7) M. Adamczak-Retecka_Postępowanie przed Trybunałem

Monika Adamczak-Retecka
Projekt: Udział organizacji pozarządowych w postępowaniach prawnych
Pkt VII Udział organizacji pozarządowych w postępowaniu
przed Trybunałem Sprawiedliwości UE
Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości UE w ramach
tzw. skarg bezpośrednich (dr Monika Adamczak-Retecka)
Uwagi wprowadzające
Kluczowe dla omówienia zagadnienia udziału organizacji pozarządowych w
postępowaniach przed Trybunałem Sprawiedliwości UE jest przedstawienie dwóch
dokumentów: Konwencji z Aarhus z dnia 25 czerwca 1998 r. o dostępie do informacji,
udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w
sprawach dotyczących środowiska1 oraz Rozporządzenia(WE) nr 1367/2006 w sprawie
zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale
społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach
dotyczących środowiska do instytucji i organów Wspólnoty, na mocy którego przepisy
Konwencji znalazły zastosowanie do instytucji i organów Wspólnoty.
1. Konwencja z Aarhus i Rozporządzenie 1367/2006.
W preambule do Konwencji z Aarhus uznano, iż w sprawach dotyczących
środowiska ułatwiony dostęp do informacji i udział społeczeństwa w podejmowaniu
decyzji, nie tylko przyczynia się do wzrostu społecznej świadomości zagadnień ochrony
środowiska, dając społeczeństwu możliwość zgłaszania swych poglądów, ale także
poprawia jakość i wykonanie decyzji, zapewniając władzy publicznej możliwość ich
należytego uwzględnienia. Podkreślona została rola organizacji społecznych w ochronie
środowiska i działaniu na rzecz zrównoważonego rozwoju. W konsekwencji uznano za
konieczne przyznanie powyższym organizacjom skutecznych mechanizmów prawnych
dla ochrony słusznego interesu społecznego. W celu przyczynienia się do ochrony prawa
każdej osoby, z obecnego oraz przyszłych pokoleń, do życia w środowisku odpowiednim
dla jej zdrowia i pomyślności, każda ze Stron zobowiązała się zagwarantować, w
sprawach dotyczących środowiska, uprawnienia do dostępu do informacji, udziału
1 Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ z Aarhus z dnia 25 czerwca 1998 r. o dostępie do
informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach
dotyczących środowiska, Dz. U. z dnia 9 maja 2003 r.
1
społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości
zgodnie z postanowieniami Konwencji2.
Zgodnie z treścią Konwencji, „społeczeństwo” oznacza jedną lub więcej osób
fizycznych lub prawnych oraz, zgodnie z krajowym ustawodawstwem lub praktyką, ich
stowarzyszenia, organizacje lub grupy. W konwencji zastosowane zostało także pojęcie:
„zainteresowana społeczność”, dla oznaczenia części społeczeństwa, która jest lub może
być dotknięta skutkami lub ma interes w podejmowanej decyzji dotyczącej środowiska.
Organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony środowiska i spełniające
wymagania przewidziane w prawie krajowym uważa się za posiadające interes w tym
zakresie3. O prawach „zainteresowanej społeczności” jest następnie mowa w części
Konwencji poświęconej udziałowi społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących
konkretnych
przedsięwzięć.
Mianowicie,
zainteresowana
społeczność
ma
być
informowana na wczesnym etapie procedury podejmowania decyzji w sprawach
dotyczących środowiska, w sposób właściwy, terminowy i skuteczny, interalia, o:
planowanym przedsięwzięciu i treści wniosku, na podstawie którego decyzja ma być
podjęta, rodzaju możliwych rozstrzygnięć, władzy publicznej właściwej do wydania
decyzji, przewidywanej procedurze oraz fakcie, czy przedsięwzięcie podlega krajowemu
lub transgranicznemu postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko4.
Zainteresowana społeczność ma mieć także zapewniony dostęp do wymiaru
sprawiedliwości, a obowiązek ten spoczywa na stronach Konwencji. Zgodnie z jej
treścią, każda ze stron zapewnia, w ramach krajowego porządku prawnego, że
członkowie zainteresowanej społeczności mający wystarczający interes lub powołujący
się na naruszenie uprawnień, jeśli przepisy postępowania administracyjnego strony
wymagają tego jako przesłanki, mają dostęp do procedury odwoławczej przed sądem lub
innym niezależnym i bezstronnym organem powołanym z mocy ustawy, dla
kwestionowania legalności z przyczyn merytorycznych lub formalnych każdej decyzji,
działania lub zaniechania w sprawach regulowanych postanowieniami Konwencji, z
pewnymi zastrzeżeniami5. Jak trafnie zauważa A. Wilk, artykuł dotyczący dostępu do
2 Art. 1 Konwencji z Aarhus.
3 Art. 2 pkt. 4 i 5 Konwencji z Aarhus.
4 Art. 6 pkt. 2, 5 i 6 Konwencji z Aarhus.
5 Art. 9 pkt. 2 Konwencji z Aarhus.
2
wymiaru sprawiedliwości dotyczy ogólnie rzecz biorąc dwóch sytuacji. Z jednej strony
gwarantuje możliwość poszukiwania ochrony w przypadku naruszenia przez władze
uprawnień społeczeństwa związanych z dostępem do informacji oraz udziałem w
podejmowaniu decyzji, z drugiej strony zaś przewiduje możliwość występowania do sądu
z roszczeniami w interesie publicznym tzn. np. występowania do sądu z roszczeniem
przeciw zakładom niestosującym się do krajowych przepisów ochrony środowiska6.
W literaturze przedmiotu podkreśla się, iż Konwencja z Aarhus nie jest typową
konwencją z dziedziny ochrony środowiska. Nacisk został w niej położony nie tyle na
samą ochronę środowiska, co na konieczność poszanowania prawa człowieka do
czystego środowiska.7Jako ogólną zasadę przyjęto, iż prawa gwarantowane w ramach
trzech filarów Konwencji z Aarhus, a mianowicie dostępu do informacji, udziału
społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości w
sprawach dotyczących środowiska przysługują bez dyskryminacji ze względu na
obywatelstwo, narodowość lub miejsce zamieszkania.
Wspólnota zatwierdziła Konwencję z Aarhus w dniu 17 lutego 2005 r.8 Dla
osiągnięcia jej celów na szczeblu unijnym przyjęto szereg aktów prawnych, m.in. Szósty
wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego 9, dyrektywę
2003/4/WE gwarantująca prawo dostępu do informacji o środowisku, które znajdują się
w posiadaniu organów władzy publicznej; rozporządzenie (WE) nr 166/2006
ustanawiające Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń, rozporządzenie
(WE) nr 1367/2006 zapewniające społeczeństwu dostęp do informacji dotyczących
środowiska, otrzymanych lub udzielonych przez instytucje lub organy Unii Europejskiej i
znajdujących się w ich posiadaniu oraz dyrektywę 2007/2/WE „INSPIRE”, przewidująca
utworzenie ogólnodostępnego systemu informacji przestrzennej, który będzie wspomagał
6 A. Wilk, Konwencja z Aarhus oraz Rozporządzenie (WE) nr 1367/2006 w sprawie zastosowania
postanowień Konwencji z Aarhus, Naczelny Sąd Administracyjny, Warszawa, 15 czerwca 2007 r.,
www.nsa.gov.pl/index.php/pol/content/download/.../aarhus.doc.
7J. Jendrośka, Konwencja z Aarhus – geneza, status i kierunki rozwoju, Wrocław 2002, s. 4.
8 Decyzja Rady 2005/370/WE (Dz.U. L 124 z 17 maja 2005, s. 1).
9 Decyzja nr 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. ustanawiająca szósty
wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego (Dz.U. L 242 z 10 września 2002, s. 1).
3
działania instytucji UE oraz państw członkowskich mogące mieć bezpośredni wpływ na
środowisko10.
Uzgodniono, iż powinny zostać przyjęte także przepisy dotyczące stosowania
wymogów Konwencji do instytucji i organów Wspólnoty. Za właściwe uznano
uwzględnienie trzech filarów Konwencji w jednym akcie prawnym oraz ustanowienie
wspólnych przepisów dotyczących celów i definicji. W rezultacie przyjęte zostało
Rozporządzenie (WE) nr 1367/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września
2006 r. w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do
informacji,
udziale
sprawiedliwości
społeczeństwa
w sprawach
w podejmowaniu
dotyczących
decyzji
środowiska
do
rozróżnienia
na
oraz
dostępie
instytucji
do
i organów
Wspólnoty11.
Rozporządzenie
nie
wprowadza
„społeczeństwo”
i
„zainteresowaną społeczność”, natomiast już w preambule zwraca uwagę na rolę
organizacji pozarządowych działających w dziedzinie ochrony środowiska, przyznając im
prawo do żądania wszczęcia wewnętrznej procedury odwoławczej na poziomie Unii w
odniesieniu do przyjętych aktów lub zaniechań w zakresie prawa ochrony środowiska
przez instytucję lub organ Unii, w celu ponownego rozważenia takiego aktu lub
zaniechania przez taką instytucję lub organ Unii.12 Organizacje te muszą spełniać
określone kryteria mające w szczególności na celu zagwarantowanie, aby były one
organizacjami
niezależnymi,
które
wypełniają
ciążący
na
nich
obowiązek
sprawozdawczości i które wykazały, że ich podstawowym celem jest promowanie
ochrony środowiska.
Z punktu widzenia podjętych rozważań, najistotniejszy wydaje się art. 12
Rozporządzenia dotyczący postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości. Zgodnie z
jego treścią w przypadku, gdy wcześniejsze wnioski o wszczęcie wewnętrznej procedury
odwoławczej były nieskuteczne, zainteresowana organizacja pozarządowa powinna mieć
10
http://www.ekoportal.gov.pl/opencms/opencms/ekoportal/prawo_dokumenty_strategiczne/PolitykaOchrony
SrodowiskaUE/InformacjeDotSrodowiska.html.
11 Dz. Urz. U.E. L 264 z 25 września 2006 r., s. 0013–0019. Rozporządzenie stosuje się od dnia 28
czerwca 2007 r.
12 Preambuła i art. 10 Rozporządzenia 1367/2006.
4
możliwość wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości zgodnie z odpowiednimi
postanowieniami Traktatu13.
W nawiązaniu do wcześniejszej uwagi, iż Konwencja z Aarhus ma na celu przede
wszystkim ochronę prawa człowieka do naturalnego, czystego środowiska, należy
podkreślić, iż omawiane rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z
zasadami uznanymi na mocy art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej i ustanowionymi w
Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej14. Konwencja z Aarhus została podpisana
przez Wspólnotę Europejską i następnie zatwierdzona decyzją Rady. W konsekwencji
instytucje są związane tą konwencją, która ma pierwszeństwo przed aktami wtórnego
prawa wspólnotowego. Wynika z tego, że ważność rozporządzenia nr 1367/2006 może
być naruszona z powodu jego niezgodności z konwencją z Aarhus.
2. Organizacje pozarządowe przed Trybunałem Sprawiedliwości – przykładowe sprawy
Większość spraw wnoszonych obecnie przez organizacje pozarządowe do
Trybunału Sprawiedliwości UE w dziedzinie ochrony środowiska to skargi o
stwierdzenie nieważności aktów wydanych przez instytucje unijne (najczęściej wnioski
dotyczą podważenia legalności decyzji Komisji). Zgodnie z treścią Traktatu 15, Sąd
rozpoznaje skargi na nieważność wnoszone przez osoby fizyczne lub prawne na akty,
których dana osoba jest adresatem lub które dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie
oraz na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają środków
wykonawczych. Ponadto, akty tworzące organy i jednostki organizacyjne Unii mogą
przewidywać wymogi i warunki szczególne dotyczące skarg wniesionych przez osoby
fizyczne lub prawne na akty tych organów lub jednostek organizacyjnych zmierzające do
wywarcia skutków prawnych wobec tych osób.
Należy podkreślić, iż jednostki nie mają możliwości bezpośredniego wystąpienia
przeciwko państwu członkowskiemu ze skargą na niewywiązywanie się przez to państwo
ze zobowiązań traktatowych a legitymacja czynna w tym zakresie przysługuje jedynie
Komisji i pozostałym państwom członkowskim16. Jednostki mogą jednakże zawiadomić
Komisję o fakcie naruszania przez państwo prawa unijnego za pośrednictwem
13 Preambuła i art. 12 Rozporządzenia 1367/2006.
14 Preambuła pkt 22 Rozporządzenia 1367/2006.
15 Art. 256 i 263 TFUE.
16 Art. 258 i 259 TFUE.
5
opublikowanego przez Komisję formularza skargi. Na podstawie takiego zawiadomienia
Komisja może podjąć decyzję o wszczęciu postępowania.17 Jest to mechanizm
umożliwiający organizacjom pozarządowym wywieranie pośredniego wpływu na poziom
implementacji prawa unijnego w państwach członkowskich a tym samym podnoszący
efektywność tego prawa18.
Jedną z pierwszych spraw, w których skarżący powołali się na postanowienia
Konwencji z Aarhus była sprawa WWF European Policy Programme v. Radzie UE19. W
tej sprawie strona skarżąca powoływała się na wynikające z Konwencji z Aarhus prawo
dostępu do dokumentów i zarzucała Radzie niedostateczne uzasadnienie zaskarżonej
decyzji20. Przedmiotem wykładni był w tej sprawie art. 2 rozporządzenia ( WE) nr
1049/2001 w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego,
Rady i Komisji, określający zasady, przesłanki i ograniczenia prawa dostępu do
dokumentów tych instytucji21. Zdaniem skarżącego prawo dostępu do dokumentów
należy rozumieć jako prawo dostępu do informacji, co jest szczególnie istotne w
dziedzinie ochrony środowiska.
Zdaniem Sądu, jeśli chodzi o zarzucane niedostateczne uzasadnienie zaskarżonej
decyzji, należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, ciążący na
instytucji obowiązek uzasadnienia decyzji odmawiającej udzielenia dostępu do
dokumentu służy zapewnieniu zainteresowanemu wskazówek wystarczających do oceny
zasadności decyzji lub ewentualnie istnienia uchybienia pozwalającego zakwestionować
jej ważność, a sądowi wspólnotowemu zapewnia możliwość przeprowadzenia kontroli
zgodności z prawem tej decyzji. Zakres tego obowiązku zależny jest od charakteru
17 Na temat tzw. spraw środowiskowych przed Trybunałem Sprawiedliwości zob. T. Koncewicz w: Z.
Brodecki, T. Koncewicz, P. Kupczyk, M. Pchałek, Ochrona przyrody przed Europejskim Trybunałem
Sprawiedliwości. Komentarz, OTOP, Marki 2010, s. 20.
18 Zob. P. Bombay, The Role of NGO’s in Shaping Community Positions in International Environmental
Fora, RECIEL 2010, 10(2), s. 164.
19 Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 25 kwietnia 2007 r. w sprawie T264/04 WWF European Policy
Programme v. Radzie Unii Europejskiej, www.curia.eu.int.
20 Wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji Rady z dnia 30 kwietnia 2004 r. odmawiającej udzielenia
skarżącemu dostępu do określonych dokumentów dotyczących posiedzenia komitetu Rady zwanego
„komitetem art. 133” z dnia 19 grudnia 2003 r.
21 Rozporządzenia ( WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie
publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (Dz. U. L 145, s. 43).
6
rozpatrywanego aktu i okoliczności, w jakich został wydany.22 Sąd odrzucił argumentację
pozwanego opartą o Konwencję z Aarhus, gdyż w chwili przyjęcia zaskarżonej decyzji
nie obowiązywały ani konwencja z Aarhus, ani rozporządzenie w sprawie zastosowania
jej postanowień. Ponadto ustanowione w niej pojęcie informacji dotyczącej środowiska
nie obejmuje obrad komitetu ze względu na ich ustny charakter, a żaden z tych dwóch
aktów prawnych nie nakłada na komitet obowiązku sporządzania protokołów jego
posiedzeń23. Sąd zwrócił także uwagę, iż z orzecznictwa wynika, że pojęcia dokumentu i
informacji powinny zostać rozróżnione. Prawo publicznego dostępu do dokumentu
instytucji dotyczy wyłącznie dokumentów, a nie informacji rozumianych w sposób
bardziej ogólny i nie nakłada na instytucje obowiązku udzielenia odpowiedzi na każdy
wniosek jednostki o przekazanie jej informacji24.
Kolejne dwie sprawy warte przywołania w kontekście podjętych rozważań to:
sprawa T396/09 VerenigingMilieudefensie i Stichting Stop Luchtverontreiniging Utrecht
v. Komisji Europejskiej25 oraz sprawa T338/08 StichtingNatuur en Milieu i Pesticide
Action Network Europe v. Komisji Europejskiej26. W pierwszej z nich skarżącymi są
stowarzyszenie prawa niderlandzkiego, mające za cel ochronę środowiska i poprawę
jakości powietrza w Niderlandach, i fundacja prawa niderlandzkiego, która poświęca się
walce z zanieczyszczeniem powietrza w regionie Utrechtu. Organizacje te wystąpiły z
żądaniem stwierdzenia nieważności decyzji Komisji odrzucającej jako niedopuszczalny
ich wniosek o wszczęcie przez Komisję wewnętrznej procedury odwoławczej27
dotyczącej jej decyzji przyznającej Królestwu Niderlandów czasowe odstępstwo od
obowiązków przewidzianych w dyrektywie w sprawie jakości powietrza i czystszego
22 Pkt 36 orzeczenia. Zob. wyrok Sądu z dnia 17 marca 2005 r. w sprawie T-187/03 Scippacercola v.
Komisji, Zb. Orz. s. II-1029, pkt 66 i powołane tam orzecznictwo.
23 Pkt. 72 orzeczenia.
24 Pkt. 76 orzeczenia. Zob. analogicznie postanowienie Sądu z dnia 27 października 1999 r. w sprawie T106/99 Meyer v. Komisji, Rec. s. II-3273, pkt 35 i 36.
25 Sprawa T396/09 VerenigingMilieudefensie i Stichting Stop Luchtverontreiniging Utrecht v. Komisji
Europejskiej, www.curia.eu.
26 Sprawa T338/08 StichtingNatuur en Milieu i Pesticide Action Network Europe v. Komisji Europejskiej,
www.curia.eu.Na marginesie można zauważyć, iż w sprawach tych orzekała sędzia Wiszniewska-Białecka,
a w sprawie T-338/08 interwenientem po stronie Komisji była Rzeczpospolita Polska.
27 Skarżące wniosły do Komisji o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej dotyczącej powyższej
decyzji na podstawie art. 10 ust. 1 rozporządzenia 1367/2006. Komisja odrzuciła wniosek, uznając, iż
kwestionowana decyzja nie jest środkiem o charakterze indywidualnym.
7
powietrza dla Europy28. Na poparcie żądania stwierdzenia nieważności skarżące
podnoszą dwa zarzuty. Tytułem zarzutu głównego skarżące twierdzą, że Komisja
niesłusznie uznała ich wniosek o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej za
niedopuszczalny z tego względu, że dotyczył on środka o charakterze generalnym.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 1367/2006 organizacja pozarządowa,
która złożyła wniosek o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej zgodnie
z art. 10, może wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości zgodnie z właściwymi
postanowieniami traktatu, a więc zgodnie z art. 230 WE (obecnie art. 263 TFUE).
Zdaniem Sądu, niezależnie od charakteru środka, który stanowił przedmiot wewnętrznej
procedury odwoławczej przewidzianej w art. 10 rozporządzenia nr 1367/2006, przesłanki
dopuszczalności określone w Traktacie muszą być w każdym wypadku spełnione
w przypadku skargi do sądów unijnych29. Poza tym przesłanki określone Traktacie,
a w szczególności przesłanka, zgodnie z którą zaskarżony akt musi dotyczyć skarżącego
indywidualnie i bezpośrednio, mają zastosowanie również do środków o charakterze
indywidualnym,
których
adresatem
nie
jest
skarżący.
Środek
o charakterze
indywidualnym nie musi więc koniecznie dotyczyć bezpośrednio i indywidualnie
organizacji pozarządowej, która spełnia przesłanki określone w art. 11 rozporządzenia
nr 1367/2006. Wbrew temu, co twierdzą Parlament i Rada, ograniczenie pojęcia
„działań” jedynie do aktów o charakterze indywidualnym nie pozwala zagwarantować
spełnienia przesłanki, zgodnie z którą zaskarżony akt musi dotyczyć skarżącego
bezpośrednio i indywidualnie30. W konsekwencji Sąd stwierdził nieważność decyzji
Komisji C(2009) 6121 z dnia 28 lipca 2009 r.
W drugiej z przywołanych spraw, T338/08 StichtingNatuur en Milieu, mającej za
przedmiot żądanie stwierdzenia nieważności decyzji Komisji odrzucających jako
niedopuszczalne wnioski o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej dotyczącej
rozporządzenia Komisji, skarżącymi są dwie fundacje prawa niderlandzkiego, mające za
28 W 2008 r. Królestwo Niderlandów powiadomiło Komisję o odroczeniu terminu wyznaczonego dla
osiągnięcia rocznej wartości dopuszczalnej określonej dla dwutlenku azotu w dziewięciu strefach
i o wyłączeniu z obowiązku stosowania dopuszczalnych wartości dziennych i rocznych określonych dla
pyłu przechodzącego przez otwór sortujący przy 50-procentowej granicy sprawności dla średnicy
aerodynamicznej do 10 μm (zwanego dalej „PM10”). Komisja w decyzji z 2009 r. zatwierdziła wyłączenie.
29 Pkt 72 orzeczenia.
30 Pkt 73 orzeczenia.
8
cel ochronę środowiska oraz walkę ze stosowaniem pestycydów chemicznych31.
Podniesione zostały dwa zarzuty. W ramach zarzutu pierwszego skarżące utrzymują, że
Komisja niesłusznie uznała za niedopuszczalne ich wnioski o wszczęcie wewnętrznej
procedury odwoławczej. W ramach zarzutu drugiego skarżące podnoszą, że art. 10 ust. 1
rozporządzenia nr 1367/2006, ograniczając pojęcie „działań” w rozumieniu art. 9 ust. 3
konwencji z Aarhus jedynie do „środków o charakterze indywidualnym”, jest sprzeczny
z tym postanowieniem konwencji. Z kolei zdaniem Komisji, art. 9 ust. 3 konwencji
z Aarhus nie ma zastosowania w niniejszej sprawie ze względu na to, że przyjmując
rozporządzenie nr 149/2008, Komisja działała jako władza ustawodawcza32.
Rozpatrujący skargę Sąd uznał, iż w niniejszym przypadku Komisja, przyjmując
rozporządzenie nr 149/2008, nie działała jako władza ustawodawcza. Biorąc pod uwagę
przepisy, na podstawie których przyjęte zostało to rozporządzenie, działała ona
w wykonaniu swych uprawnień wykonawczych33. Jeżeli chodzi natomiast o drugi zarzut
skarżących, to pojęcie „działań” zawarte w art. 9 ust. 3 konwencji z Aarhus nie jest
zdefiniowane w tej konwencji, a zatem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, wykładni
traktatu międzynarodowego należy dokonywać zgodnie z jego brzmieniem i w świetle
jego celów. Celem przyjęcia konwencji z Aarhus było „przyczynienia się do ochrony
prawa każdej osoby, z obecnego oraz przyszłych pokoleń, do życia w środowisku
odpowiednim dla jej zdrowia i pomyślności, każda ze stron zagwarantuje, w sprawach
dotyczących środowiska, uprawnienia do dostępu do informacji, udziału społeczeństwa
w podejmowaniu decyzji oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości”. Sąd uznał, że
wewnętrzna procedura odwoławcza, która dotyczyłaby jedynie środków o charakterze
indywidualnym, miałaby zakres bardzo ograniczony, gdyż akty przyjmowane
w sprawach dotyczących środowiska są najczęściej aktami o charakterze generalnym.
Mając na uwadze cele i przedmiot konwencji z Aarhus, takie ograniczenie nie jest
uzasadnione. W związku z powyższym art. 9 ust. 3 konwencji z Aarhus nie można
31 Pismem, które wpłynęło do sekretariatu Sądu w dniu 7 stycznia 2009 r., Rzeczpospolita Polska wniosła
o dopuszczenie do niniejszego postępowania w charakterze interwenienta popierającego żądania Komisji.
Wniosek ten został uwzględniony postanowieniem prezesa pierwszej izby Sądu z dnia 19 lutego 2009 r.
Rzeczpospolita Polska złożyła uwagi interwenienta w dniu 3 kwietnia 2009 r.
32 Artykuł 9 ust. 3 konwencji z Aarhus odnosi się bowiem do działań władz publicznych, a z art. 2 ust. 2
konwencji z Aarhus wynika, że pojęcie władzy publicznej, o którym mowa w art. 9 ust. 3 tej konwencji, nie
obejmuje organów lub instytucji w zakresie, w jakim działają jako władza sądownicza lub ustawodawcza.
33 Pkt 65 orzeczenia.
9
interpretować
jako
odnoszącego
się
wyłącznie
do
środków
o
charakterze
indywidualnym34.
Rozpatrujący skargę Sąd odwołał się także do treści Traktatu i wymienionych w
obecnym art. 263 TFUE (dawny art. 230 TWE) przesłanek nieważności. Zdaniem Sądu,
przesłanki określone w art. 230 WE, a w szczególności przesłanka, zgodnie z którą
zaskarżony akt musi dotyczyć skarżącego indywidualnie i bezpośrednio, mają
zastosowanie również do środków o charakterze indywidualnym, których adresatem nie
jest skarżący. Środek o charakterze indywidualnym nie musi więc koniecznie dotyczyć
bezpośrednio i indywidualnie organizacji pozarządowej, która spełnia przesłanki
określone w art. 11 rozporządzenia nr 1367/200635. Sąd stwierdził nieważność decyzji
Komisji
odrzucających
jako
niedopuszczalne
wnioski
skarżących
o wszczęcie
wewnętrznej procedury odwoławczej dotyczącej rozporządzenia Komisji.
Abstract
The article presents two documents essential for discussing the issue of the
participation of non-governmental ogranisations in the proceedings before the Court of
Justice of the European Union, namely: The Aarhus Convention on Access to
Information, Public Participation and Access to Justice in Environmental Matters and the
Regulation 1367/2006 on the application of its provisions.
The majority of cases brought by the NGO’s before the Court of Justice in the
area of environmental protection are the actions for annulment against the EU
institutions. The General Court sees the actions of any natural or legal person against an
act addressed to that person or which is of direct and individual concern to them, and
against a regulatory act which is of direct concern to them, and against a regulatory act
which is of direct concern to them and does not entail implementing measures. The case
study in this article presents cases in which te applicants relied upon the Aarhus
convention.
34 Pkt 76 i 79 orzeczenia.
35 Pkt 81 orzeczenia.
10