Pedagogika zdrowia. Dziedzictwo-teraźniejszość

SPRAWOZDANIE
z II Interdyscyplinarnej Konferencji Naukowej na temat
„Pedagogika zdrowia. Dziedzictwo-teraźniejszość-przyszłość”,
Kielce, 18-19 maja 2016
W dniach 18-19 maja 2016 roku odbyła się na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach
II Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa na temat Pedagogika zdrowia. Dziedzictwo-teraźniejszośćprzyszłość. Organizatorami Konferencji byli Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach – Zakład
Pedagogiki Zdrowia i Kultury Fizycznej oraz Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach, zaś
Patronatem Honorowym objęli Konferencję Wojewoda Świętokrzyski Agata Wojtyszek, Prezydent
Miasta Kielce Wojciech Lubawski, Świętokrzyski Kurator Oświaty Kazimierz Mądzik, JM Rektor
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, prof. zw. dr hab. Jacek Semaniak.
Inaugurując konferencję dr hab. Bożena Zawadzka, prof. UJK przywitała uczestników oraz
zaproszonych gości w osobach przedstawicieli Kuratorium Oświaty w Kielcach, Wojewódzkiej Stacji
Sanitarno-Epidemiologicznej, Świętokrzyskiego Centrum Onkologii, władz rektorskich w osobach
prorektora prof. zw. dr hab. Marka Przeniosło i prof. UJK Janusza Króla, prezesów firm
wspomagających przedsięwzięcie oraz przedstawicieli mediów.
W słowie wprowadzającym zaznaczyła, iż „pytamy o to, co przodkowie wypracowali w
zakresie pedagogiki zdrowia, jak się to przekłada na teraźniejszość oraz w jakim kierunku zmierzamy”.
Do tematyki konferencji odnoszą się też zacytowane słowa Macieja Demela (1998), iż „młodość jest
niecierpliwa, nie ogląda się wstecz, żądna jest własnych odkryć i daje się zwodzić pozorami. Starość
dotknięta jest paramnezją, czyli poczuciem, że wszystko już było. Na obie te przypadłości jest jedna
rada: rzetelna znajomość dziejów swojej dziedziny, poznanie tego, czym – i to dla nas – trudziły się
poprzednie generacje”.
Następnie dr hab. B. Zawadzka, prof. UJK zwróciła się do prof. zw. dr hab. Barbary
Woynarowskiej z podziękowaniami za udzielone wsparcie na etapie przygotowań, przybycie a także za
wkład w rozwój pedagogiki zdrowia.
Prof. B. Woynarowska w odpowiedzi m.in. przekazała uczestnikom konferencji serdeczne
pozdrowienia od prof. Macieja Demela, nestora pedagogiki zdrowia, który wprawdzie osobiście nie
mógł uczestniczyć, ale za pośrednictwem Pani Profesor przesłał ukłony swoim przyjaciołom oraz
byłym współpracownikom.
Następnie został odczytany list od nieobecnego współorganizatora konferencji dr hab. prof.
UJK, Stanisława Góździa – dyrektora Świętokrzyskiego Centrum Onkologii, skierowany do
wszystkich przybyłych osób, z życzeniami owocnych obrad.
Głos zabrał również prorektor, prof. zw. dr hab. Marek Przeniosło. Mówił o tradycjach uczelni i
o interdyscyplinarności w badaniach naukowych, podkreślając ich szczególną wagę. Następnie prof.
zw. dr hab. Bożena Matyjas – prodziekan Wydziału Pedagogicznego i Artystycznego UJK,
przypomniała uczestnikom obrad, że patronem Uniwersytetu jest Jan Kochanowski, autor znanej
wszystkim fraszki Na zdrowie, co tym bardziej obliguje do zainteresowania problematyką zdrowia.
W części oficjalnej głos zabrała również Pani Renata Rabczyńska – Świętokrzyski Wicekurator
Oświaty, która mówiła o tym, że człowieka/dziecka nie można dzielić na części dla potrzeb edukacji –
stanowi on integralną całość, której niezwykle ważnym elementem jest zdrowie.
Część oficjalną zakończył prof. UJK Janusz Król, który dokonał aktu uroczystego otwarcia
konferencji.
O godzinie 9.30 rozpoczęła się sesja plenarna, której moderatorami byli prof. zw. dr hab. Ewa
Syrek z Uniwersytetu Śląskiego i dr hab. prof. UJK Bożena Zawadzka – gospodarz spotkania.
W tej części wystąpili: prof. zw. dr hab. Ewa Syrek, która omówiła subdyscypliny pedagogiki,
socjologii i psychologii jako konteksty zainteresowania zdrowiem i chorobą w naukach społecznych.
Następnie dr hab. Anna Gaweł przedstawiła refleksje wokół tożsamości naukowej pedagogiki zdrowia.
Prelegentka zwróciła uwagę, że status pedagogiki zdrowia w świetle literatury przedmiotu jest nadal
niejasny, jedni bowiem autorzy przyznają jej samodzielność, inni zaś status bycia „w stanie tworzenia”,
bądź też samodzielność o okrojonym zasięgu. Prof. zw. dr hab. Barbara Woynarowska zaprezentowała
nowe koncepcje i strategie w edukacji zdrowotnej w Europie, a dr hab. Anna Kowalewska zreferowała
wizję edukacji zdrowotnej wobec współczesnych zagrożeń zdrowia. Prelegentki podkreślały wagę
dyskutowania różnych obszarów pedagogiki zdrowia, potrzebę interdyscyplinarości a zarazem
dookreślenia tożsamości pedagogiki zdrowia oraz jej metodologii.
Po przerwie kawowej sesja plenarna była kontynuowana, moderowali prof. zw. dr hab. Tadeusz
Kasperczyk i dr hab. Anna Kowalewska z UW. Wysłuchano wystąpień dr hab. Andrzeja
Krawańskiego, prof. PWSZ na temat pedagogiki zdrowia w rehabilitacji ze szczególnym
uwzględnieniem aktywności pacjenta/klienta. Następnie dr hab. Ireny Pufal-Struzik prof. UJK, która
mówiła o problemach zdrowotnych w rozwoju dzieci zdolnych i roli wsparcia. Z kolei prof. zw. dr hab.
Tadeusza Kasperczyk przedstawił krytyczny obraz pól zdrowotnych Lalonda a prof. zw. dr. hab. Adam
Zych – ważne aspekty geragogiki inicjacyjnej, inkluzyjnej i integracyjnej.
2
Dr Joanna Zemlik przedstawiła referat przygotowany przez prof. zw. dr. hab. Dorotę OlczakKowalczyk – Konsultanta Krajowego w Dziedzinie Stomatologii Dziecięcej i Doradcę Rzecznika Praw
Dziecka dotyczący monitorowania populacji dzieci trzyletnich w zakresie zdrowia jamy ustnej.
Następnie prof. zw. dr hab. Jerzy Marcinkowski zaprezentował film autorstwa mgr Eweliny Suski i
wspólny z nią referat na temat konsumpcji substancji psychoaktywnych w ciąży, w którym rozważano
możliwości optymalizacji działań profilaktycznych w tym obszarze. W wyniku wystąpienia Profesora
Marcinkowskiego zrodziło się pytanie i refleksja, dotycząca konieczności reagowania społeczeństwa
na przejawy negatywnych zachowań ciężarnych kobiet.
Po przerwie obiadowej wznowiono obrady w sesji. Moderowały je dr hab. Katarzyna BorzuckaSitkiewicz i dr hab. Anna Gaweł.
Wystąpili w niej dr hab. Katarzyna Borzucka-Sitkiewicz i dr Katarzyna KowalczewskaGrabowska z referatem na temat kształcenia studentów w ramach specjalności „Pedagogika zdrowia”,
dr Beata Fedyn mówiła na temat wybranych aspektów pedagogiki zdrowia a edukacji zdrowotnej, dr
hab. Weronika Wrona-Wolny prof. AWF przedstawiła refleksje nad przygotowaniem nauczycieli
wychowania fizycznego do prowadzenia edukacji zdrowotnej a następnie dr Paweł Fryderyk Nowak z
Politechniki Opolskiej mówił o problemach z realizacją edukacji zdrowotnej przez nauczycieli
wychowania fizycznego. Temat potrzeby kształcenia studentów AWF w zakresie narkotyków
projektowanych był przedmiotem rozważań dr hab. Elżbiety Huk-Wieliczuk, a dr Dorota WolskaPrylińska z Uniwersytetu Łódzkiego przestawiła profesje społeczne i medyczne wraz z możliwościami
i barierami współdziałania.
Dr Marian Fiedor mówił na temat jakości i zadowolenia z życia a zdrowia w modelu aspiracji
życiowych studentów krakowskiej AWF a dr Justyna Adamiak przedstawiła poglądy i nastawienia
nauczycieli wychowania fizycznego wobec edukacji zdrowotnej i zmian w szkole. Sesja ta wyraźnie
zdominowana była troską o jakość przygotowania studentów i nauczycieli do prowadzenia edukacji
zdrowotnej w szkole.
Po przerwie kawowej kontynuowano obrady w sesji plenarnej. Moderatorami byli prof. zw. dr
hab. Bożena Matyjas i dr hab. Tadeusz Sakowicz, prof. UJK. W tej sesji wystąpili dr Iwona Malorny,
która omówiła autorską koncepcję profilaktyki asymilatywnej, jako nowe podejście w pracy z
młodzieżą zagrożoną uzależnieniem, prof. zw. dr hab. Bożena Matyjas, prezentująca integralną
koncepcję wychowania w ujęciu Heleny Radlińskiej z perspektywy pedagogiki społecznej, dr hab. Ewa
Nowak, która omówiła sytuację zdrowotną Polaków i ich styl życia, ponadto dr hab. Anna
Kieszkowska, prof. UJK omówiła emengentny dynamizm procesów zdrowienia a zakończył obrady
3
referat dr. hab. Tadeusza Sakowicza, prof. UJK na temat zdrowia więźniów jako specyficznego
podmiotu badań pedagogicznych.
Po krótkiej dyskusji uczestnicy konferencji udali się na uroczystą kolację.
W drugim dniu konferencji (19 maja 2016) obradowano w dwóch równoległych sesjach
tematycznych.
Sesję A moderowała dr Teresa Gumuła. W jej pierwszej części wystąpiły następujące osoby,
podejmujące problematykę edukacji zdrowotnej w kontekście historycznym, w bardzo szerokim ujęciu.
Dr Małgorzata Strzelec przedstawiła sylwetkę św. Rocha i jego posługę chorym bliźnim. Referat dr
Barbary Klasińskiej dotyczył tradycji lecznictwa ludowego, potraktowanego jako ponadczasowa
mądrość w pedagogice zdrowia. Dr Teresa Gumuła mówiła o promocji zdrowia na łamach prasy
kobiecej przełomu XIX i XX w i o inspiracjach dla współczesności, a dr Małgorzata Kaliszewska
pokazała sylwetkę Elizy Freinet jako promotorki zdrowia. Prezentację tę uzupełniała wystawa,
związana tematycznie z wystąpieniem, przygotowana w hollu budynku CEART Wydziału
Pedagogicznego i Artystycznego tj. w miejscu obrad.
Następnie głos zabrała dr Agnieszka Linca-Ćwikła, przedstawiając orientację aksjologiczną w
pedagogice zdrowia w świetle perspektywy personalistycznej. Dr Joanna Zemlik omówiła
problematykę wieku rozwojowego, a dr Ilona Gembalczyk edukacji zdrowotnej wobec potrzeb
zdrowotnych uczniów w zakresie żywienia.
Po przerwie moderowały obrady dr Małgorzata Kaliszewska i dr Maria Anna Turosz.
Sesję rozpoczęło wystąpienie studentki lic. Karoliny Wiśniewskiej, która przedstawiła
zagadnienie zdrowia jako czynnika różnicującego niepowodzenia szkolne młodzieży gimnazjalnej.
Staranne przygotowanie i wygłoszenie referatu zostało docenione przez słuchaczy. Następnie głos
zabrała dr Dorota Nawrat i omówiła poradnictwo edukacyjno-zawodowe dla młodzieży, zorientowane
na kształtowanie umiejętności życiowych. Dr Anna Brojek przedstawiła analizę badań adaptacji
studentów pierwszego roku studiów jako czynnika wspomagającego zdrowie, a dr Maria Anna Turosz
– profil kompetencji społecznych studentów – przyszłych animatorów prozdrowotnego stylu życia.
Tę część sesji tematycznej zamknęło wystąpienie dr Małgorzaty Wolskiej-Długosz o wczesnym
wspomaganiu rozwoju dziecka z Zespołem Downa – studium przypadku.
Natomiast obrady w pracującej równolegle sesji tematycznej B moderowały dr hab. Barbara
Błaszczyk, prof. WSEPiNM oraz dr Anna Przygoda.
Rozpoczęła dr hab. Barbara Błaszczyk, prof. WSEPiNM omówieniem problemu profilaktyki
schorzeń neurologicznych. Następnie głos zabrał dr Marek Grabski, który przedstawił referat
dotyczący znaczenia aktywności fizycznej dla organizmu człowieka poprzez ocenę skutków
4
długotrwałego unieruchomienia. Z kolei mgr Justyna Pogorzelska przedstawiła narastający problem
zmian dyskopochodnych wśród dzieci i młodzieży, natomiast dr Agata Michalska odpowiedziała na
zadane przez siebie w tytule wystąpienia pytanie – czy nauczanie kierowane jest procesem
usprawniania, czy może procesem edukacyjno-terapeutyczno-wychowawczym dzieci z wczesnym
uszkodzeniem mózgu?
Następnie wystąpiła dr Marta Wilk z referatem, dotyczącym kompetencji rodziców w zakresie
rozpoznawania zagrożeń, związanych z używaniem środków psychoaktywnych przez ich dzieci, czyli
poruszyła aspekty rodzinnej profilaktyki uzależnień. Kolejna referentka dr Monika Zaręba
zaprezentowała środowisko rodzinne w aspekcie wczesnego wspomagania rozwoju dzieci urodzonych
przed czasem. Mgr Justyna Klamka – doktorantka na Wydziale Pedagogicznym i Artystycznym
natomiast zajęła się sytuacją zdrowotną dzieci w rodzinach niepełnych i na zakończenie dr Anna
Przygoda przedstawiła trudności rodziny dotkniętej cukrzycą dziecka.
Po przerwie kawowej wznowiono pracę sesji tematycznej B – obrady moderowali dr Tomasz
Łączek i dr Marta Wilk. Rozpoczęła dr Hanna Wiśniewska-Śliwińska, mówiąc o nauczycielach
wychowania fizycznego w roli edukatorów zdrowotnych (w opinii nauczycieli i uczniów).
Następnie głos zabrała mgr Elżbieta Klima, przedstawiając zagadnienie środowiska rodzinnego
a psychiki dziecka i dorastającego człowieka. Kolejnymi prelegentami były mgr Mirosława Tekiel i
mgr Joanna Błońska. Mgr Mirosława Tekiel ze Świętokrzyskiego Centrum Onkologii w Kielcach
omówiła program edukacji onkologicznej realizowany w szkołach województwa świętokrzyskiego i
pytała, jak budować skutecznie pozytywne nastawienie młodzieży do zmian stylu życia. Temat
seksualności
osób
niepełnosprawnych
intelektualnie
przedstawiła
mgr
Joanna
Błońska,
przedstawicielka Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Koło w
Kielcach. Referat dr Tomasza Łączka na temat jakości życia a sukcesów życiowych młodzieży był
ostatnim oficjalnym wystąpieniem w tej części konferencji. Wystąpienie dotyczące seksualności osób
niepełnosprawnych intelektualnie stało się przyczynkiem do ożywionej dyskusji – dr Anna Przygoda
mianowicie zwróciła uwagę na fakt, iż kilkukrotnie podczas trwania konferencji pojawiła się sugestia,
że powinniśmy jako społeczeństwo reagować na przejawy niewłaściwych zachowań w różnych
sytuacjach, czy to wtedy, kiedy kobieta ciężarna pali papierosy i pije alkohol, czy kiedy jesteśmy
świadkami manifestowania własnej seksualności osób niepełnosprawnych intelektualnie i zapytała, czy
istnieją jakieś gotowe wzorce, dotyczące sposobów reagowania wobec takich zachowań i czy
niepełnosprawność intelektualna nie jest barierą dla zrozumienia niewłaściwości swojego zachowania o
charakterze seksualnym. Głos w dyskusji zabrał również Profesor Marcinkowski, który podkreślił
5
ogromne
przeciążenie
obowiązkami
i
przewlekłym
stresem
rodzin
(opiekunów)
osób
z
niepełnosprawnością lub chorobą terminalną.
Następnie uczestnicy konferencji z obu sesji tematycznych A i B spotkali się aby podsumować
konferencję.
Dr hab. Bożena Zawadzka, prof. UJK podziękowała wszystkim za przybycie i aktywność
podczas konferencji, wskazała, że studenci w liczbie ponad 180 osób wysłuchali wielu wystąpień,
gośćmi byli również nauczyciele, rodzice zastępczy i twórcy rodzinnych domów dziecka i innych
instytucji uczestniczących w wychowywaniu dzieci zdrowych , ale i chorych. Podziękowała członkom
komitetu organizacyjnego i na zakończenie obrad zaprosiła uczestników na spacer po Kielcach. W rolę
przewodnika wcielił się dr Tomasz Łączek. Uczestnicy wyrazili zadowolenie z przebiegu obrad i
nadzieję, że konferencje na temat pedagogiki zdrowia będą odbywały się cyklicznie.
Za Komitet Organizacyjny: dr Małgorzata Kaliszewska, dr Anna Przygoda
6