ZŁOTOWO

ZŁOTOWO
Według badaczy średniowiecza nazwa tej miejscowości w przeszłości zapisywana
była jako Lotow, zapis wziął się stąd, iż pisano wtedy po łacinie i polska nazwa sprawiała
kłopoty ówczesnym urzędnikom.
W 1410 roku wśród rycerzy wziętych do niewoli w czasie wojny polsko-krzyżackiej
znalazł się też Wojciech ze Złotowa (de Lotow). Jest to jedyny zapis świadczący o tym, iż ta
miejscowość istniała w średniowieczu. Następna wzmianka pochodzi z 1508 roku, wtedy to
niejaki Maciej Przybyłko, mieszczanin z Radzanowa zapisał kościołowi w Radzanowie swój
dług u Stanisława Serwatki ze Złotowa (de Slotowo)1.
Kolejne dane pochodzą z 1531 roku, w tym czasie w Złotowie było 7 osadników
(kmieci)2. Według danych z 1578 roku obszar upraw w tej wsi wynosił tylko 2 i pół włóki3.
Złotowo należało do parafii w Radzanowie. Bliskość Radzanowa i jego dosyć
bogatych dziedziców rzutowała na historię tej wsi. Radzanowscy z Radzanowa wykupili lub
w inny sposób przejęli Złotowo i ta wieś stała się częścią dóbr radzanowskich. Jednak na
początku XVII wieku Radzanowscy wymarli bezpotomnie, a ich dobra przejęli Niszczyccy i
Narzymscy. Złotowo i pobliskie Bielawy należały do Niszczyckich. Dziedziczył tu Paweł
Niszczycki, kasztelan sierpski, znany rycerz z pod Chocimia i Smoleńska4. Następcą był jego
syn Stanisław. W końcu XVII wieku dziedzicem został Paweł Niszczycki, kasztelan sierpski i
płocki, stronnik króla Leszczyńskiego, syn Stanisława Niszczyckiego5.
Po Pawle Niszczyckim te dobra objęli dwaj jego synowie: Stanisław i Walenty.
Stanisław był kasztelanem raciąskim (od 1722 roku) i pułkownikiem wojsk królewskich. Miał
on z kolei dwóch synów Adama i Antoniego. Młodszy syn Pawła, Walenty Niszczycki miał
urząd kasztelana raciąskiego (od 1746 roku) i synów: Józefa oraz Stanisława6. Rodzina
Niszczyckich wspólnie posiadała część dóbr Radzanów, w tym również Złotowo. W wyniku
porozumień rodzinnych w końcu XVIII wieku właścicielem tych dóbr został Antoni
Niszczycki, chorąży sierpski, właśnie jego jako właściciela wymienia się w spisie ziemian z
1783 roku7.
Na przełomie XVIII i XIX wieku ród Niszczyckich upadł. Ich dobra ziemskie zostały
częściowo rozdzielone. Wydzielono wtedy dobra Złotowo wraz z Bielawami, zwane niekiedy
Złotowo-Koziczki. W tym czasie Złotowo było niewielką miejscowością, w 1827 roku było
tu zaledwie 6 domów i 96 mieszkańców. W późniejszych latach, Złotowo się rozwinęło. W
czasie uwłaszczenia w Złotowie powstało 19 gospodarstw na 39 morgach, natomiast w
Bielawach 30 gospodarstw na 593 morgach8.
W czasie powstania styczniowego dobra Złotowo-Koziczki należały do B.
Lasockiego9, potem do Geperta, który rozparcelował w 1870 roku 144 morgi gruntów
folwarcznych. W tym czasie te dobra należały do wzorcowych majątków w powiecie
mławskim10. Następnie dobra ziemskie Złotowo należały do Kwiatkowskich. W drugiej
połowie XIX wieku jako właściciela dóbr Złotowo-Koziczki wymienia się Mariana
Kwiatkowskiego, syna Franciszka Kwiatkowskiego11.
1
Słownik historyczno-geograficzny województwa w średniowieczu, zeszyt 4, warszawa 1998-2000, s.350
Tamże
Źródła Dziejowe…, s.54
4
Rodzina, Herbarz…, tom XII, s.159
2
3
5
6
7
8
9
Tamże
Rodzina, Herbarz…, tom XII, s.159
Regestr Diecezjów…, s.629i rodzina Herbarz…, tom XII, s.160
Słownik geograficzny…,tom XIV, s.645
Piotrowski M, Szreńsk miato…,s.31
10
11
Studia i materiały do dziejów ziemi Zakrzeńskiej, warszawa 1971, s.128
Boniecki A, Herbarz…, tom 13. str,302: Kwiatkowscy h. Różni
W 1985 roku Złotowo liczyło 15 domów i 179 mieszkańców. W tym czasie
miejscowy folwark Złotowo Koziczki liczył 642 morgi12.
Spis powszechny z 1921 roku informuje, że we wsi Złotowo było 13 domów i 132
mieszkańców. Istniała też osada Wola Złotowska, kolonia z 7 domami i 39 mieszkańcami
(powstała zapewne na ziemi rozparcelowanej przez Leperta). Wyróżniano też folwark
Złotowo (2 domy i 23 mieszkańców) oraz folwark Złotowo Koziczki liczący 12 domów i 80
mieszkańców. Wszystkie te miejscowości należały do gminy Mostowo13.
W okresie międzywojennym właścicielem dóbr Złotowo był Jakub Wyrzykowski,
folwark liczył 127 ha14.
12
13
14
Słownik Geograficzny…, tom XIV,s.645
Skorowiedz…,s.90
Księga Adresowana Polski…,s.207