Kształcenie oparte na efektach i ramy kwalifikacji w aspekcie

Kształcenie oparte na efektach i ramy kwalifikacji w aspekcie

Kształcenie oparte na efektach
i ramy kwalifikacji
w aspekcie międzynarodowej wymiany
studenckiej
Tomasz Saryusz-Wolski
Centrum Kształcenia Międzynarodowego - IFE
Politechnika Łódzka
Ekspert Boloński
[email protected]
Plan prezentacji
• Proces Boloński widziany przez pryzmat
strategii uczenia się przez całe życie
• „Bolońskie” i „Europejskie” Ramy
Kwalifikacji
• Wprowadzenie Ram Kwalifikacji a
mobilność studencka
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
2
Jak
• Punkty ECTS
postrzegany jest
Proces Boloński ?
(błędnie)
– nikomu niepotrzebne
– często traktowane jako technokratyczna przeszkoda
wymagana przez biurokratyczny system
• Przymusowy podział studiów na dwa stopnie
– Jest to niszczenie „dobrych” studiów jednolitych
– Wyłaczenie kierunku z podziału na dwa stopnie traktowane
jest jako sukces środowiska
• Dostosowanie naszego systemu szkolnictwa
do systemu „zachodniego” w ramach
integracji z UE
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
3
Na czym polega Proces Boloński?
(inaczej)
• Proces Boloński to dostosowanie europejskiego
szkolnictwa wyższego do aktualnych potrzeb
społeczeństwa europejskiego (przy wykorzystaniu bogactwa i
różnorodności doświadczeń poszczególnych krajów):
– Przejście od systemu „zorientowanego na nauczyciela” do
systemu „zorientowanego na studenta”
– Przejście od „systemu nauczania” do „sytemu uczenia się”
– Przygotowanie, włączenie uczelni do „uczenia sie przez całe
życie”
– Przejście od „wiedzy” do „kompetencji” rozumianych jako
efekty uczenia się
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
4
Przejście od systemu
„zorientowanego na nauczyciela”
do systemu „zorientowanego na studenta”
• Programy studiów odzwierciedlają bardziej
potrzeby studenta (uczącego się) a mniej
nauczyciela, uczelni
• Organizacja procesu dydaktycznego jest
dostosowana przede wszystkim do potrzeb
studenta
• Uczelnia jest miejscem „uczenia się studenta”
a nie „nauczania przez nauczyciela”
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
5
Przejście od „systemu nauczania” do
„sytemu uczenia się”
• Nauczyciel akademicki nie naucza według
zdefiniowanych treści programowych a student ma
obowiązek zdobyć „nauczaną wiedzę”
• Student, (uczący się) ma do osiągnięcia zdefiniowane
efekty kształcenia, a kadra akademicka pomaga
uczącym się osiągnąć te kompetencje - efekty
uczenia się
• Uczelnia jest miejscem uczenia się, a nie nauczania –
sale, wyposażenie
Programy studiów i przedmiotów definiowane są przez
„efekty uczenia się” a nie „treści programowe”
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
6
Główne narzędzia służące do wprowadzenia
systemu opartego na efektach uczenia się
• System ECTS
– Punkty ECTS przypisane są efektom
uczenia się
• Ramy Kwalifikacji
– Budowa programów studiów w oparciu o
Ramy Kwalifikacji i efekty uczenia się
– Akredytacja na podstawie efektów
kształcenia
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
7
Kwalifikacja jako zbiór
efektów uczenia się
• Kwalifikacja nadana „uczącemu się” może być
traktowana jako zbiór efektów uczenia się
• Efekty uczenia się muszą podlegać potwierdzeniu
(walidacji – validation)
• Po zbadaniu zgodności efektów uczenia się
z obowiązującymi standardami wydawane jest
potwierdzenie odpowiedniej kwalifikacji –
dyplom/świadectwo
• Kwalifikacja może być uzyskana na drodze
– kształcenia formalnego
– kształcenia poza-formalnego
– Uczenia się nieformalnego
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
8
Kwalifikacja
• „Kwalifikacja „ oznacza formalny wynik procesu oceny i
walidacji uzyskany w sytuacji w której właściwy organ
stwierdza, że dana osoba osiągnęła efekty uczenia się
zgodne z określonymi standardami
Definicja przyjęta przez Parlament Europejski w ramach zalecenia w sprawie
wprowadzenia Europejskich Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie
(kwiecień 2008)
• Kwalifikacja (qualification) – dyplom, świadectwo,
certyfikat lub inny dokument, wydany przez uprawnioną
instytucję, stwierdzający że dana osoba osiągnęła efekty
uczenia się zgodne z odpowiednimi wymaganiami.
Definicja przyjęta uchwałą nr 7/VII/10 Komitetu Sterującego do spraw
Krajowych Ram Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie w dniu 29 lipca 2010
r.
http://www.nauka.gov.pl/finansowanie/fundusze-europejskie/program-operacyjnykapital-ludzki/krajowe-ramy-kwalifikacji/zestawienie-definicji-krk/
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
9
Efekty uczenia się a Efekty kształcenia
• Efekty uczenia się (learning outcomes) – to, co
osoba ucząca się wie, rozumie i potrafi wykonać w
wyniku uczenia się, ujęte w kategoriach wiedzy,
umiejętności oraz kompetencji personalnych i
społecznych.
• Efekty kształcenia – to, co osoba uczestnicząca
w procesie kształcenia prowadzonym przez
instytucję edukacyjną lub szkoleniową wie, rozumie
i potrafi wykonać po jego zakończeniu, ujęte w
kategoriach wiedzy, umiejętności oraz kompetencji
personalnych i społecznych.
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
10
„Bolońskie” Ramy
Kwalifikacji
http://www.nauka.gov.pl/fileadmin/user_upload/18/18/18188/bergen2.pdf
• Ramy Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa
Wyższego (RK dla EOSW) - Qualification Framework for European
Higher Education Area (QF for EHEA)
– Przygotowane zostały w ramach Procesu Bolońskiego
– Przyjęte zostały razem z Komunikatem Ministrów z Bergen w roku
2005
– Wyznaczają trzy podstawowe poziomy kształcenia na poziomie
wyższym – trzy stopnie studiów
– Opisują każdy poziom za pomocą deskryptorów w trzech
kategoriach:
• Wiedzy i jej rozumienia
• Umiejętności
• Postaw
– Jesteśmy zobowiązani do przyjęcia i „samo-potwierdzenia”
Krajowych Ram Kwalifikacji do roku 2012 (pierwotnie do 2010)
Łódź, 5.11.2010
11
Europejskie Ramy Kwalifikacji
• Europejskie Ramy Kwalifikacji dla uczenia się przez
całe życie - European Qualifications Framework for lifelong
learning -„EQF”
– rok 2008 – rekomendacja Parlamentu Europejskiego
– rok 2010 – termin odniesienia kwalifikacji danego kraju
do Ram Europejskich
– wyznaczono 8 poziomów kwalifikacji - na podstawie
następujących atrybutów:
• poziomu wiedzy (knowledge)
• umiejętności (skills)
• innych kompetencji (competence)
Łódź, 5.11.2010
12
Różnice pomiędzy Ramami
„Bolońskimi” i „Europejskimi”
• „Bolońskie” to tylko szkolnictwo wyższe
– Wprowadziły unifikację stopni studiów, a następnie opisano
je za pomocą deskryptorów
• „Europejskie” – wszystkie poziomy w tym szkolnictwo
wyższe
– Nie ma potrzeby unifikacji poziomów kształcenia, należy je
jedynie opisać za pomocą deskryptorów i odnieść do Ram
Europejskich.
• Inne deskryptory poziomów – trochę inny opis
• Po okresie „niepewności” dziś jest jasne, że Ramy
Europejskie pełnia funkcje nadrzędną, a w Polsce
będziemy mieli jedne „Polskie Ramy Kwalifikacji”
Łódź, 5.11.2010
13
Szkolnictwo wyższe
„Bolońskie”
Ramy Kwalifikacji
(Europejski obszar
szkolnictwa wyższego)
3
8
2
7
1
6
Europejskie Ramy
Kwalifikacji dla
uczenia się przez
całe życie
5
4
3
2
1
Polskie Ramy Kwalifikacji
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
14
Europejskie Ramy Kwalifikacji – poziomy 6 do 8
(Inne)
Kompetencje
Umiejętności
Wiedza
ERK
Poziom 6
Poziom 7
Poziom 8
Zaawansowana wiedza w danej
dziedzinie pracy i nauki
obejmująca krytyczne rozumienie
jej teorii i zasad.
Wysoce wyspecjalizowana wiedza, której część
stanowi najnowsza wiedza w danej dziedzinie
pracy lub nauki, będąca podstawą oryginalnego
myślenia lub badań. Krytyczna świadomość
zagadnień w zakresie wiedzy w danej
dziedzinie oraz na styku różnych dziedzin
Wiedza na najbardziej
zaawansowanym poziomie w danej
dziedzinie pracy lub nauki oraz na
styku różnych dziedzin
Zaawansowane umiejętności
wykazywania się biegłością i
innowacyjnością potrzebną do
rozwiązywania złożonych i
nieprzewidywalnych problemów w
specjalistycznej dziedzinie pracy
lub nauki.
Specjalistyczne umiejętności rozwiązywania
problemów potrzebne do badań lub działalności
innowacyjnej w celu tworzenia nowej wiedzy i
procedur oraz integrowania wiedzy z różnych
dziedzin
Najbardziej zaawansowane i
wyspecjalizowane umiejętności i
techniki w tym synteza i ocena,
potrzebne do rozwiązywania
krytycznych problemów badaniach
lub działalności innowacyjnej oraz do
poszerzania i ponownego określania
istniejącej wiedzy lub praktyki
zawodowej
Zarządzanie złożonymi
technicznymi lub zawodowymi
działaniami lub projektami,
ponoszenie odpowiedzialności za
podejmowane decyzje w
nieprzewidywalnych kontekstach
związanych z pracą lub nauką,
ponoszenie odpowiedzialności za
zarządzanie rozwojem
zawodowym jednostek i grup.
Zarządzanie i przekształcanie kontekstów
związanych z pracą lub nauką, które są
złożone, nieprzewidywalne i wymagają nowych
podejść strategicznych. Ponoszenie
odpowiedzialności za przyczynianie się do
rozwoju wiedzy i praktyki zawodowej lub za
dokonywanie przeglądów strategicznych
wyników zespołów.
Wykazywanie się znaczącym
autorytetem, innowacyjnością,
autonomią, etyką naukową i
zawodową oraz trwałym
zaangażowaniem w rozwój nowych
idei i procesów w najważniejszych
kontekstach pracy zawodowej lub
nauki, w tym badań.
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
15
Polskie Krajowe Ramy
Kwalifikacji
• Krajowe Ramy Kwalifikacji (national qualifications
framework) –
– opis wzajemnych relacji między kwalifikacjami, integrujący
różne krajowe podsystemy kwalifikacji, służący większej
przejrzystości, dostępności i jakości kwalifikacji.
– zawiera on opis hierarchii poziomów kwalifikacji – każda
kwalifikacja jest umieszczona na jednym z tych poziomów.
– każdemu z tych poziomów przyporządkowany jest
odpowiadający mu poziom w Europejskich Ramach
Kwalifikacji.
• Krajowe Ramy Kwalifikacji to nie to samo co Europejskie
tylko że na poziomie kraju – inna funkcja, inna budowa
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
16
Poziomy Kwalifikacji PRK
propozycja Komitetu Sterującego ds. KRK
Poziom ERK
Poziom PRK
Przykładowe kwalifikacje odpowiadające
poziomom PRK
8
8
Dyplom doktora
7
7
Dyplom magistra
6
6
Dyplom licencjata/inżyniera
5
5
trwa dyskusja – np. dylom mistrzowski, dyplom kolegium
nauczycielskiego, niektóre certyfikaty zawodowe]
4
4
Świadectwo ukończenia szkoły średniej
3
3
Świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej
2
2
Świadectwo ukończenia gimnazjum
1
1
Świadectwo ukończenia szkoły podstawowej
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
17
PRK – jako rama „nie następcza”
(non-consecutive)
Poziom 8
Poziom 7
Poziom 6
Poziom 5
Poziom 4
Poziom 3
Poziom 2
Poziom 1
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
18
Czemu służą Krajowe Ramy Kwalifikacji ?
I. Odniesieniu kwalifikacji danego kraju do Ram
Europejskich
– od roku 2012 na każdym świadectwie, dyplomie
powinien być umieszczany poziom Ram Europejskich i
Krajowych
II. Przemianom w systemie kształcenia,
a w szczególności jego dostosowaniu do
potrzeby „uczenia się przez całe życie”
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
19
Odniesienie kwalifikacji kraju A do Kwalifikacji Kraju B
(„przeliczenie” kwalifikacji, „znalezienie odpowiednika”)
Ramy
Kraj A
Kwalifikacja „α”
Łódź, 5.11.2010
Europejskie
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Bolońskie
8
7
6
3
2
1
5
4
3
2
1
Tomasz Saryusz-Wolski
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Kraj B
Kwalifikacja „β”
20
Czemu służą Krajowe Ramy Kwalifikacji ?
I. Odniesieniu kwalifikacji danego kraju do Ram
Europejskich
– od roku 2012 na każdym świadectwie, dyplomie
powinien być umieszczany poziom Ram Europejskich i
Krajowych
II. Przemianom w systemie kształcenia,
a w szczególności jego dostosowaniu do
potrzeby „uczenia się przez całe życie”
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
21
System uczenia się przez całe życie
• Liczą się efekty uczenia się a nie droga jaką uczący
się doszedł do ich osiągnięcia
• Innymi słowy –
– Kwalifikacja nie jest potwierdzeniem „ukończenia procesu kształcenia” a
potwierdzeniem uzyskania kompetencji – efektów uczenia się
– Np. nie „dyplom ukończenia studiów licencjackich” a „dyplom licencjata”
• Tę samą kwalifikację można uzyskać na drodze
– kształcenia formalnego,
– poza-formalnego
– nieformalnego.
• Jeśli uczelnia ma uczestniczyć w systemie uczenia się
przez całe życie to musi przestawić się
– z systemu nauczania i potwierdzania uczestniczenia w procesie nauczania
– na system uczenia się i potwierdzania efektów uczenia się
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
22
Co oznacza dla uczelni
wprowadzenie Krajowych Ram Kwalifikacji
• Odzyskanie części dawno utraconej autonomii
– To środowisko akademickie wie i powinno decydować co
i jak uczyć – potrzebne są jedynie punkty odniesienia –
KRK (nie dotyczy zawodów regulowanych i nie dotyczy wszystkich
uczelni)
• Konieczność przebudowy lub zmiany opisu
programów studiów
• W wielu przypadkach zmiana sposobu kształcenia na
bardziej nakierowany na efekty kształcenia (nie na
proces) – przebudowa prowadzenia przedmiotu
• Wprowadzenie wewnętrznych systemów zapewniania
jakości kształcenie – jako podstawa akredytacji
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
23
Czy rzeczywiście jest to nam
potrzebne?
Masowe kształcenie na poziomie wyższym
Coraz to trudniejsze określenie zawodu rozumianego jako zamkniętego zbioru kompetencji
• Dysproporcje pomiędzy liczbą absolwentów pracujących „w zawodzie” i wykonujących
pracę „około-zawodową”
• Stopniowe zanikanie „powtarzalnych zadań zawodowych”
• Kształcenie dla „zatrudnialności”, a nie tylko zatrudnienia
• dynamicznie zmieniany na rynku pracy:
 znikające i pojawiające się nowe gałęzie przemysłu
(karty papierowe → kasety → dyskietki → CD → pen-drive …),
 Konieczność wyższego wykształcenia w zawodzie tradycyjnie „robotniczym” (tokarz
→ operator obrabiarki sterowanej numerycznie → operator automatycznej linii
produkcyjnej ),
 outsourcing , łatwość przenoszenia całych fabryk, konieczność elastyczności
zawodowej
 mobilność pracowników – problemy z uznawalnością dyplomów, kwalifikacji,
 Coraz częściej o zatrudnieniu decydują takie kompetencje jak
 Umiejętność samodzielnego uczenia się
 Zdolność do komunikacji, sprawność komunikacji, umiejętności interpersonalne
 Postawa działania, „napędu”
•
•
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
24
Co oznacza wprowadzenie Ramy
Kwalifikacji dla mobilność studenckiej
• Brak potrzeby poszukiwania „zamienników”
przedmiotów o podobnych treściach – brak
standardów w postaci treści programowych
• Konieczność zapewnienia przedmiotów o efektach
kształcenia przewidzianych w programie studiów
(matrycy efektów kształcenia)
• Ułatwienia w uznawaniu efektów uczenia się
zdobytych poza kształceniem formalnym
• Większa przejrzystość dotychczasowych osiągnięć
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
25
Zamiast podsumowania –
pytanie
• Jak „będzie” po wprowadzeniu zmian, wprowadzeniu
Ram Kwalifikacji i systemu opartego na efektach
uczenia się ?
– będzie „lepiej” czy będzie „gorzej”
– będzie „łatwiej” czy „będzie” trudniej?
Jeśli Ramy Kwalifikacji zostaną wprowadzone
jedynie formalnie, bez zrozumienia ich istoty i
rzeczywistych przemian w systemie
kształcenia, to z pewnością będzie i gorzej i
trudniej
Łódź, 5.11.2010
Tomasz Saryusz-Wolski
26