do pobrania

1
Przekształcenie
Jaki jest zakres przekształcenia, które Jezus wnosi do Starego Testamentu? Jest to jedna z
najbardziej delikatnych kwestii w interpretacji Biblii hebrajskiej. W relacji do ziemi zostało
podkreślone zerwanie, które dokonuje się w osobie Jezusa Chrystusa. Jednakże to zerwanie stanowi
element kontynuacji, o której mówi Pismo, szczególnie księgi prorockie. W tej ostatniej części
zostanie pokazane, jak koncepcja Mesjasza zostaje skorelowana w życiu, śmierci i
zmartwychwstaniu Jezusa z koncepcją ziemi. Jest prawdą, że Jezus w czasie swojej działalności
publicznej właściwie nie wyszedł poza granice Izraela. Jednakże po Jego śmierci i
zmartwychwstaniu Jego uczniowie nie zatrzymują się w Jerozolimie, lecz ruszają w świat z dobrą
nowiną. Ziemia, jak zostało to obiecane w Starym Testamencie, stała się źródłem
błogosławieństwa, które ma się rozciągnąć na całą powierzchnię ziemi. To delikatne, aczkolwiek
radykalne przekształcenie koncepcji ziemi ukazuje się otwarcie w Dziejach Apostolskich i w
Apokalipsie.
1. Dzieje Apostolskie
Dzieje stanowią arche-początek ciała, którym jest Kościół kontynuujący obecność Jezusa w
świecie. Już w czasie ziemskiego życia Jezusa ta przemiana zmierzała ku swej realizacji. Z
Dziejami Apostolskimi, z którymi zaczyna się historia pierwotnego Kościoła, powrót Jezusa do
Boga Ojca przynosi otwarcie nowej geografii historii zbawienia. Program, który zmartwychwstały
Pan przekazuje swoim uczniom, nakazuje przejście od ziemi Izraela do powierzchni całej ziemi:
„gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie
i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi” (Dz 1,8).
Wewnątrz ksiąg Nowego Testamentu Dzieje Apostolskie mogą być porównywane z księgami
historycznymi. W podobny sposób, jak te księgi wskazywały Izraelowi modalność życia Torą, tak
Dzieje opisują, jak wspólnota uczniów ma wcielić orędzie i życie Jezusa, który się oddalił. Wraz z
Dziejami przesuwa się centrum historii: potrzeba teraz ruszyć z Jerozolimy na granice świata. To
przejście nie jest oczywiste. Apostołowie w momencie odejścia Jezusa pytają się: „Panie, czy w
tym czasie przywrócisz królestwo Izraela?” (Dz 1,6). Ukształtowani przez ziemskie obrazy
królestwa uczniowie oczekują, że Jezus je przywróci, dlatego chcą znać termin, w którym to
nastąpi. Tymczasem Jezus odrzuca to gorączkowe oczekiwania końca czasów, by przyjąć i głosić
królestwo: „Nie wasza to rzecz znać czasy i chwile, które Ojciec ustalił swoją władzą” (Dz 1,7).
Duch, który zostanie im udzielony, nie będzie służył przywróceniu królestwa Izraela, lecz wesprze
ich w byciu „świadkami […] aż po krańce ziemi’ (Dz 1,8).
2. Ekspansja
Pierwszych siedem rozdziałów Dziejów, w których wyróżniającą pozycję zajmuje Piotr,
rozgrywa się w Jerozolimie. Pierwszymi odbiorcami dobrej nowiny są mieszkańcy miasta świętego.
Dopiero męczeństwo Szczepana spowoduje pierwsze wyjście z miasta w przepowiadaniu Filipa w
Samarii na północy i w Gazie na południu (Dz 8). Rozdz. 9 wprowadza osobę Szawła, który będzie
głównym bohaterem rozszerzenia się Ewangelii aż po krańce świata. Piotr pojawia się w rozdz. 10,
gdzie w domu Korneliusza, rzymskiego setnika, w Cezarei, dociera do niego prawda o powołaniu
pogan do zbawienia. Nowe wylanie Ducha potwierdzi powołanie Kościoła do bycia wspólnotą
obejmującą pogan i Żydów. Będzie o tym mówił Paweł, podkreślając rolę Jezusa: „On bowiem jest
naszym pokojem. On, który obie części ludzkości uczynił jednością, bo zburzył rozdzielający je
2
mur ‒ wrogość” (Ef 2,14). „Ja nie wstydzę się Ewangelii, jest bowiem ona mocą Bożą ku zbawieniu
dla każdego wierzącego, najpierw dla Żyda, potem dla Greka” (Rz 1,16). Od rozdz. 13 Paweł
pozostaje motorem napędowym działalności misjonarskiej w poszukiwaniu modus vivendi dla
wspólnoty składającej się z Żydów i pogan. Nawet jeśli pojawiają się trudności, decyzje soboru
jerozolimskiego (Dz 15) pozwalają na wypracowaniu kompromisu.
Piotr, który w Dziejach nie wychodzi poza granice Izraela, znika stopniowo z tekstu, podczas
gdy Słowo rozszerza się poza granice ziemi świętej. Antiochia (Dz 11,19) staje się centrum
wspólnoty nowego modelu, w którym Żydzi i poganie się jednoczą dla rozwoju wymiaru
uniwersalnego zbawienia, który odkryli w Chrystusie. Pozycja geograficzna miasta, poza granicami
Izraela (Antiochia leży w Syrii nad rzeką Oronte), sama w sobie stanowi pouczenie. Paweł zostaje
powołany w Antiochii do zorganizowania wyprawy misyjnej. Miasto stanowi centrum intensywnej
działalności prozelitów zwróconej ku całemu ówcześnie znanemu światu. Tak jak śmierć Szczepana
posłużyła za detonator ekspansji misyjnej poza Jerozolimę, tak przywództwo Jakuba na soborze
jerozolimskim pozwoliło na nowe zrozumienie sposobu odbudowania „upadłego namiotu Dawida”
(Am 9,11 cytowany przez Jakuba w Dz 15,16). Kontekst cytatu modyfikuje radykalnie sens
proroctwa Amosa. Prorokowi chodziło o podbicie Edomu i ościennych terytoriów przez odrodzoną
monarchię dawidową. Tu natomiast chodzi o zaniesienie zbawienia do reszty ludzkości: „aby
pozostali ludzie szukali Pana i wszystkie narody, nad którymi wzywane jest imię moje ‒ mówi Pan,
który to sprawia” (Dz 15,17).
Paweł jako apostoł narodów podróżuje przez Azję (Mniejszą) i Europę (Dz 16,9), mając za cel
ostateczny Rzym. Dzieje opowiadają szczegółowo jego działalność misjonarską, która staje się
modelem dla innych. Zwracając się najpierw do Żydów, kieruje się ostatecznie do pogan.
Przełomowym momentem jest głoszenie Ewangelii w Antiochii Pizydyjskiej, w której wobec
odrzucenia Chrystusa przez Żydów, Paweł i Barnaba dochodzą do wniosku: „Należało głosić słowo
Boże najpierw wam. Skoro jednak odrzucacie je i sami uznajecie się za niegodnych życia
wiecznego, zwracamy się do pogan. Tak bowiem nakazał nam Pan: Ustanowiłem Cię światłością
dla pogan, abyś był zbawieniem aż po krańce ziemi” (Dz 13,46-47). Jerozolima zachowuje swoją
funkcję punktu odniesienia, również dla Pawła, ale pojawiają się inne miasta, które oczekują na
Ewangelię. Ekskluzywna centralność Jerozolimy i ziemi świętej dobiegła kresu. Wspólnoty
wierzących nie są już więcej zwrócone w kierunku miasta świętego, lecz pozostają w Chrystusie
zmartwychwstałym w różnych miejscach, w których żyją uczniowie Jezusa. Ziemia Izraela nie
znikła: pozostanie dla chrześcijan ziemią „fundującą”. Jednak wspólnoty rozwijają się na
terytoriach zawsze szerszych. Granice królestwa Bożego ‒ przedmiot przepowiadania apostołów,
rozciągają się już „po granice ziemi” (Dz 1,8).
3. Apokalipsa
Księga Apokalipsy przynależy do gatunku literackiego, który był równocześnie popularny wśród
chrześcijan, ale też budził pewne podejrzenia co do swej autorytatywności. Uprzedzenia zostały
przezwyciężone poprzez rozpoznanie wymiaru profetycznego tej księgi, jak również centralnego
miejsca, jakie zajmuje w niej osoba Chrystusa. W rezultacie księga podnosi i częściowo wyjaśnia
bolesną kwestię dotykająca pierwotnego Kościoła: jak tłumaczyć rozdźwięk między królestwem już
obecnym pośród nas dzięki zmartwychwstaniu Jezusa a bolesnymi doświadczeniami Kościoła
poddanego prześladowaniom? Apokalipsa została napisana w celu rozszyfrowania tajemnicy i
zagadki zła: jak wytłumaczyć po uwielbieniu Chrystusa zmartwychwstałego nieporządek i
niesprawiedliwość wciąż obecne? Autor Apokalipsy stara się usprawiedliwić nadzieję chrześcijan,
3
którzy nie potrafią zrozumieć i dla których księga pozostaje zamknięta. „Do kiedy?” – to jest krzyk
sprawiedliwych prześladowanych, który wciąż trwa.
Liturgia Boża sprawowana w niebie swoim harmonijnym porządku przywołuje czas stworzenia i
doskonałego kultu świątyni. Na ziemi wciąż ma miejsce stracie między siłami zła i siłami dobra,
które się przeciąga tak dalece, że wzbudza niecierpliwość sprawiedliwych: „Dokądże, Władco
święty i prawdziwy, nie będziesz sądził i wymierzał za krew naszą kary tym, co mieszkają na
ziemi?” (Ap 6,10). Rozdz. 12 otwiera ostatecznie perspektywę nadziei. W tym gwałtownym starciu
to Baranek zabity przynosi zwycięstwo. Gromadzi On swoją armię na górze Syjon (Ap 14,1).
Zatem Jerozolima pozostaje punktem przejścia między niebem i ziemią. To przed nim (Synajem)
wznosi sie Babilon, gdzie gormadzą się siły zła (Ap 17,5). Potężny głos z nieba ogłasza zwycięstwo
Baranka (Ap 19,1) nad śmiercią i złem. Ostatnie dwa rozdziały Apokalipsy, które zamykają Biblię
chrześcijańską, obwieszczają odnowienie stworzenia: „I ujrzałem ziemię nową i niebo nowe” (Ap
21,1). Tak wypełnia się proroctwo Izajasza: „Albowiem oto Ja stwarzam nowe niebiosa i nową
ziemię; nie będzie się wspominać dawniejszych dziejów ani na myśl one nie przyjdą” (Iz 65,17).
4. Znaki uniwersalizmu
Na początku Księgi Rodzaju słowo „ziemia” oznaczało powierzchnię całego kosmosu,
przestrzeń podarowaną człowiekowi do życia w harmonii i bliskości z Bogiem Stwórcą. Po
złamania relacji przez grzech Adama Bóg obiecuje i daje Izraelowi część ziemi, w której relacja
synowska ludu ze swoim Bogiem może być przeżywana. Wybór ziemi Izraela jako ziemi obiecanej
ma na celu przywrócenie sakralności, obietnicy i błogosławieństwa przeznaczonych dla całej
powierzchni Ziemi. W tej historii przymierzy ofiarowanych i często odrzucanych Jezus, syn Izraela,
przynosi przez swoje posłuszeństwo synowskie wypełnienie powołania ludu i ustanawia na nowo w
jej pierwotnej doskonałości relację z Ojcem, który znajduje w Nim powód do dumy: „To jest mój
Syn umiłowany, w którym mam upodobanie” (Mt 3,17). Od tego momentu cała ziemia zostaje
dotknięta przez tę ustanowioną ponownie relację. Tak jak U Izajasza, nowe stworzenie zostaje
przedstawione w Apokalipsie pod postacią nowej Jerozolimy. „I Miasto Święte ‒ Jeruzalem Nowe
ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego
męża” (Ap 21,2). Lecz ta nowa Jerozolima nie ma już świątyni jako swojego centrum. Nie istnieje
już więcej jakieś szczególne miejsce zastrzeżone dla kultu: „A świątyni w nim nie dojrzałem: bo
jego świątynią jest Pan Bóg wszechmogący oraz Baranek” (Ap 21,22).
Czytelnik kontemplujący niebieską Jerozolimę schodzącą na ziemię rozumie w pełni, iż to
zstępujące z nieba miasto nie przypomina ziemskiej Jerozolimy nawiedzanej przez lud Starego
Testamentu i przez samego Jezusa. Ta nowa Jerozolima przywołuje raczej pierwsze rozdziały
Genesis i powrót do raju utraconego z powodu nieposłuszeństwa Adama. Miasto jest nawadniane,
jak Eden, przez rzekę, zaś na brzegu tej rzeki rośnie drzewo życia, które liście leczą ludy (Ap 22,2).
Charakterystyką ogrodu Eden i Jerozolimy zstępującej z nieba jest bycie właśnie miejscem, w
którym zostają odnowione relacje miedzy córkami i synami Adama. Zwycięstwo Jezusa na siłami
ciemności, nad grzechem i śmiercią pozwoliły człowiekowi na powrót do bliskości Ojca. Jak na
początku stworzenie stało się na nowo przestrzenią życia u boku Boga.
5. Konkluzja
W Abrahamie Bóg wybrał konkretną jednostkę i jego potomstwo i powarzył im określoną
przestrzeń. W Jezusie wybranie otwiera się na nowo na Boże życie, które dokonuje się już w
przestrzeni zamkniętej ziemi Izraela, lecz w kontekście zbawienia, które dotyczy wszechświata w
4
swej całości. To nowe stworzenie, w którym człowiek zostaje przywrócony do bycia na obraz
Boga. Miejscem tego odrodzenia jest ciało Chrystusa, to jest Kościół, prefiguracja królestwa, które
ma się rozciągnąć na całą ziemię. W nim zostają zgromadzeni ci, którzy podążają za Chrystusem,
który poprzez swoje zmartwychwstanie się Panem.