2016r. w języku angielskim. Wersja
angielska jest wiążąca.
Powyższe ratingi zostały nadane na zlecenie emitenta, i w związku z tym Fitch otrzymał
wynagrodzenie za ich nadanie.
WSZYSTKIE RATINGI FITCH PODLEGAJĄ PEWNYM OGRANICZENIOM ORAZ WYŁĄCZENIOM ODPOWIEDZIALNOŚCI. PROSIMY O
ZAPOZNANIE SIĘ Z TYMI OGRANICZENIAMI I WYŁĄCZENIAMI ODPOWIEDZIALNOŚCI NA STRONIE FITCH:
HTTPS://FITCHRATINGS.COM/UNDERSTANDINGCREDITRATINGS. PONADTO, NA STRONIE AGENCJI „WWW.FITCHRATINGS.COM”
ZNAJDUJĄ SIĘ PUBLICZNIE DOSTĘPNE DEFINICJE RATINGÓW ORAZ ZASADY ICH STOSOWANIA. OPUBLIKOWANE TAM RATINGI,
KRYTERIA ORAZ METODYKI SĄ W KAŻDEJ CHWILI DOSTĘPNE. NA STRONIE AGENCJI W SEKCJI „CODE OF CONDUCT”
ZNAJDUJĄ SIĘ DOKUMENTY: CODE OF CONDUCT, CONFIDENTIALITY, CONFLICTS OF INTEREST, AFFILIATE FIREWALL,
COMPLIANCE, A TAKŻE INNE ODPOWIEDNIE DOKUMENTY DOTYCZĄCE POLITYK I PROCEDUR STOSOWANYCH PRZEZ FITCH.
FITCH MÓGŁ RÓWNIEŻ ZREALIZOWAĆ INNĄ, DOZWOLONĄ POD OBECNYMI REGULACJAMI, USŁUGĘ TEMU OCENIANEMU
EMITENTOWI LUB POWIĄZANYM Z NIM PODMIOTOM TRZECIM. DALSZE INFORMACJE DOTYCZĄCE TEJ USŁUGI RATINGOWEJ,
DLA KTÓREJ ANALITYK WIODĄCY JEST UMIEJSCOWIONY W PODMIOCIE ZAREJESTROWANYM W UE, MOŻNA ZNALEŹĆ NA
STRONIE EMITENTA NA STRONIE INTERNETOWEJ FITCH.
Copyright © 2016 Fitch, Inc., Fitch Ratings Ltd. i jego podmioty zależne. 33 Whitehall Street, NY, NY 10004.
Telefon: 1-800-753-4824, (212) 908-0500. Fax: (212) 480-4435. Kopiowanie lub wykorzystywanie w całości lub w części bez zgody jest
zabronione. Wszelkie prawa zastrzeżone.
W procesie nadawania i utrzymywania ratingów, jak również tworzeniu innych raportów (łącznie z informacjami o prognozach), Fi tch bazuje
na faktycznych informacjach otrzymanych od emitentów i underwriterów i innych źródeł, które według Fitch są wiarygodne. Fitch
przeprowadza rozsądne badanie faktycznych informacji, na których bazuje, zgodnie ze swoją metodyką oraz otrzymuje rozsądne
potwierdzenie tych informacji w niezależnych źródłach, w miarę dostępności tych źródeł dla danego papieru wartościowego lub w danej
jurysdykcji. Sposób weryfikacji faktów przez Fitch i zakres otrzymanej weryfikacji od stron trzecich będzie się różnić w zależności od
charakteru danego papieru wartościowego i jego emitenta, wymogów i zwyczajów w jurysdykcji, w ramach której oceniany papier jest
oferowany sprzedawany i/lub jest zlokalizowany emitent, dostępności i charakteru odpowiednich informacji publicznych, dostępu do Zarządu
emitenta i jego doradców, dostępności do istniejących wcześniej informacji stron trzecich takich jak: raporty audytorów, zatwierdzone listy z
procedurami, oceny, raporty aktuarialne, raporty inżynieryjne, opinie prawne oraz innych raportów sporządzonych przez strony trzecie,
dostępności niezależnych i kompetentnych źródeł weryfikujących w związku z konkretnym papierem wartościowym lub w danej jurysdykcji z
której pochodzi emitent oraz szeregu innych czynników. Podmioty/osoby wykorzystujące ratingi Fitch powinni zrozumieć, że ani
dokładniejsza weryfikacja faktów, ani jakakolwiek weryfikacja przez strony trzecie nie gwarantuje, że wszystkie informacje, na których bazuje
Fitch w procesie nadania ratingu będą dokładne i kompletne. Ostatecznie, to emitent i jego doradcy są odpowiedzialni za dokładność
informacji, które przekazują Fitch oraz rynkowi w dokumentach oferujących i innych raportach. W procesie nadawania ratingów F itch musi
polegać na pracy ekspertów, takich jak: niezależni audytorzy, jeśli chodzi o sprawozdania finansowe oraz prawnicy w zakresie kwestii
prawnych i podatkowych. Ponadto, ratingi oraz prognozy dotyczące informacji finansowych oraz innych informacji z natury rzeczy dotyczą
zdarzeń przyszłości i bazują na założeniach i oczekiwaniach dotyczących zdarzeń w przyszłości, które z natury rzeczy nie mogą zostać
zweryfikowane jako fakty. W efekcie, pomimo jakiejkolwiek weryfikacji teraźniejszych faktów, na rating mogą wpływać przyszłe zdarzenia czy
warunki, które nie zostały wzięte pod uwagę w momencie nadania lub potwierdzenia ratingu.
Informacje zawarte w tym raporcie są prezentowane w oryginalnej postaci, bez żadnych gwarancji, a Fitch nie gwarantuje, że raport lub
jakakolwiek jego zawartość spełni jakiekolwiek oczekiwania odbiorcy raportu. Rating nadany przez Fitch jest opinią o wiarygodności
kredytowej papieru wartościowego. Ta opinia jest oparta na kryteriach i metodykach, które Fitch ciągle ocenia i aktualizuje. Z tego względu,
ratingi są pracą zbiorową w ramach Fitch i żadna osoba ani grupa osób nie jest samodzielnie za nie odpowiedzialna. Rating nie
odzwierciedla ryzyka poniesienia strat na skutek innych ryzyk niż ryzyko kredytowe chyba, że ryzyka takie zostały dokładnie przedstawione.
Fitch nie jest zaangażowany w oferowanie lub sprzedaż jakichkolwiek papierów wartościowych. Wszystkie raporty Fitch są pracą zbiorową.
Konkretne osoby wskazane w tych raportach brały udział w opracowywaniu opinii w nich zawartych, ale nie są jedynymi za nie
odpowiedzialnymi. Osoby te zostały wskazane jedynie jako osoby do kontaktu. Raport prezentujący rating nadany przez Fitch nie jest
prospektem ani nie zastępuje informacji zebranych, sprawdzonych i przedstawianych inwestorom przez emitenta i jego agenta w związku ze
sprzedażą papierów dłużnych. Ratingi mogą być zmienione lub wycofane w każdej chwili z różnych powodów i jest to suwerenna decyzja
Fitch’a. Fitch nie oferuje żadnego doradztwa inwestycyjnego. Ratingi nie stanowią rekomendacji kupna, sprzedaży lub trzymania
jakichkolwiek papierów wartościowych. Ratingi nie komentują poprawności cen rynkowych, przydatności jakiegokolwiek papieru
wartościowego dla danego inwestora, charakterystyki zwolnień podatkowych lub zobowiązań podatkowych związanych z płatnościami z
danym papierem wartościowym. Fitch otrzymuje wynagrodzenie od emitentów, ubezpieczycieli, gwarantów, innych instytucji oraz
organizatorów za usługi ratingowe. Opłaty te zazwyczaj zamykają się w przedziale od 1.000 USD do 750.000 USD (lub równowartości tej
kwoty w innych walutach) za emisję. W niektórych wypadkach Fitch ocenia wszystkie lub dużą część emisji danego emitenta, lub
ubezpieczonych lub gwarantowanych przez danego ubezpieczyciela lub gwaranta, w ramach jednej opłaty rocznej. Taka opłata kształtuje się
w przedziale od 10.000 USD do 1.500.000 USD (lub równowartość tej kwoty w innych walutach). Nadanie, publikacja i dystrybucja ratingu
przez Fitch nie stanowi zgody Fitch’a do używania jego nazwy w roli eksperta w związku z jakąkolwiek rejestracją w ramach przepisów o
publicznym obrocie papierów wartościowych w USA, ustawy „Financial Services and Markets Act” z 2000 roku w Wielkiej Brytanii (United
Kingdom) lub podobnych praw i regulacji w każdym innym państwie. Z powodu relatywnej efektywności elektronicznej publikacji i dystrybucji,
analizy Fitch mogą być dostępne dla prenumeratorów tych wersji do 3 dni wcześniej niż dla prenumeratorów wersji drukowanej.
Informacja dotycząca tylko Australii, Nowej Zelandii, Tajwanu, Korei Południowej: Fitch Australia Pty Ltd posiada licencję na świadczenie
usług finansowych w Australii (Australian Financial Services Licence no. 337123), upoważniającą do przyznawania ratingów kredytowych
tylko klientom hurtowym (wholesale clients). Informacje o ratingach kredytowych publikowane przez Fitch nie są przeznaczone do
wykorzystywania przez osoby, które są klientami detalicznymi w rozumieniu ustawy Corporations Act 2001.
.
Miasto Szczecin
Sierpień 2016
11