Sprawozdanie z badań Czy lęk przed śmiercią można wywołać

„Czy lęk przed śmiercią można wywołać?”
Badanie przeprowadzone na zaliczenie zajęć
z Psychologii ogólnej u mgr Ewy Urbanowicz
przez studentki pierwszego roku na kierunku Pedagogika
Podczas zajęć z psychologii ogólnej postawiłyśmy sobie bardzo nurtujące pytanie:
co powoduje lęk przed śmiercią? Dyskusja była zaciekła więc wspólnie postanowiłyśmy
przeprowadzić eksperyment dotyczący dziedziny nauki, jaką jest tanatologia.
Na początku zadałyśmy sobie pytania: czym jest lęk przed śmiercią i jaki może on mieć
związek z emocjami? Warto wspomnieć, że lek przed śmiercią jest czymś zupełnie naturalnym.
Każdy z nas go przeżywa, a zwłaszcza gdy ogarnia nas refleksja, np. przy obchodzeniu świąt
religijnych, pogrzebu czy po ciężkim zdarzeniu losowym. Posiadamy świadomość śmierci i z jednej
strony pozwala ona nam przetrwać, a z drugiej – staje się źródłem paraliżującego lęku. Jest
w pewnym rodzaju udręką i dobrodziejstwem. W naszym eksperymencie opierałyśmy się również
na Teorii Opanowania Trwogi Jeffa Greenberga, Sheldona Solomona i Thomasa Pyszczynskiego
zakładającej, że jedną z podstawowych motywacji człowieka do działania jest trwoga, lęk przed
nieuniknioną śmiercią. Aby poradzić sobie ze skończonością istnienia człowiek wykształca różnego
rodzaju mechanizmy, którego głównymi elementami jest światopogląd zawierający sensowną,
uporządkowaną i stabilną koncepcję rzeczywistości oraz samoocena jednostki, dająca jej poczucie
bycia potrzebnym.
Cele badania
Celem naszej pracy było zbadanie, czy historie wywołujące konkretne emocje, pozytywne
bądź negatywne, będą aktywowały lęk przed śmiercią. W tym celu stworzyłyśmy dwa teksty:
pierwszy aktywował pozytywne emocje, a drugi – negatywne. Następnie zaplanowałyśmy zadanie
pytań, wśród których ukryte było pytanie o lęk przed śmiercią.
Przebieg badania
Badanie zostało przeprowadzone przed jednym z supermarketów w Starogardzie Gdańskim
– zadawałyśmy pytania osobom wychodzącym ze sklepu. Na początku rozmowy wszyscy byli
poinformowani o tym, że biorą udział w eksperymencie.
1
W pierwszym etapie czytałyśmy im tekst pozytywny i po przeczytaniu zadawałyśmy 15 pytań,
w tym jedno dotyczyło lęku przed śmiercią, następnie czytałyśmy tekst negatywny i zadałyśmy
te same pytania.
Pomiar lęku następował dwukrotnie: pierwszy – po wysłuchaniu „historii wesołej”, drugi –
po wysłuchaniu „historii smutnej”. Przerwa między pomiarem wynosiła około 2 minut.
W eksperymencie wzięło udział 10 kobiet i 10 mężczyzn. Badane osoby były w przedziale
wiekowym od 18 do 45 roku życia i pochodziły z naszego kraju.
Wyniki badania i dyskusja
Uzyskane wyniki zostały opracowane wyniki w postaci wykresów, które posłużyły
do ustalenia, w jakim procencie udało się nam się wywołać u osób badanych lęk przed śmiercią
(według ich deklaracji).
Wyniki procentowe, pokazujące deklarowany wzrost lęku przed śmiercią u poszczególnych
osób, obrazują wykresy 1 i 2. Wykres 3 obrazuje łączny procentowy deklarowany wzrost lęku u
wszystkich osób badanych.
Wykres 1
Wykres 2
2
Wykres 3
PROCENTOWY WZROST LĘKU
PRZED ŚMIERCIĄ
60%
48%
50%
42%
40%
30%
Kobiety
28%
24%
Mężczyźni
20%
10%
0%
Przed manipulacją
Po manipulacji
Na podstawie przedstawionych wykresów można stwierdzić, że badani deklarowali o 20 %
większy lęk przed śmiercią w przypadku „historii smutnej” niż po przeczytaniu „historii
pozytywnej”. Na odpowiedzi badanych miała wpływ właśnie manipulacja eksperymentalna –
zastosowanie „historii smutnej i wesołej”. Można więc wysnuć wniosek, że być może emocje
pozytywne chronią ludzi przed przeżywaniem lęku przed śmiercią, negatywne zaś nasilają
to odczucie.
Ponadto warto dodać, że kobiety deklarowały większy lęk przed śmiercią w porównaniu
do mężczyzn oraz że manipulacja eksperymentalna wywarła na nie większy wpływ (u mężczyzn
lęk wzrósł o 18%, a u kobiet o 20%).
Ciekawe wyniki podsuwają nam pomysł, że warto by było nasze badanie rozszerzyć o grupę
wiekową ludzi po 60 roku życia, aby sprawdzić, czy lęk przed śmiercią jest skorelowany z wiekiem.
Ciekawym aspektem byłoby również rozpatrzenie aspektu wiary i zadanie pytania, czy chroni ona
ludzi przed lękiem przed śmiercią.
3
Materiały
► Tekst pozytywny
Wiosenny powiew świeżego powietrza muska mnie po policzku. Promyki słońca ogrzewają moje
czoło. Kwitnące kwiaty w ogrodzie ulatniają przepiękną poezję zapachów, która miesza się
z zapachem świeżo upieczonej szarlotki z cynamonem – pycha. Uwielbiam takie beztroskie poranki,
kiedy można po prostu cieszyć się życiem. Wchodzę do domu i siadam na ulubionym fotelu,
okrywając się kocem, i zatracam się w nowej lekturze. Nie mogę się skupić – ptaki w ogrodzie
wyśpiewują melodyjne arie. Zamykam oczy i oddaję się przyjemności słuchania. Jest tak
przyjemnie, że chcę, żeby ta chwila trwała wiecznie – bo życie naprawdę jest piękne. (Adrianna
Kiedrowska)
► Tekst negatywny
Lęk przed śmiercią jest czymś ludzkim, zupełnie naturalnym. Ale czy na pewno? Mam na imię Anna
i boję się cierpienia, jakie niesie za sobą ciężka choroba i proces umierania. Boję się tego,
że w chwili śmierci będę zupełnie sama. Nikt i nic śmierci ode mnie nie odpędzi. Nikt mnie przed
nią nie ukryje. Boję się tego, że po śmierci będziemy skazani na wieczną tułaczkę i katusze, jeśli nie
chodziliśmy po ścieżkach wytyczonych przez nakazy i zakazy religijne. Obawiam się też o to,
co stanie się z moimi bliskimi jeśli teraz odejdę: czy sobie poradzą, czy będą cierpieć, czy będą
pamiętać. Tracę oddech, nawiedzają mnie demony i wkraczam w ciemność z nadzieją na drugie
życie, lepsze życie. Umieram – jest to cała wieczność, wchodzę w inny świat. Wszytko jest czyste
i białe, ludzie są uśmiechnięci, ale czuję się dziwnie, jak nowa osoba. (Adrianna Kiedrowska)
4
Pytania (ankieta):
Płeć : ...................
1. Jaki % czasu wolnego w ciągu dnia poświęcasz na uprawianie sportu?
1. Będąc na urlopie, w ilu % myślisz o swojej pracy każdego dnia?
2. W ilu % uważasz siebie za optymistę?
3. Jaki % czasu poświęcasz na oglądanie telewizji każdego dnia?
4. Ile % czasu wolnego poświęcasz w tygodniu na spotkania z przyjaciółmi?
5. Na ile % boisz się śmierci?
6. Ile % czasu poświęcasz na zabawę ze swoimi dziećmi w ciągu dnia?
7. Jaki % czasu zajmuje Ci robienie obiadu każdego dnia?
8. Czy lubisz chodzić na spacery? Jeśli tak, to jaki % czasu poświęcasz na nie tygodniowo?
9. W ilu % lubisz jeść lody zimową porą?
10. Jaki % swojego czasu w ciągu dnia poświęcasz na czytanie książki/gazety?
11. Jaki % czasu spędzasz poza swoim domem każdego dnia?
12. Jaki % czasu wolnego poświęcasz w tygodniu na przyjemności (zakupy/kino/oglądanie meczu)?
13. Jaki % czasu poświęcasz na wyjazdy rodzinne w ciągu tygodnia?
14. Na ile % czujesz się bezpiecznie mieszkając w swojej okolicy?
Badanie przeprowadziły:
Adrianna Kiedrowska
Justyna Konczewska
Ewa Ceroń
Justyna Małek
5