D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Nowy Sączu

Sygn. akt III Ca 845/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2014r.
Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie
następującym:
Przewodniczący - Sędzia: SO Zofia Klisiewicz
Sędzia SO Urszula Kapustka (sprawozdawca)
Sędzia SO Katarzyna Kwilosz – Babiś
Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Burnagiel
po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2014r. w Nowym Sączu
na rozprawie
sprawy z powództwa D. D.
przeciwko (...) S.A. w S.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Targu
z dnia 29 sierpnia 2013r., sygn. akt I C 299/13
1. oddala apelację;
2. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem kosztów
postępowania apelacyjnego.
Sygn. akt III Ca 845/13
UZASADNIENIE
wyroku z dnia 8 stycznia 2014 r.
Sąd Rejonowy w Nowym Targu wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2013 r., sygn. akt IC 299/13 w sprawie z powództwa D.
D. przeciwko (...) S.A. w S. zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 9 852,55 zł z odsetkami ustawowymi
liczonymi od kwot 5911,53 zł od dnia 23 lipca 2012 r. do dnia zapłaty, 1970,51 zł od dnia 16 sierpnia 2012 r. do dnia
zapłaty, 1970,51 zł od dnia 17 września 2012 r. do dnia zapłaty (punkt I wyroku). W pozostałym zakresie powództwo
oddalił ( punkt II wyroku). W punkcie III wyroku zasądził na rzecz powoda od strony pozwanej kwotę 2329 zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód D. D. w dniu 26 listopada 2010 r. zawarł z Bankiem (...) S.A. umowę kredytu nr (...).
W ramach tej umowy wyraził zgodę na objęcie go ochroną ubezpieczeniową przez pozwanego (...) S.A. z siedzibą w S.
na wypadek utraty pracy. Umowa ubezpieczenia zawarta została na podstawie „warunków grupowego ubezpieczenia
utraty pracy przez kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielanych przez (...) S.A.” (dalej „OWU”). Zgodnie z
§ 3 OWU przedmiotem ubezpieczenia były „następstwa utraty pracy ubezpieczonego powodujące pogorszenie sytuacji
finansowej ubezpieczonego”. Zarówno w wariancie podstawowym, jak i rozszerzonym ubezpieczenie obejmowało
wypłatę świadczeń w postaci spłaty zobowiązań ubezpieczonego wynikających z umowy kredytu (§ 3 ust. 3).
Dla celów umowy w § 2 pkt 18 OWU zdefiniowane zostało pojęcie „utraty pracy” jako „zdarzenia polegające na
utracie zatrudnienia przez ubezpieczonego wskutek rozwiązania stosunku pracy zawartego na czas nieokreślony, na
czas określony lub stosunku służbowego, a także (...) wyrejestrowanie działalności gospodarczej, w wyniku którego
ubezpieczony zyskuje status bezrobotnego w rozumieniu odpowiednich przepisów prawa”.
Umowa ubezpieczenia przewidywała, że w przypadku zrealizowania się ryzyka ubezpieczeniowego tj. utraty pracy
przez ubezpieczonego, ubezpieczyciel wypłaci ubezpieczenie w wysokości odpowiadającej kwocie każdej kolejnej
raty kapitałowo-odsetkowej wynikającej z pierwotnego harmonogramu spłaty kredytu, w terminach wymaganej
ich płatności przypadających do zapłaty po 30 dniu od daty utraty pracy (§ 8 ust. 2). Pierwsza rata przypadająca
po dniu zgłoszenia wypadku miała być wypłacona w terminie 30 dni, licząc od daty zawiadomienia o wypadku
ubezpieczeniowym. Warunkiem wypłaty odszkodowania zgodnie z § 17 ust. 3 OWU było dostarczenie przez
ubezpieczonego szeregu dokumentów, w tym zaświadczenia o uzyskaniu statusu bezrobotnego.
W punkcie 8 „deklaracji zgody na objęcie grupowym ubezpieczeniem na życie” zawarto postanowienie, zgodnie z
którym do chwili całkowitej spłaty zadłużenia ubezpieczony wyznaczył Bank (...) jako uprawnionego do odbioru
pozostałych świadczeń wynikających z umowy ubezpieczenia. Jednocześnie w § 20 OWU znalazł się zapis, że
świadczenia z umowy ubezpieczenia wypłaca się uprawnionemu, którym co do zasady jest ubezpieczający.
Powód był zatrudniony w (...) S.A. z siedzibą w J.. Umowa o pracę została rozwiązana przez pracodawcę z dniem 31
maja 2011 r. Nowy stosunek pracy powód nawiązał w dniu 18 września 2012 r.
Poza zatrudnieniem w ramach stosunku pracowniczego powód prowadził od sierpnia 2006 r. jednoosobową
działalność gospodarczą pod nazwą (...) D. D.. Działalność ta była okresowo zawieszana. Aktywnym przedsiębiorcą
powód był w okresie od 12 października 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. oraz od 12 stycznia 2012 r. do 31 marca 2012 r.
Od 1 kwietnia 2012 r. wykonywanie działalności przez powoda było formalnie zawieszone.
Na podstawie decyzji Starosty (...) z dnia 22 czerwca 2012 r. powód został od dnia 18 czerwca 2012 r. uznany za
bezrobotnego.
W dniu 22 czerwca 2012 r. D. D. zgłosił roszczenie o wypłatę świadczenia z ubezpieczenia z uwagi na utratę pracy.
Według pierwotnego harmonogramu spłat kredytu miesięczna rata kapitałowo- odsetkowa w okresie od kwietnia do
września 2012 r. wynosiła 1 970,51 zł.
Sąd Rejonowy uznał, że powództwo okazało się uzasadnione co do samej zasady odpowiedzialności strony pozwanej.
W ocenie Sądu Rejonowego powód posiadał samodzielną legitymację do dochodzenia należności bezpośrednio od
pozwanego ubezpieczyciela. Legitymacja ta wynikała z umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej, w rozumieniu
art. 808 k.c. i przewidzianego w § 3 tego artykułu uprawnienia ubezpieczonego do żądania należnego świadczenia
bezpośrednio od ubezpieczyciela, chyba że strony uzgodniły inaczej.
W ocenie Sądu Rejonowego wykazane zostało roszczenie powoda. Sąd uznał, że niejednoznaczność postanowień OWU
nakazuje ich interpretację na korzyść powoda.
Pomimo iż Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska pełnomocnika powoda, że przez sformułowanie „wyrejestrowanie”
należy rozumieć nie tylko „zakończenie”, ale również „zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej to uznał, że
analiza OWU pozwala na stwierdzenie, że wystąpiło ryzyko objęte ochroną ubezpieczeniową. Zaznaczył, że zawarta
w § 2 pkt 1 OWU definicja osoby bezrobotnej odwołuje się do ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz.U. 2008, Nr 69, poz. 415 ze zm.), zgodnie z którą bezrobotnym jest
osoba, która nie tylko zakończyła działalność gospodarczą, ale również ją zawiesiła (art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy). Sąd
zauważył, że co prawda § 2 pkt 18 OWU ogranicza krąg zdarzeń do przypadków utraty pracy oraz „wyrejestrowania”
działalności gospodarczej, niemniej jednak w sposób ewidentny istnieje rozbieżność pomiędzy tym postanowieniem
a postanowieniem § 2 pkt 1 OWU w związku z powołanym przepisem ustawy.
Rozbieżność ta prowadzi do powstania istotnej wątpliwości interpretacyjnej: skoro bowiem OWU za bezrobotnego
uważają osobę, która jest bezrobotną w rozumieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego (a zatem również
osobę, która jedynie zawiesiła działalność gospodarczą) i uzależniają wypłatę świadczeń m.in. od przedstawienia
zaświadczenia o uzyskaniu statusu bezrobotnego, to ubezpieczony jako konsument ma prawo oczekiwać, że uzyska
świadczenie z tytułu utraty pracy również w przypadku zawieszenia działalności gospodarczej. W ocenie Sądu I
instancji brak korelacji między postanowieniami OWU i to w obrębie jednego paragrafu, prowadzi do uznania
postanowień OWU za niejednoznaczne, wprowadzające w błąd. O wprowadzeniu w błąd świadczy fakt, że powód
zgłosił roszczenie uzyskawszy zaświadczenie o statusie bezrobotnego przy zawieszeniu działalności gospodarczej. W
świetle doświadczenia życiowego nie budzi wątpliwości, że gdyby powód wiedział, że dla ubezpieczyciela nie jest
istotny dokument z Powiatowego Urzędu Pracy, ale w istocie zaświadczenie o wykreśleniu z ewidencji działalności
gospodarczej, to zadbałby o to, aby działalność gospodarczą z ewidencji wykreślić. W konsekwencji wprowadzające
w błąd postanowienia OWU powinny być interpretowane na korzyść konsumenta (art. 385 § 2 k.c.). Za interpretacją
taką przemawia okoliczność, iż zawieszenie działalności gospodarczej jest równoznaczne z wykreśleniem działalności
gospodarczej w sensie braku realnych dochodów - a to właśnie zdarzenie w istocie stanowi wypadek, od zaistnienia
którego ubezpiecza się kredytobiorca. Decyzja o zawarciu ubezpieczenia na wypadek utraty pracy wynika bowiem z
chęci zapobieżenia negatywnym konsekwencjom utraty źródeł dochodu.
Sąd I instancji uznał, że pomimo zasadności roszczenia powoda, nie może ono obejmować raty za kwiecień 2012 r.
Utrata pracy nastąpiła z dniem 31 marca 2012 r. (od 1 kwietnia 2012 r.) - wymagalna do wypłaty jako świadczenie z
ubezpieczenia jest zatem dopiero rata za maj 2012 r., jako przypadająca po 30 dniu od utraty pracy.
W ocenie Sadu Rejonowego nie zasługuje na uwzględnienie stanowisko strony pozwanej, utrzymującej że wypłata
świadczeń może nastąpić dopiero począwszy od miesiąca przypadającego po uzyskaniu przez ubezpieczonego powoda
statusu bezrobotnego. Ochrona ubezpieczeniowa nie zaczyna się bowiem od uzyskania statusu bezrobotnego, ale od
„nastąpienia zdarzenia, w wyniku którego uzyskuje się status bezrobotnego”. Zdarzeniem tym jest utrata pracy, co
nastąpiło z dniem 1 kwietnia 2012 r., a nie dopiero od 18 czerwca 2012 r. (z tą datą Starosta uznał jedynie powoda za
osobę, która uzyskała status bezrobotnego). Skoro faktycznie powód utracił pracę z dniem 1 kwietnia 2012 r. to zgodnie
z § 8 ust. 2 OWU wypłacie podlega świadczenie począwszy od raty kapitałowo-odsetkowej przypadającej po 30 dniu
od daty utraty pracy (a nie uzyskania statusu bezrobotnego), co wprost wynika z powołanego postanowienia OWU.
Na tej podstawie Sąd uznał zasadność roszczenia obejmującego raty za okres od maja do września 2012 r. Wysokość
tych rat zgodnie z pierwotnym harmonogramem spłaty kredytu wynosiła 1 970,51 zł, ogólna zatem suma zasądzonego
świadczenia wynosi za okres pięciu miesięcy 9 852,55 zł.
Odnośnie roszczenia odsetkowego Sąd miał na uwadze postanowienie § 19 ust. 2 OWU, zgodnie z którym pierwsza
rata zostanie wypłacona w terminie 30 dni od daty zawiadomienia o wypadku. Ponieważ zawiadomienie o wypadku
nosi datę 22 czerwca 2012 r., zatem pierwsze raty powinny zostać wypłacone do 22 lipca 2012 r. Tym samym zapłata
pierwszych trzech rat, tj. za maj, czerwiec i lipiec, powinna nastąpić w tym terminie, a zatem zgodnie z art. 481 § 1
k.c. od dnia następnego należą się odsetki ustawowe. Odsetki za raty sierpniową i wrześniową Sąd zasądził zgodnie
z żądaniem pozwu.
O kosztach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia. Koszty
poniesione przez powoda stanowią sumę 2 976 zł (opłata od pozwu 559 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 2 400 zł,
opłata skarbowa 17 zł). Koszty strony pozwanej to 2 417 zł (wynagrodzenie pełnomocnika 2 400 zł, opłata skarbowa
17 zł). Powód wygrał w 88%, pozwany odpowiednio w 12% i w takim stosunku należy im się zwrot kosztów. Oznacza
to, że powód zachował prawo do zwrotu 88% kosztów, tj. kwoty 2 619 zł, a pozwany do 12% kosztów, tj. kwoty 290 zł.
Po odjęciu od kwoty 2 619 zł kwoty 290 zł należna do zwrotu na rzecz powoda kwota wyniosła 2 329 zł.
Od powyższego wyroku apelację złożyła strona pozwana zaskarżając wydane przez Sąd Rejonowy orzeczenie w zakresie
punktu I i III. Wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonym zakresie oraz o
zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego oraz
kosztów postępowania przed Sądem I Instancji.
Skarżąca zarzuciła naruszenie normy wynikającej z art. 12a pkt 4 i 5 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności
ubezpieczeniowej (Dz.U.2010.11.66 j.t.) oraz art. 805 k.c. w związku z art. 384 § 1 k.c., w związku z § 3 i § 2 pkt 18 oraz
§ 8 ust 2 OWU grupowego ubezpieczenia utraty pracy dla kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielonych
przez (...) S.A. poprzez pominięcie faktu, iż ubezpieczyciel na podstawie zawartej umowy ubezpieczenia odpowiada
w granicach zakreślonych przez siebie w OWU, na podstawie których zawiera umowy ubezpieczenia.
Zdaniem apelującej zasądzenie kwoty 9 852,55 zł nastąpiło wbrew treści umowy ubezpieczenia, w szczególności z
naruszeniem w § 3 OWU, w którym określony został zakres ochrony ubezpieczeniowej.
Wobec faktu, iż powód nie wyrejestrował działalności, lecz jedynie dokonał jej zwieszenia, uzasadnione jest
twierdzenie, iż nie wystąpiło zdarzenie objęte ochroną ubezpieczeniową i wypadek ten pozostaje poza zakresem
ochrony ubezpieczeniowej. W ocenie apelującej Sąd I instancji błędnie i wbrew treści umowy ubezpieczenia, z której
powód wywodzi swoje roszczenia przyjął, że jeżeli poszkodowany zdobył status osoby bezrobotnej, to już spełnił
warunek do wypłaty świadczenia.
Apelujący podkreślił, że definicja utraty pracy wyraźnie wskazuje warunki, których zaistnienie jest konieczne dla
wypłaty świadczenia za utratę pracy, tj. wyrejestrowanie działalności (nie zawieszenie) i uzyskanie statusu osoby
bezrobotnej. Z ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wprost wynika, iż zawieszenie
działalności - jako stan przejściowy - nie jest tożsamy z zakończeniem działalności i wykreśleniem jej z rejestru ( art.
14 a ustawy oraz art. 66 ustawy j.w.)
Strona pozwana podniosła również, że z przedłożonych przez powoda dokumentów wynika, iż status osoby
bezrobotnej uzyskał on dopiero w dniu 18 czerwca 2012 r., a zatem gdyby przyjąć, iż roszczenie powoda jest
usprawiedliwione co do zasady, to powód mógłby się domagać świadczeń po 30 dniu od utraty pracy, tj. uzyskania
statusu bezrobotnego ( § 8 ust 2 OWU ).
Apelujący wskazał również, że konsekwencją błędnego rozstrzygnięcia co do meritum, jest niewłaściwe rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania.
Sąd Okręgowy, zważył co następuje:
Apelacja nie jest uzasadniona.
W ocenie Sądu Okręgowego nie zachodzą wskazywane w treści apelacji uchybienia, jak również nie występują
uchybienia brane przez Sąd Okręgowy pod uwagę z urzędu.
Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne odpowiadają treści przeprowadzonych w sprawie dowodów.
Sąd Okręgowy akceptuje te ustalenia i przyjmuje je za własne.
Z ustaleń tych wynika bezspornie, że w okresie od 1 kwietnia 2012 r. do 18 września 2012 r. powód nie był zatrudniony
w oparciu o umowę o pracę oraz zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej. Zgodzić należy się, że okoliczności te
jednoznacznie wskazują, że nie uzyskiwał on w tym okresie dochodów z tytułu zatrudnienia i wykonywania działalności
gospodarczej. Bezsprzecznym było również to, że objęty był on ubezpieczeniem na wypadek utraty pracy zawartym
ze stroną pozwaną na warunkach określonych w ogólnych warunkach grupowego ubezpieczenia utraty pracy przez
kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielanych przez (...) SA.
Strona apelująca samych ustaleń faktycznych nie kwestionuje. Zarzuca błędne zastosowanie przez Sąd Rejonowy
w ustalonym stanie faktycznym przepisów prawa materialnego i postanowień umowy ubezpieczenia, ustalonych na
podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia. Przedmiotem zarzutów apelacji jest dokonana przez Sąd Rejonowy
subsumcja ustalonego stanu faktycznego i uznanie, że zrealizowane zostały warunki wypłaty ubezpieczenia utraty
pracy przez kredytobiorców kredytów gotówkowych A./P. udzielanych przez (...) S.A. Zarzuty apelacji sprowadzają
się do wykazania błędnej rekonstrukcji normy stanowiącej podstawę wypłaty ubezpieczenia, ustalonej na podstawie
art. 12 a pkt 4 i 5 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U.2010.11.66 j.t.) oraz
art. 805 k.c. w związku z art. 384 § 1 k.c. w związku z § 3 i § 2 pkt 18 oraz § 8 ust 2 ogólnych warunków
grupowego ubezpieczenia. Strona apelująca kwestionuje rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie
podnosząc, że norma zrekonstruowana na podstawie w/w przepisów i warunków umowy przewiduje ochronę tych
ubezpieczonych, którzy wyrejestrowali działalność gospodarczą. Poza hipotezą tej normy są natomiast przypadki, w
których ubezpieczeni jedynie zawiesili działalność gospodarczą. Poza tym zarzutem strona pozwana podnosi także, że
zasądzona suma ubezpieczenia niezasadnie obejmuje okres, w którym powód nie legitymował się zaświadczeniem o
posiadaniu statusu osoby bezrobotnej, co sprzeczne było z postanowieniem ogólnych warunków ubezpieczenia.
Rozstrzygając kwestie zasadności powództwa Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że rozbieżność pomiędzy
poszczególnymi zapisami OWU i brak jednoznacznego stwierdzenia, co należy rozumieć pod pojęciem
wyrejestrowania działalności gospodarczej, powinny zostać rozstrzygnięte na korzyść ubezpieczonego. Stanowisko to
zdaniem Sądu Okręgowego jest zasadne. Zważyć należy, że w przedmiotowej sprawie umowa ubezpieczenia została
zawarta z powodem będącym konsumentem. Przy jej zawieraniu zakład ubezpieczeń posłużył się ogólnymi warunkami
ubezpieczenia. Wolą stron było, aby zakres ubezpieczenia ustalony został w oparciu o te warunki. Nie kwestionowano
w sprawie, że warunki te zostały skutecznie inkorporowane do umowy ubezpieczenia.
Zaznaczyć należy, że ogólne warunki ubezpieczenia stanowiące zgodnie z wolą stron integralną część umowy - które to
warunki zostały uchwalone przez stosowny organ ubezpieczyciela - są jedynie tzw. wzorcem kwalifikowanym i wiążą
strony tylko dlatego, że stały się częścią umowy. Mimo, iż nie mają one charakteru normatywnego, to wiążą strony
konkretnego stosunku umownego na podstawie art. 384 § 1 k.c. i art. 385 § 1 i § 2 k.c. (por. wyrok Sadu Najwyższego
z dnia 15 kwietnia 2004 r., sygn. IV CK 247/03 LEX nr 585859, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2002 r. II
CKN 800/99, LEX nr 53154)
Słuszne jest stanowisko Sądu Rejonowego, że w takim przypadku przy interpretacji umowy zastosowanie znajduje
art. 385 § 2 k.c., zgodnie z którym wzorzec umowy, ogólne warunki ubezpieczenia, powinny być sformułowane
jednoznacznie i w sposób zrozumiały, a postanowienia zawierające sformułowania niejednoznaczne interpretuje
się na korzyść ubezpieczonego. Treść stosunku prawnego ubezpieczenia ustalana jest na podstawie przesłanek
określonych w art. 65 k.c. także wówczas, gdy strona zawierając umowę posługuje się wzorcem umowy w postaci OWU.
Postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia podlegają wykładni z uwzględnieniem dyrektyw interpretacji
oświadczeń woli określonych w art. 65 § 2 k.c. i to z uwzględnieniem wynikającej z art. 385 § 2 k.c. zasady
interpretacji niejasnych postanowień wzorca w sposób korzystny dla ubezpieczonego. Wskazane powyżej dyrektywy
wykładni znajdują zastosowanie między innymi do przewidzianego umową wypadku ubezpieczeniowego, w razie
zajścia którego ubezpieczyciel zobowiązuje się spełnić określone w umowie ubezpieczenia świadczenie. Ustalenie
zakresu tego zdarzenia prawnego nie może odbyć się wyłącznie na podstawie samego brzmienia postanowień OWU,
z pominięciem zgodnej woli stron umowy określonej przy zastosowaniu przesłanek wynikających z art. 65 § 2 k.c.
Ponadto należy pamiętać, że umowa ubezpieczenia pełni funkcję ochronną i przy wykładni jej postanowień nie można
tracić z pola widzenia tego jej zasadniczego celu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2002 r., IV CKN
1421/00, niepubl.). Z tego punktu widzenia konieczność dokonania wykładni woli stron umowy i oceny rozumienia
przez nie zarówno postanowień umowy, jak i postanowień OWU, wymaga zawsze uwzględnienia również okoliczności,
w których doszło do złożenia oświadczeń woli i zawarcia umowy ubezpieczenia oraz celu, dla którego ubezpieczenie
jest zawierane.
Konsument ma prawo wiedzieć, jakie warunki powinien spełnić, aby skutecznie domagać się wypłaty ubezpieczenia.
Skoro zakład ubezpieczeń ich nie precyzuje w sposób jednoznaczny, to ponosi ryzyko tego, że zostaną one
zinterpretowane na korzyść ubezpieczonego. W judykaturze zgodnie podkreśla się, że niejasne sformułowania
postanowień wzorca należy wykładać z uwzględnieniem rozumienia ich znaczenia przez stronę przystępującą do
umowy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. IV CNP 80/12, LEX nr 1365707, wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., sygn. I CK 471/03, LEX nr 182084, z dnia 10 grudnia 2003 r., sygn. V CK
35/03, M.Prawn. 2006/3/149, z dnia 26 sierpnia 2009 r., I CSK 46/09, niepubl., z dnia 26 stycznia 2006 r., V CSK
90/05, niepubl., z dnia 7 października 2010 r., IV CSK 149/10, niepubl., z dnia 26 stycznia 2006 r., V CSK 90/05,
LEX nr 195430). Podkreślić należy również i to, że umowa ubezpieczenia określana jest powszechnie jako umowa
najwyższego zaufania, od stron umowy wymaga się przede wszystkim szczególnej lojalności i zaufania w wykonywaniu
zawartej umowy ubezpieczenia (D. Fuchs, Wpływ wejścia w życie przepisów tzw. pakietu ustaw ubezpieczeniowych na
charakterystykę cech umowy ubezpieczenia (w:) Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana
Pazdana, pod red. L. Ogiegły, W. Popiołka, M. Szpunara, Kraków 2005, s. 926).
W ocenie Sądu Okręgowego zasadnie Sąd Rejonowy dostrzegł, że w przedmiotowej sprawie ogólne warunki
ubezpieczenia zostały sformułowane nieprecyzyjnie, co uniemożliwiało jednoznaczne rozstrzygnięcie, jakie
okoliczności faktyczne uznać należy za wypadek ubezpieczeniowy uzasadniający po stronie ubezpieczyciela obowiązek
wypłaty odszkodowania. Ubezpieczyciel w ogólnych warunkach ubezpieczenia uzależnił jego wypłatę od utraty pracy
przez ubezpieczonego. Uznać zatem należało, że ochrona ubezpieczeniowa obejmowała przypadki utraty po stronie
ubezpieczonego źródła dochodów i trudności finansowe w zakresie spłaty zobowiązań wynikających z zawartej umowy
kredytu. W § 3 ust 1 pkt. 1 OWU stwierdzono wprost, że przedmiotem ubezpieczenia w ubezpieczeniu na wypadek
utraty pracy są następstwa utraty pracy powodujące pogorszenia sytuacji finansowej ubezpieczonego. Pojęcie utraty
pracy było zatem kluczowe dla rozstrzygnięcia przedmiotu stosunku prawnego. Ubezpieczyciel jako profesjonalista,
podmiot zajmujący się zawodowo świadczeniem usług ubezpieczeniowych i strona formułującą ogólne warunki
ubezpieczenia, powinien wykazać się w tym zakresie dużą precyzją i starannością.
O ile w zakresie utraty pracy świadczonej w ramach stosunku pracowniczego ubezpieczyciel jasno wskazał, że utrata ta
następuje w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego, to w przypadku utraty pracy przez osoby
prowadzące działalność gospodarczą wskazał w sposób niejednoznaczny, że utrata pracy w takim przypadku obejmuje
sytuację, w której dochodzi do ogłoszenia upadłości lub wyrejestrowania działalności gospodarczej, w wyniku którego
ubezpieczony zyskuje status bezrobotnego w rozumieniu odpowiednich przepisów prawa. Pomijając fakt, iż zapisy te
nie uwzględniają różnicy pomiędzy świadczeniem pracy w oparciu o stosunek pracowniczy od prowadzania na własny
rachunek działalności gospodarczej, to w części odnoszącej się do „utraty pracy” osób prowadzących działalność
gospodarczą, są niejednoznaczne.
Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, że niejednoznaczność ta sprowadza się do braku korelacji pomiędzy
poszczególnymi postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczenia. W § 2 pkt 1 OWU sprecyzowano, że za
bezrobotnego uważa się osobę posiadającą status bezrobotnego w rozumieniu przepisów prawa, a zatem również
osobę, która zawiesiła prowadzenie działalności gospodarczej. Rozstrzygające w tym względzie są przepisy art. 2 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz.U. 2008, Nr 69, poz.
415 ze zm.). W § 2 pkt 18 ubezpieczyciel natomiast ogranicza krąg zdarzeń uzasadniających wypłatę ubezpieczenia
do przypadków „wyrejestrowania” działalności gospodarczej, przy czym rozstrzyga, że to wyrejestrowanie powinno
prowadzić do uzyskania statusu osoby bezrobotnej.
Rozbieżność ta prowadzi do powstania istotnej wątpliwości interpretacyjnej: skoro bowiem OWU za bezrobotnego
uważają osobę, która jest bezrobotną w rozumieniu przepisów prawa powszechnie obowiązującego (a zatem również
osobę, która jedynie zawiesiła działalność gospodarczą) i uzależniają wypłatę świadczeń m.in. od przedstawienia
zaświadczenia o uzyskaniu statusu bezrobotnego, to ubezpieczony jako konsument ma prawo oczekiwać, że uzyska
świadczenie z tytułu utraty pracy również w przypadku jedynie zawieszenia działalności gospodarczej, zwłaszcza gdy
ubezpieczyciel w sposób nieprecyzyjny odwołuje się do pojęcia wyrejestrowania działalności gospodarczej.
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. - Dz. U. 2013.672 ze zm.) nie
posługuje się pojęciem wyrejestrowania działalności gospodarczej. Przewiduje w art. 14 a możliwość zawieszenia
przez przedsiębiorcę wykonywania działalności gospodarczej. Przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może
zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Skorzystanie z tej instytucji jest
fakultatywne dla przedsiębiorcy. Pozwala mu bez wskazania żadnych przyczyn zawiesić na pewien okres wykonywanie
działalności gospodarczej. Okres zawieszenia to czas „przestoju", swoistej przerwy w wykonywaniu działalności
gospodarczej (czy też wstrzymanie aktywności ekonomicznej przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą –
Leksykon prawa gospodarczego publicznego. 100 podstawowych pojęć, red. A. Powałowski, Warszawa 2009, s. 346).
W okresie tym przedsiębiorca mimo iż pozostaje wpisanym do (...) faktycznie działalności gospodarczej nie wykonuje.
Z kolei wykreślenie z ewidencji (...), którym ustawa posługuje się w art. 34 ma charakter administracyjny.
Dane, które są wpisane do (...), można zarówno wykreślić (na wniosek lub z urzędu), jak i zmienić. Przepisy
regulujące te kwestie mają na celu zabezpieczenie interesów kontrahentów przedsiębiorcy działających w zaufaniu
do wpisów ewidencyjnych. Powyższe przepisy nie odnoszą się wprost do faktycznego wykonywania działalności
gospodarczej. Działalność taka może być niewykonywana pomimo istnienia wpisu w ewidencji w przypadku
zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.
Analiza powyższych przepisów wskazuje, że wobec braku jasnego sprecyzowania pojęcia utraty pracy i posłużenia
się przy jego definiowaniu pojęciem „wyrejestrowania działalności gospodarczej”, które to pojęcie nie funkcjonuje
na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, uznać należało, że biorąc pod uwagę cel zawartego
ubezpieczenia jakim było zabezpieczenie przed ryzykiem braku uzyskiwania przez kredytobiorcę dochodów,
wypadkiem ubezpieczeniowym objęte są również przypadki zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej.
Celem zawartego ubezpieczenia jest bowiem to, aby wypłata ubezpieczenia uzależniona była od tego czy ubezpieczony
faktycznie pobiera wynagrodzenie lub uzyskuje dochody z innych pozapracowniczych form zarobkowania. Zawarte
ubezpieczenie zabezpiecza bowiem możliwość spłaty zobowiązań z tytułu kredytu w przypadku faktycznej utraty
możliwości osiągania dochodów przez kredytobiorcę.
Uznać zatem należało, że pojęcie „wyrejestrowania działalności” użyte w OWU obejmuje także sytuację zawieszenia
działalności gospodarczej.
Przemawia za tym również to, że w OWU ubezpieczyciel wskazał na konieczność uzyskania przez ubezpieczonego
statusu osoby bezrobotnej w rozumieniu odpowiednich przepisów. Zgodnie z § 2 pkt 3 i pkt 18 OWU potwierdzaniem
niewykonywania działalności gospodarczej na skutek jej wyrejestrowania ma być przedłożenie zaświadczenia o
uzyskaniu statusu osoby bezrobotnej. Skoro zatem przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy uznają, że dla uzyskania statusu osoby bezrobotnej wystarczające jest zawieszenie
prowadzenia działalności gospodarczej, brak jest podstaw, aby dla celów interpretacji umowy ubezpieczenia pojęcie
wyrejestrowania działalności gospodarczej rozumieć jako konieczność wykreślenia przedsiębiorcy z (...) zwłaszcza, że
zwrócić należy uwagę, iż pomimo wykreślenia z ewidencji, dane zawarte w ewidencji nie są z niej usuwane.
Zaznaczyć należy, że celem zawartego ubezpieczenia jest ochrona osób nie osiągających dochodów przed negatywnymi
skutkami spłaty kredytu. Podmiotem ochrony jest zatem osoba, która na gruncie ustawy o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy uznawana jest za osobę bezrobotną. W ustawowej definicji bezrobotnego uczyniono wyraźne
zastrzeżenie, iż ze statusu tego mogą korzystać tylko osoby pozostające poza zatrudnieniem lub niewykonujące innej
pracy zarobkowej. Pociąga to za sobą istotne konsekwencje. Jakakolwiek aktywność mająca na celu uzyskiwanie
zarobków, mieszcząca się w ramach tego, co uznawane jest w ustawie jako zatrudnienie, lub inna praca zarobkowa
skutkuje albo niemożliwością zarejestrowania się w charakterze bezrobotnego, albo też stanowi przesłankę utraty
tego statusu. Uznać należy, że nie może być bezrobotnym tylko osoba faktycznie prowadząca działalność gospodarczą.
Potwierdzeniem tego poglądu jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1993 r. (III AZP 12/93, OSNC 1994, nr
3, poz. 63) z tezą, iż osoba, która uzyskała wpis do ewidencji działalności gospodarczej, lecz działalności tej faktycznie
nie podjęła w okresie, w którym była zarejestrowana jako bezrobotna, nie traci statusu bezrobotnego. Obecnie kwestia
statusu osoby, która zawiesiła działalność gospodarczą jest wprost wyrażona w ustawie wskutek nowelizacji z dnia 16
grudnia 2010 r. W jej wyniku status bezrobotnego można uzyskać również po złożeniu wniosku o wpis do ewidencji
działalności gospodarczej, o ile został złożony wniosek o zawieszenie jej wykonywania i okres tego zawieszenia jeszcze
nie upłynął, a także do dnia podjęcia działalności gospodarczej wskazanego we wniosku o wpis do ewidencji.
Niewątpliwe zatem jest, że powód pomimo wpisania do (...) pozostawał osobą bezrobotną w rozumieniu przepisów
ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, co zresztą potwierdzone zostało przez PUP wydanym
zaświadczeniem. Nie wykonywał żadnej pracy zarobkowej i nie osiągał dochodów z prowadzenia działalności
gospodarczej, zrealizowało się zatem ryzyko ubezpieczeniowe przewidziane w umowie, wskazane w § 3 ust 1 pkt 1 jako
utrata pracy powodująca pogorszenie sytuacji finansowej ubezpieczonego.
Podzielić należy stanowisko powoda, że nie może on ponosić negatywnych konsekwencji posługiwania się przez
stronę pozwaną niejednoznacznymi, niedookreślonymi wyrażeniami, nie pochodzącymi z języka prawnego i nie
odpowiadającymi terminologii ustawowej. Poszukiwanie obecnie przez zakład ubezpieczeń możliwości uchylenia
się od świadczenia na rzecz ubezpieczonego jest nie tylko niezgodne z celem ubezpieczenia, lecz także stanowi akt
nielojalności, który nie zasługuje na ochronę prawną.
Odnosząc się do zarzutu, w którym apelujący kwestionuje początek terminu, za który świadczenie powinno być
wypłacone i mając na względzie wskazany powyżej cel ubezpieczenia, uznać należy, że istotą dla zrealizowania
się ryzyka ubezpieczeniowego objętego zawartą pomiędzy stronami umową była faktyczna utrata dochodów przez
powoda. Uzyskanie zaświadczenia o statusie osoby bezrobotnej stanowiło jedynie potwierdzenie tej okoliczności.
Ubezpieczyciel w umowie nie określa, że wypłata odszkodowania nastąpi od chwili uznania ubezpieczonego za osobę
bezrobotną. W §17 ust 3 wskazano, że w razie wystąpienia wypadku z ubezpieczenia utraty pracy, w celu rozpatrzenia
roszczenia i wypłaty świadczenia, ubezpieczony zobowiązany jest dostarczyć zaświadczenie o uzyskaniu statusu
bezrobotnego. Jednak w § 8 ust 2 określono, że świadczenie wypłacane jest miesięcznie lub kwartalnie w wysokości
odpowiadającej kwocie każdej kolejnej miesięcznej lub kwartalnej raty kapitałowo – odsetkowej wynikającej z
pierwotnego harmonogramu spłaty kredytu, z uwzględnieniem postanowień §13, w terminach wymaganej ich
płatności przypadających do zapłaty po 30 dniu od daty utraty pracy, z zastrzeżeniem ust 4-9 oraz §13.
Zasadnie zatem Sąd Rejonowy uznał, że ochrona ubezpieczeniowa nie zaczyna się od uzyskania statusu bezrobotnego,
ale od „nastąpienia zdarzenia, w wyniku którego uzyskuje się status bezrobotnego”.
Podkreślić należy, że kwestia terminu objęcia ryzykiem ubezpieczeniowym rozstrzygana powinna być również w
oparciu o cel zawarcia umowy ubezpieczenia. Rozstrzygający w tym względzie jest okres faktycznego pozostawania
bez pracy powoda, czyli niewykonywania zarówno pracy w oparciu o stosunek pracowniczy, jak i faktycznego
niewykonywania działalności gospodarczej. W przedmiotowej sprawie jak bezspornie ustalono okres ten występował
od 1 kwietnia do 18 września 2012 r. Skoro faktycznie powód utracił pracę z dniem 1 kwietnia 2012 r., to zgodnie z §
8 ust. 2 OWU wypłacie podlega świadczenie począwszy od raty kapitałowo-odsetkowej przypadającej po 30 dniu od
daty utraty pracy (a nie uzyskania statusu bezrobotnego), co wprost wynika z powołanego postanowienia OWU. Tym
samym uwzględnieniu ulegały raty za okres od maja do września 2012 r.
Z przytoczonych względów uznając apelację za niezasadną Sąd Okręgowy oddalił ją na podstawie art. 385 k.p.c.,
a o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4 , § 13
ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie
oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. -Dz. U.
2013.461).
(...)