informacja dla nauczycieli

Konkurs ekologiczny dla szkół:
Mistrz Recyklingu, Maks porządkuje odpady
Porządkujemy naszą wiedzę o odpadach.
Informacje ogólne dla nauczycieli.
Jak zapewne zwróciliście Państwo uwagę, w konkursie wykorzystamy dwie pomoce
dydaktyczne:
1. Komiks
2. Grę internetową.
Komiks ma za zadanie uzmysłowić, Ŝe droga odpadków z przydomowego pojemnika na
śmieci do recyklingu wcale nie jest prosta: Najpierw muszą one trafić do sortowni, a
stąd dopiero do dalszego przetwarzania. Z komiksu moŜna dowiedzieć się, Ŝe nie
wszystko nadaje się do recyklingu, a takŜe, Ŝe śmieci po drodze do sortowni czasem,
niestety, znikają w rowach i na dzikich wysypiskach. Nie jest to dobrym przykładem,
ale zwykłym marnotrawstwem. Z komiksu dowiadujemy się, Ŝe naszymi śmieciami
zajmują się róŜne zakłady: instalacje sortowni, kompostowni, składowiska oraz
instalacje odzysku i recyklingu energii, materiałów i surowców. Wszystkie są tak samo
potrzebne.
Natomiast gra internetowa rozgrywa się w supernowoczesnej sortowni, a jej zadaniem jest
pokazanie materiałów, które znajdujemy „w śmieciach”. Chcemy teŜ uchylić rąbka
tajemnicy w zakresie wiedzy i technik wykorzystywanych do rozdzielania
tych
materiałów na frakcje nadające się do odzysku lub/i recyklingu. Korzystamy z tego w
sortowni.
1
Przyzwyczailiśmy się, ucząc dzieci selektywnej zbiórki, Ŝe odpady dzielimy na cztery grupy
materiałowe: papier, szkło, metal, plastik. Aktualnie na terenie aglomeracji Warszawy
startuje system, w którym odpady będziemy dzielić na trzy frakcje: „mokre”, „suche”.
Szkło.
Zastanówmy się: do którego pojemnika wrzucimy opakowanie Tetra-Pak? Do papieru czy
plastiku? A moŜe naleŜy je wrzucić do pojemnika na metale? Zawiera przecieŜ takŜe
aluminium. Czy gwóźdź stalowy wrzucimy do tego samego pojemnika, co puszkę
aluminiową? Nowy system warszawski upraszcza decyzję. Wszystko co suche, bez
względu na materiał ( tworzywo sztuczne, papier, metal) ląduje w jednym i tym samym
pojemniku. Dlaczego? Odpowiedź tkwi w sposobie, w jaki odpady będą dalej
przetwarzane. Wiele z nich trafi na specjalistyczne, całkowicie zautomatyzowane linie
sortowania. Tam, na frakcje materiałowe przydatne do recyklingu, podzielą je nie
ludzie, ale nowoczesne roboty.
Wiele szkół oddzielnie zbiera zuŜyte baterie, wskazując dzieciom, Ŝe oprócz czterech grup
materiałowych surowców wtórnych w śmieciach mogą znajdować się odpady
niebezpieczne; do których naleŜą
zuŜyte lekarstwa oraz niektóre produkty chemii
gospodarstwa domowego, a takŜe zuŜyty sprzęt elektroniczny.
Wiele
szkół
zbiera
oddzielnie
nakrętki
polietylenowe
,
aby
pomóc
osobom
niepełnosprawnym. Oddzielne zbieranie tych nakrętek wskazuje, Ŝe w grupie
materiałów określanych jako „plastik” są one bardziej wartościowe. Nakrętki
polietylenowe w prosty sposób poddaje się 100% recyklingowi i tym samym zamienia
w nowy produkt rynkowy. Jednak pośród kilku tysięcy znanych dziś tworzyw, wiele
jest takich, których nie da się po prostu rozpuścić, a następnie wtłoczyć w nową formę.
Nie umiemy ich poddać recyklingowi – nie znamy jeszcze technologii, czyli sposobu
przetworzenia.
2
Wszyscy wiemy, Ŝe do recyklingu nadają się tylko czyste frakcje materiałowe. Na szczęście
dysponujemy naprawdę zaawansowaną techniką i technologią sortowania odpadów.
Warto moŜe powiedzieć dzieciom, jaka jest róŜnica pomiędzy techniką i technologią.
Technika oznacza rzemiosło i umiejętność, podczas gdy technologia to wiedza o uŜyciu
urządzeń technicznych. Są one dostępne równieŜ w Polsce, choć bardzo drogo: np. w
sortowni firmy BYŚ na warszawskich Bielanach. Urządzenia zamontowane na hali
maszyn nazwijmy robotami. Jest ich tutaj kilka, łączą się w ciąg technologiczny za
pomocą tzw. podajników taśmowych. Ruchome taśmy transportują odpady z urządzenia
do urządzenia, a po drodze, dzięki pracy robotów, do pojemników zbieramy kolejne
frakcje surowców wtórnych. Zaproponowana gra internetowa odtwarza ciąg
technologiczny w sposób ogólny, w rzeczywistości jest on trochę bardziej
skomplikowany.
Pierwszy z naszych robotów ma zdolność przyciągania metali Ŝelaznych, a więc identyfikuje
zdolności magnetyczne przedmiotów - uzbrojony jest w najzwyklejszy magnes. Przy
okazji warto powiedzieć kilka słów o magnesach i pokazać ich zastosowanie w
codziennym Ŝyciu.
Kolejna nasza maszyna oddziela materiały o róŜnym cięŜarze właściwym, wykorzystując przy
tym fakt, Ŝe podczas obracania przedmiotów w ogromnym sicie, na cięŜsze przedmioty
działa większa siła odśrodkowa, a więc łatwo wypychane są na zewnątrz.
W sortowni mamy teŜ do dyspozycji skaner optyczny zsynchronizowany z nadmuchem
powietrza. Skaner bada długości fal, jakie emitują wszystkie przedmioty w świetle
podczerwonym i znakomicie je rozpoznaje:, PET, Polietylen, papier, karton, Tetra-Pac
itd. Naświetlając kolejno przedmioty przesuwające się na podajniku taśmowym i –
zgodnie z tym jak został zaprogramowany - decyduje, w które przedmioty ma strzelić
powietrzem tak, aby wyrzucić je z taśmy.
3
Ostatnia technika, z którą proponujemy się zapoznać wykorzystujemy do oddzielania metali
nieŜelaznych. Mamy urządzenie do wytwarzania pola elektromagnetycznego. Kiedy
uruchomimy to pole, będziemy odpychać ściśle określone przedmioty tak, aby wpadły
do osobnego pojemnika.
Nawet tak nowoczesna sortownia jak ta na Bielanach, nie podzieli 100% odpadów
przywiezionych tu z gospodarstw domowych na konkretne przydatne do odzysku lub
recyklingu frakcje. 20% z przywiezionych odpadów trzeba będzie ustabilizować
biologicznie w kompostowni, a poźniej zawieźć na składowisko. Pozostałe 80%
materiałów zostanie ponownie wykorzystanych.
NajwaŜniejsze grupy surowców wtórnych otrzymywane w sortowni na Bielanach i
przeznaczone do recyklingu to:
Szkło
Makulatura
Karton
PET (bialy, zielony, niebieski i kolorowy)
Metale Ŝelazne i nieŜelazne
Folie białe i kolorowe
Tetra-Pak
Na rynku recyklingu i na giełdach surowców wtórnych właśnie te towary są przedmiotem
transakcji kupna-sprzedaŜy pomiędzy sortownią a pośrednikami lub bezpośrednio zakładami
recyklingu: hutami, papierniami, zakładami recyklingu tworzyw sztucznych…
Co to jest system gospodarki odpadami komunalnymi?
Wg definicji, system to sieć relacji. Mamy róŜne systemy. Organizacja systemu to
jego struktura w formie sieci, relacji między elementami oraz własności tych relacji.
4
Najprostszym przykładem jest ekosystem:
sieć wzajemnych zaleŜności pomiędzy
producentami i reducentami. Rośliny produkują poŜywienie, niektóre zwierzęta są
roślinoŜercami, inne drapieŜnikami, ale generalnie kaŜde ma specjalizację i korzysta z
dobrodziejstw przyrody w taki sposób, aby wszystko zostało wykorzystane racjonalnie i
jak najmniej marnowane. Rośliny są poŜywieniem dla gąsienic, ślimaków i gryzoni, a te
z kolei są pokarmem dla ptaków i ssaków drapieŜnych. KaŜde z tych stworzeń pełni
ściśle określone funkcje w systemie.
Podobnie jest z systemem zagospodarowania odpadów, choć jest on o wiele prostszy, a
strukturę tworzą nie organizmy Ŝywe, a podmioty gospodarcze. KaŜdy podmiot w tym
systemie spełnia inne zadania: cięŜarówki woŜą odpady: z domu do sortowni, z
sortowni do zakładu recyklingu, na składowisko itd. Recyklerzy nadają „drugie Ŝycie”
surowcom wtórnym. My, konsumenci produkujemy śmieci. DuŜo. Ponad 400 kg
rocznie na osobę.
W Polsce mamy 16 systemów regionalnych, w skład których wchodzą: firmy transportowe,
sortownie, kompostownie, zakłady przetwarzania odpadów, zakłady recyklingu,
zakłady odzysku energetycznego i wreszcie składowiska.
Trzymając w ręku jakikolwiek przedmiot, nie da się jednoznacznie stwierdzić, co się z nim
stanie po wrzuceniu go do śmietnika. Weźmy kartonik Tetra-Pac. Taki kartonik moŜna
rozdzielić na trzy frakcje materiałowe: papier, folię polietylenową i aluminium, a
następnie - papier wysłać do fabryki papieru, folię do firmy produkującej granulaty
polietylenowe, a aluminium do huty. Jest to sytuacja idealna, ale moŜliwa tylko wtedy,
gdy dysponujemy w systemie technologią „oddzielania” poszczególnych materiałów od
siebie, czyli konkretną instalacją, a takŜe znamy i współpracujemy z papiernią,
recyklerem tworzyw sztucznych i hutą aluminium. Ręcznie nie rozdzielimy kartonika
na poszczególne frakcje. Co wtedy, gdy nie mamy potrzebnych maszyn?
Mamy dwie inne moŜliwości:
5
1. Odzysk energetyczny, czyli frakcje energetyczne (torby foliowe) trafią do spalarni lub
cementowni.
2. Wyrzucimy go na pobliskie składowisko odpadów ( zgodnie z prawem powinniśmy unikać
takiego rozwiązania).
Przetwarzanie odpadów organizujemy w zaleŜności od tego, jakie mamy w zasięgu ręki
dostępne rozwiązania techniczne. Oddzielamy tzw. frakcje materiałowe: butelki PET,
metale Ŝelazne i nieŜelazne, tworzywa polietylenowe i inne tworzywa, odpady
niebezpieczne i odpady organiczne, czyli resztki z naszych kuchni. KaŜdą z tych frakcji
oddzielnie kierujemy w inne miejsce systemu, do dalszego przetwarzania.
Niestety, jak Państwo wiedzą, w Polsce nadal 90% odpadów wyrzucamy, marnotrawiąc
zawarte w nich surowce i materiały. Niniejszy projekt edukacji ekologicznej ma za
zadanie w prosty sposób przedstawić sposób, w jaki powinniśmy postępować z
odpadami i zachęcić do selektywnej zbiórki w zgodzie i poszanowaniu środowiska
naturalnego.
Podczas konkursu Mistrz Recyklingu Maks porządkuje odpady, podstawowe pojęcia dla
systemu gospodarki odpadami poznajemy czytając komiks. Natomiast pokonując grę
internetową zobaczymy i dotkniemy wirtualnie kilku technik sortowania odpadów tak, aby
móc wydzielić najwaŜniejsze surowce wtórne nadające się do recyklingu.
Mamy nadzieję, Ŝe opracowane przez nas pomoce dydaktyczne, pomogą Państwu przekazać
wiedzę na temat selektywnej zbiórki, budowy systemu gospodarki odpadami, technik
sortowania surowców w sortowniach oraz samego recyklingu.
6