Podstawy zarządzania

Podstawy zarządzania
Opracowała
dr Grażyna Królik
I.
Ogólne informacje o przedmiocie
Cel przedmiotu:
Zapoznanie
studentów
z
i metodycznym zarządzania
instrumentarium
pojęciowym
Ramowy program:
Zajęcia dydaktyczne (wykład) 18 godzin
Samodzielna praca studenta 12 godzin
1.Wprowadzenie do problematyki przedmiotu:
Przedmiot nauk o zarządzaniu. Wyjaśnienie pojęć podstawowych.
Cechy współczesnego zarządzania. Typy współczesnych
organizacji.
2.Rozwój kierunków i koncepcji zarządzania:
Kierunek naukowego zarządzania. Kierunek administracyjny.
Kierunek Human Relations. Szkoła matematyczna. Podejście
systemowe i sytuacyjne. Polscy klasycy myśli organizatorskiej.
3. Planowanie jako funkcja zarządzania: Istota i rodzaje
planowania. Cechy współczesnych procesów planistycznych.
Zasady planowania strategicznego. Rodzaje planów. Przeszkody
w skutecznym planowaniu.
4. Organizowanie jako funkcja zarządzania:
Treść pojęcia „organizowanie”. Struktura organizacyjna, czynniki
strukturotwórcze.
Wielowymiarowa
koncepcja
struktury
organizacyjnej. Typy struktur organizacyjnych i ich
charakterystyka.
66
5. Podstawowe zasady i narzędzia motywowania:
Motywowanie, jego istota i podstawowe składniki. Wybrane teorie
motywacji. Instrumenty motywowania. Zasady skutecznego
motywowania pracowników do pracy.
6. Miejsce i rola kontroli w procesie zarządzania:
Istota i typy kontroli. Czynniki określające stopień szczegółowości
i kontroli. Etapy procesu kontroli. Obszary kontroli. Cechy
skutecznych systemów kontroli.
7. Charakterystyka procesów podejmowania decyzji:
Istota i typy decyzji. Etapy procesu decyzyjnego. Wybrane
techniki podejmowania decyzji. Czynniki wpływające na
skuteczność decyzji kierowniczych.
8. Władza organizacyjna i przywództwo /style kierowania –
style przywództwa/:
Pojęcie, typy władzy i jej źródła. Teoretyczny model stylów
zarządzania. Siatka stylów zarządzania. Przywódca a kierownik –
różnice.
9. Konflikty organizacyjne i sposoby ich rozwiązywania:
Istota i typy konfliktów organizacyjnych. Rola konfliktów
w funkcjonowaniu organizacji. Metody kierowania konfliktem;
stymulowanie, ograniczanie i rozwiązywanie konfliktów.
10. Zarządzanie zmianami we współczesnych organizacjach.
Istota i typy zmian. Modele wprowadzania zmian. Zjawisko oporu
wobec zmian, jego źródła. Metody przezwyciężania oporów
wobec zmian.
67
11. Wybrane problemy zarządzania zasobami ludzkimi (ZZL):
Istota ZZL. Funkcje ZZL i ich charakterystyka
12. Kultura organizacyjna:
Definiowanie
kultury
organizacyjnej.
Poziomy
kultury
organizacyjnej według E. Sheina. Zalety i wady kultur
organizacyjnych. Tworzenie kultury organizacji. Kultura
organizacji a paradoks różnorodności. Różnice kulturowe w
zarządzaniu organizacjami.
Literatura:
Podstawowa:
1. Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem (część I i II), praca
zbiorowa pod red. H. Bienioka, Wydawnictwo Uczelniane
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2001.
2. J.A.F. Stoner, Ch. Wankel: Kierowanie, PWE, Warszawa 1992
i wydania następne.
3. J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbreth Jr.: Kierowanie,
PWE, Warszawa 1997 i wydania następne.
Zalecana:
1. R. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN,
Warszawa 1996 i wydania następne.
2. S.P. Robbins, D.A. Decenzo: Podstawy zarządzania, PWE,
Warszawa 2002.
Warunki zaliczenia przedmiotu
Egzamin pisemny. Pytania egzaminacyjne w postaci pytań
testowych oraz pytań opisowych.
68
II. Problematyka zajęć dydaktycznych
1. Wprowadzenie do problematyki przedmiotu
słowa klucze: organizacja, cechy organizacji, mierniki
efektywności organizacji, typy współczesnych organizacji,
kierowanie zarządzanie, funkcje kierowania.
Pytania
Wyjaśnij istotę, rodzaje i cechy organizacji.
Co to jest efekt organizacyjny?
Scharakteryzuj mierniki efektywności organizacji.
Wyjaśnij i porównaj zalety oraz wady głównych form koncentracji
i integracji organizacyjnej przedsiębiorstw.
Jak można uzasadnić rozróżnianie pojęć kierowanie i zarządzanie?
Wymień współczesne funkcje kierowania.
2. Rozwój kierunków i koncepcji zarządzania
słowa klucze kierunek naukowego zarządzania, kierunek
administracyjny, model organizacji biurokratycznej, szkoła
behawioralna, stosunki współdziałania, „efekt Hawthorne”,
synergia, teoria X i Y, badania operacyjne, szkoła ilościowa,
kierunek systemowy, kierunek sytuacyjny, polscy klasycy myśli
organizatorskiej.
Pytania
W jakim stopniu założenia F.W. Taylora są dzisiaj trafne?
Wymień zasady wydajności pracy H. Emmersona.
Omów fazy cyklu organizatorskiego.
69
Co zainspirowało japoński przemysł samochodowy do
studiowania i zastosowania rozwiązań H. Forda?
Które z zasad zarządzania H. Fayola są aktualne i dlaczego?
Wskaż pozytywne i negatywne cechy modelu organizacji
biurokratycznej
Co to jest „efekt Hawthorne”?
Co to jest teoria X i Y?
Gdzie dzisiaj możemy zaobserwować w organizacjach praktyczne
zastosowanie teorii ilościowej?
Co to jest synergia?
Jakie są główne założenia podejścia sytuacyjnego w kontekście
władzy i struktury organizacyjnej?
Omów dorobek K. Adamieckiego.
3. Podstawowe zasady i narzędzia motywowania
słowa klucze motywowanie, motywacja, motywacja do pracy,
teorie treści, teorie procesu, teorie wzmocnienia, podejście
integrujące, instrumenty motywowania, wytyczne skutecznej
motywacji.
Pytania
Co to jest istotą motywacji i dlaczego jest ważna?
Jakie czynniki wpływają na Twoją motywację?
Co składa się na kategorie potrzeb według A. Maslowa?
Jakie są główne założenia teorii hierarchii potrzeb?
Czym są czynniki motywujące i czynniki higieniczne według
teorii F. Herzberga?
Na jakich założeniach oparto teorię oczekiwań?
Jakie działania według teorii oczekiwań V. Vrooma musi podjąć
kierownik w celu motywacji pracownika?
70
Jakie są etapy motywowania pracowników według teorii
oczekiwań L. Portera i E. Lawlera?
Jakie są zasady motywowania według teorii wzmocnienia?
Wymień wytyczne skutecznej motywacji.
4. Władza organizacyjna i przywództwo
słowa klucze władza, style zarządzania, siatka kierownicza,
przywództwo, teorie cech, teorie zachowań, teorie sytuacyjne,
teoria ścieżki do celu, inteligencja emocjonalna, przywódcy
transakcyjni przywódcy transformacyjni, najmniej lubiany
współpracownik (NLW)
Pytania
Czym przywództwo różni się od kierowania?
Wymień sześć cech wyróżniających przywódców.
Omów style kierowania według koncepcji J.A.C. Browna.
Omów style kierowania według koncepcji R. Tannenbauma i W.H.
Schmidta.
Scharakteryzuj koncepcję stylów zarządzania W.J. Reddin’a.
Przedstaw podstawową teorię siatki kierowniczej. Jaki styl
przywództwa w tej siatce jest według Blake’a i Mounton
najskuteczniejszy?
Omów istotę i składniki inteligencji emocjonalnej.
Jakie są podstawowe założenia modelu Fiedlera? Co to jest
wskaźnik NLW?
Jakie zmienne według teorii ścieżki do celu umożliwiają
określenie najskuteczniejszego stylu przywództwa?
5. Konflikty organizacyjne i sposoby ich rozwiązywania
słowa klucze: konflikt, typy konfliktów organizacyjnych, źródła
konfliktów w organizacjach, pozytywne i negatywne skutki
71
konfliktów,
metody
stymulowania
konfliktów,
metody
ograniczania konfliktów, metody rozwiązywania konfliktów,
intryga, plotka, zarządzanie przez konflikt.
Pytania
Zdefiniuj pojęcie konflikt i wymień rodzaje konfliktów.
Wymień główne źródła potencjalnych konfliktów w organizacji.
Scharakteryzuj pozytywne i negatywne skutki konfliktów.
Omów metody stymulowania konfliktów.
Omów metody ograniczania konfliktów.
Omów metody rozwiązywania konfliktów.
Czym różni się plotka od intrygi?
Jakie są cele i założenia zarządzania przez konflikt?
6. Zarządzanie zmianami we współczesnych organizacjach.
słowa klucze zmiana planowa, rozmrożenie, wprowadzenie
zmiany, agent zmiany, ponowne zamrożenie, doskonalenie
organizacji (OD), opór wobec zmian.
Pytania
Co to jest zmiana planowa i dlaczego jest potrzebna?
Opisz trójetapowy proces zmian według K. Lewina.
Wyjaśnij koncepcje teorii pola sił K. Lewina.
Jakie są główne źródła oporów wobec zmian?
Jakie są metody postępowania z oporami wobec zmiany?
Opisać istotę i najczęściej stosowane techniki OD.
7. Kultura organizacyjna
słowa klucze kultura, kultura organizacji, artefakty, uznawane
wartości, podstawowe założenia, typy kultur organizacyjnych,
72
wielokulturowość,
obrotowych drzwi.
Pytania
syndrom
szklanego
pułapu,
syndrom
Jakie są główne elementy kultury organizacji?
Jaka jest zależność między efektywnością organizacji a jej kulturą?
Omów zalety i wady kultur organizacyjnych.
Co to jest wielokulturowość i skąd powstała?
Co to jest syndrom szklanego pułapu?
Co to jest syndrom obrotowych drzwi?
III. Program pracy samodzielnej
Planowanie jako funkcja zarządzania
słowa klucze planowanie, plany operacyjne, plany strategiczne,
misja, strategia, zarządzanie strategiczne
Literatura:
R. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
2000, s. 212 – 238.
Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem (część I), praca
zbiorowa pod red. H. Bienioka, Wydawnictwo Uczelniane
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2001, s. 159 –
182.
S.P. Robbins, D.A. Decenzo: Podstawy zarządzania, PWE,
Warszawa 2002, s. 129 – 128.
J.A.F. Stoner, Ch. Wankel: Kierowanie, PWE, Warszawa 1992, s.
72 – 104.
J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbreth Jr.: Kierowanie, PWE,
Warszawa 1997, s. 261 – 271.
73
Pytania
Opisz podstawowe etapy procesu planowania
Jakie są rodzaje planów?
Jakie są ramy czasowe planów?
Co to jest strategia i jakie są jej poziomy?
Wymień trzy zalety i trzy wady planowania strategicznego.
Wymień przeszkody w skutecznym planowaniu.
Organizowanie jako funkcja zarządzania
słowa klucze struktura organizacyjna, czynniki strukturotwórcze,
typy struktur organizacyjnych, schemat organizacyjny, rozpiętość
kierowania, hierarchia, podział pracy.
Literatura:
R. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
2000, s. 374 – 397.
Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem (część I), praca
zbiorowa pod red. H. Bienioka, Wydawnictwo Uczelniane
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2001, s. 186 –
214.
J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbreth Jr.: Kierowanie, PWE,
Warszawa 1997, s. 261 – 272 oraz 306 – 316.
Pytania
Wyjaśnij pojęcie struktura organizacyjna i schemat organizacyjny.
W jaki sposób rozpiętość kierowania wpływa na konfigurację
struktury organizacyjnej?
Porównaj wady i zalety struktury
– liniowej
– funkcjonalnej
74
– sztabowo – liniowej
– macierzowej
Omów wielowymiarową koncepcję struktury organizacyjnej.
Jaka jest podstawowa zasada konstrukcji struktury dywizjonalnej?
Jakie są związki między strategią a strukturą organizacyjną?
Miejsce i rola kontroli w procesie zarządzania
słowa klucze kontrola, system kontroli, kluczowe obszary
efektywności, strategiczne punkty kontroli, formy i rodzaje
kontroli, etapy procesu kontroli
Literatura:
R. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
2000, s. 654 – 682.
Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem (część I), praca
zbiorowa pod red. H. Bienioka, Wydawnictwo Uczelniane
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2001, s. 257 –
267.
J.A.F. Stoner, Ch. Wankel: Kierowanie, PWE, Warszawa 1992, s.
457 – 472.
J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbreth Jr.: Kierowanie, PWE,
Warszawa 1997, s. 537 – 557.
S.P. Robbins, D.A. Decenzo: Podstawy zarządzania, PWE,
Warszawa 2002, s. 557 – 576.
Pytania
Na czym polega znaczenie i potrzeba funkcji kontroli?
Omów podstawowe etapy procesu kontroli.
Wyjaśnij dlaczego kluczowe obszary efektywności i strategiczne
punkty kontroli są ważne przy projektowaniu systemu kontroli?
75
Jakie są cechy skutecznych systemów kontroli?
Kiedy stosuje się kontrolę bieżącą?
Dlaczego tak popularna jest kontrola po fakcie?
Charakterystyka procesów podejmowania decyzji
słowa klucze podejmowanie decyzji, decyzje programowane,
decyzje nieprogramowane, racjonalny model podejmowania
decyzji, pewność, ryzyka, niepewność
Literatura:
R. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
2000, s. 280 – 305.
J.A.F. Stoner, Ch. Wankel: Kierowanie, PWE, Warszawa 1992, s.
121 – 142.
J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbreth Jr.: Kierowanie, PWE,
Warszawa 1997, s. 238 – 254.
Pytania
Omów istotę podejmowania decyzji.
Porównaj decyzje programowane i nieprogramowane.
Scharakteryzuj podstawowe etapy racjonalnego modelu
podejmowania decyzji.
Wyjaśnij różnice między podejmowaniem decyzji w warunkach
pewności, ryzyka i niepewności.
Jakie są zalety i wady grupowego podejmowania decyzji?
Wybrane problemy zarządzania zasobami ludzkimi (ZZL)
słowa klucze proces zarządzania zasobami ludzkimi, planowanie
zasobów ludzkich, rekrutacja, dobór, wprowadzenie do pracy,
76
szkolenie pracowników, ocenianie pracowników, awansowanie i
zwalnianie pracowników, outplacement.
Literatura:
R. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
2000, s. 439 – 470.
Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem (część I), praca
zbiorowa pod red. H. Bienioka, Wydawnictwo Uczelniane
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2001, s. 271 –
315.
S.P. Robbins, D.A. Decenzo: Podstawy zarządzania, PWE,
Warszawa 2002, s. 261 – 297.
J.A.F. Stoner, Ch. Wankel: Kierowanie, PWE, Warszawa 1992, s.
277 – 302.
J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbreth Jr.: Kierowanie, PWE,
Warszawa 1997, s. 365 – 397.
Pytania
Jakie są etapy procesu zarządzania zasobami ludzkimi?
Wymień cztery aspekty planowania zasobów ludzkich.
Jakie są zalety i wady rekrutacji wewnętrznej?
Jakie są wady pogłębionych rozmów kwalifikacyjnych?
Jakie są powszechnie stosowane metody selekcji?
Jakie problemy wiążą się z awansowaniem pracowników?
Kiedy stosuje się przeniesienia w organizacjach?
Co to jest outplacement?
77