projekt założeń projektu ustawy - BIP

 Projekt z dnia 3 grudnia 2010 r. Założenia projektu ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących Warszawa, grudzień 2010 r. 1
Spis treści Spis treści .............................................................................................................................................. 2 Wykaz definicji i skrótów ................................................................................................................ 6 Zagadnienia wstępne ................................................................................................................... 8 I. 1. Aktualny stan stosunków społecznych w Polsce w zakresie energetyki jądrowej ......... 8 2. Aktualny stan prawny w zakresie procesu inwestycyjnego dotyczącego realizacji obiektów energetyki jądrowej ........................................................................................................ 9 3. Potrzeba i cel uchwalenia ustawy ........................................................................................ 10 4. Możliwość podjęcia alternatywnych środków umożliwiających osiągnięcie celów ustawy .............................................................................................................................................. 12 5. Podmioty, na które oddziaływać będzie ustawa ............................................................... 12 6. Przewidywane skutki finansowe projektowanej ustawy i źródła ich pokrycia. ........... 13 II. Niezbędne do opracowania projektu ustawy propozycje rozstrzygnięć i ich uzasadnienie ........................................................................................................................................ 14 7. Zakres podmiotowy i przedmiotowy projektowanej ustawy, sprawy wyłączone z zakresu jej regulacji oraz objaśnienie podstawowych określeń użytych w projektowanej ustawie ............................................................................................................................................. 14 8. 7.1. Przedmiot ustawy .............................................................................................................. 14 7.2. Stosunek do innych ustaw ................................................................................................. 14 7.3. Definicje pojęć używanych w ustawie ............................................................................... 14 7.4. Wymagania podmiotowe dla inwestora i operatora elektrowni jądrowej .......................... 15 7.5. Inwestor pierwszych jądrowych bloków energetycznych .................................................. 16 Przygotowanie i realizacja inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej......... 16 8.1. Raport lokalizacyjny .......................................................................................................... 16 8.2. Decyzja o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej lub zezwolenie na wejście na teren nieruchomości w celu dokonania pomiarów lub badań ......... 16 8.3. Wyprzedzająca opinia Prezesa PAA w sprawie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej ................................................................................................................................ 20 8.4. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej ........................................................................................................................ 20 2
8.5. Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej
20 8.6. Decyzja zasadnicza ............................................................................................................ 28 8.7. Pozwolenie na prace przygotowawcze ............................................................................... 29 8.8. Pozwolenie wodnoprawne ................................................................................................. 29 8.9. Zezwolenie Prezesa PAA na budowę obiektu jądrowego ................................................. 30 8.10. Pozwolenie na budowę ................................................................................................... 30 8.11. Zezwolenie Prezesa PAA na rozruch obiektu jądrowego .............................................. 30 8.12. Pozwolenie na użytkowanie .......................................................................................... 31 8.13. Zezwolenie Prezesa PAA na eksploatację obiektu jądrowego ........................................ 31 8.14. Koordynacja działań związanych z procesem inwestycyjnym po stronie organów administracji publicznej ................................................................................................................ 31 9. Udział społeczeństwa w procedurze realizacji obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących ............................................................................................................ 31 9.1. Tryb przeprowadzenia konsultacji społecznych w sprawie wyboru lokalizacji obiektu energetyki jądrowej, w tym przeprowadzenie referendum wśród społeczności lokalnej ............... 31 9.2. Udział społeczeństwa w postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ......................................................................................................................... 32 9.3. Udział społeczeństwa w postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o wskazaniu lokalizacji, decyzji o ustaleniu lokalizacji oraz decyzji o pozwoleniu na budowę .......................... 34 9.4. Zintegrowanie procedur konsultacyjnych z udziałem społeczeństwa z realizacją obowiązków informacyjnych wobec ludności na podstawie art. 8 Dyrektywy EURATOM ........ 34 10. Nabywanie tytułu prawnego do nieruchomości w celu realizacji inwestycji ........... 34 10.1. Postępowanie dotyczące wywłaszczenia ........................................................................ 34 10.2. Ustalenie odszkodowania ............................................................................................... 35 10.3. Przekazywanie nieruchomości na rzecz inwestora ........................................................ 35 10.4. Nieuregulowany stan prawny nieruchomości .............................................................. 36 10.5. Grunty leśne .................................................................................................................. 36 11. Udzielanie zamówień na realizację inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej ............................................................................................................................................ 37 12. Podział korzyści wynikających z lokalizacji obiektu energetyki jądrowej będącego elektrownią jądrową. ..................................................................................................................... 37 13. Finansowanie inwestycji .................................................................................................... 38 3
13.1. Źródła finansowania ...................................................................................................... 38 13.2. Zasady wsparcia ze strony Skarbu Państwa, w tym w formie gwarancji i poręczeń ... 38 13.3. Delegacja ustawowa do wydania fakultatywnego rozporządzenia określającego program pomocowy dla energetyki jądrowej ................................................................................................ 41 13.4. Szczególne przepisy dotyczące zasad udzielania pomocy publicznej i postępowania w tym przedmiocie ............................................................................................................................ 41 13.5. Obniżenie opłat i kosztów administracyjnych, sądowych i notarialnych ponoszonych w toku procesu inwestycyjnego, w tym związanych z pozyskiwaniem terenów .............................. 42 14. Postępowanie administracyjne i sądowe w sprawach dotyczących inwestycji ........ 42 14.1. Powiązanie statusu strony postępowania prowadzonego w ramach procesu inwestycyjnego z obszarem oddziaływania inwestycji .................................................................. 42 14.2. Wprowadzenie terminów na dokonywanie czynności przez organy w procesie inwestycyjnym powiązane z domniemaniem dokonania uzgodnień po ich przekroczeniu lub karami pieniężnymi ....................................................................................................................... 42 14.3. Wprowadzenie natychmiastowej wykonalności decyzji wydawanych w toku procesu inwestycyjnego .............................................................................................................................. 43 14.4. Ograniczenie procedury odwoławczej poprzez zakreślenie terminów do rozpoznania środków zaskarżenia oraz sprecyzowanie możliwych podstaw składanych środków odwoławczych
43 14.5. Ograniczenie możliwości wzruszenia decyzji w sprawach dotyczących obiektów energetyki jądrowej w postępowaniach odwoławczych i w trybach nadzwyczajnych .................. 43 14.6. Wprowadzenie możliwości przenoszenia na inny podmiot uprawnień uzyskiwanych w toku procesu inwestycyjnego ......................................................................................................... 44 15. Inwestycje towarzyszące ................................................................................................... 44 15.1. Tryb nadawania inwestycjom statusu inwestycji towarzyszących ............................... 44 15.2. Określenie zakresu stosowania do inwestycji towarzyszących szczególnych zasad dotyczących przygotowania i realizacji obiektów energetyki jądrowej .......................................... 45 16. Zaprzestanie lub zawieszenie procesu inwestycyjnego z przyczyn nie leżących po stronie inwestora ............................................................................................................................ 45 16.1. Odpowiedzialność Skarbu Państwa po wydaniu decyzji zasadniczej ........................... 45 16.2. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za niezrealizowanie obiektów energetyki jądrowej innych niż elektrownie jądrowe oraz inwestycji towarzyszących ................................................. 46 17. Zmiany w Prawie energetycznym ................................................................................... 46 17.1. Jednoznaczne wskazanie zakresu, w jakim inwestor i operator elektrowni jądrowej podlegają przepisom Prawa energetycznego ................................................................................. 46 4
17.2. Warunki przyłączenia ................................................................................................... 46 17.3. Koszty przyłączenia ....................................................................................................... 47 17.4. Elektrownia jądrowa jako jednostka centralnie dysponowana ...................................... 47 17.5. Zastąpienie odwołań do miejscowego planu albo decyzji o warunkach zabudowy odwołaniem do decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji ............................................................. 47 17.6. 18. Dopuszczalność sprzedaży energii elektrycznej produkowanej w okresie rozruchu ..... 47 Zmiany w zakresie opodatkowania ................................................................................. 48 18.1. Wydłużenie okresu na rozliczenie straty podatkowej .................................................... 48 18.2. Dostosowanie ulgi na nowe technologie do specyfiki sektora jądrowego, w którym wdrażanie określonych rozwiązań jest znacznie dłuższe niż w innych dziedzinach gospodarki .. 49 18.3. Zwolnienie przedmiotowe nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, np. poręczeń lub gwarancji .................................................................................................................. 49 18.4. Skrócenie terminu zwrotu bezpośredniego podatku naliczonego w przypadku niewykonania czynności opodatkowanych .................................................................................... 50 18.5. Doprecyzowanie podstawy opodatkowania podatkiem od nieruchomości ..................... 50 18.6. Zwolnienia lub wyłączenie od podatku od czynności cywilnoprawnych analogicznie do inwestycji drogowych .................................................................................................................... 51 18.7. Zmiana w ustawach o podatku dochodowym od osób prawnych i osób fizycznych ...... 51 19. Upoważnienie do wydania aktów wykonawczych. ..................................................... 52 20. Sprawy dotyczące odpowiedzialności karnej lub karno‐administracyjnej. ............... 53 21. Wpływ projektowanej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustawy albo ustaw dotychczasowych oraz sprawy dotyczące przepisów dostosowujących. .................. 53 22. III. Przewidywany termin wejścia w życie ustawy. ............................................................ 53 Ocena przewidywanych skutków społeczno‐gospodarczych regulacji. ........................ 53 23. Wpływ projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych. ................................ 54 24. Wpływ projektowanej ustawy na rynek pracy. ............................................................. 54 25. Wpływ projektowanej ustawy na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw. .............................................................................. 55 26. Wpływ projektowanej ustawy na sytuację i rozwój regionalny. ................................. 55 27. Wyniki przeprowadzonych konsultacji. ......................................................................... 56 5
Wykaz definicji i skrótów Dyrektywa EUROATOM –
Dyrektywa Rady 2009/71/EURATOM z dnia 25 czerwca 2009 r. ustanawiająca wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych (Dz.U.UE.L.09.172.18); Kodeks cywilny –
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. ‐ Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.); Prawo atomowe –
ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276, z późn. zm.); Prawo budowlane –
ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. ‐ Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.); Prawo energetyczne –
ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. ‐ Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.); Prawo ochrony środowiska –
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. ‐ Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.); Prawo wodne –
ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. ‐ Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm.) ; Prawo zamówień publicznych –
ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. ‐ Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655, z późn. zm.); Prezes PAA –
Prezes Państwowej Agencji Atomistyki; Prezes UOKiK –
Prezes Urzędu Konsumentów; Prezes URE –
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki; ustawa –
planowana ustawa o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących; gospodarce –
ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, ustawa o nieruchomościami Ochrony Konkurencji i 6
z późn. zm.); ustawa o obszarach morskich –
ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z późn. zm.); ustawa o podatku dochodowym – ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku od osób prawnych dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654, z późn. zm.); ustawa o postępowaniu w – ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst publicznej jednolity: Dz. U. z 2007r. Nr 59, poz. 404, z późn. zm.); ustawa o udostępnianiu –
informacji o środowisku ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm.). 7
I.
Zagadnienia wstępne 1. Aktualny stan stosunków społecznych w Polsce w zakresie energetyki jądrowej W obecnej strukturze paliwowej dla energetyki dominują węgiel kamienny i brunatny, których udział w produkcji energii elektrycznej wynosi ponad 92% (odpowiednio 58,6 % i 33,5%). Udział energii odnawialnej wynosi obecnie około 2,7 % (ogółem wiatr, woda, biogaz i biomasa) a źródeł gazowych około 3,1 %. Około 2,1 % przypada na pozostałe rodzaje paliw. W Polsce nie istnieje żaden obiekt jądrowy wykorzystywany do produkcji energii elektrycznej, ani żaden obiekt funkcjonalnie powiązany z produkcją energii elektrycznej z wykorzystaniem technologii jądrowej. Istniejący reaktor badawczy „Maria” ma zastosowanie do celów badawczych, medycznych i szkoleniowych. Oprócz reaktora „Maria” w Polsce istnieją także inne obiekty jądrowe (likwidowany reaktor badawczy „Ewa” oraz dwa przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego). Jednak podobnie, jak ma to miejsce w przypadku reaktora „Maria”, ich funkcjonowanie nie wiązało się i nie wiąże z produkcją energii elektrycznej. W krajach sąsiadujących z Polską (z wyjątkiem Białorusi) oraz w krajach leżących blisko naszych granic (m.in. Szwecja, Finlandia, Węgry, Bułgaria, Rumunia) znajdują się energetyczne obiekty jądrowe, przy czym na Litwie elektrownia jądrowa Ignalina została w 2009 r. wyłączona z eksploatacji i znajduje się obecnie w fazie likwidacji. Według danych Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej z lipca 2010 r., na świecie pracuje obecnie 439 reaktorów energetycznych o łącznej mocy ponad 373 tys. MWe, w budowie zaś znajduje się kolejnych 61 reaktorów energetycznych o łącznej mocy prawie 60 tys. MWe. Z tego w krajach członkowskich Unii Europejskiej pracują 143 reaktory energetyczne o łącznej mocy prawie 131 tys. MWe, a 6 kolejnych reaktorów energetycznych o łącznej mocy prawie 6 tys. MWe znajduje się w fazie budowy. W latach 80 – tych XX w. podjęto budowę pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej. Budowa prowadzona była w Żarnowcu na Pomorzu, jednakże w grudniu 1989 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę o wstrzymaniu budowy, a w grudniu 1990 r. o postawieniu „Elektrowni Jądrowej Żarnowiec w Budowie” w stan likwidacji. W Polsce nie istniały i nie istnieją zakłady wzbogacania izotopowego, zakłady wytwarzania paliwa jądrowego ani zakłady przerobu tego paliwa. 8
2. Aktualny stan prawny w zakresie procesu inwestycyjnego dotyczącego realizacji obiektów energetyki jądrowej Obecnie w Polsce brakuje odpowiednich, specyficznych regulacji prawnych dotyczących procesu inwestycyjnego w zakresie budowy obiektów energetyki jądrowej i infrastruktury towarzyszącej. Dotyczy to zarówno procesu związanego z przygotowaniem inwestycji pod względem formalnym, jak i procedur dotyczących udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji w tak istotnej sprawie, jaką jest realizacja obiektu energetyki jądrowej. Brak jest także unormowań dotyczących finansowania takich inwestycji, jak również przepisów podatkowych uwzględniających specyfikę podmiotów zamierzających inwestować w realizację obiektów energetyki jądrowej Przy obecnym kształcie przepisów prawa, szybkie i sprawne przeprowadzenie inwestycji infrastrukturalnych bez szczególnych uregulowań w tym zakresie jest w praktyce niemożliwe. Istniejące obecnie normy prawne, mogące mieć potencjalne zastosowanie do budowy elektrowni jądrowych i innych obiektów związanych z funkcjonowaniem energetyki jądrowej, mają charakter rozproszony i dalece niewystarczający. Do tego dochodzi przewlekłość procesu inwestycyjnego wynikająca zarówno z dużej liczby koniecznych do spełnienia obowiązków ustawowych (w tym wieloetapowości postępowań administracyjnych), jak też z praktyki działania władz publicznych. W sytuacji konieczności ponoszenia przez inwestora wysokich nakładów inwestycyjnych luki i niedostatki otoczenia prawnego zwiększają poważnie ryzyko powodzenia inwestycji dla podmiotów zamierzających zaangażować się w budowę obiektów energetyki jądrowej. W konsekwencji oznaczać to może wydłużenie procesu inwestycyjnego skutkujące wzrostem kosztów i spadkiem opłacalności inwestycji w porównaniu do podobnych inwestycji realizowanych w krajach o regulacjach prawnych dostosowanych do specyfiki inwestycji w obiekty energetyki jądrowej. Wszystko to sprawia, iż wielomiliardowe inwestycje w energetykę jądrową bez kompleksowych uregulowań procesu inwestycyjnego byłyby obciążone trudnym do przyjęcia ryzykiem inwestycyjnym i finansowym, przede wszystkim z uwagi na trudne do przewidzenia realne terminy realizacji kolejnych etapów inwestycji, niezależne od inwestora. Reasumując, budowa elektrowni jądrowych w obecnym stanie prawnym byłaby przedsięwzięciem niezwykle trudnym, jeżeli w ogóle możliwym do wykonania. O niedostosowaniu polskiego systemu prawa do prowadzenia szeroko rozumianych procesów inwestycyjnych świadczy znaczna liczba ustaw specjalnych poświęconych dużym przedsięwzięciom infrastrukturalnym: 1) ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych i Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2571 z późn. zm.), 2) ustawa z dnia 28 marca 2003 o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94 z późn. zm.), 9
3) ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194 z późn. zm.), 4) ustawa z dnia 07 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w piłce nożnej UEFA EURO 2012 (Dz. U. z 2010 r. Nr 26, poz. 133 z późn. zm.), 5) ustawa z dnia 12 lutego 2009 o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (Dz. U. Nr 42, poz. 340 z późn. zm.), 6) ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz. U. Nr 84, poz. 700 z późn. zm.), 7) ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. Nr 106, poz. 675) ‐ Rozdział 6. Szczególne zasady lokalizowania regionalnych sieci szerokopasmowych, 8) ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowywania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. Nr 143, poz. 963), 9) oraz projekt ustawy o korytarzach przesyłowych przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki. W związku z powyższym, koncepcja stworzenia dla inwestycji w zakresie energetyki jądrowej odrębnej regulacji znajduje swe potwierdzenie w dotychczasowej praktyce ustawodawcy, tym bardziej, iż budowa elektrowni jądrowych obarczona jest dużo większym ryzykiem inwestycyjnym i finansowym oraz wiąże się z daleko większymi nakładami, niż te ponoszone na realizację inwestycji objętych dotychczasowymi regulacjami szczególnymi. 3. Potrzeba i cel uchwalenia ustawy Rozwój energetyki jądrowej w Polsce wynika z „Polityki energetycznej Polski do 2030 roku” (przyjętej uchwałą Rady Ministrów nr 202/2009 z 10 listopada 2009 r.), a także z „Ramowego harmonogramu działań na rzecz energetyki jądrowej” (przyjętego do wiadomości przez Radę Ministrów 11 sierpnia 2009 roku). Rada Ministrów zainicjowała ponadto prace nad Programem Polskiej Energetyki Jądrowej. Zgodnie z wymienionymi powyżej dokumentami głównym celem rozwoju w Polsce energetyki jądrowej jest zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego Polski, rozumianego jako zapewnienie dostaw energii elektrycznej po racjonalnych kosztach i z uwzględnieniem 10
zaostrzających się standardów ochrony środowiska poprzez zróżnicowanie bazy paliwowej dla energetyki. Zobowiązania Polski związane z przyjęciem przez UE pakietu klimatyczno‐
energetycznego wymuszają konieczność dokonania zmian w strukturze produkcji energii, polegających na ograniczeniu pracy źródeł o wysokiej emisji CO2. Rozwój gospodarczy Polski będzie wymagał wzrostu zużycia energii elektrycznej. Dla prognozy rozwoju gospodarczego Polski, przyjętej w „Polityce energetycznej Polski do 2030 roku”, produkcja krajowa energii elektrycznej netto powinna wzrosnąć ze 141 TWh w roku 2010 do 217,4 TWh w roku 2030, tj. o ok. 54%. Zapewnienie takiej produkcji energii elektrycznej po racjonalnych kosztach i przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska, będzie wymagało, obok wysokosprawnych źródeł węglowych, gazowych i odnawialnych, również budowy elektrowni jądrowych. Od sektora węglowego oczekuje się dostaw dla zapewnienia produkcji energii elektrycznej na poziomie 100‐110 TWh w ciągu najbliższego dwudziestolecia. Energetyka jądrowa powinna natomiast dążyć do osiągnięcia 15 % udziału w strukturze paliw dla energetyki. Również obecne trendy europejskiej i światowej polityki energetycznej oraz ożywienie inwestycyjne w Azji, USA i w Europie w zakresie energetyki jądrowej wskazują, że jednym z najbardziej pożądanych źródeł stała się właśnie energetyka jądrowa, która oprócz braku bezpośredniej emisji CO2 zapewnia również niskie koszty wytwarzania energii elektrycznej, wzrost niezależności od typowych kierunków pozyskiwania surowców energetycznych, a także techniczną i finansową możliwość gromadzenia wieloletnich zapasów paliwa, nieistniejącą w przypadku innych nośników energii. „Ramowy harmonogram działań dla energetyki jądrowej” przewiduje przygotowanie do 31 grudnia 2010 r. projektów aktów prawnych niezbędnych do budowy i funkcjonowania obiektów energetyki jądrowej. Projektowana ustawa o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących będzie – obok znowelizowanego Prawa atomowego – aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z funkcjonowaniem w Polsce obiektów energetyki jądrowej. Szczególny nacisk w tej ustawie położony zostanie na unormowanie procesu inwestycyjnego dotyczącego obiektów energetyki jądrowej oraz infrastruktury towarzyszącej. Głównym celem projektowanej ustawy jest stworzenie klarownych i stabilnych ram prawnych obejmujących całokształt procesu inwestycyjnego w zakresie przedsięwzięć związanych z budową w Polsce obiektów energetyki jądrowej, tak aby możliwe było prowadzenie efektywnej działalności w tym zakresie. Projektowana ustawa nie będzie natomiast obejmowała innych zagadnień, związanych z eksploatacją zrealizowanych obiektów, ich likwidacją oraz z gospodarką odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym. Celem projektowanej ustawy nie jest również tworzenie reguł opracowywania, przyjmowania i realizacji polityki państwa w zakresie energetyki jądrowej, w tym opracowywania, przyjmowania i realizacji polityki państwa w zakresie postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym. 11
Uregulowanie procesu inwestycyjnego w odrębnym akcie prawnym pozwoli na redukcję istotnych ryzyk inwestycyjnych, a tym samym zwiększy możliwość przygotowania realizacji takich inwestycji oraz ich przeprowadzenia w sposób sprawny i efektywny. Wskazują na to również doświadczenia z innych gałęzi gospodarki, w których zamieszczenie w osobnym akcie prawnym regulacji poświęconych wyłącznie przygotowaniu oraz realizacji inwestycji wpłynęło pozytywnie na przyspieszenie procesów inwestycyjnych. W konsekwencji osiągnięcie projektowanych celów przyczyni się do podniesienia wiarygodności Polski, jako kraju o stabilnych i przejrzystych regulacjach sprzyjających inwestycjom o przedmiotowym charakterze, co znajdzie swój wyraz we wzroście zaufania potencjalnych inwestorów i ich partnerów, a także potencjalnym wzroście zainteresowania uczestnictwem w projektach budowy elektrowni jądrowych w naszym kraju. Dodatkowo przepisy umożliwiające wysoki stopień udziału społeczeństwa w decydowaniu o budowie obiektów energetyki jądrowej pomogą uzyskać stabilność raz powziętych decyzji oraz przyczynią się do pozyskania i utrzymania akceptacji społecznej dla rozwoju energetyki jądrowej. 4. Możliwość podjęcia alternatywnych środków umożliwiających osiągnięcie celów ustawy Ze względu na konieczność stworzenia specjalnych regulacji dotyczących procesu inwestycyjnego w dziedzinie energetyki jądrowej nie jest możliwe osiągnięcie założonego celu w drodze innej, niż uchwalenie projektowanej ustawy. 5. Podmioty, na które oddziaływać będzie ustawa Przepisy projektowanej ustawy będą oddziaływać przede wszystkim na podmioty zamierzające realizować inwestycje w zakresie obiektów energetyki jądrowej, tj. elektrowni jądrowych, przechowalników wypalonego paliwa jądrowego, przechowalników odpadów promieniotwórczych, instalacji przetwarzania odpadów promieniotwórczych oraz obiektów do wydobywania materiałów zawierających uran i tor. Ustawa oddziaływać będzie także na właścicieli, użytkowników wieczystych, osoby, którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe lub prawa obligacyjne do nieruchomości, na których możliwe będzie zlokalizowanie elektrowni jądrowej, w zakresie, w jakim zakładać będzie przejęcie ww. nieruchomości przez Skarb Państwa za odszkodowaniem. Podmioty mające zastrzeżenia do wysokości proponowanego im odszkodowania będą mogły żądać ustalenia wysokości odszkodowania przez sąd powszechny. 12
Ponadto projektowana ustawa zwiększy kompetencje wojewody w zakresie realizacji przedsięwzięć określonych w ustawie w sprawach: nabywania tytułu prawnego do nieruchomości przeznaczonych na realizację przedsięwzięć w zakresie obiektów energetyki jądrowej, w tym ograniczania sposobu korzystania z nieruchomości oraz w sprawach będących przedmiotem innych decyzji, które konsumuje projektowana w ustawie decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, a także w sprawach pozwolenia na budowę i pozwolenia na użytkowanie. Projektowana ustawa pośrednio oddziaływać będzie również na gminy i społeczności lokalne, na których terenie zlokalizowane zostaną przedmiotowe inwestycje oraz na wszystkich odbiorców energii elektrycznej (indywidualnych i przemysłowych) poprzez stworzenie korzystnych warunków do inwestowania w nowe moce wytwórcze w energetyce jądrowej, co przyczyni się do poprawy zaopatrzenia w energię elektryczną, zwiększy bezpieczeństwo energetyczne kraju oraz zagwarantuje produkcję energii elektrycznej po racjonalnych kosztach. Społecznościom lokalnym ustawa przyznawać będzie też uprawnienie do zajęcia stanowiska w referendum, co do budowy elektrowni jądrowej. Projektowana ustawa wpływać będzie również na Radę Ministrów poprzez wyposażenie jej w kompetencję w zakresie podjęcia uchwały zezwalającej ministrowi właściwemu do spraw gospodarki na wydanie decyzji zasadniczej w sprawie budowy elektrowni jądrowej, a także na ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej, z uwagi na fakt, iż stanowić on będzie drugą instancję w postępowaniach o wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy elektrowni jądrowej oraz o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy elektrowni jądrowej. Projektowana ustawa wpłynie także na Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska poprzez udzielenie kompetencji do wydawania w sprawie budowy obiektów energetyki jądrowej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach inwestycji. Wreszcie ustawa wpłynie też na spółki energetyczne pozostające we władztwie korporacyjnym Skarbu Państwa ze względu na zagwarantowanie im prawa do bycia większościowym udziałowcem pierwszych budowanych w Polsce energetycznych bloków jądrowych do łącznej mocy co najmniej 6000 MWe. 6. Przewidywane skutki finansowe projektowanej ustawy i źródła ich pokrycia. Projektowana ustawa wywoływać będzie istotne skutki finansowe przede wszystkim dla podmiotów, które zdecydują się budować i eksploatować obiekty energetyki jądrowej. Źródłami ich pokrycia będą budżety własne, środki pozyskiwane na rynkach kapitałowych oraz z innych źródeł. Poprzez projektowane rozwiązania stworzone zostaną kompleksowe, stabilne i czytelne ramy prawne dla takich inwestycji, co przełoży się na większą 13
przewidywalność koniecznych do poniesienia kosztów inwestycyjnych. Zarządzanie kosztami inwestycji stanie się dzięki temu bardziej stabilne, co w rezultacie przełożyć się może na obniżenie globalnego kosztu inwestycji w obiekty energetyki jądrowej w Polsce. Skutki finansowe projektowanej ustawy dla budżetu państwa przedstawiono w ocenie skutków regulacji. II.
Niezbędne do opracowania projektu ustawy propozycje rozstrzygnięć i ich uzasadnienie 7. Zakres podmiotowy i przedmiotowy projektowanej ustawy, sprawy wyłączone z zakresu jej regulacji oraz objaśnienie podstawowych określeń użytych w projektowanej ustawie 7.1.
Przedmiot ustawy Ustawa określi zasady przygotowania, realizacji i finansowania inwestycji w zakresie budowy obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących. 7.2.
Stosunek do innych ustaw Ustawa nie będzie regulować kwestii bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej, ochrony fizycznej, likwidacji obiektów energetyki jądrowej, gospodarki odpadami jądrowymi oraz zabezpieczeń materiałów jądrowych w odniesieniu do obiektów energetyki jądrowej, w tym także procedury uzyskiwania opinii i zezwoleń w tym zakresie, uregulowanych w Prawie atomowym oraz aktach wykonawczych do tej ustawy. Ustawa nie będzie również regulować cywilnej odpowiedzialności za szkodę jądrową. Kwestie te zostaną unormowane bądź to w odrębnej ustawie o cywilnej odpowiedzialności za szkodę jądrową, bądź też w znowelizowanym Prawie atomowym. 7.3.
Definicje pojęć używanych w ustawie „Obiektem energetyki jądrowej” w myśl ustawy będzie: 1) elektrownia jądrowa; 2) przechowalnik wypalonego paliwa; 3) obiekt do przechowywania odpadów promieniotwórczych; 4) instalacja przetwarzania odpadów promieniotwórczych; 5) obiekt do wydobywania rud uranu i toru ze złóż i ich wstępnego przetwarzania, pod warunkiem, że służyć będą działalności prowadzonej na potrzeby energetyki jądrowej. 14
„Elektrownia jądrowa” rozumiana będzie jako jednostka wytwórcza składająca się z jądrowego reaktora energetycznego i maszynowni, a także innych urządzeń, instalacji oraz budynków towarzyszących, niezbędnych dla prowadzenia działalności służącej produkcji energii elektrycznej i ciepła. „Inwestycjami towarzyszącymi” będą inwestycje realizowane przez operatora systemu przesyłowego podyktowane koniecznością wyprowadzenia mocy z elektrowni jądrowej oraz inne inwestycje konieczne do przygotowania, wybudowania i eksploatacji obiektów energetyki jądrowej, w tym infrastruktura komunikacyjna (drogowa i kolejowa), inwestycje związane z doprowadzeniem i odprowadzeniem wody oraz obiekty pełniące funkcje zaplecza socjalnego. Katalog inwestycji towarzyszących nie powinien mieć charakteru zamkniętego. „Inwestorem” będzie podmiot prowadzący przygotowania lub realizujący inwestycję w zakresie elektrowni jądrowej, innego obiektu energetyki jądrowej lub inwestycji towarzyszącej. Przez „operatora elektrowni jądrowej” rozumiany będzie podmiot prowadzący eksploatację elektrowni jądrowej. 7.4.
Wymagania podmiotowe dla inwestora i operatora elektrowni jądrowej Inwestorem obiektu energetyki jądrowej oraz operatorem elektrowni jądrowej będzie mógł zostać jedynie podmiot posiadający siedzibę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, w przypadku inwestora elektrowni jądrowej oraz operatora elektrowni jądrowej konieczne będzie wykazanie doświadczenia, wiedzy i kompetencji w zakresie wytwarzania energii elektrycznej. Wykazanie się wiedzą i doświadczeniem będzie dokonywane poprzez: 1) oświadczenie podmiotu zobowiązanego do wykazania się wiedzą, doświadczeniem i kompetencjami o ich posiadaniu, lub 2) oświadczenie podmiotu powiązanego kapitałowo z podmiotem zobowiązanym do wykazania się wiedzą, doświadczeniem i kompetencjami, o zapewnieniu wsparcia wiedzą, doświadczeniem i kompetencjami w wyżej wymienionym zakresie. Podmiot składający oświadczenie będzie musiał wykazać, że w ostatnich 10 latach prowadził przynajmniej przez rok eksploatację bloków energetycznych o łącznej mocy co najmniej 1000 MWe, w tym przynajmniej jednego bloku energetycznego o mocy zainstalowanej ponad 200 MWe, przyłączonych do sieci przesyłowej w rozumieniu Prawa energetycznego. 15
7.5.
Inwestor pierwszych jądrowych bloków energetycznych Inwestorem pierwszych energetycznych bloków jądrowych, tj. bloków jądrowych, których suma łącznych zainstalowanych mocy elektrycznych wynosi co najmniej 6 000 MWe, będzie mogła być jedynie spółka pozostająca we władztwie korporacyjnym Skarbu Państwa, gwarantującą zachowanie w rękach państwa strategicznych zasobów energetycznych, jakimi są elektrownie jądrowe. 8. Przygotowanie i realizacja inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej Ustawa wskazywać będzie decyzje, opinie i inne dokumenty niezbędne do budowy i uruchomienia obiektu energetyki jądrowej. Uzyskanie decyzji, opinii i innych dokumentów przewidzianych ustawą wyczerpywać będzie obowiązek uzyskiwania decyzji, opinii i innych dokumentów wymaganych odrębnymi przepisami. Ustawa określać będzie procedury uzyskiwania decyzji, opinii i innych dokumentów niezbędnych do budowy i uruchomienia obiektu energetyki jądrowej oraz skutki ich wydania, jeżeli nie będą one określone w innych przepisach lub będą różnić się od ogólnych unormowań wynikających z przepisów właściwych dla tych dokumentów. W pozostałym zakresie ustawa stwierdzać będzie konieczność uzyskania lub przedstawienia określonego dokumentu oraz odsyłać będzie do właściwych przepisów w tym zakresie. 8.1.
Raport lokalizacyjny Inwestor zobowiązany będzie do wykonania raportu lokalizacyjnego, którego zawartość określać będzie Prawo atomowe. Raport lokalizacyjny stanowić będzie podstawę do wydania przez Prezesa PAA wyprzedzającej opinii dotyczącej planowanej lokalizacji obiektu jądrowego i załączany będzie do wniosku o wydanie tej opinii. 8.2.
Decyzja o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej lub zezwolenie na wejście na teren nieruchomości w celu dokonania pomiarów lub badań Do sporządzenia raportu lokalizacyjnego, będącego podstawą opinii Prezesa PAA, konieczne może okazać się wykonanie pomiarów, badań i innych czynności możliwych do przeprowadzenia jedynie po wejściu na teren nieruchomości, na których zlokalizowana będzie planowana inwestycja. Potencjalny inwestor będzie mógł wystąpić do wojewody z wnioskiem o wydanie: 1) decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (obejmującej wszystkie nieruchomości, na których ma być zlokalizowana inwestycja lub wejście na które jest konieczne do sporządzenia raportu lokalizacyjnego) albo 16
2) zezwolenia na wejście na teren nieruchomości. W przypadku zlokalizowania inwestycji na obszarze więcej niż jednego województwa, decyzję o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej lub decyzję zezwalającą na wejście na teren nieruchomości wydawać będzie wojewoda, na którego obszarze właściwości znajdować się będzie większa część nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji lub o wydanie zezwolenia na wejście na teren nieruchomości. Instancją odwoławczą w obu przypadkach będzie minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Uzyskanie decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej lub zezwolenia na wejście na teren nieruchomości jest fakultatywne. 8.2.1. Decyzja o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej Wniosek o wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej powinien zawierać: 1) określenie granic terenu objętego wnioskiem; 2) ogólną charakterystykę planowanej inwestycji; 3) oznaczenie nieruchomości lub ich części, zgodnie z ewidencją gruntów i budynków, na których planuje się zlokalizowanie inwestycji lub wejście na które jest konieczne do sporządzenia raportu lokalizacyjnego, ze wskazaniem nieruchomości, w stosunku do której właściciel lub użytkownik wieczysty nie wyraził zgody na wejście na jej teren; 4) dokumenty potwierdzające doświadczenie, wiedzę i kompetencje w zakresie wytwarzania energii elektrycznej. Stronami w postępowaniu w sprawie wydania decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej będą wyłącznie: inwestor obiektu energetyki jądrowej oraz właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości, o których mowa w pkt 3. W odniesieniu do nieruchomości wskazanych we wniosku o wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, od dnia doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania nie wydaje się decyzji o pozwoleniu na budowę oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a toczące się w tych sprawach postępowania ulegają zawieszeniu z mocy prawa do czasu wydania ostatecznej decyzji w sprawie wskazania lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. Na wniosek wojewody informacja o wszczęciu postępowania zostanie wpisana w księgach wieczystych prowadzonych dla przedmiotowych nieruchomości. Ostateczna decyzja o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej: 17
1) powoduje utrzymanie w mocy skutków związanych z zawiadomieniem o wszczęciu postępowania; 2) uprawnia inwestora do wykonania na terenie objętym decyzją niezbędnych prac w celu sporządzenia raportu lokalizacyjnego; 3) obliguje organ właściwy do wydania decyzji do wystąpienia do właściwego sądu o dokonanie wpisów w księgach wieczystych o objęciu wskazanych nieruchomości decyzją o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, a jeżeli nieruchomość nie ma urządzonej księgi wieczystej – o złożenie do istniejącego zbioru dokumentów zawiadomienia o wydaniu tej decyzji; 4) do czasu upływu ważności decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej nieruchomości objęte decyzją nie będą mogły być przedmiotem innego wniosku o wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. Inwestor będzie zobowiązany do wypłaty właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, na której będą prowadzone prace, odszkodowania , którego wysokość będzie określana w drodze negocjacji na podstawie stanu nieruchomości na dzień wydania decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. Jeżeli negocjacje nie zostaną ukończone w terminie 2 miesięcy od ich rozpoczęcia, wojewoda określi w terminie miesiąca w trybie decyzji administracyjnej wysokość odszkodowania na podstawie wyceny dokonanej przez rzeczoznawcę. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu. Podmioty mające zastrzeżenia do wysokości proponowanego im odszkodowania będą mogły żądać ustalenia wysokości odszkodowania przez sąd powszechny. Inwestor zobowiązany będzie również do przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego niezwłocznie po zakończeniu badań, pomiarów i innych prac. Brak ostatecznego rozstrzygnięcia co do wysokości odszkodowania nie będzie przeszkodą do wejścia na teren nieruchomości. W decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej wojewoda określi termin jej ważności zgodny z wnioskiem inwestora, nie dłuższy niż 5 lat. Wydanie decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej nie będzie przesądzać o możliwości budowy obiektu energetyki jądrowej na terenie nią objętym i służyć będzie jedynie możliwości przebadania tego terenu przez inwestora. Z tego względu nie będą na tym etapie prowadzone żadne obligatoryjne konsultacje społeczne ani postępowanie w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Jeżeli jednak badania, pomiary lub inne prace wykonywane na podstawie decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji stanowiłyby przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, to do wydania takiej decyzji konieczne będzie uprzednie uzyskanie ostatecznej decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych. Ponadto, do decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej będzie miał zastosowanie art. 96 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, co 18
umożliwi rozważenie, czy badania, pomiary lub inne prace, których przeprowadzenie umożliwi decyzja o wskazaniu lokalizacji, mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000. 8.2.2. Zezwolenie na wejście na teren nieruchomości w celu dokonania pomiarów lub badań Możliwe są sytuacje, w których inwestor nie będzie zainteresowany wszczęciem postępowania i uzyskaniem decyzji w sprawie wskazania lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. W takim przypadku – w braku zgody właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości – inwestor będzie mógł wystąpić o zezwolenie na wejście na teren nieruchomości, na której planuje zrealizować obiekt energetyki jądrowej lub na teren innej nieruchomości w celu dokonania pomiarów (ewentualnie wykonania innych prac) umożliwiających sporządzenie raportu lokalizacyjnego, niezbędnego do wystąpienia z wnioskiem do Prezesa PAA o wydanie wyprzedzającej opinii. Pozwolenie nie będzie wywoływało skutków, o których mowa w pkt 8.2.1 pkt 1 i 4. Decyzja zezwalająca na wejście na teren nieruchomości będzie zbliżona w swojej konstrukcji do decyzji przewidzianej w art. 47 Prawa budowlanego. Z jej wydaniem może się wiązać rekompensata za wejście na teren nieruchomości. We wniosku o wydanie decyzji o zezwoleniu na wejście na teren nieruchomości inwestor powinien określić zakres prac, jakie zamierza wykonać na tym terenie oraz określić maksymalny termin niezbędny na ich przeprowadzenie. Zezwolenie na wejście na teren nieruchomości wydawane będzie przez wojewodę. Po zakończeniu prac na terenie nieruchomości inwestor zobowiązany będzie do przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego oraz do wypłacenia odszkodowania na zasadach ogólnych przewidzianych przepisami Kodeksu cywilnego. Wydanie zezwolenia nie będzie przesądzać o lokalizacji obiektu energetyki jądrowej na terenie nią objętym i służyć będzie jedynie możliwości przeprowadzenia badań i prac potrzebnych do przygotowania raportu lokalizacyjnego. Z tego względu nie będą na tym etapie prowadzone żadne obligatoryjne konsultacje społeczne ani postępowanie w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Jeżeli jednak badania, pomiary lub inne prace wykonywane na podstawie zezwolenia stanowiłyby przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, to do wydania pozwolenia konieczne będzie uprzednie uzyskanie ostatecznej decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych. Ponadto, do pozwolenia będzie miał zastosowanie art. 96 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, co umożliwi rozważenie, czy badania, pomiary lub inne prace, których przeprowadzenie umożliwi pozwolenie, mogą potencjalnie znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000. 19
8.3.
Wyprzedzająca opinia Prezesa PAA w sprawie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej Wyprzedzająca opinia Prezesa PAA wydawana będzie na podstawie raportu lokalizacyjnego, na zasadach określonych w Prawie atomowym. Wyprzedzająca opinia będzie wiążąca dla Prezesa PAA, inwestora oraz innych organów wydających rozstrzygnięcia w toku realizacji inwestycji o ile nie ulegnie zmianie stan faktyczny istniejący w dniu jej wydania 8.4.
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji będzie wydawana na zasadach i w trybie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Będzie niezbędna do uzyskania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej i decyzji o pozwoleniu na budowę oraz decyzję o pozwoleniu na prace przygotowawcze. Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji inwestycji będzie wydawał Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska właściwy ze względu na planowaną lokalizację przedsięwzięcia. Od decyzji GDOŚ wydanej w pierwszej instancji przysługiwać będzie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. 8.5.
Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej 8.5.1. Informacje ogólne Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej będzie przesądzała możliwość budowy obiektu energetyki jądrowej.. Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej będzie konstrukcyjnie zbliżona do decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Niemniej pomiędzy tymi decyzjami występować będą różnice wynikające ze specyfiki inwestycji dotyczących obiektów energetyki jądrowej, jak również z dalej idących skutków prawnych decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (m.in. zakaz wydawania innych decyzji dla tego samego obszaru, zmiany w prawach i stosunkach cywilnoprawnych z dniem, w którym decyzja stanie się ostateczna, o czym szerzej w pkt 10). Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej będzie wydawana na wniosek inwestora. Decyzję w pierwszej instancji wydawał będzie właściwy miejscowo wojewoda. W przypadku zlokalizowania obiektu energetyki jądrowej na obszarze więcej niż jednego województwa, decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji wydaje wojewoda, na którego obszarze właściwości znajduje się większa część nieruchomości przeznaczonych na realizację inwestycji, w porozumieniu z wojewodami pozostałych województw, na terenie których ma być zlokalizowany obiekt energetyki jądrowej. Organem odwoławczym będzie minister właściwy do spraw budownictwa, 20
gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. W przypadku konkurencyjnych wniosków o ustalenie lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, o kolejności ich rozpatrywania decydować będzie kolejność złożenia kompletnego wniosku. 8.5.2. Wniosek o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej Wniosek o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej powinien zawierać: 1) ogólną charakterystykę inwestycji, obejmującą: a) określenie zapotrzebowania na wodę, energię oraz sposobu odprowadzania lub oczyszczania ścieków, a także innych potrzeb w zakresie uzbrojenia terenu, a w razie potrzeby również sposobu zagospodarowywania odpadów, b) określenie planowanego sposobu zagospodarowania terenu oraz charakterystyki zabudowy i zagospodarowania terenu, w tym przeznaczenia i gabarytów projektowanych obiektów budowlanych, przedstawione w formie opisowej i graficznej, c) określenie charakterystycznych parametrów technicznych inwestycji oraz danych charakteryzujących jej wpływ na środowisko; 2) określenie granic terenu objętego wnioskiem, przedstawionych na kopii mapy zasadniczej lub w przypadku jej braku, na kopii mapy katastralnej, przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, obejmujących teren, którego wniosek dotyczy i obszaru, na który ta inwestycja będzie oddziaływać, oraz odpowiednio na mapie morskiej; 3) mapy zawierające projekty podziału nieruchomości, w przypadku konieczności dokonania podziału nieruchomości, sporządzone zgodnie z odrębnymi przepisami; 4) dokumenty potwierdzające posiadanie przez inwestora obiektu energetyki jądrowej siedziby na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz możliwości finansowych w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej (ustawa określi zasady potwierdzania możliwości finansowych, w tym wysokość środków wystarczających do uznania inwestora za zdolnego finansowo do budowy obiektu energetyki jądrowej); 5) decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w art. 71 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku; 6) raport lokalizacyjny w rozumieniu Prawa atomowego, wraz z wyprzedzającą opinią Prezesa PAA w sprawie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej; 7) dokumenty wykazujące prawo inwestora obiektu energetyki jądrowej do dysponowania nieruchomościami objętymi wnioskiem na cele budowlane, jeśli inwestor takim prawem dysponuje, oraz wykaz nieruchomości lub ich części, zgodnie z ewidencją gruntów i budynków, na terenie których planuje się zlokalizowanie inwestycji, ze wskazaniem 21
nieruchomości, w stosunku do których inwestor obiektu energetyki jądrowej nie posiada tytułu prawnego; 8) wskazanie nieruchomości, w stosunku do których decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej ma wywołać skutek w postaci przejścia z mocy prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa; 9) wskazanie nieruchomości, w stosunku do których decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej ma wywołać skutek w postaci ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń; 10) dokumenty potwierdzające doświadczenie, wiedzę i kompetencje inwestora elektrowni jądrowej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej oraz opinię operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego w zakresie możliwości przyłączenia elektrowni jądrowej do sieci przesyłowej – w przypadku, jeżeli nie została uprzednio wydana decyzja o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy elektrowni jądrowej. Ponadto inwestor obowiązany będzie załączyć do wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej następujące opinie, o które obowiązany będzie wystąpić przez złożeniem wniosku: 1) ministra właściwego do spraw zdrowia ‐ w odniesieniu do inwestycji lokalizowanych na obszarach, którym został nadany status uzdrowiska albo status obszaru ochrony uzdrowiskowej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167, poz. 1399 z późn. zm.); 2) ministrów właściwych do spraw gospodarki morskiej, gospodarki, kultury i dziedzictwa narodowego, rybołówstwa, spraw wewnętrznych oraz Ministra Obrony Narodowej ‐ w odniesieniu do wznoszenia i wykorzystywania sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich, zgodnie z przepisami ustawy o obszarach morskich; 3) dyrektora właściwego urzędu morskiego ‐ w odniesieniu do obszarów pasa technicznego, pasa ochronnego, morskich portów i przystani, zgodnie z przepisami ustawy o obszarach morskich; 4) właściwego organu administracji geologicznej ‐ w odniesieniu do terenów zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych; 5) organów właściwych w sprawach ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz melioracji wodnych ‐ w odniesieniu do gruntów wykorzystywanych na cele rolne i leśne, w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266, z późn. zm.) oraz zgodnie z Prawem wodnym; 22
6) właściwego komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej ‐ w odniesieniu do inwestycji podlegającej przepisom ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm.) oraz Prawa ochrony środowiska; 7) dyrektora właściwej regionalnej dyrekcji Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe ‐ w odniesieniu do gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa, będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe zgodnie z ustawą z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.); 8) właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków ‐ w odniesieniu do zabytków chronionych na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.); 9) właściwego zarządcy drogi ‐ w odniesieniu do obszarów pasa drogowego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115, z późn. zm.); 10) właściwego zarządcy terenów kolejowych ‐ w odniesieniu do obszarów kolejowych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.); 11) właściwego miejscowo zarządu województwa, zarządu powiatu oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta); 12) Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego ‐ w odniesieniu do obiektów budowanych w otoczeniu lotnisk lub stanowiących przeszkody lotnicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. ‐ Prawo lotnicze (Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z późn. zm.); 13) ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa ‐ w odniesieniu do nieruchomości, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 967, z późn. zm.); 14) właściwego dyrektora parku narodowego ‐ w odniesieniu do obszarów położonych w granicach parku i jego otuliny, zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.); 15) Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w odniesieniu do innych form ochrony Przyrody; 16) Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej; 17) właściwych organów, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.). Nie będzie można uzależniać wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej od zobowiązania inwestora do spełnienia świadczeń lub warunków nieprzewidzianych przepisami prawa. 23
Właściwy organ będzie wydawał wyżej wymienione opinie w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie opinii. Kopię opinii właściwy organ przekazywał będzie wojewodzie. Niewydanie opinii w tym terminie traktowane będzie jako brak zastrzeżeń do wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. Powyższe opinie zastępować będą uzgodnienia, pozwolenia, opinie, zgody bądź stanowiska właściwych organów, wymagane odrębnymi przepisami dla lokalizacji inwestycji. 8.5.3. Skutki wszczęcia postępowania o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej Wojewoda zawiadomi o wszczęciu postępowania o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej: 1) wnioskodawcę; 2) właścicieli i użytkowników wieczystych nieruchomości objętych wnioskiem, przy czym zawiadomienia wysyłane będą na adres określony w ewidencji gruntów i budynków ze skutkiem doręczenia; 3) pozostałe strony, w drodze obwieszczenia w urzędzie wojewódzkim i urzędach gmin właściwych ze względu na lokalizację inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, na stronach internetowych urzędu wojewódzkiego, a także w prasie o zasięgu ogólnopolskim; w obwieszczeniu zamieszczone zostanie oznaczenie nieruchomości objętych wnioskiem, według ewidencji gruntów i budynków oraz księgi wieczystej, a także informacja o miejscu, w którym strony mogą zapoznać się z aktami sprawy; 4) właściwe miejscowo organy w sprawach wymienionych poniżej w punktach pkt 2 i 3, przy czym wójt (burmistrz, prezydent miasta) obowiązany będzie niezwłocznie ogłosić o wszczęciu postępowania na stronach internetowych gminy. Z dniem doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania: 1) nieruchomości objęte wnioskiem o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej nie będą mogły być przedmiotem obrotu, w szczególności nieruchomości nie mogą być przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także nie mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji, jak również nie mogą być przedmiotem innych rozporządzeń; 2) w odniesieniu do nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, do czasu wydania takiej decyzji nie będzie się wydawać decyzji o pozwoleniu na budowę, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego oraz innych decyzji przewidzianych 24
w przepisach szczególnych, które uprawniałyby do realizacji inwestycji innej niż budowa obiektu energetyki jądrowej; toczące się postępowania ulegają zawieszeniu z mocy prawa do czasu wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej; nie będzie to dotyczyć decyzji i postępowań dotyczących inwestycji towarzyszących; 3) w odniesieniu do nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, do czasu wydania takiej decyzji zawieszone zostaną postępowania o wydanie decyzji o warunkach zabudowy lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.). Wojewoda obowiązany będzie do niezwłocznego złożenia wniosku do właściwego sądu o ujawnienie w księdze wieczystej wszczęcia postępowania w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, a jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej ‐ o złożenie do istniejącego zbioru dokumentów zawiadomienia o wszczęciu tego postępowania. 8.5.4. Treść i skutki wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej będzie określać i zawierać: 1) określenie terenu objętego inwestycją w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, w tym linii rozgraniczających teren inwestycji; 2) warunki techniczne realizacji inwestycji; 3) warunki wynikające z potrzeb ochrony środowiska i ochrony zabytków, w tym dotyczące przeciwdziałania poważnym awariom przemysłowym; 4) warunki ochrony przeciwpożarowej dla inwestycji; 5) wymagania dotyczące ochrony interesów osób trzecich; 6) zatwierdzenie podziału nieruchomości, o ile inwestor we wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej wystąpił z wnioskiem o podział nieruchomości; 7) oznaczenie nieruchomości, w stosunku do których decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej wywołuje skutek w postaci przejścia z mocy prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa lub wygaśnięcie użytkowania wieczystego; 8) oznaczenie nieruchomości, w stosunku do których decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej wywołuje skutek w postaci ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na 25
zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń; 9) termin wydania nieruchomości, o których mowa w punkcie 7, oraz termin udostępnienia nieruchomości, o których mowa w punkcie 8; 10) oznaczenie gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami płynącymi; 11) wyznaczenie obszaru ograniczonego użytkowania wokół obiektu energetyki jądrowej zgodnie z przepisami Prawa atomowego, Prawa ochrony środowiska oraz przepisami wykonawczymi. Ostateczna decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej: 1) spowoduje utrzymanie w mocy skutków wszczęcia postępowania o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej oraz umorzenie z mocy prawa postępowań zawieszonych z mocy prawa wskutek wszczęcia postępowania o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej; 2) spowoduje wygaśnięcie z mocy prawa trwałego zarządu ustanowionego na nieruchomości przeznaczonej na inwestycję w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, stanowiącej własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego lub w odniesieniu do gruntów w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe; 3) stanowić będzie podstawę do wydania przez wojewodę decyzji, o której mowa w art. 119 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w odniesieniu do nieruchomości, w stosunku do których decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej nie wywołała skutku w postaci przejścia z mocy prawa własności nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa; decyzja wojewody wydawana będzie na wniosek inwestora; 4) stanowić będzie podstawę do wydania przez wojewodę decyzji, o której mowa w art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami, w zakresie, w jakim decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej nie wywołała skutków w postaci ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń; decyzja wojewody wydawana będzie na wniosek inwestora; 26
5) stanowić będzie podstawę do wypowiedzenia przez wojewodę umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa, ze skutkiem natychmiastowym. Jeżeli rozwiązanie umowy spowoduje szkody, przysługiwać będzie odszkodowanie od Skarbu Państwa; 6) uniemożliwi – w odniesieniu do nieruchomości lub ich części objętych tą decyzją – wydanie innej decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej lub decyzji o wskazaniu lokalizacji inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej; 7) stanowić będzie podstawę do dokonywania wpisów w księdze wieczystej i w ewidencji gruntów i budynków; 8) będzie mieć pierwszeństwo stosowania przed obowiązującymi w dniu jej wydania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego; 9) wiązać będzie właściwe organy przy sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; 10) wiązać będzie właściwe organy w zakresie wydawania decyzji: a) o warunkach zabudowy; b) o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego; c) o której mowa w art. 21 ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz.2571, z późn. zm.); d) o której mowa w art. 11a ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz.1194 z późn. zm.); e) o której mowa w art. 9q ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz.94, z późn. zm.); f) o której mowa w art. 23 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w piłce nożnej UEFA EURO 2012 (Dz. U. Nr 26 poz. 133); g) o której mowa w art. 5 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz.U. Nr 84 poz. 700 oraz z 2010 r. Nr 57, poz. 358); h) o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (Dz. U. Nr 42, poz. 340 i Nr 161, poz. 1281); 27
i) o której mowa w art. 49 ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. Nr 106, poz. 675); j) o której mowa w art. 4 ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. Nr 143, poz. 963); k) o pozwoleniu na budowę. Decyzja obowiązywać będzie przez okres wskazany przez inwestora, nie dłuższy niż 5 lat. W sprawach nieuregulowanych w ustawie przewiduje się odpowiednie stosowanie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, z wyłączeniem art. 9 tej ustawy, przy czym ilekroć w tej ustawie jest mowa o decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego należało będzie przez to rozumieć także decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. 8.6.
Decyzja zasadnicza 8.6.1. Cel i forma Decyzja zasadnicza będzie wyrazem akceptacji państwa dla budowy obiektu energetyki jądrowej w określonej lokalizacji, przez określonego inwestora, z wykorzystaniem określonej technologii. Decyzja zasadnicza wydawana będzie w formie decyzji administracyjnej przez ministra właściwego do spraw gospodarki, na podstawie uchwały Rady Ministrów. Decyzja zasadnicza wydawana będzie na wniosek inwestora. Decyzja zasadnicza będzie mogła podlegać zmianom. 8.6.2. Zawartość wniosku o wydanie decyzji zasadniczej Wniosek o wydanie decyzji zasadniczej będzie składany z następującymi załącznikami: 1) wyprzedzającą opinią PAA dotyczącą planowanej lokalizacji obiektu jądrowego; 2) decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej; 3) wynikami referendum w sprawie budowy obiektu energetyki jądrowej; 4) opisem zawierającym charakterystykę obiektu energetyki jądrowej; 5) ogólnym raportem ze studium wykonalności inwestycji; 6) ogólnym schematem sposobu finansowania inwestycji; 28
7) ogólnym opisem technologii jądrowych możliwych do implementacji w elektrowni jądrowej, co do których Prezes PAA wydał opinię, iż spełniają wymagania obowiązujące w jednym z krajów OECD (opinia Prezesa PAA – wydawana na podstawie Prawa atomowego ‐ opierać się będzie na dokumencie stwierdzającym spełnienie tych wymagań wydanym zgodnie z prawem danego kraju OECD w ciągu ostatnich 10 lat), ze wskazaniem głównych dostawców tych technologii – w przypadku obiektu energetyki jądrowej będącym elektrownią jądrową; 8) opisem technologii mających mieć zastosowanie do wydobywania rud uranu lub toru ze złóż – w przypadku obiektu do wydobywania rud uranu lub toru ze złóż. Do budowy obiektu do wydobywania rud uranu lub toru ze złóż zastosowanie będą mieć przepisy działu III, rozdziału 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. ‐ Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r., Nr 228, poz. 1947 z późn. zm.). Wykonywanie działalności polegającej na wydobywaniu rud uranu lub toru ze złoża wymagać będzie uzyskania przez inwestora odrębnej decyzji (koncesji), wydanej na podstawie ustawy ‐ Prawo geologiczne i górnicze oraz odrębnych przepisów. 8.7.
Pozwolenie na prace przygotowawcze Przed uzyskaniem pozwolenia na budowę inwestor będzie mógł wystąpić do wojewody o wydanie pozwolenia na prace przygotowawcze na terenie objętym decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. Prace przygotowawcze będą w szczególności obejmować: prace ziemne i inne związane z przygotowaniem budowy obiektu energetyki jądrowej (np. przygotowanie terenu pod budowę poprzez niwelację terenu). W trakcie prac przygotowawczych inwestor będzie mógł wystąpić do wojewody z wnioskiem o pozwolenie na budowę obiektów nie wymagających (zgodnie z przepisami Prawa atomowego) odrębnego zezwolenia Prezesa PAA. Wydanie pozwolenia na prace przygotowawcze będzie skutkowało zgodą na usunięcie drzew znajdujących się na terenie objętym decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. 8.8.
Pozwolenie wodnoprawne Wydawanie pozwoleń wodnoprawnych odbywać się będzie na zasadach i w trybie przewidzianym przepisami Prawa wodnego, z zastrzeżeniem przepisów ustawy. Wydawanie pozwoleń wodnoprawnych następować będzie na etapie bezpośrednio poprzedzającym postępowanie w sprawie pozwolenia na budowę. Proponowane rozwiązanie nie wyklucza możliwości wcześniejszego uzyskania pozwolenia wodnoprawnego przez inwestora, jeśli będzie taka potrzeba. Organem wyłącznie uprawnionym do wydania pozwolenia wodnoprawnego dla inwestycji powinien być marszałek województwa. Rozwiązanie takie można wprowadzić poprzez zwiększenie uprawnień marszałka określonych w art. 140 Prawa wodnego, 29
rozgraniczającym uprawnienia starosty i marszałka województwa. Ustawa wprowadzi ścisłe terminy na wydanie decyzji wodnoprawnych przez właściwy organ. Pozwolenia wodnoprawne wydawane są na czas określony. W stosunku do inwestycji wprowadzone zostanie postanowienie przewidujące nie tylko maksymalny okres ważności pozwolenia wodnoprawnego, lecz również minimalny okres ważności takiej decyzji. Prawo wodne przewiduje możliwość cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia wodnoprawnego za odszkodowaniem lub bez takiego odszkodowania, w przypadkach w ustawie określonych. Możliwości cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia wodnoprawnego będzie wyłączona w odniesieniu do inwestycji w obiekt energetyki jądrowej. 8.9.
Zezwolenie Prezesa PAA na budowę obiektu jądrowego Zezwolenie Prezesa PAA na budowę obiektu jądrowego wydawane będzie przed wydaniem pozwolenia na budowę, o którym mowa w Prawie budowlanym. Zasady i tryb wydawania zezwolenia na budowę obiektu jądrowego określone zostaną w Prawie atomowym. 8.10.
Pozwolenie na budowę Pozwolenie na budowę dla obiektu energetyki jądrowej będzie wydawane przez wojewodę na zasadach i w trybie Prawa budowlanego z zastrzeżeniem przepisów ustawy. Do wydania pozwolenia na budowę dla obiektu energetyki jądrowej będzie wymagane zezwolenie na budowę obiektu jądrowego wydane przez Prezesa PAA zgodnie z Prawem atomowym. Wydanie pozwolenia będzie skutkowało zgodą na usunięcie drzew znajdujących się na terenie objętym decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej oraz wyłączeniem gruntu z produkcji rolnej lub leśnej. Skutek ten będzie następował, o ile wcześniej takiego skutku nie wywoła pozwolenie na prace przygotowawcze. Ilekroć w przepisach Prawa budowlanego mowa jest o decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, należało będzie przez to rozumieć również decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. Jako organ drugiej instancji właściwy do rozpatrywania ewentualnych odwołań od decyzji o pozwoleniu na budowę wskazany zostanie minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. W przypadku odpowiedniego zastosowania przepisów Prawa budowlanego organem właściwym w sprawie byłby Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, a więc organ który nie bierze udziału w procesie inwestycyjnym na żadnym jego etapie (nawet w procedurze opiniowania poszczególnych rozstrzygnięć). 8.11.
Zezwolenie Prezesa PAA na rozruch obiektu jądrowego Zezwolenie Prezesa PAA na rozruch obiektu jądrowego wydawane będzie przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie, o którym mowa w Prawie budowlanym. Zasady i tryb 30
wydawania zezwolenia na rozruch obiektu jądrowego określone zostaną w Prawie atomowym. 8.12.
Pozwolenie na użytkowanie W zakresie, w jakim ustawa nie będzie przewidywać postanowień szczególnych, obowiązywać będą reguły ogólne z Prawa budowlanego. 8.13.
Zezwolenie Prezesa PAA na eksploatację obiektu jądrowego Zezwolenie Prezesa PAA na eksploatację obiektu jądrowego wydawane na zasadach, które określone zostaną w Prawie atomowym. 8.14.
Koordynacja działań związanych z procesem inwestycyjnym po stronie organów administracji publicznej W ustawie powierzona zostanie Pełnomocnikowi Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej koordynacja działań po stronie administracji rządowej i samorządowej. Pełnomocnik Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej wykonywał będzie to zadanie co najmniej do czasu wydania pozwolenia na budowę dla pierwszej elektrowni jądrowej. 9. Udział społeczeństwa w procedurze realizacji obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących 9.1.
Tryb przeprowadzenia konsultacji społecznych w sprawie wyboru lokalizacji obiektu energetyki jądrowej, w tym przeprowadzenie referendum wśród społeczności lokalnej Referendum będzie obligatoryjne w tym sensie, że bez jego przeprowadzenia nie będzie mógł powstać obiekt energetyki jądrowej. Powinno być ono przeprowadzone przed wydaniem decyzji zasadniczej. Referendum przeprowadzane będzie na wniosek inwestora, co pozwoli uniknąć kosztów i zaangażowania w jego organizację w sytuacji, kiedy zamiar realizacji inwestycji nie będzie wystarczająco skonkretyzowany. Społecznością, wśród której będzie przeprowadzane referendum, będą mieszkańcy gminy, na terenie której w całości lub w części zlokalizowany ma być obiekt energetyki jądrowej, oraz mieszkańcy gmin, których granice znajdować się będą nie dalej od planowanego obiektu energetyki jądrowej niż 15 kilometrów. W stosunku do obiektu do wydobywania lub wstępnego przetwarzania rud uranu lub toru, referendum obejmie jedynie mieszkańców gmin, na obszarze których taki obiekt zostanie zlokalizowany. 31
Referendum powinno być ważne bez względu na frekwencję. Referendum nie będzie rozstrzygające, natomiast stanowić będzie jeden z istotnych czynników branych pod uwagę przy podejmowaniu decyzji zasadniczej. Wyraźnie należy przesądzić w ustawie, że w sprawie budowy obiektu energetyki jądrowej, w trakcie całego, szeroko rozumianego, procesu inwestycyjnego, przeprowadzone zostanie jedno referendum dla całej społeczności lokalnej. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985) przewiduje referendum na terenie gminy, powiatu i województwa. Nie jest natomiast przewidziane referendum na terenie kilku gmin nie będących powiatem. Tego rodzaju rozwiązanie nie jest sprzeczne z Konstytucją. W przypadku, gdyby w każdej z gmin zamieszkiwanych przez społeczność lokalną przeprowadzać odrębne referendum, wyniki w poszczególnych gminach mogłyby być różne. Nie wiadomo byłoby wtedy, jak wpływa to na możliwość realizacji inwestycji. Odesłanie do odpowiedniego stosowania ustawy o referendum lokalnym nie powinno być generalne, lecz dotyczyć konkretnie wskazanych przepisów. Ustawa o referendum lokalnym określa bowiem m.in. inne przesłanki przeprowadzania referendów oraz inny przedmiot tych referendów, w związku z czym ogólne odesłanie może budzić w praktyce wiele wątpliwości. 9.2.
Udział społeczeństwa w postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Skala i charakter planowanych przedsięwzięć w zakresie energetyki jądrowej wymagają zapewnienia aktywnego udziału społeczeństwa, w tym organizacji ekologicznych we wszystkich postępowaniach obejmujących ocenę oddziaływania na środowisko. Pozwoli to nie tylko wypracować sposób realizacji przedsięwzięcia możliwie szeroko, uwzględniając oczekiwania społeczeństwa i organizacji ekologicznych, lecz również zapewni wysoką jakość i przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko w sposób prawidłowy. Przyczyni się to do wzrostu społecznej świadomości zagadnień ochrony środowiska, zapewni społeczeństwu możliwość zgłaszania swych poglądów, a organom administracji ich należytego uwzględnienia. Udział społeczeństwa i organizacji ekologicznych w procedurze oceny oddziaływania na środowisko gwarantuje Dyrektywa 85/337/EWG w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. U. UE L 175/40) (zwana dalej „dyrektywą 85/337/EWG”) oraz przepisy krajowe implementujące postanowienia powyższej dyrektywy. Udział społeczeństwa i organizacji ekologicznych w podejmowaniu decyzji gwarantuje również ratyfikowana przez Polskę Konwencja z Aarhus z dnia 25 czerwca 1998 r. o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz. U. 2003 Nr 78, poz. 706) (zwana dalej „Konwencją z Aarhaus”). Ewentualne zmiany w zakresie udziału społeczeństwa i organizacji ekologicznych w procedurze oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia polegającego na budowie obiektu energetyki jądrowej powinny być zgodne z wymienionymi wyżej aktami prawnymi. Nie powinny one w żadnym wypadku ograniczać możliwości udziału 32
organizacji ekologicznej w postępowaniu, w tym możliwości przystąpienia do postępowania i wzięcia w nim udziału na prawach strony. W rezultacie, modyfikacja obecnie obowiązujących unormowań ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku może polegać wyłącznie na doprecyzowaniu istniejących wątpliwości. Proponuje się wprowadzenie regulacji, które mobilizowałby zainteresowane postępowaniem organizacje ekologiczne do przystąpienia do postępowania w jak najwcześniejszej fazie postępowania i do aktywnego uczestniczenia w postępowaniu. Obecnie, zgodnie z art. 44 ust. 2 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku, organizacja ekologiczna, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, może wnieść odwołanie od decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz skargę do sądu administracyjnego, nawet w przypadku, gdy nie była ona stroną postępowania. Wnoszenie odwołań bądź skarg przez organizacje ekologiczne, które nie były stroną postępowania związanego z oceną oddziaływania na środowisko, jest istotnym problemem w praktyce. Zdarza się, że organizacja ekologiczna, zamiast przystąpić do udziału w postępowaniu i współdziałać z inwestorem, tak aby treść decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach była optymalna z punktu widzenia interesów ochrony środowiska i inwestora, uczestniczy w postępowaniu dopiero na etapie odwoławczym i skarży decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach korzystając z uprawnień przyznanych jej w art. 44 ust. 2 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku. Aktywne uczestnictwo organizacji ekologicznej we wczesnym stadium postępowania mogłoby przyczynić się do uwzględnienia jej postulatów w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wskazane jest doprecyzowanie sposobu wykonywania uprawnień określonych w art. 44 ust. 2 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku przez organizacje ekologiczne, poprzez wskazanie terminu na wniesienie środków zaskarżenia przez organizacje ekologiczne, które nie brały udziału w postępowaniu. Obecna treść art. 44 ust. 2 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku nie określa terminu, w jakim organizacja ekologiczna nie będąca stroną postępowania powinna wnieść odwołanie lub skargę. W ustawie znajdzie się wskazanie, że uprawnienia organizacji ekologicznej określone w art. 44 ust. 2 i 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku mogą zostać zrealizowane nie później niż w terminie przewidzianym dla wniesienia odpowiednio odwołania lub skargi przez strony postępowania. Zastosowanie tego rozwiązania wraz z zawiadamianiem stron w trybie art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego zapewniłoby pewność co do terminów, w których poszczególne podmioty mogłyby złożyć odpowiedni środek odwoławczy bądź skargę do sądu administracyjnego. Jeżeli w toku postępowania administracyjnego przeprowadzana jest ocena oddziaływania na środowisko, to koniecznym elementem takiego postępowania jest zapewnienie społeczeństwu możliwości udziału w podejmowaniu decyzji. W rezultacie każdy ma prawo składać uwagi i wnioski w toku takiego postępowania. Przepisy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku przewidują 21‐dniowy termin na składanie uwag i wniosków dotyczących planowanej inwestycji. Mając na względzie skalę i charakter przedsięwzięć dotyczących energetyki jądrowej, termin ten może okazać się zbyt krótki. Należy bowiem pamiętać, że w ciągu wyznaczonych przez organ 21 dni, zainteresowany przedstawiciel 33
społeczeństwa musi zapoznać się z zawiadomieniem, uzyskać dostęp do dokumentacji sprawy, przeanalizować jej treść oraz sformułować uwagi i wnioski. Przepisy dyrektywy 85/337 i Konwencji z Aarhus nie wskazują konkretnego terminu, jaki powinien zostać wyznaczony dla społeczeństwa do zgłaszania wniosków i uwag. Wskazują one jedynie, że termin powinien być „odpowiedni”. Powyższe akty prawne nakazują wyznaczyć „rozsądne ramy czasowe”, dające wystarczającą ilość czasu dla poinformowania społeczeństwa, aby mogło ono skutecznie uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. Aby uniknąć zarzutu, że 21‐dniowy termin nie pozwala w praktyce zapoznać się z obszernym materiałem dotyczącym planowanego przedsięwzięcia polegającego na budowie obiektu energetyki jądrowej, wprowadzony zostanie dłuższy termin, tj. 45 dni. 9.3.
Udział społeczeństwa w postępowaniu dotyczącym wydania decyzji o wskazaniu lokalizacji, decyzji o ustaleniu lokalizacji oraz decyzji o pozwoleniu na budowę Udział społeczeństwa zapewniony będzie w postępowaniach w sprawie oceny oddziaływania na środowisko oraz poprzez udział w referendum. W pozostałym zakresie uczestnikami postępowań administracyjnych prowadzonych w trakcie szeroko rozumianego procesu inwestycyjnego będą wyłącznie strony. Wyłączony będzie udział organizacji społecznych. 9.4.
Zintegrowanie procedur konsultacyjnych z udziałem społeczeństwa z realizacją obowiązków informacyjnych wobec ludności na podstawie art. 8 Dyrektywy EURATOM Zintegrowane zostaną procedury konsultacyjne związane z przeprowadzeniem referendum lokalnego oraz udziałem społeczeństwa w postępowaniu środowiskowym, z realizacją obowiązków informacyjnych wobec ludności wynikających z art. 8 Dyrektywy EURATOM. 10. Nabywanie tytułu prawnego do nieruchomości w celu realizacji inwestycji 10.1.
Postępowanie dotyczące wywłaszczenia Wywłaszczenie nieruchomości znajdujących się w obrębie terenu inwestycji, które następować będzie z mocy prawa w związku z wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, będzie skutkowało: 1) nabyciem przez odszkodowaniem; Skarb Państwa własności powyższych nieruchomości za 2) wygaśnięciem hipotek dla powyższych nieruchomości za odszkodowaniem; 3) wygaśnięciem użytkowania odszkodowaniem; wieczystego dla powyższych nieruchomości za 4) wygaśnięciem trwałego zarządu dla powyższych nieruchomości za odszkodowaniem; 34
5) wypowiedzeniem dzierżawy, najmu lub użyczenia oraz innych praw obligacyjnych dla powyższych nieruchomości za odszkodowaniem. Wysokość powyższych odszkodowań nie może przekraczać wartości nieruchomości. 10.2.
Ustalenie odszkodowania Wysokość odszkodowania będzie ustalana na podstawie stanu nieruchomości na dzień wydania przez organ pierwszej instancji decyzji, z którą związane jest wywłaszczenie, po przeprowadzeniu negocjacji pomiędzy wojewodą a wywłaszczanym. Wojewoda będzie zobowiązany do rozpoczęcia negocjacji niezwłocznie po wydaniu decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej. W odniesieniu do nieruchomości, które po wywłaszczeniu zostaną następnie sprzedane przez Skarb Państwa inwestorowi, negocjacje wysokości odszkodowania będzie mógł prowadzić inwestor, którego zgoda wymagana będzie do uzgodnienia wysokości odszkodowania pomiędzy właścicielem lub użytkownikiem wieczystym a wojewodą działającym w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. W przypadku nieosiągnięcia porozumienia w terminie 2 miesięcy od daty rozpoczęcia negocjacji, wysokość odszkodowania zostanie ustalona przez wojewodę na podstawie wyceny rzeczoznawcy, według stanu nieruchomości na dzień złożenia wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, w terminie miesiąca, w trybie decyzji administracyjnej. Podmioty mające zastrzeżenia do wysokości proponowanego im odszkodowania będą mogły żądać ustalenia wysokości odszkodowania przez sąd powszechny. W przypadku przyjęcia odszkodowania zgodnie z przepisami ustawy, przyjmujący odszkodowanie (właściciel, użytkownik wieczysty, osoba, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe lub prawo obligacyjne) będzie jednocześnie zrzekał się dochodzenia odszkodowania w oparciu o inne przepisy. Odszkodowania będą zwolnione z podatku dochodowego. 10.3.
Przekazywanie nieruchomości na rzecz inwestora Na nieruchomościach wywłaszczonych na mocy decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, jak również nieruchomościach uprzednio już należących do Skarbu Państwa, a objętych tą decyzją, według wyboru Skarbu Państwa, ustanowione zostanie na rzecz inwestora prawo użytkowania wieczystego wraz ze sprzedażą własności budynków i urządzeń trwale z gruntem związanych albo nieruchomości te zostaną sprzedane w trybie bezprzetargowym inwestorowi. Możliwe będzie dokonanie tego wyboru już w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej. Sprzedaż nastąpi w trybie bezprzetargowym ze względu na ważny interes państwa oraz brak uzasadnionego zainteresowania terenem przez inne podmioty. Cena będzie kalkulowana według cen rynkowych jednak nie może być niższa od kosztów poniesionych 35
przez Skarb Państwa na wywłaszczenie nieruchomości, wliczając w to także koszty pracy biegłych wyceniających nieruchomości. Ustawa będzie przewidywać możliwość nabycia nieruchomości przez inwestora przed ostatecznym ustaleniem wysokości odszkodowania, po cenie wynikającej z operatu szacunkowego, wraz z możliwością późniejszej korekty ceny. Ustawa będzie przewidywać również prawo odkupu nieruchomości przez Skarbu Państwa od inwestora, jeżeli inwestor nie będzie realizował zamierzonej inwestycji. Co do prawa użytkowania wieczystego, opłaty z tytułu ustanowienia użytkowania wieczystego będą naliczane i nakładane zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce nieruchomościami. Warunki użytkowania wieczystego zostaną ustalone w umowie pomiędzy Skarbem Państwa a inwestorem z zachowaniem zasad określonych w art. 62 ustawy o gospodarce nieruchomościami i w art. 236 Kodeksu cywilnego, w której zostanie określona także kwota należna za nabycie własności budynków i urządzeń . W przypadku ustanowienia użytkowania wieczystego z mocy prawa wskutek uostatecznienia się decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, nabycie prawa użytkowania wieczystego, prawa własności budynków, innych urządzeń trwale z gruntem związanych i lokali będzie stwierdzane przez wojewodę w drodze decyzji. Decyzja wojewody określi warunki użytkowania wieczystego oraz kwotę należną za nabycie budynków i urządzeń. 10.4.
Nieuregulowany stan prawny nieruchomości Nieuregulowany stan prawny nieruchomości nie będzie przeszkodą do ich wywłaszczenia. Należne odszkodowanie będzie przechowywane w depozycie sądowym przez okres 10 lat. Po tym okresie przejdzie na własność Skarbu Państwa. Wysokość odszkodowania zostanie ustalona przez wojewodę na podstawie wyceny rzeczoznawcy według stanu nieruchomości na dzień złożenia wniosku o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej, w trybie decyzji administracyjnej. 10.5.
Grunty leśne Objęcie decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej terenów leśnych znajdujących się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego „Lasy Państwowe” będzie skutkowało przejęciem terenów leśnych objętych decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektu energetyki jądrowej przez inwestora. Świadczenia inwestora względem Lasów Państwowych z tytułu przejęcia gruntów leśnych będą miały charakter wyłącznie finansowy. Lasy Państwowe będą miały prawo do sprzedaży drewna pozyskanego z terenów przekazywanych inwestorowi. 36
11. Udzielanie zamówień na realizację inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej Istnieje konieczność określenia w ustawie, iż w przypadku prowadzenia kluczowych dla przedsięwzięcia postępowań o udzielenie zamówienia publicznego możliwym będzie zastosowanie wskazanych w ustawie uproszczeń procedury. Wprowadzone zmiany winny być zgodne z odpowiednimi przepisami prawa unijnego. Ustawa będzie wskazywać m.in.: 1) dokumenty, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz formy, w jakich dokumenty te mogą być składane w celu wykazania braku podstaw do wykluczenia z postępowania; 2) przesłanki wykluczenia wykonawcy z postępowania; 3) dokumenty, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz formy, w jakich dokumenty te mogą być składane w celu wykazania spełniania przez wykonawcę warunków udziału w postępowaniu; 4) zasady dotyczące wzywania wykonawców do uzupełniania dokumentów; 5) przesłanki unieważniania prowadzonego postępowania; 6) zakres dopuszczalnych zmian umowy w sprawie zamówienia publicznego; 7) przesłanki odstąpienia od umowy. Poza zakresem normowania ustawy znajdą się przepisy dotyczące możliwości odstąpienia przez zamawiającego od stosowania Prawa zamówień publicznych przy prowadzeniu kluczowych dla przedsięwzięcia postępowań. W tym zakresie zamawiający stosowałby, jeśli zachodziłaby taka konieczność, obecnie obowiązujące przepisy prawa zamówień publicznych. 12. Podział korzyści wynikających z lokalizacji obiektu energetyki jądrowej będącego elektrownią jądrową. Mając na uwadze potrzebę podziału korzyści wynikających z budowy elektrowni jądrowej pomiędzy gminy zlokalizowane w pobliżu takiej elektrowni, proponuje się wprowadzenie opłaty na rzecz gmin ościennych obciążającej inwestora i później operatora elektrowni jądrowej z jednoczesnym obniżeniem o wysokość tej opłaty wysokości podatku od nieruchomości płaconego gminie, na terenie której znajdowałaby się elektrownia jądrowa. Proponuje się, aby opłata na rzecz gmin ościennych wynosiła 50 % wartości podatku od nieruchomości, który inwestor elektrowni jądrowej, a następnie operator elektrowni jądrowej byłby zobowiązany uiszczać gminie, na terenie której znajdowałaby się elektrownia jądrowa zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r., Nr 80, poz. 526 z późn. zm.). Wspomniana opłata na rzecz gmin ościennych byłaby dzielona w częściach równych pomiędzy wszystkie gminy graniczące z gminą, na terenie której znajdować się będzie elektrownia jądrowa (z wyjątkiem 37
gmin, na których terenie znajduje się inna elektrownia jądrowa lub jej część). O wysokość opłaty na rzecz gmin ościennych pomniejszony zostanie podatek od nieruchomości uiszczany gminie, na której zlokalizowana będzie od elektrownia jądrowa. W wypadku zlokalizowania tej samej elektrowni jądrowej na obszarze więcej niż jednej gminy opłata na rzecz gmin sąsiednich wynosić będzie 50 % sumy podatku od poszczególnych nieruchomości wchodzących w skład elektrowni jądrowej należnego gminom, na terenie których znajduje się elektrownia, dzielona w częściach równych pomiędzy wszystkie gminy sąsiadujące przynajmniej z jedną gminą, na terenie której zlokalizowana będzie elektrownia jądrowa. Dystrybucja korzyści wynikających z umiejscowienia elektrowni jądrowej na danym terenie wydaje się niezbędna po to, aby gminy sąsiednie w stosunku do gminy, na terenie której znajdzie się elektrownia, były również zainteresowane zlokalizowaniem inwestycji w tym miejscu i nie sprzeciwiały się jej. Powinno się unikać tworzenia enklaw dobrobytu na rzecz szerszej dystrybucji ewentualnych korzyści mając jednocześnie na względzie, iż niewskazane jest obciążanie inwestora a następnie operatora dodatkowymi kosztami działalności. Przewidywana wysokość wpływów z podatku od nieruchomości, nawet w przypadku ich podziału w sposób zaproponowany powyżej, w dalszym ciągu gwarantuje gminom dochody umożliwiający dynamiczny rozwój. 13. Finansowanie inwestycji 13.1.
Źródła finansowania Inwestycje w zakresie obiektów energetyki jądrowej i inwestycji towarzyszących finansowane będą: 1) ze środków własnych podmiotów realizujących inwestycje oraz uzyskanych przez nich kredytów bankowych i pożyczek, a także ze środków pochodzących z emisji obligacji, w tym obligacji przychodowych, lub innych dłużnych papierów wartościowych; 2) ze środków pochodzących z budżetu państwa; 3) ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej; 4) z innych źródeł. 13.2.
Zasady wsparcia ze strony Skarbu Państwa, w tym w formie gwarancji i poręczeń 13.2.1. Informacje ogólne Podmiotowi realizującemu inwestycje w zakresie obiektu energetyki jądrowej będą mogły być udzielone przez Skarb Państwa gwarancje i poręczenia zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 2003 r. Nr 174, poz. 1689, z późn. zm.), z zastrzeżeniem szczególnych unormowań wynikających z ustawy. 38
13.2.2. Uzasadnienie celowości wprowadzenia szczególnych unormowań Istniejące uregulowania zawarte w ustawie z dnia 8 maja 1997 r. mają charakter ogólny. Ich zastosowanie do realizacji projektu inwestycyjnego w zakresie energetyki jądrowej mogłoby napotykać znaczące trudności. W szczególności, ogólny charakter powyższej ustawy sprawia, iż procedura uzyskiwania poręczenia lub gwarancji jest skomplikowana i długotrwała, wymaga szeregu uzgodnień i każdorazowo złożenia obszernej dokumentacji związanej m.in. z analizami ekonomicznymi, sytuacją finansową podmiotu itd. Dodatkowo, gwarancje i poręczenia udzielane na podstawie wspomnianej ustawy są udzielane pod warunkiem zapłaty opłaty prowizyjnej. Wysokość opłaty prowizyjnej – ustalana rozporządzeniem Rady Ministrów – uzależniona jest od rodzaju poręczanego zobowiązania oraz od długości terminu poręczenia lub gwarancji i wynosi co do zasady od 0,4% (poręczenie na okres poniżej pięciu lat) do 1,5% (gwarancja na okres dłuższy niż 15 lat). Opłata prowizyjna jest pobierana jednorazowo. Natomiast w przypadku poręczeń i gwarancji, które nie stanowią zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej pomocy publicznej, opłata prowizyjna jest pobierana corocznie w wysokości rynkowej. Minimalna wysokość stawek rynkowych określona jest w załączniku do powyższego rozporządzenia i zależna jest od długości trwania gwarancji lub poręczenia oraz od ratingu przyznanego przez jedną z renomowanych agencji ratingowych. W przypadku poręczenia lub gwarancji obowiązującej powyżej 15 lat wysokość opłaty prowizyjnej wynosi od 0,7% (w przypadku ratingu AAA) do 2,6% (w przypadku ratingu BB). 13.2.3. Miejsce regulacji przepisów dotyczący poręczeń i gwarancji Proponuje się, aby system poręczeń i gwarancji, które mogą zostać udzielone przez Skarb Państwa lub inne państwowe osoby prawne podmiotom realizującym inwestycje objęte przedmiotem regulacji projektowanej ustawy zostały podzielone na dwie kategorie. Pierwsza z nich obejmowałaby poręczenia i gwarancje udzielane zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa krajowego oraz na warunkach rynkowych (w szczególności w zakresie opłaty prowizyjnej za udzielenie poręczenia lub gwarancji). Poręczenia i gwarancje tego typu nie stanowiłyby pomocy publicznej i tym samym nie wymagałyby notyfikacji do Komisji Europejskiej, w związku z czym podstawa prawna do ich udzielenia, mogłaby zostać umiejscowiona w treści projektowanej ustawy bez ryzyka nadmiernego przedłużenia procesu legislacyjnego. Drugą kategorię stanowią natomiast poręczenia i gwarancje zaliczane do pomocy publicznej. Koszt tego rodzaju zabezpieczeń będzie niższy niż koszt takich samych lub podobnych środków dostępnych na rynku z uwagi na obniżenie opłaty prowizyjnej. Wprowadzenie poręczeń i gwarancji stanowiących pomoc publiczną wiąże się jednak z koniecznością ich notyfikacji do Komisji Europejskiej i uzyskania jej pozytywnej decyzji w tym zakresie. W związku z tym, że procedura notyfikacyjna oraz procedura przed Komisją Europejską jest sformalizowana i długotrwała, w celu ograniczenia negatywnego wpływu na proces legislacyjny projektowanej ustawy, regulacje przedmiotowych poręczeń i gwarancji przeniesione zostaną do fakultatywnego aktu wykonawczego. 39
13.2.4. Propozycje szczególnych unormowań Ustawa i ewentualny fakultatywny akt wykonawczy przewidywać będą stworzenie szczególnych regulacji adresowanych wyłącznie do podmiotów realizujących projekty związane z rozwojem energetyki jądrowej. Według tej propozycji udzielenie gwarancji lub poręczenia przebiegałoby dwuetapowo. W pierwszym etapie możliwość uzyskania gwarancji byłaby rozstrzygana podmiotowo. Określenie podmiotu, któremu może być przyznana gwarancja lub poręczenie, byłoby powiązane z decyzją zasadniczą podejmowaną przez Radę Ministrów. W drugim etapie, decyzja w zakresie przedmiotu poręczenia lub gwarancji, odnosząca się do konkretnego zobowiązania i umowy, byłaby podejmowana jednoosobowo, przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw gospodarki. Takie rozwiązanie zapewniłoby odpowiednią sprawność podejmowania decyzji przy jednoczesnym zachowaniu odpowiedniej kontroli. Ustawa określić będzie również, jakiego rodzaju zobowiązania mogą być przedmiotem gwarancji lub poręczenia udzielonego przez Skarb Państwa. Zakres możliwego wsparcia powinien dotyczyć zobowiązań związanych z realizacją inwestycji w zakresie energetyki jądrowej. Przyjęcie takiego rozwiązania pozwoli z jednej strony uniknąć wątpliwości związanych z możliwym zastosowaniem gwarancji lub poręczenia w najczęściej spotykanych przypadkach, z drugiej zaś strony pozwoli na elastyczne reagowanie w przypadku zaistnienia nieprzewidzianych dziś okoliczności. Sam wniosek oraz procedura udzielenia gwarancji lub poręczenia dotyczącego konkretnej umowy i zobowiązania powinny być istotnie uproszczone w porównaniu do regulacji ogólnych. Możliwe jest natomiast, aby minister udzielający gwarancji miał możliwość ustanowienia szczególnych warunków udzielenia gwarancji lub poręczenia. Tego rodzaju uprawnienie może być wykonywane na przykład poprzez zamieszczenie odpowiednich postanowień w umowie o udzielenie poręczenia lub gwarancji. Ze względu na wagę projektu dla bezpieczeństwa energetycznego Polski wydaje się uzasadnione, aby wysokość opłaty prowizyjnej pobieranej w przypadku udzielenia gwarancji lub poręczenia w celu zabezpieczenia zobowiązań wynikających z realizacji projektu związanego z energetyką jądrową była znacząco obniżona w porównaniu z regulacjami ogólnymi. Należy jednak zauważyć, że odstąpienie od opłaty prowizyjnej lub pobranie jej w wysokości niższej niż rynkowa będzie skutkowało powstaniem sytuacji kwalifikowanej jako pomoc publiczna. Dodatkowo, ze względu na skalę finansową projektu, wskazane jest przyznanie Radzie Ministrów – po spełnieniu pewnych przesłanek proceduralnych – uprawnienia do dokonywania przeniesienia planowanych wydatków budżetowych między częściami i działami budżetu państwa w celu realizacji zadań wynikających z ustawy. 40
13.3.
Delegacja ustawowa do wydania fakultatywnego rozporządzenia określającego program pomocowy dla energetyki jądrowej Ustawa przewidywać będzie delegacjędo fakultatywnego wydania rozporządzenia stanowiącego program pomocowy podlegający notyfikacji Komisji Europejskiej. Powyższe rozwiązanie nie wyklucza określenia w odrębnej ustawie mechanizmów wsparcia mogących stanowić pomoc publiczną lub odstępstwo od wspólnotowych reguł konkurencji i w związku z tym wymagających notyfikacji Komisji Europejskiej. Wyodrębnienie rozwiązań, które wymagają notyfikacji, do rozporządzenia lub odrębnej ustawy, pozwoli prowadzić prace legislacyjne nad częścią rozwiązań bez konieczności oczekiwania na stanowisko Komisji Europejskiej. Kwestia dotyczące innych aktów wykonawczych jest omówiona w punkcie 19 niniejszych założeń. 13.4.
Szczególne przepisy dotyczące zasad udzielania pomocy publicznej i postępowania w tym przedmiocie W ustawie znajdą się również uregulowania krajowej procedury ubiegania się o uzyskanie pomocy publicznej częściowo odmienne niż w przepisach ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Takie modyfikacje lub zmiany doprecyzowujące dotyczyć mogą momentu notyfikacji, jak również możliwości zmiany jej treści oraz jej cofnięcia, w szczególności wyraźnego umiejscowienia procedur związanych z oceną pomocy publicznej (w tym momentu ich rozpoczęcia oraz zakończenia) w ogólnej strukturze i chronologii postępowań administracyjnych związanych z inwestycją, dla uniknięcia wątpliwości oraz optymalizacji długości trwania całości procesu. Wprowadzone zostaną uproszczenia krajowych procedur związanych z oceną pomocy publicznej. W związku z koniecznością wyraźnego wyodrębnienia programu pomocy publicznej dla inwestycji objętej przedmiotem regulacji projektowanej ustawy, uzasadnione jest wydzielenie tej materii do odrębnego aktu prawnego lub aktów prawnych. Projektowana ustawa powinna zawierać wyraźną delegację dla ministra właściwego do spraw gospodarki do przygotowania, odpowiednio w porozumieniu lub w uzgodnieniu z innymi organami centralnymi, w tym w szczególności z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, aktu wykonawczego do ustawy, kompleksowo regulującego program pomocy publicznej. Program pomocy publicznej może i powinien obejmować i prezentować w sposób spójny całokształt środków pomocowych związanych z przedmiotową inwestycją, a zatem nie tylko zasady udzielania gwarancji i poręczeń na warunkach odbiegających od rynkowych (regulowane osobnym rozporządzeniem), ale także regulacje ustawowe (w tym dotyczące pomocy publicznej udzielanej na podstawie przepisów podatkowych) oraz wszelkie inne przewidziane środki pomocowe. Delegacja ustawowa będzie w szczególności zakładać, że w procesie przygotowania przedmiotowego programu pomocy publicznej uczestniczyć będzie również, w zakresie 41
zgodnym z zasadami procesu legislacyjnego, Prezes UOKiK. Zastosowanie takiego rozwiązania może uzasadniać ograniczenie lub nawet eliminację konieczności występowania o osobną opinię Prezesa UOKiK w trybie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Dodatkowo, w celu usprawnienia procesu inwestycyjnego, delegacja ustawowa powinna wskazywać maksymalny termin dla przygotowania projektu programu pomocowego i przekazania go właściwym organom w celu jego notyfikacji do Komisji Europejskiej. Termin ten mógłby być oznaczony poprzez wskazanie długości okresu do przygotowania tego programu, liczonego od momentu wejścia w życie projektowanej ustawy. W przypadku ewentualnej zmiany szczegółowych warunków przyznawania pomocy publicznej na inwestycje objęte przedmiotem regulacji ustawy, odpowiedni organ z mocy prawa zobowiązany będzie do uaktualniania treści rozporządzenia lub rozporządzeń, jednakże dopiero po wyczerpaniu procedur notyfikacyjnych związanych z pomocą publiczną. 13.5.
Obniżenie opłat i kosztów administracyjnych, sądowych i notarialnych ponoszonych w toku procesu inwestycyjnego, w tym związanych z pozyskiwaniem terenów Ustawa będzie przewidywać obniżenie kosztów administracyjnych, sądowych, notarialnych związanych z pozyskiwaniem terenów pod obiekty energetyki jądrowej oraz ponoszonych w toku procesu inwestycyjnego, w szczególności kosztów związanych z szeroko pojmowaną ochroną środowiska – np. opłat za wycinkę drzew, wyłączenie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej, za składowanie odpadów, kosztów rekultywacyjnych, itp. 14. Postępowanie administracyjne i sądowe w sprawach dotyczących inwestycji 14.1.
Powiązanie statusu strony postępowania prowadzonego w ramach procesu inwestycyjnego z obszarem oddziaływania inwestycji Ustawa przewidywać będzie powiązanie statusu strony w postępowaniach prowadzonych w ramach procesu inwestycyjnego z obszarem oddziaływania inwestycji. Te regulacje nie będą dotyczyć postępowań związanych z oceną oddziaływania na środowisko oraz postępowania w sprawie pozwolenia na użytkowanie obiektu. Istniejące rozwiązania dotyczące tych postępowań są bowiem wystarczające. 14.2.
Wprowadzenie terminów na dokonywanie czynności przez organy w procesie inwestycyjnym powiązane z domniemaniem dokonania uzgodnień po ich przekroczeniu lub karami pieniężnymi Wzorem innych ustaw specjalnych szczegółowo określone zostaną organy administracji opiniujące wydanie poszczególnych decyzji administracyjnych wraz ze wskazaniem terminu 42
na wydanie opinii i przyjęciem generalnego domniemania, że brak wydania opinii w zakreślonym ustawą terminie jest traktowany jako opinia aprobująca. W ustawie ujednolicone zostaną terminy ustawowe na wydanie koniecznych decyzji administracyjnych i podjęcie innych wymaganych rozstrzygnięć. Niedotrzymanie przez organ tak określonych terminów będzie wiązać się z koniecznością uiszczenia kary pieniężnej, co powinno zdyscyplinować organ do terminowego działania. W niektórych przypadkach wprowadzona zostanie możliwość stosowania art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego pozwalającego na zawiadamianie stron przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty sposób publicznego ogłaszania, niezależnie od ilości stron biorących udział w postępowaniu. 14.3.
Wprowadzenie natychmiastowej wykonalności decyzji wydawanych w toku procesu inwestycyjnego Z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w ustawie, decyzje administracyjne wydawane w toku procesu inwestycyjnego w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących podlegać będą natychmiastowej wykonalności. 14.4.
Ograniczenie procedury odwoławczej poprzez zakreślenie terminów do rozpoznania środków zaskarżenia oraz sprecyzowanie możliwych podstaw składanych środków odwoławczych Wprowadzone zostaną ograniczenia czasowe procedury odwoławczej od decyzji administracyjnych wydanych w toku procesu inwestycyjnego, przede wszystkim poprzez zakreślenie krótszych terminów do rozpoznania środków zaskarżenia przez organy drugiej instancji i sądy administracyjne. Wprowadzone zostaną również dodatkowe wymagania formalne dla środków odwoławczych, m.in. obowiązek sformułowania zarzutów naruszenia prawa. 14.5.
Ograniczenie możliwości wzruszenia decyzji w sprawach dotyczących obiektów energetyki jądrowej w postępowaniach odwoławczych i w trybach nadzwyczajnych Ustawa będzie ograniczać możliwość przekazywania przez organ odwoławczy sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, by wykluczyć możliwość przekazywania sprawy do ponownego rozpatrzenia bez istotnej przyczyny. W praktyce organy odwoławcze nadużywają instytucji uchylenia decyzji organu I instancji oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania i przekazują sprawę do ponownego rozpoznania nawet wówczas, gdy postępowanie dowodowe jest praktycznie kompletne. 43
14.6.
Wprowadzenie możliwości przenoszenia na inny podmiot uprawnień uzyskiwanych w toku procesu inwestycyjnego Ustawa przewidywać będzie możliwość przenoszenia przez inwestora decyzji administracyjnych uzyskanych w toku procesu inwestycyjnego. Kontrola takiego przeniesienia, m.in. ze względu na cechy podmiotowe kolejnego uprawnionego, dokonywana będzie przez organ wydający określoną decyzję oraz po złożeniu przez docelowego adresata decyzji oświadczenia o przejęciu wszelkich praw i obowiązków wynikających z wydanej decyzji. Postępowanie administracyjne dotyczące przeniesienia decyzji administracyjnej odbywać się będzie bez udziału stron pierwotnego postępowania administracyjnego i będzie ograniczone jedynie do relacji: poprzedni inwestor – nowy inwestor. Ewentualne przeniesienie decyzji administracyjnych pozyskiwanych przez inwestora wiązać się będzie z przeniesieniem prawa własności do nieruchomości przeznaczonych pod realizację inwestycji. 15. Inwestycje towarzyszące 15.1.
Tryb nadawania inwestycjom statusu inwestycji towarzyszących Inwestycjami towarzyszącymi będą inwestycje realizowane przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego podyktowane koniecznością wyprowadzenia mocy z elektrowni jądrowej oraz inne inwestycje konieczne do przygotowania, wybudowania i eksploatacji obiektów energetyki jądrowej, w tym infrastruktura komunikacyjna (drogowa i kolejowa), inwestycje związane z doprowadzeniem i odprowadzeniem wody oraz obiekty pełniące funkcje zaplecza socjalnego. Katalog inwestycji towarzyszących nie powinien mieć charakteru zamkniętego. Nadanie określonej inwestycji statusu „inwestycji towarzyszącej” dokonywane będzie decyzją ministra właściwego do spraw gospodarki, na wniosek inwestora inwestycji towarzyszącej. Podmiot wskazany jako inwestor w decyzji o nadaniu określonej inwestycji statusu „inwestycji towarzyszącej”, obowiązany będzie do realizacji tej inwestycji na zasadach określonych w decyzji. Organ właściwy do wydania decyzji nie będzie całkowicie związany treścią wniosku. W przypadku, kiedy wymagać tego będą względy przygotowania lub realizacji obiektu energetyki jądrowej, minister właściwy do spraw gospodarki będzie mógł z urzędu wydać decyzję o nadaniu określonej inwestycji statusu „inwestycji towarzyszącej”, z czym wiązać się będzie obowiązek jej realizacji przez podmiot wskazany jako inwestor. W przypadku inwestycji operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego, będzie ona uwzględniona w planie rozwoju, o którym mowa w art. 16 Prawa energetycznego. Ustawa będzie przewidywać, iż inwestor obiektu energetyki jądrowej jest stroną wszelkich postępowań dotyczących inwestycji towarzyszących. 44
15.2.
Określenie zakresu stosowania do inwestycji towarzyszących szczególnych zasad dotyczących przygotowania i realizacji obiektów energetyki jądrowej Do inwestycji towarzyszących odpowiednie zastosowanie znajdą unormowania dotyczące przygotowania i realizacji obiektów energetyki jądrowej, z wyłączeniem unormowań dotyczących referendum, decyzji zasadniczej oraz rozstrzygnięć Prezesa PAA związanych z bezpieczeństwem jądrowym i ochroną radiologiczną. 16. Zaprzestanie lub zawieszenie procesu inwestycyjnego z przyczyn nie leżących po stronie inwestora 16.1.
Odpowiedzialność Skarbu Państwa po wydaniu decyzji zasadniczej Ze względu na szczególnie wysokie nakłady inwestycyjne związane z budową obiektów energetyki jądrowej oraz z uwagi na strategiczne znaczenie tych inwestycji dla bezpieczeństwa energetycznego i rozwoju gospodarczego państwa, w przypadku zaprzestania lub zawieszenia budowy obiektów energetyki jądrowej po wydaniu decyzji zasadniczej, Skarb Państwa zobowiązany będzie do zwrotu kosztów poniesionych i udokumentowanych przez inwestora lub operatora oraz do wyrównania poniesionej przez nich szkody w związku z przygotowaniem budowy i budową obiektu energetyki jądrowej, chyba że zaprzestania lub zawieszenia budowy obiektu energetyki jądrowej: 1) jest wynikiem siły wyższej; 2) jest zależne od inwestora; 3) jest zależne od operatora; 4) jest zależne od wykonawców i podwykonawców inwestora. Bez tego rodzaju unormowań, w przypadku podjęcia przez organy władzy publicznej strategicznej decyzji o odstąpieniu od realizacji programu energetyki jądrowej, naprawienie szkody inwestora, który rozpoczął przygotowania lub wręcz realizację inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej, stać będzie pod istotnym znakiem zapytania. Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego). Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (art. 4171 § 1 Kodeksu cywilnego). Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą (art. 4171 § 2 Kodeksu cywilnego). Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy 45
obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej (art. 4171 § 3 Kodeksu cywilnego). Decyzje, których uzyskanie warunkować będzie realizację i uruchomienie obiektów energetyki jądrowej, opierać się będą nierzadko na niedookreślonych przesłankach, związanych z oceną, czy wyżej stawiać zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju w oparciu o rozwój energetyki jądrowej, czy też dać pierwszeństwo innym względom, np. nastrojom społeczeństwa, gdyby było ono przeciwne temu sektorowi energetyki. W konsekwencji może dojść do zatrzymania procesu inwestycyjnego w zakresie obiektów energetyki jądrowej i jednocześnie trudno będzie stwierdzić, że jest to wynikiem naruszenia prawa. Decyzja o rezygnacji z rozwoju energetyki jądrowej może mieć bowiem charakter polityczny. Nie można odmawiać państwu uprawnienia do podjęcia takiej decyzji, jednakże jeśli taka decyzja miałaby zostać podjęta w trakcie procesu inwestycyjnego, nie może ona prowadzić do szkody po stronie inwestora, który w dobrej wierze i za przyzwoleniem państwa wyrażonym w formie decyzji zasadniczej rozpocznie inwestycję. 16.2.
Odpowiedzialność Skarbu Państwa za niezrealizowanie obiektów energetyki jądrowej innych niż elektrownie jądrowe oraz inwestycji towarzyszących Skarb Państwa ponosić będzie również odpowiedzialność za niewykonanie obiektów energetyki jądrowej innych niż elektrownie jądrowe oraz inwestycji towarzyszących, jeżeli z tego powodu nie jest możliwe komercyjne uruchomienie elektrowni jądrowej lub też opóźni się ono ze szkodą dla inwestora lub operatora. 17. Zmiany w Prawie energetycznym 17.1.
Jednoznaczne wskazanie zakresu, w jakim inwestor i operator elektrowni jądrowej podlegają przepisom Prawa energetycznego Przeformułowany zostanie przepis art. 1 ust. 3 pkt 2 Prawa energetycznego w taki sposób, by zapewnić jasność co do podlegania przez inwestora i operatora elektrowni jądrowej przepisom Prawa energetycznego. Przesądzone zostanie, że powołany przepis nie wyłącza stosowania przepisów Prawa energetycznego do przedsiębiorcy energetycznego wytwarzającego energię w elektrowni jądrowej. 17.2.
Warunki przyłączenia Inwestor będzie mógł wystąpić o wydanie przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego warunków przyłączenia przed wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie obiektu energetyki jądrowej będącego elektrownią jądrową. 46
17.3.
Koszty przyłączenia Nowelizacja Prawa energetycznego jednoznacznie przesądzi, że inwestor elektrowni jądrowej zobowiązany jest ponosić tylko koszty związane z połączeniem elektrowni jądrowej z siecią (tzw. „płytkie koszty przyłączenia”). Pozostałe koszty (tzw. „głębokie koszty przyłączenia”) będą pokryte przez operatora systemu przesyłowego i znaleźć odzwierciedlenie w taryfie tego operatora. Postanowienia dotyczące określenia kosztów przyłączenia elektrowni jądrowej do sieci mogą zostać doprecyzowane poprzez uzupełnienie i modyfikację postanowień rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną. 17.4.
Elektrownia jądrowa jako jednostka centralnie dysponowana W związku z tym, że elektrownia jądrowa stanowi specyficzne źródło energii, przepisy prawa ściśle określą status elektrowni jądrowej w systemie przesyłowym, tak żeby zakres uprawnień jakichkolwiek podmiotów wobec elektrowni jako jednostki centralnie dysponowanej nie mógł mieć negatywnego wpływu na bezpieczeństwo jej pracy. 17.5.
Zastąpienie odwołań do miejscowego planu albo decyzji o warunkach zabudowy odwołaniem do decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji Należy dostosować postanowienia art. 7 ust. 8d Prawa energetycznego o przyłączeniu do sieci w taki sposób, by odpowiadał on specyfice procesu inwestycyjnego w zakresie elektrowni jądrowej (np. wprowadzenie możliwości wystąpienia o wydanie przez operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego warunków przyłączenia przed wydaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie elektrowni jądrowej bądź też wymóg przedłożenia decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji zamiast planu miejscowego lub warunków zabudowy). Podobnie art. 33 Prawa energetycznego dotyczący wydania koncesji przez Prezesa URE powinien zostać zmieniony w zakresie odwołania do decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Dodatkowo postuluje się doprecyzowanie, co oznacza posiadanie możliwości technicznych gwarantujących prawidłowe wykonywanie działalności (możliwe odwołanie do decyzji wydawanych przez Prezesa PAA). 17.6.
Dopuszczalność sprzedaży energii elektrycznej produkowanej w okresie rozruchu Uregulowany zostanie status energii produkowanej w okresie rozruchu. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym energia elektryczna może być sprzedawana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej po uzyskaniu koncesji na wytwarzanie, co następuje po przedłożeniu Prezesowi URE dokumentów potwierdzających zakończenie procesu budowlanego. Ze względu na przeciągające się formalności instalacja może być zdolna do produkcji i wprowadzania do sieci elektroenergetycznej wyprodukowanej energii w okresie 47
przed uzyskaniem koncesji przez operatora. Wobec tego prawo przewiduje w niektórych wypadkach możliwość sprzedawania energii wytworzonej w okresie rozruchu. Podobnie powinno być podczas rozruchu elektrowni jądrowej. Należy wprowadzić rozwiązanie, zgodnie z którym energia wprowadzana do sieci elektroenergetycznej w trakcie rozruchu elektrowni jądrowej będzie mogła być sprzedawana. 18. Zmiany w zakresie opodatkowania 18.1.
Wydłużenie okresu na rozliczenie straty podatkowej Problemem spółki dokonującej inwestycji w zakresie energetyki jądrowej może być niemożność rozliczenia strat podatkowych, wynikająca z długiego okresu realizowania inwestycji. Przychód w wysokości umożliwiającej rozliczenie straty spółka rozpozna po kilku/kilkunastu latach od momentu rozpoczęcia działalności, zaś w toku realizowanej inwestycji ponosić będzie znaczące koszty, przekładające się na straty podatkowe przez kilka/kilkanaście lat działalności. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, stratę podatkową rozlicza się przez okres 5 kolejnych lat podatkowych, licząc od roku podatkowego, w którym strata została poniesiona. W przypadku spółki realizującej inwestycję w elektrownię jądrową okres ten może okazać się niewystarczający. Należy założyć, że znacząca część kosztów będzie akumulowana w wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych (do wartości tej można przypisać również wynagrodzenia pracownicze, które są związane bezpośrednio z wytworzeniem środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych) – te zaś są rozliczane poprzez odpisy amortyzacyjne dokonywane już po przyjęciu inwestycji do używania, a więc po zakończeniu jej realizacji i rozpoczęcia działalności w oparciu o tę inwestycję. Zatem z rozliczeniem tych kosztów nie powinno być problemów, gdyż odpisy amortyzacyjne będą dokonywane równolegle z uzyskiwaniem dochodu. Problem niemożliwości rozliczenia straty podatkowej dotyczyć będzie natomiast kosztów pośrednich, które nie zwiększą wartości początkowej środków trwałych. Z uwagi na brak możliwości rozliczenia kosztów pośrednich rozważenia wymaga zmiana w prawie, która polegałaby na wydłużeniu okresu, w którym może być rozliczona strata podatkowa. Ustawą wprowadzony zostanie przepis, który będzie przewidywał takie wydłużenie w stosunku do spółek dokonujących inwestycji w energetykę jądrową i strat powstałych w okresie, w którym spółki te nie będą uzyskiwały dochodów ze swojej głównej działalności. W ramach tej propozycji wprowadzone zostanie rozwiązanie dające tym podmiotom gwarancję pełnego rozliczenia straty, tj. uprawnienia do rozliczenia straty w takim okresie, w którym straty z okresu inwestycji rozliczone zostaną całkowicie. 48
18.2.
Dostosowanie ulgi na nowe technologie do specyfiki sektora jądrowego, w którym wdrażanie określonych rozwiązań jest znacznie dłuższe niż w innych dziedzinach gospodarki Jedną z korzyści przewidzianych w prawie podatkowym jest ulga na nowe technologie (art. 18b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Zgodnie z przepisami regulującymi przedmiotową ulgę, podatnik ma prawo do odliczenia od podstawy opodatkowania 50% wydatków na nabycie nowej technologii, tj. wiedzy technologicznej w postaci wartości niematerialnych i prawnych, w szczególności wyników badań i prac rozwojowych, która: (i) umożliwia wytwarzanie nowych lub udoskonalonych wyrobów lub usług, i która (ii) nie jest stosowana na świecie przez okres dłuższy niż ostatnich 5 lat. Odliczenie to może zostać zrealizowane przez 3 lata, licząc od roku podatkowego, w którym nowa technologia zostanie wprowadzona do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Warunkiem zrealizowania w pełni ulgi na nowe technologie jest zatem odpowiedni poziom dochodu w pierwszych 3 latach podatkowych, licząc od roku wprowadzenia wartości niematerialnej i prawnej do ewidencji. Zauważyć również należy, że zgodnie z art. 18b ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, do odliczeń, o których mowa w ust. 1, tj. odliczeń na nowe technologie, nie mają zastosowania przepisy art. 16 ust. 1 pkt 48 tej ustawy. Oznacza to, że z tytułu tych samych wydatków na nabycie nowej technologii podatnik może korzystać zarówno z prawa do odliczenia, jak i zaliczyć w koszty uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne od tej technologii obliczane od pełnej kwoty poniesionych na ten cel wydatków. Potwierdzają to interpretacje organów podatkowych, np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 29 maja 2009 r., sygn. ILPB3/423‐1178/09‐3/GC, oraz interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 23 lipca 2010 r., sygn. ILPB3/423‐328/09‐4/HS. Wprowadzone zostanie wydłużenie obu terminów określających możliwość zastosowania ulgi na nowe technologie, w celu dostosowania ich do specyfiki sektora energetyki jądrowej. W tym sektorze względy nowoczesności należy wyważyć z bezpieczeństwem, co oznacza, że technologia musi być już sprawdzona. Ponadto okres od momentu nabycia praw do określonej technologii do chwili uruchomienia obiektu i uzyskiwania przychodów znacznie przekracza okres 3‐letni, o którym mowa w analizowanych przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Dlatego rozwiązanie legislacyjne powinno zmierzać do: 1) określenia warunku co najwyżej 5‐letniego stosowania technologii jako okresu jej stosowania w Polsce, a nie na świecie oraz 2) wyjaśnienia, że okres 5‐letniego stosowania technologii w Polsce należy liczyć wstecz od momentu nabycia praw do korzystania z technologii lub nabycia technologii. 18.3.
Zwolnienie przedmiotowe nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, np. poręczeń lub gwarancji W zakresie podatku dochodowego od osób prawnych wprowadzona zostanie również możliwość zwolnienia przedmiotowego wszelkich nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, jakie mogą być dokonywane na rzecz spółki inwestującej w energetykę jądrową. 49
Zgodnie z obecną linią orzeczniczą sądów administracyjnych takim nieodpłatnym świadczeniem, stanowiącym przychód podatkowy, jest np. udzielenie poręczenia lub gwarancji, zaś podmiotem, u którego powstaje przychód podatkowy jest dłużnik. Jeśliby zatem Skarb Państwa udzielił gwarancji lub poręczenia długu spółki inwestującej w energetykę jądrową, to powstałby u niej przychód odpowiadający kosztowi uzyskania gwarancji lub poręczenia na rynku usług bankowych. 18.4.
Skrócenie terminu zwrotu bezpośredniego podatku naliczonego w przypadku niewykonania czynności opodatkowanych W zakresie podatku od towarów i usług spółka inwestująca w energetykę jądrową występować zapewne będzie z wnioskami o zwrot nadwyżki podatku naliczonego nad należnym. Skoro bowiem przez kilka/kilkanaście lat jej sprzedaż opodatkowana będzie minimalna albo nie będzie jej w ogóle, to przenoszenie nadwyżki na kolejne okresy rozliczeniowe aż do momentu, gdy jej odzyskanie będzie możliwe w związku z wykazaniem podatku należnego, byłoby nieuzasadnione ekonomicznie. W przypadku, gdyby spółka nie dokonywała żadnej sprzedaży opodatkowanej, zwroty podatku dokonywane byłyby na podstawie art. 87 ust. 5a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r., nr 54, poz. 535 ze zm.). Zwroty podatku wymagałyby umotywowanego wniosku i byłyby dokonywane w terminie 180 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia; 60‐dniowy termin zwrotu wymagałby złożenia zabezpieczenia majątkowego. Dlatego należy zaproponować unormowanie, które zakładałoby skrócenie dla podatników realizujących inwestycje w energetykę jądrową terminu zwrotu bezpośredniego podatku naliczonego w przypadku niewykonania czynności opodatkowanych. Ponadto, należałoby wprowadzić przepis zgodnie z którym zwrot ten nie wymagałby „umotywowanego wniosku” ani złożenia zabezpieczenia. Zwrot ten następowałby w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia. Zwrócić należy jednocześnie uwagę, że nawet przed zakończeniem inwestycji i rozpoczęciem produkcji energii, wysoce prawdopodobne jest wykonywanie przez spółkę czynności opodatkowanych. Czynnościami takimi będą już wkrótce, po nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług, nieodpłatne wydania towarów na cele związane z prowadzonym przedsiębiorstwem, a więc np. przekazanie folderu reklamowego. W związku z tym nie będzie konieczne zastosowanie przepisów o zwrocie w przypadku braku sprzedaży opodatkowanej, ale zwrot podlegać będzie regułom „zwykłego” zwrotu, tj. zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, czyli w terminie 60 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia. Nawet jeśli czynności takie nie byłyby dokonywane w każdym okresie rozliczeniowym, ale tylko co któryś z nich, to żądanie zwrotu mogłoby być zawierane właśnie w rozliczeniu za taki okres. 18.5.
Doprecyzowanie podstawy opodatkowania podatkiem od nieruchomości Wprowadzone zostanie doprecyzowanie zakresu opodatkowania podatkiem od nieruchomości wartości budowli powstałych w ramach realizacji procesu inwestycyjnego w energetykę jądrową. Polegać będzie na ograniczeniu opodatkowania wyłącznie do części 50
budowlanych takich obiektów – analogicznie jak np. w przypadku elektrowni wiatrowych; skutek taki wywoła rozszerzenie o urządzenia elektrowni jądrowych, ewentualnie obiektu określonego jako „reaktor jądrowy (atomowy)”, katalogu obiektów wymienionych w art. 3 pkt 3 Prawa budowlanego, których jedynie części budowlane są budowlą; założony efekt legislacyjny zostanie osiągnięty nie poprzez zmianę ustawy podatkowej, ale wskutek zmiany ustawy, do której odsyła ustawa podatkowa przy definiowaniu budowli w podatku od nieruchomości. 18.6.
Zwolnienia lub wyłączenie od podatku od czynności cywilnoprawnych analogicznie do inwestycji drogowych W podatku od czynności cywilnoprawnych uregulowane zostaną zwolnienia/wyłączenia od podatku analogiczne do zwolnień/wyłączeń zawartych w art. 2 pkt 1 lit. g i lit. h ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2010 r., nr 110, poz. 641, z późn. zm.), odnoszących się do inwestycji drogowych. 18.7.
Zmiana w ustawach o podatku dochodowym od osób prawnych i osób fizycznych Proponuje się wprowadzenie w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych przepisów analogicznych do tych, które przewidują korzystne rozwiązania w zakresie rozpoznawania przychodów i kosztów uzyskania przychodów podmiotów realizujących inwestycje w ramach partnerstwa publiczno‐prywatnego w zakresie wkładów do spółek celowych. Rozwiązanie to dotyczyć ma przypadków, kiedy budowa obiektu energetyki jądrowej nie będzie realizowana w formule partnerstwa publiczno‐prywatnego. W przypadku gdy wspólnik spółki celowej zdecyduje się na objęcie w tej spółce udziałów w zamian za aport w postaci innej, niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, nie powstanie dochód podlegający opodatkowaniu na moment objęcia udziałów. Za wyjątkiem przypadków, gdy aport jest wnoszony do spółki celowej w ramach partnerstwa publicznoprawnego, objęcie udziałów w zamian za aport w postaci innej, niż przedsiębiorstwo czy jego zorganizowana część jest zdarzeniem podatkowym. Według proponowanego rozwiązania, do przychodów nie będzie się zaliczać wartości nieodpłatnie otrzymanych rzeczy lub praw przekazanych podmiotowi będącemu spółką celową prawa handlowego, w bezpośrednim związku z przygotowaniem i realizacją obiektu energetyki jądrowej. Do przychodów nie będzie się zaliczać nominalnej wartości udziałów (akcji) objętych w zamian za wkład niepieniężny, którego przedmiotem są środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, o których mowa w art. 16a‐16c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wniesiony przez inwestora do spółki celowej prawa handlowego realizującej inwestycję w zakresie obiektu energetyki jądrowej. W przypadku odpłatnego zbycia udziałów (akcji) w spółce celowej prawa handlowego objętych w zamian za wkład niepieniężny, na dzień zbycia tych udziałów (akcji), wkładów, koszt uzyskania przychodów ustalać się będzie w wysokości wartości początkowej składnika majątkowego będącego przedmiotem wkładu własnego, zaktualizowanej zgodnie z 51
odrębnymi przepisami, pomniejszonej o dokonaną przed wniesieniem tego wkładu sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 16h ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, a w przypadku wniesienia gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów – wartości równej wydatkom poniesionym na ich nabycie. Dla inwestora obiektu energetyki jądrowej, w przypadku nieodpłatnego przeniesienia na rzecz spółki celowej prawa handlowego własności środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, kosztem uzyskania przychodu będzie wartość początkowa tych środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, pomniejszona o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 16h ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawa będzie przewidywać, że odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości będą zwolnione z podatku dochodowego. 19. Upoważnienie do wydania aktów wykonawczych. Ustawa przewidywać będzie delegację dla ministra właściwego do spraw gospodarki do przygotowania, w porozumieniu z z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, do wydania fakultatywnego rozporządzenia regulującego program pomocy publicznej dla inwestycji w energetykę jądrową. Program pomocy publicznej powinien obejmować i prezentować w sposób spójny całokształt środków pomocowych związanych z przedmiotową inwestycją, a zatem nie tylko zasady udzielania gwarancji i poręczeń na warunkach odbiegających od rynkowych (regulowane osobnym rozporządzeniem), ale także regulacje ustawowe (w tym dotyczące pomocy publicznej udzielanej na podstawie przepisów podatkowych) oraz wszelkie inne przewidziane środki pomocowe. Delegacja ustawowa może w szczególności zakładać, że w procesie przygotowania przedmiotowego programu pomocy publicznej uczestniczyć będzie również, w zakresie zgodnym z zasadami procesu legislacyjnego, Prezes UOKiK. Zastosowanie takiego rozwiązania może uzasadniać ograniczenie lub nawet eliminację konieczności występowania o osobną opinię Prezesa UOKiK w trybie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Przewiduje się również zobowiązanie właściwych ministrów do dostosowania niektórych rozporządzeń do unormowań ustawy. Dotyczyć to będzie m.in.: 1) rozporządzenia wydawanego ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej na podstawie art. 31 ust. 4 Prawa zamówień publicznych w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno‐
użytkowego; 2) rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki wydawanego na podstawie art. 46 ust. 3 i 4 Prawa energetycznego w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną; 52
3) rozporządzenia ministra właściwego do spraw gospodarki wydawanego na podstawie art. 9 ust. 3 i 4 Prawa energetycznego w sprawie w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego. 20. Sprawy dotyczące odpowiedzialności karnej lub karno‐administracyjnej. Nie przewiduje się tego rodzaju unormowań. 21. Wpływ projektowanej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustawy albo ustaw dotychczasowych oraz sprawy dotyczące przepisów dostosowujących. Przewiduje się, że co do zasady do spraw wszczętych i niezakończonych ostateczną decyzją do dnia wejścia w życie projektowanej ustawy stosowane będą przepisy dotychczasowe. Podkreślić jednak należy, iż obecnie nie toczą się postępowania związane z przygotowaniem lub realizacją obiektów energetyki jądrowej, w związku z czym zasadnicze unormowania ustawy w naturalny sposób znajdą zastosowanie do spraw powstałych po jej wejściu w życie. Ustawa dostosowywać będzie obecnie obowiązujące przepisy do wprowadzanych nią regulacji prawnych. Zakres tych zmian wynikać będzie z rozstrzygnięć merytorycznych proponowanych w niniejszym dokumencie. 22. Przewidywany termin wejścia w życie ustawy. Przewiduje się, że ustawa wejdzie w życie dnia 1 lipca 2011 r. III.
Ocena przewidywanych skutków społeczno‐gospodarczych regulacji. Rozwój energetyki jądrowej wpłynie korzystnie na polską gospodarkę. Przyczyni się do realizacji jednego z celów „Polityki energetycznej Polski do roku 2030”, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację bazy paliwowej. Ponadto, rozwój energetyki jądrowej pozwoli na stworzenie nowych miejsc pracy, podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw m.in. poprzez umożliwienie im wejścia w proces dostaw komponentów na potrzeby energetyki jądrowej oraz zapewni w przyszłości dostawy energii elektrycznej po racjonalnych i stabilnych kosztach. Projektowana ustawa będzie także miała korzystny wpływ na środowisko. Wytwarzanie energii w elektrowniach jądrowych przyczyni się bowiem do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, przy pełnej kontroli i zapewnieniu bezpieczeństwa postępowania z wypalonym paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczymi. Uzasadnienie ekonomiczne wdrożenia energetyki jądrowej w Polsce znajduje się w projekcie Programu Polskiej Energetyki Jądrowej. 53
23. Wpływ projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych. Projektowana ustawa nie spowoduje bezpośrednio konieczności poniesienia wydatków przez sektor finansów publicznych. Inwestycje w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących finansowane będą zasadniczo ze środków pozabudżetowych. Konieczność i ewentualny zakres wydatków sektora finansów publicznych uzależniony będzie od specyfiki konkretnych inwestycji realizowanych na podstawie ustawy. Skarb Państwa poniesie koszty związane z wypłatą odszkodowań z tytułu ewentualnego wywłaszczenia nieruchomości na potrzeby inwestycji w zakresie budowy obiektów energetyki jądrowej oraz z tytułu ograniczenia lub uniemożliwienia korzystania z nieruchomości w związku ze związaniem organów decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie budowy obiektów energetyki jądrowej, a co za tym idzie, koniecznością odmowy wydawania decyzji lokalizacyjnych, ustalających warunki zabudowy i zezwalających na rozpoczęcie robót budowlanych. Analogiczne odszkodowania wiązać się z mogą z realizacją inwestycji towarzyszących. Dodatkowo zwolnienie odszkodowań z podatku dochodowego spowoduje, iż budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego nie będą zasilane podatkiem dochodowym z tego tytułu. Organizacja referendum w sprawie budowy obiektów energetyki jądrowej wywoływać będzie skutki finansowe dla jednostek samorządu terytorialnego. Ustawa przewiduje możliwość udzielania przez Skarb Państwa gwarancji i poręczeń dla zobowiązań zaciąganych przez inwestora obiektu energetyki jądrowej. Co do zasady odbywać się to będzie zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 2003 r. Nr 174, poz. 1689, z późn. zm.). Wsparcie na zasady odbiegających od zasad rynkowych wymagać będzie odrębnego rozporządzenia wykonawczego. W przyszłości projektowana ustawa będzie miała korzystny wpływ na finanse publiczne, zwiększy wpływy z podatków, oraz – poprzez stabilne ceny energii elektrycznej – będzie miała korzystny wpływ na gospodarkę i finanse publiczne. W szczególności wpływy do budżetu będą dokonywane w drodze pobierania stanowiących dochód budżetu państwa podatku VAT, części podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych. Ewentualne wydatki budżetu państwa będą realizowane w ramach limitu wydatków przewidzianych w ustawie budżetowej w poszczególnych latach we właściwej części budżetowej. 24. Wpływ projektowanej ustawy na rynek pracy. Projektowana ustawa w sposób pośredni wpłynie korzystnie na rynek pracy. Stworzone zostaną nowe miejsca pracy nie tylko bezpośrednio w obiektach energetyki jądrowej, ale i w firmach produkujących na potrzeby budowy i eksploatacji takich obiektów. Wdrożenie ustawy pośrednio spowoduje także ogólny wzrost zatrudnienia i stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości w sektorze energetyki, przemysłu i budownictwa, umożliwiając włączenie się polskich przedsiębiorstw w realizację zadań związanych z wytwarzaniem 54
elementów potrzebnych do budowy oraz z samą budową i eksploatacją elektrowni jądrowych, innych obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących. 25. Wpływ projektowanej ustawy na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw. Projektowana ustawa będzie miała korzystny wpływ na zapewnienie stabilnych cen energii elektrycznej, poprawi konkurencyjność polskich firm uczestniczących w budowie elektrowni jądrowych, poprzez budowę nowych kompetencji, zapewniających możliwość konkurowania o realizację zamówień o klasie jakości wymaganej w przemyśle jądrowym, a także wywrze korzystny wpływ na funkcjonowanie firm – poprzez umożliwienie im włączenia się w światowy proces dostaw komponentów na potrzeby energetyki jądrowej. 26. Wpływ projektowanej ustawy na sytuację i rozwój regionalny. Elektrownie jądrowe oraz inne obiekty energetyki jądrowej będą korzystnie wpływać na gospodarkę oraz rozwój infrastrukturalny regionu, zarówno na etapie ich powstawania i budowy, jak i w całym okresie ich funkcjonowania. Bezpośredni, korzystny dla gospodarki wpływ inwestycji w obiekty energetyki jądrowej będzie widoczny poprzez wydatki inwestycyjne związane z budową, takie jak wykup ziemi, zakup materiałów budowlanych, zakup usług budowlanych i budowlano‐montażowych. Budowa obiektów energetyki jądrowej wpłynie korzystnie na sytuację regionalną także poprzez rozwój infrastruktury, związanej z zapleczem budowy i eksploatacji takich obiektów. W trakcie eksploatacji obiektów energetyki jądrowej bezpośredni, korzystny wpływ na gospodarkę regionu będzie się dokonywał poprzez wypłaty wynagrodzeń dla zatrudnionych w nich pracowników oraz poprzez wpływy podatkowe w postaci podatku od nieruchomości oraz podatku CIT, płaconych przez operatora obiektu energetyki jądrowej. Wpływy z podatków będą kształtować się następująco: −
podatek od nieruchomości trafiać będzie do gminy, w której dana nieruchomość się znajduje, z zastrzeżeniem podziału korzyści z lokalizacji elektrowni jądrowej; −
podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) – 39,34% wpływów od podatników tego podatku, zamieszkałych na terenie gminy trafi do samej gminy, 10,25 % to wpływ dla powiatu a 1,6 % to wpływ dla województwa; −
podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) – wpływy dla gminy to 6,71 % wpływów z CIT od podatników tego podatku, mających siedzibę na obszarze gminy, 1,4 % to wpływ dla powiatu a 14,75 % to wpływ dla województwa. Pośrednimi korzyściami dla rozwoju regionu będą m.in.: 1) uruchomienie nowego łańcucha dostaw towarów i usług dla elektrowni, co znajdzie swój wyraz w zyskach osiąganych przez dostawców i wynagrodzeniach ich pracowników, 55
2) ogólny wzrost dochodów ludności, który spowoduje wyższe wpływy podatkowe z tytułu podatku dochodowego oraz wzrost popytu na towary i usługi, 3) przeznaczenie dodatkowych wpływów podatkowych na inwestycje lokalne wpływające korzystnie na podniesienie poziomu życia ludności, 4) towarzyszący budowie obiektów energetyki jądrowej dynamiczny rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej (sieciowej) na obszarach, na których takie inwestycje zostaną umiejscowione. 27. Wyniki przeprowadzonych konsultacji. Niniejszy projekt w zasadniczej części powiela rozwiązania zaproponowane w opracowanym przez Ministra Gospodarki projekcie założeń do ustawy o energetyce jądrowej. Minister Gospodarki skierował projekt do zaopiniowania następującym podmiotom: 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. Agencja Rynku Energii S.A. Biuro Wspierania Lobbingu Ekologicznego, Business Center Club, Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej, Centrum Europejskie Zrównoważonego Rozwoju, Centrum Prawa Ekologicznego, Federacja Pracodawców i Przedsiębiorców Przemysłu Budowlanego RP, Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, Federacja Związków Pracodawców Energetyki Polskiej, Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu, Forum Związków Zawodowych, Fundacja Greenpeace Polska, Fundacja Instytut Globalizacji, Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Fundacja Poszanowania Energii, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Fundacja Wszechnicy Budowlanej, Geodezyjna Izba Gospodarcza, Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, Instytut Energetyki, Instytut Energii Atomowej POLATOM, Instytut Fizyki Jądrowej – PAN, Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy, Instytut Na Rzecz Ekorozwoju, Instytut Ochrony Środowiska, Instytut Problemów Jądrowych, Instytut Sobieskiego, Instytut Studiów Energetycznych, Instytut Techniki Budowlanej, Izba Architektów Rzeczpospolitej Polskiej, Izba Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, 56
33. Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie, 34. Izba Gospodarcza Energetyki i Ochrony Środowiska, 35. Izba Projektowania Budowlanego, 36. Komisja BJiOR Rady ds. Atomistyki, 37. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, 38. Komitet Problemów Energetyki PAN, 39. Konfederacja Budownictwa i Nieruchomości, 40. Konferencja Inwestorów, 41. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A., 42. Krajowa Izba Architektów, 43. Krajowa Izba Gospodarcza, 44. Krajowa Izba Inżynierów Budownictwa, 45. Krajowa Izba Urbanistów, 46. Krajowy Związek Sołtysów, 47. Korporacja Przedsiębiorców Budowlanych ʺUni‐Budʺ, 48. Liga Ochrony Przyrody, 49. Marszałek Województwa Dolnośląskiego, 50. Marszałek Województwa Kujawsko‐Pomorskiego, 51. Marszałek Województwa Lubelskiego, 52. Marszałek Województwa Lubuskiego, 53. Marszałek Województwa Łódzkiego, 54. Marszałek Województwa Małopolskiego, 55. Marszałek Województwa Mazowieckiego, 56. Marszałek Województwa Opolskiego, 57. Marszałek Województwa Podkarpackiego, 58. Marszałek Województwa Podlaskiego, 59. Marszałek Województwa Pomorskiego, 60. Marszałek Województwa Śląskiego, 61. Marszałek Województwa Świętokrzyskiego, 62. Marszałek Województwa Warmińsko‐Mazurskiego, 63. Marszałek Województwa Wielkopolskiego, 64. Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego, 65. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, 66. Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”, 67. Polska Grupa Energetyczna PGE, 68. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych, 69. Polskie Towarzystwo Badań Radiacyjnych, 70. Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych, 71. Polskie Towarzystwo Nukleoniczne, 72. Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, 73. Polski Klub Ekologiczny, 74. Polski Komitet Energii Elektrycznej, 75. Polski Związek Działkowców, 76. Polski Związek Firm Deweloperskich, 77. Polski Związek Inżynierów i Techników Budowlanych, 78. Polski Związek Pracodawców Budownictwa, 79. Pracodawcy RP, 80. Rada do spraw Atomistyki, 81. Rada Krajowa Federacji Konsumentów, 82. Społeczna Rada Narodowego Programu Redukcji Emisji, 83. Społeczny Instytut Ekologiczny, 57
84. Stowarzyszenie Architektów Polskich, 85. Stowarzyszenie Ekologiczne Ekounia, 86. Stowarzyszenie Ekologiczno‐Kulturalne Klub Gaja, 87. Stowarzyszenie Ekologów na Rzecz Energii Nuklearnej ‐ SEREN Polska, 88. Stowarzyszenie Elektryków Polskich – Komitet Energetyki Jądrowej SEP, 89. Stowarzyszenie Inspektorów Ochrony Radiologicznej, 90. Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, 91. Stowarzyszenie Wiejskie Zielona Przestrzeń, 92. Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie, 93. Towarzystwo na rzecz Ziemi, 94. Towarzystwo Obrotu Energią, 95. Towarzystwo Przyrodnicze ʺBocianʺ, 96. Towarzystwo Urbanistów Polskich, 97. Wojewoda Dolnośląski, 98. Wojewoda Kujawsko‐Pomorski, 99. Wojewoda Lubelski, 100. Wojewoda Lubuski, 101. Wojewoda Łódzki, 102. Wojewoda Małopolski, 103. Wojewoda Mazowiecki, 104. Wojewoda Opolski, 105. Wojewoda Podkarpacki, 106. Wojewoda Podlaski, 107. Wojewoda Pomorski, 108. Wojewoda Śląski, 109. Wojewoda Świętokrzyski, 110. Wojewoda Warmińsko‐Mazurski, 111. Wojewoda Wielkopolski, 112. Wojewoda Zachodniopomorski, 113. WWF Polska, 114. Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Promieniotwórczych, 115. Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, 116. Związek Miast Polskich, 117. Związek Powiatów Polskich, 118. Związek Rzemiosła Polskiego, 119. Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć, 120. Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej, 121. Związek Zawodowy Budowlani. Uwagi zgłoszone przez ww. podmioty umieszczone zostały w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Gospodarki. 58