Przedsiębiorczość, kreatywność i innowacyjność w rozwoju małych

Przedsiębiorczość, kreatywność i innowacyjność w rozwoju małych

Rafa Adamczyk1
Przedsi biorczo , kreatywno
i innowacyjno
subregionu centralnego województwa
w rozwoju ma ych miast
skiego
Wst p
Celem artyku u jest zaprezentowanie perspektyw przekszta cania si wybranych maych miast subregionu centralnego Województwa
skiego w o rodki zdolne efektywnie
uczestniczy w procesie tworzenia si kreatywnej Aglomeracji Górno
skiej.
Zagadnienie to jest istotne nie tylko z punktu widzenia dynamiki rozwoju obj tych badaniami miast, ale tak e rozwoju ca
ci aglomeracji, w zwi zku z faktem, i wskazane mia-
sta posiadaj potencja do kreowania produktów o wysokiej atrakcyjno ci oraz rezerwy zasobów, które mog by wykorzystane przez rozwijaj
si kreatywn Aglomeracj Górno
-
sk .
W referacie zosta y zdefiniowane takie poj cia jak: przedsi biorczo , rodowisko
przedsi biorczo ci, kreatywno , innowacyjno , lokalne rodowiska innowacyjne oraz kreatywne miasta. W ramach bada zosta y poddane analizie dokumenty zwi zane z planowaniem rozwoju wybranych miast w celu identyfikacji istniej cych odniesie oraz ich charakteru w stosunku do zdefiniowanych zagadnie .
Na podstawie zebranych informacji sformu owane zosta y wnioski ko cowe dotycz ce
kierunków dalszych bada w zakresie omawianych kluczowych poj
rozwojem ma ych miast po
onych na obrze ach aglomeracji miejskich oraz propozycje w
zakresie aktualizacji zamierze
obecnie rozwijaj
w praktyce zarz dzania
rozwojowych analizowanych ma ych miast w zwi zku z
si now gospodark .
Poj cie przedsi biorczo ci, kreatywno ci i innowacyjno ci
W zwi zku z faktem, i zjawisko przedsi biorczo ci posiada z
on natur nie ma
w tej chwili w literaturze jednoznacznej i uniwersalnej interpretacji. Spotykane definicje
przedsi biorczo ci mog by sklasyfikowane w trzy podstawowe kategorie:
1
mgr, Kierownik Referatu Rozwoju Miasta Urz du Miasta S awkowa
1
1)
definicje stanowi ce funkcjonalne podej cie do przedsi biorczo ci odwo uj ce si do
ekonomicznych funkcji dzia
2)
przedsi biorczych w gospodarce,
definicje koncentruj ce si na cechach osobowych okre lonych jednostek i personalnej
charakterystyce przedsi biorcy,
3)
definicje traktuj ce przedsi biorczo
jako rodzaj mened erskiego zachowania, postrze-
gaj ce j jako specyficzny sposób zarz dzania.2
Przedsi biorczo
jest opisywana najcz ciej przez zastosowanie takich terminów jak:
innowacyjno , elastyczno , dynamiczno , kreatywno
zyka. W definicjach wskazuje si , e przedsi biorczo
i sk onno
do podejmowania ry-
powi zana jest z procesami kreowania
warto ci, zak adania i rozwijania nowej dzia alno ci, tworzenia nowego produktu lub us ugi,
zamierzonego tworzenia warto ci organizacji przez jej uczestników, kreowania czego nowego poprzez po wi canie temu niezb dnej ilo ci czasu i zasobów, akceptowania ryzyka finansowego, psychologicznego oraz spo ecznego, a tak e uzyskiwania b
dzia
cych rezultatem tych
korzy ci w postaci finansowej i osobistej satysfakcji. Rdze
wi kszo ci definicji
przedsi biorczo ci stanowi osoba przedsi biorcy wraz z jego cechami – innowacyjno ci ,
wyj tkowo ci , kreatywno ci , sk onno ci do podejmowania ryzyka oraz procesy – przedsi biorczo ci, tworzenia organizacji, kreowania warto ci i innowacyjno ci.
Chocia poj cia przedsi biorczo ci, kreatywno ci i innowacyjno ci s blisko ze sob
powi zane, to istniej pomi dzy nimi powa ne ró nice. Kreatywno
to zdolno
do tworze-
nia nowego pomys u, wizji, innowacja oznacza za wprowadzenie w ycie tego pomys u.
Przedsi biorczo
ma cechy procesu, jest sposobem my lenia i robienia rzeczy, prowadz cym
do przekszta cenia innowacji na mo liwo ci rynkowe lub tworzenia przewagi konkurencyjnej. 3 Tworzenie wiedzy lub kreatywno
jest procesem zachodz cym na ró nych poziomach
organizacji spo ecznej. Dynamika wzajemnych oddzia ywa mi dzy wiedz a gospodark
opiera si o nast puj ce ogniwa:
1) twórczo
przez generowanie idei,
2) innowacje przez wdra anie pomys ów,
3) dyfuzja przez sie handlow i inne systemy dystrybucji,
4) dyfuzja przez edukacj ,
5) nowa faza twórczo ci.
2
Przedsi biorczo i kapita intelektualny, M. Bratnicki, J. Stru yna (red.), Wydawnictwo AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2001, s. 34-35.
3
Ibid., s. 38-41.
2
Kreatywno
i innowacyjno
mo e si dokonywa w ró nej skali: jako bardzo zna-
cz ce rozszerzenie wiedzy i nowych technologii oraz jako wprowadzanie przez przedsi biorstwa, instytucyjne publiczne lub organizacje sektora obywatelskiego wielu usprawnie poprawiaj cych efektywno
ich dzia ania. 4
rodowisko przedsi biorczo ci, lokalne rodowiska innowacyjne i kreatywne miasta
Przedsi biorczo
nale y do podstawowych kategorii gospodarki rynkowej i dlatego w
tradycyjnym uj ciu poj cie to odnoszone jest do sektora prywatnego. Wspó cze nie jednak
zakres znaczeniowy tego poj cia ulega rozszerzeniu w zwi zku z faktem przenikania i zastosowania tej kategorii w sektorze publicznym i obywatelskim (spo ecznym). Tym samym
przedsi biorczo
trójsektorowa staje si w warunkach nowej gospodarki istotnym wyró ni-
kiem i sk adow kultury regionu. Pobudzanie i praktykowanie kultury przedsi biorczo ci staje si aktualnie istotn podstaw my lenia strategicznego o rozwoju regionu jako ca
poszczególnych miast. Przedsi biorczo
ci jak i
w sektorze publicznym dotyczy kreowania nowych
dóbr i us ug publicznych, podnoszenia efektywno ci gospodarowania mieniem komunalnym,
tworzenia nowych róde i pozyskiwania zwi kszonych dochodów a tak e procesu racjonalizacji wydatków bud etowych.5 Z kolei przedsi biorczo
sektora obywatelskiego dotyczy
procesu identyfikacji, interpretacji i wykorzystywania szans, którego wynikiem jest powstanie
nowych przedsi wzi
prowadz cych do uzyskania korzy ci s
cych kreowaniu rozwoju,
szczególnie w zakresie zmian poziomu kapita u spo ecznego i ludzkiego lub przeciwdzia aniu
procesom marginalizacji. 6
Ka dy z sektorów posiada swoj racjonalno
alokacji posiadanych zasobów, jak równie
w podejmowaniu decyzji dotycz cych
w postrzeganiu obszaru swojego dzia ania.
W tym uk adzie mo na powiedzie , i rozwój ka dego miasta lub regionu jest efektem synergii racjonalno ci wszystkich sektorów. Mo na wi c przyj , e rodowisko przedsi biorczoci danego obszaru jest efektem wspó dzia ania sektorów i tworzenia racjonalno ci przedsi biorczych dzia
a jego rozwój jest procesem przeobra ania racjonalno ci dzia
podmio-
tów wszystkich sektorów ukierunkowanych na tworzenie, zachowanie i rewitalizacj warto ci
4
R. Doma ski: Miasto innowacyjne. PAN KPZK, Studia T. 109, Warszawa 2000, s. 41.
A. Klasik: Przedsi biorczo i konkurencyjno a rozwój regionalny. Kluczowe poj cia i metodologia.[W:]
Przedsi biorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, A. Klasik (red.), PAN KPZK,
Z. 218, Warszawa 2005, s. 15-18.
6
Przedsi biorczo i konkurencyjno a rozwój regionalny, A. Klasik (red.), Wydawnictwo AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2006, s. 338-348.
5
3
zlokalizowanych w obr bie analizowanego obszaru przy ich ocenie w ramach gry konkurencyjnej. 7
rodowiska przedsi biorczo ci powstaj jako ró ne formy wspó zale no ci i wspó pracy na okre lonym terytorium. rodowisko dzia a wed ug w asnej logiki, której podstawy
znajduj si we wspó dzia aniu ró nych podmiotów bior cych udzia w rozwoju lokalnym lub
regionalnym. Uk ady partnerskie tych uczestników, oparte na systemie wzajemnych powi za
i relacji, staj cych si z czasem coraz bardziej stabilnymi zwi zkami, pozwalaj im na lepsz
waloryzacj zasobów b
cych w ich dyspozycji. Wzajemne relacje pomi dzy partnerami s
ród em powstawania specjalnych efektów zewn trznych.
Z koncepcj
rodowiska przedsi biorczo ci zwi zane s takie poj cia jak uczenie si
(indywidualnych jednostek jak i poszczególnych podmiotów), zdobywanie umiej tno ci, kultura techniczna i organizacyjna, innowacyjno , kapita spo eczny i intelektualny. Stosowanie
nowych rozwi za pozwala podmiotom danego rodowiska na skuteczniejsze dostosowanie
si do zmian, modyfikacj swoich zachowa w czasie, w
nie dzi ki wspó pracy i powi za-
niom wewn trz danego rodowiska.8
Lokalne rodowisko innowacyjne jest jednym z typów rodowisk przedsi biorczo ci.
Funkcjonowanie procesów innowacyjnych mo na w danej rzeczywisto ci gospodarczej umieci w dwóch przestrzeniach. Pierwsz z nich jest fizyczna przestrze innowacyjna, której
uwarunkowania rozwoju historycznego, walory naturalne i wspó czesna pozycja pozwoli y na
wykszta cenie si specyficznych powi za i zale no ci pomi dzy podmiotami. One z kolei
tworz drug organizacyjn przestrze tj. przestrze innowacji o charakterze powi za sieciowych. W rodowisku innowacyjnym istotnymi cechami jest elastyczno , otwarto
wspó prac , wiadomo
na
konieczno ci wprowadzania zmian i ustawicznego zdobywania wie-
dzy. rodowisko takie powinno zatem posiada okre lon kultur innowacyjn , która sk ada
si z:
–
rodków nauki i najnowszej wiedzy,
–
do wiadcze i umiej tno ci rozwi zywania problemów,
–
odpowiedniego poziomu wykszta cenia i najwy szych kwalifikacji specjalistów okre lonych dziedzin,
7
A. Ochojski, B. Szczupak, T. Zieli ski: Regionalne rodowisko przedsi biorczo ci. Problematyka badawcza.
[W:] Przedsi biorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, A. Klasik (red.), PAN
KPZK, Z. 218, Warszawa 2005, s. 52-53.
8
Ibid., s. 54-56.
4
–
ludzi dynamicznie i pozytywnie umotywowanych i gotowych podejmowa ryzyko dzia
nierutynowych, tj. np. przedsi biorcy, ludzie wolnych zawodów,
–
wsparcia politycznego ze strony w adz lokalnych,
–
miejscowego spo ecze stwa otwartego na nowo ci i niegodz cego si na stagnacj ,
–
zdolno ci lokalnego rodowiska do wprowadzania innowacji,
–
umiej tno ci rozpowszechniania nabytej wiedzy,
–
umiej tno ci sprzeda y efektów posiadanej wiedzy,
–
zdolno ci wielu podmiotów lokalnych do wytwarzania w asnej wiedzy.9
Powy szy zbiór cech nale cych do kultury innowacyjnej obszaru trudno oczywi cie
znale
w jednym miejscu w zadowalaj cych proporcjach. Tym samym brak niektórych ele-
mentów nie przekre la istnienia rodowiska innowacyjnego. Jednak e im pe niejszy jest zestaw w danym rodowisku lokalnym, tym prawdopodobie stwo wyst pienia silniejszych synergii pomi dzy cechami jest wy sze.
Szczególnie wa
cie
rozwoju rodowisk innowacyjnych jest ich funkcjonowa-
nie w sieciach powi za , które w sytuacji efektywnego dzia ania pozwalaj pokona wiele
kosztów i trudno ci. Nale y jednak podkre li , e rodowiska innowacyjne nie maj zwykle
trwa ego charakteru, nie s form przestrzenno – organizacyjn , która raz powsta a posiada
niepodwa alny charakter. Tym samym rodowiska innowacyjne, aby utrzyma swoj specyfik , musz mie sta e poparcie w adz lokalnych, doskonali swój sieciowy charakter, by
nieustannym ród em nowych pomys ów i idei. 10
Aktualnie obserwuje si tendencj wzrostu z
nych. Wzrasta ilo
wzrastaj cej z
ono ci systemów miejskich i regional-
ich elementów sk adowych i sie powi za mi dzy nimi. Jedn z cech
ono ci systemów jest dywersyfikacja. Rozpowszechniony jest pogl d, i
dywersyfikacja jest procesem korzystnym dla miast i regionów. Zró nicowanie stwarza warunki do wi kszej liczby rekombinacji i pojawienia si efektów synergicznych. Zdywersyfikowana gospodarka tworzy rodowisko bardziej przyjazne kreatywno ci. Istotnym czynnikiem dywersyfikacji struktury jest rozwój ma ych i rednich przedsi biorstw. Niektóre z nich
cz wcze niejsz produkcj rzemie lnicz z najnowsz technik , produkuj wyroby o krótkich seriach dostosowuj c si do zmiennego popytu i wype niaj c nowe nisze rynków.
W oparciu o sektor ma ych i rednich przedsi biorstw rozwija si elastyczna specjalizacja a
9
J. W. Komorowski: Uwarunkowania innowacyjno ci w przestrzeni miast i regionów. [W:] Innowacje w rozwoju regionu, W. M. Gaczek (red.), Wydawnictwo AE w Poznaniu, Pozna 2005, s. 36–40.
10
Ibid., s. 40-41.
5
ko cowe produkty rywalizuj ze sob nie tylko poprzez czynniki kosztowe, ale tak e coraz
cz ciej poprzez ich jako ciowe atrybuty.
Dodatkowo w przypadku zdywersyfikowanych struktur gospodarczych, posiadaj cych
potencja innowacyjnego rozwoju, zwi zane z nimi rynki pracy przejawiaj tendencj do stawania si niezwykle p ynnymi i elastycznymi. Pozwalaj one na coraz efektywniejsze wykorzystanie kapita u ludzkiego, a szczególnie najbardziej twórczych jego sk adników, które cz sto s koordynowane wewn trz tymczasowych zespo ów zorientowanych na realizacj okrelonego projektu kreatywnego.11
Wreszcie, zró nicowanie zwi ksza zdolno ci adaptacyjne w sytuacji waha koniunkturalnych i zmian strukturalnych. Z tez tych wywodzi si rekomendacje dla gospodarczej polityki miast. Zaleca si , aby dzia ania w adz miejskich zmierza y do ró nicowania struktur,
zarówno w sektorze endogenicznym, jak i egzogenicznym oraz powi za mi dzy nimi. Ró nicowanie struktur mo e si dokonywa przez organizowanie lub wspó udzia w tworzeniu
nowych rodzajów dzia alno ci w sferze infrastruktury technicznej, edukacji, nowych technologii i wyrobów, us ug biznesowych.12
W ramach procesów innowacyjnego rozwoju miasta nie mo na jednak pomija unowocze niania i ulepszania elementów ju istniej cych, gdy ze wzgl du na ich liczebn przewag i wielko
zasobów miejskich, których dotycz przynosz one w krótszym czasie efekty
przewa aj ce. Efektywno
elementów nowych w rodowisku lokalnym zyskuje bowiem na
znaczeniu dopiero z up ywem czasu.13
W zwi zku z powy szym mo na powiedzie , e kreatywnym miastem mo na nazwa
rodek miejski, który przoduje w podejmowaniu nowych rodzajów dzia alno ci, np. w sferze
informacyjnej, organizacyjnej, koordynacyjnej, produkcyjnej, us ugowej, finansowej czy te
inwestycyjnej. O rodek taki ukierunkowany jest na tworzenie nowych warto ci oraz warto ci
dodanej w ramach swojej aktywno ci.
Miasto takie koncentruje na swoim obszarze innowacje technologiczne, organizacyjne
i spo eczne, które staj si podstaw do dalszego rozwoju aktywno ci o wy szej jako ci, pobudzaj cych wzrost techniki, organizacji i efektywno ci przedsi biorstw, kwalifikacji zasobów ludzkich, wydajno ci pracy i dochodów ludno ci oraz sprawno ci instytucji miejskich.
Kreatywne miasto jest atrakcyjne zarówno pod wzgl dem biznesowym, jak i z powodu dost pnego w nim poziomu i jako ci ycia, ró norodno ci krajobrazu i adu przestrzenne11
A. J. Scott: Creative cities: conceptual issues and policy questions. “Journal of Urban Affairs”, 2006, Nr 28,
s.3
12
R. Doma ski, op. cit., s. 30.
6
go. Dodatkowo si a przyci gania takiego miasta jest oparta na jego kulturze, to samo ci i wizerunku.14
Przedsi biorczo , kreatywno
i innowacyjno
ych miast subregionu centralnego województwa
w planowaniu rozwoju wybranych maskiego
Prezentowane badania dotycz 10 ma ych miast subregionu centralnego Województwa
skiego po
onych w bezpo rednim s siedztwie miast Aglomeracji Górno
skiej. Do tej
grupy zosta y zakwalifikowane nast puj ce o rodki, zamieszka e przez mniej ni 20 tysi cy
mieszka ców: So nicowice, Siewierz, S awków,
azy, Imielin, Wojkowice, L dziny, Ra-
dzionków, Pyskowice, Bieru .
Badania zosta y przeprowadzone w formie diagnozy polityki realizowanej przez samorz dy lokalne w zakresie wspierania przedsi biorczo ci i jej rodowiska, rozwijania kreatywno ci, wspierania innowacyjno ci i wzmacniania lokalnego rodowiska innowacyjnego.
W tym celu zosta a przeprowadzona analiza strategii rozwoju lokalnego badanych miast, a
tam gdzie by o to uzasadnione tak e programów rozwoju lokalnego. Na podstawie jej wyników, zaprezentowanych w tabeli nr 1, mo liwe staje si zaprezentowanie aktualnych perspektyw przekszta cania si analizowanych ma ych miast subregionu centralnego Województwa
skiego w o rodki zdolne efektywnie uczestniczy w procesie tworzenia si kreatywnej
Aglomeracji Górno
skiej.
W dokumentach strategicznych wszystkich badanych miast znajduj si odniesienia
do konieczno ci wspierania rozwoju przedsi biorczo ci, szczególnie ma ej i redniej opartej
o wewn trzne zasoby spo eczno ci lokalnych. Bezpo rednie odniesienia do rozwoju przedsi biorczo ci publicznej i obywatelskiej pojawiaj si ju rzadziej, niemniej jednak w pozostaych miastach mo na znale
po rednie odwo ania do tej problematyki. Wa nym zagadnie-
niem, ujawniaj cym si w sposób bezpo redni jak i po redni, jest kwestia rozwijania rodowiska przedsi biorczo ci, budowania p aszczyzn lokalnej wspó pracy mi dzysektorowej oraz
pobudzanie postaw przedsi biorczych.
W przypadku zagadnie
zwi zanych z rozwijaniem kreatywno ci, innowacyjno ci
i wzmacniania lokalnego rodowiska innowacyjnego brakuje ju bezpo rednich odniesie (za
wyj tkiem Radzionkowa i Bierunia). W przypadku najmniejszych miast problematyka ta nie
jest w ogóle uwzgl dniania lub zapisane s po rednie odniesienia do wybranych elementów
13
14
R. Doma ski, op. cit., s. 31-32.
A. Klasik: Przedsi biorczo i konkurencyjno …, s. 19.
7
tych zjawisk. W wi kszo ci badanych miast, szczególnie tych najmniejszych, zauwa alne jest
jeszcze po
enie nacisku na aktywno
samorz dów lokalnych zmierzaj
do wzrostu jako-
ci warunków ycia mieszka ców, rozwoju edukacji ni szego szczebla oraz poprawy standardów wiadczonych us ug komunalnych. Dlatego mo na przyj
w rozwoju ma ych miast b
za
enie, e zagadnienia te
zdobywa swoj pozycj stopniowo, tak jak to mia o miejsce w
ostatnich latach z problematyk konieczno ci tworzenia warunków instytucjonalnych i infrastrukturalnych dla rozwoju sektora ma ych i rednich firm.
Tabela 1
Przedsi biorczo , rodowisko przedsi biorczo ci,
kreatywno , innowacyjno i rodowisko innowacyjne
w planowaniu rozwoju ma ych miast subregionu centralnego województwa skiego
po onych w bezpo rednim s siedztwie miast Aglomeracji Górno skiej.
s. gospodarczy
s. publiczny
s. obywatelski
Przedsi biorczo
rodowisko
przedsi biorcze
So nicowice
( 1749)
2
1
1
1
1
0
0
Siewierz
(5550)
2
1
1
2
1
1
0
awków
(6861)
2
2
2
2
1
1
0
azy
(7138)
2
1
1
1
1
0
0
Imielin
(7873)
2
2
2
1
1
1
0
Wojkowice
(9452)
2
2
1
2
1
1
1
dziny
(16130)
2
2
1
2
1
1
1
Radzionków
(17269)
2
2
2
2
2
2
1
Pyskowice
(19164)
2
2
1
2
1
1
1
Bieru
(19640)
2
2
2
2
2
2
2
Miasto
(populacja
w 2005 roku)
Kreatywno
Innowacyjno
rodowisko
innowacyjne
Legenda: 2 – odniesienie bezpo rednie, 1 – odniesienie po rednie, 0 – brak odniesienia
ród o: Opracowanie w asne na podstawie strategii i programów rozwoju lokalnego badanych miast.
8
Zako czenie
Zastosowane w badaniu podej cie podmiotowe (aksjologiczne) mia o za zadanie okrelenie aktualnego systemu warto ci analizowanych spo eczno ci lokalnych w kontek cie zagadnie rozwojowych zwi zanych z przedsi biorczo ci , rodowiskiem przedsi biorczo ci,
kreatywno ci , innowacyjno ci oraz lokalnym rodowiskiem innowacyjnym. Podej cie to
jest w tym przypadku uzasadnione faktem, i wzorzec rozwoju mo e by definiowany przez
ka
jednostk administracyjn w odmienny sposób w zwi zku z ró nicami w aspiracjach,
zdolno ciach do zmian spo eczno ci lokalnych, dysponowanych potencja ach oraz zajmowanej pozycji w otoczeniu innych jednostek terytorialnych.15 Jak wida z przeprowadzonych
bada im wi kszy o rodek miejski, tym jego zainteresowanie problematyk innowacyjnego i
kreatywnego rozwoju ro nie. To pozwala na stwierdzenie, e cz
rednim s siedztwie o rodków miejskich Aglomeracji Górno
ma ych miast w bezpo-
skiej prowadzi dzia ania roz-
wijaj ce swój potencja , który pozwoli im na efektywne w czenie si w proces wspó tworzenia kreatywnej aglomeracji. W przypadku pozosta ych ma ych miast zdolno
ta mo e
ukszta towa si w okresie pó niejszym po ewentualnych zmianach kierunków ich rozwoju.
Tym samym przysz e rozwini cie bada w tym zakresie mog oby dotyczy co najmniej trzech kwestii:
–
sprawdzenia na ile aksjologiczne wzorce rozwoju badanych ma ych miast zapisane w kategoriach wizji(misji), priorytetów i celów s realne do osi gni cia, czyli czy w pe ni
uwzgl dniaj aktualne i przysz e, wewn trzne i zewn trzne potencja y rozwoju i warunki
realizacyjne,
–
weryfikacji czy aktualne wzorce uwzgl dniaj wykorzystanie wszystkich szans i potencjaów rozwoju ma ych miast znajduj cych si w s siedztwie aglomeracji,
–
monitorowania na ile cele rozwoju s osi gane poprzez podejmowane dzia ania realizacyjne wewn trz spo eczno ci lokalnej w danym okresie czasu.
Wyniki zaprezentowanych kierunków bada pozwoli yby na sformu owanie szczegó-
owych propozycji w zakresie aktualizacji zamierze rozwojowych analizowanych ma ych
miast w zwi zku z obecnie rozwijaj
si now gospodark oraz podniesienia efektywno ci
w ramach systemów zarz dzania rozwojem ma ych miast zlokalizowanych na obrze u aglomeracji miejskich.
15
J. Biniecki, W. Frenkiel: Konkurencyjno – przedsi biorczo – rozwój: podstawowe dylematy poj ciowe
i metodyczne.[W:] Przedsi biorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego, A. Klasik
(red.), PAN KPZK, Z. 218, Warszawa 2005, s. 40-45.
9
Bibliografia
1. Doma ski R.: Miasto innowacyjne. PAN KPZK, Studia T. 109, Warszawa 2000.
2. Globalne i regionalne uwarunkowania nowoczesno ci przemys u i us ug, Pyka J. (red.),
Wydawnictwo AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2006.
3. Innowacje w rozwoju regionu, Gaczek W. M. (red.), Wydawnictwo AE w Poznaniu,
Pozna 2005.
4. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta L dziny na lata 2005-2013.
5. Penc J.: Innowacje i zmiany w firmie. Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999.
6. Przedsi biorcze i konkurencyjne regiony w perspektywie spójno ci przestrzeni europejskiej, Klasik A. (red.), Wydawnictwo AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice
2006.
7. Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy azy na lata 2004 – 2013.
8. Plan Rozwoju Lokalnego Miasta S awkowa na lata 2004 – 2012.
9. Projekt Strategii rozwoju Miasta Bieru .
10. Przedsi biorczo
i kapita intelektualny, Bratnicki M., Stru yna J. (red.), Wydawnictwo
AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2001.
11. Przedsi biorczo
i konkurencyjno
a rozwój regionalny, Klasik A. (red.), Wydawnictwo
AE im. K. Adamieckiego w Katowicach, Katowice 2006.
12. Przedsi biorczy i konkurencyjny region w teorii i polityce rozwoju regionalnego,
Klasik A. (red.), PAN KPZK, Z. 218, Warszawa 2005.
13. Scott A. J.: Creative cities: conceptual issues and policy questions. “Journal of Urban
Affairs”, 2006, Nr 2.
14. Sieciowe koncepcje gospodarki miast i regionów, Doma ski R. (red.), PAN KPZK,
S. 113, Warszawa 2003.
15. Strategia rozwoju gminy Imielin (lata 2002-2010).
16. Strategia rozwoju gminy So nicowice 2001 – 2012.
17. Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Siewierz.
18. Strategia rozwoju Miasta Pyskowice na lata 2000 – 2010.
19. Strategia Rozwoju Miasta Radzionkowa.
20. Strategia Rozwoju Miasta Wojkowice na lata 2000 – 2010.
21. Strategia Zrównowa onego Rozwoju Miasta S awków na lata 2004 – 2018.
22. Zarz dzanie innowacjami technicznymi i organizacyjnymi. Brzezi ski M. (red.), Difin,
Warszawa 2001.
10