Pierwszy indeks polskiego rynku sztuki

Pierwszy indeks
polskiego rynku sztuki
Kaja Retkiewicz-Wijtiwiak
XI Warszawskie Targi Sztuki
12 października 2013
Współczesny rynek sztuki w Polsce
Młody rynek:
I
Pierwsze aukcje miały miejsce w 1988 r.
I
Dla porównania historia międzynarodowego aukcyjnego
rynku sztuki rozpoczęła się ok. 1750 r.
Trudne początki na przełomie lat ’80 i ’90:
I
młode instytucje w nowym otoczeniu wolnorynkowym,
I
nieprzejrzystość — brak publicznie dostępnych
informacji i notowań aukcyjnych,
I
nieprawidłowości — Art-B (1990-1991), fikcyjne
sprzedaże,
I
w efekcie nieufność nabywców oraz nadwyżka podaży
nad popytem.
1/17
Współczesny rynek sztuki w Polsce (c.d.)
Rozwój:
I
stabilizacja instytucji i rynku,
I
większa przejrzystość — publicznie dostępne notowania
aukcyjne, czasopisma branżowe, portale internetowe o
rynku sztuki, raporty, artykuły,
I
profesjonalizacja — katalogi aukcyjne, aukcje
internetowe, większy zakres usług dla klientów, targi
sztuki.
Problemy:
I
izolacja od światowego rynku sztuki,
I
nieuporządkowane / niejasne przepisy prawne,
I
słabe powiązanie rynku sztuki z rynkiem finansowym,
I
niedostateczny rozwój narzędzi analitycznych
opisujących procesy na tym rynku.
2/17
Indeksy rynku sztuki
I
Indeksy są tworzone od lat ’70 XX wieku. Na
przestrzeni ostatnich kilkunastu lat stały się
najważniejszymi narzędziami analitycznymi na
międzynarodowym rynku sztuki.
I
Najbardziej uznanym indeksem, szeroko cytowanym
w mediach na świecie i w Polsce jest Mei Moses Fine
Art Index.
I
Funkcjonują także inne indeksy, m.in.: indeksy Art
Market Research, indeksy Artprice (Art Market
Confidence Index), Skate’s Top 1000, Top 5000.
I
Indeksy rynkowe firma Deloitte określiła w swoim
raporcie z kwietnia 2013 r. „Rynek sztuki. Sztuka
rynku” jako „ważny element instytucjonalizacji rynku
[sztuki], który stanowi konieczny warunek dalszego
rozwoju, także w Polsce”.
3/17
Indeks polskiego rynku — przyjęte podejście
I
Najpopularniejszy na świecie indeks sztuki Mei-Moses
bazuje na tzw. regresji powtórnych sprzedaży.
I
Metoda ta została opracowana na potrzeby analiz
rynku nieruchomości w latach ’60 a udoskonalona pod
koniec lat ’80 XX w.
Zalety i wady podejścia:
I
X możliwość abstrahowania od cech i walorów
artystycznych poszczególnych dzieł,
X przejrzysta procedura statystyczna,
× konieczność zebrania dużej liczby obserwacji, z których
wyłaniane są powtórne sprzedaże,
× ignorowanie dużej liczby transakcji (dzieł, które
pojawiły się tylko raz na aukcjach).
4/17
Podwójne sprzedaże
Co decyduje o cenie dzieła?
sytuacja rynkowa
w chwili t
walory artystyczne
i in. cechy dzieła
cena dzieła
w chwili t
czynniki losowe
w chwili t
Co decyduje o zmianie ceny?
zmiana sytuacji rynkowej
między chwilami t i T
zmiana ceny dzieła
między chwilami t i T
zmiana czynników losowych
między chwilami t i T
5/17
Klasyczne podejście i jego ulepszenie
2001
2002
2003
2004
{
{
{
2000
dr
pi
ug
er
a
w
sz
sp
a
rz
sp
ed
rz
aż
ed
aż
W klasycznym podejściu opartym na powtórnych
sprzedażach przyjmuje się, że dzieło sprzedane w danym
roku nabiera wartości od następnego roku do roku, w
którym nastąpiła druga sprzedaż (włącznie).
stopa zwrotu w 2001 stopa zwrotu w 2002 stopa zwrotu w 2003
6/17
Klasyczne podejście i jego ulepszenie
2003
2004
{
2002
{
{
2001
{
2000
dr
pi
ug
er
a
w
sz
sp
a
rz
sp
ed
rz
aż
ed
aż
Dane dla Polski są mniej liczne, obejmują dość krótki okres,
jednak zawierają dokładną informację o dacie aukcji, którą
warto wykorzystać. Sytuacja, w której dzieło sprzedane jest
w XII 2000 roku i w I 2003, jest inna niż dzieła sprzedanego
w I 2000 roku i w XII 2003.
stopa zwrotu w 2000
stopa zwrotu w 2003
(ułamek)
(ułamek)
stopa zwrotu w 2001 stopa zwrotu w 2002
(za cały rok)
(za cały rok)
Przeprowadzone symulacje wskazują, że wykorzystanie
informacji o dokładnej dacie sprzedaży poprawia jakość
indeksu i oszacowanie zmienności rynku. Indeks stworzony
metodą „klasyczną” jest wygładzony.
7/17
Dane
I
Źródła:
I
I
I
publikacje Sławomira Bołdoka (Malarstwo na aukcjach
w Polsce. . . , 1998, 2001, 2004)
roczniki aukcyjne Art & Business,
portal artinfo.pl.
I
Zebrane dane obejmują lata 1990-2013,
I
Zidentyfikowano 1081 par transakcji (powtórnych
sprzedaży) — pierwsze sprzedaże od III 1990, drugie do
VII 2013,
I
Ze zbioru usunięto pary transakcji o zbyt krótkim
odstępie czasu między nimi oraz obserwacje o istotnie
odbiegających średniorocznych stopach zwrotu (poniżej
-66% i powyżej 200%, tj. wzrost lub spadek więcej niż
3× rocznie). W efekcie pozostało 978 obserwacji.
8/17
600
400
200
0
podwójne sprzedaże
800
1000
Dane — podwójne sprzedaże
1990
1994
1998
2002
2006
2010
2014
lata
9/17
0
50
100
150
200
250
300
350
Dane — pokrycie lat obserwacjami
1990
1992
1994
1996
1998
dzieła trzymane przez cały rok
2000
2002
drugie sprzedaże
2004
2006
2008
2010
2012
pierwsze sprzedaże
10/17
0
5
10
15
20
25
Dane — stopy zwrotu w próbie
−100
−80
−60
−40
−20
0
10 20 30 40 50 60 70 80 90
110
130
150
170
190
średnia roczna stopa zwrotu w %
11/17
Wyniki — indeks
1000
900
819
800
700
600
500
400
300
200
100
(c) Kaja Retkiewicz−Wijtiwiak, Grzegorz Klima 2013
0
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
12/17
Wyniki — stopy zwrotu
108.5%
110%
(c) Kaja Retkiewicz−Wijtiwiak, Grzegorz Klima 2013
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30.9%
28.2%
25.1%
24.1%
20.7%
30%
20%
13.5%
10%
19.1%
14.4%
13.5%
7.9%
2.7%0.4%2.5%
0.7%
0%
−10%
−4.7%
−7.3%
−6.1%
−11.2%
−20%
1991
1993
−2.2%
1995
1997
1999
2001
−1.9%
−12.5%
2003
2005
2007
2009
2011
13/17
0
100
200
300
400
500
600
700
800
Indeks rynku sztuki na tle innych wskaźników
(c) Kaja Retkiewicz−Wijtiwiak, Grzegorz Klima 2013
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Indeks sztuki
WIG
WIG20
Inflacja (CPI)
14/17
Sztuka jako inwestycja
WIG
WIG20
Sztuka
WIG
WIG20
Sztuka
śr. stopa zwrotu w % odchylenie std. p.p.
lata 1995-2012
15,54
32,55
11,55
30,60
8,69
13,70
lata 2003-2012
17,85
31,38
12,15
27,25
4,20
9,51
Okres
1995-2012
2003-2012
Korelacja indeksu sztuki z WIG
0,16
−0,37
15/17
Perspektywy rozwoju polskiego rynku sztuki
I
Po okresie (lata ’90), w którym rynek sztuki wzrastał
razem z rynkami finansowymi (choć nieco wolniej),
dzieła sztuki ze względu na ujemną korelację z rynkiem
akcji stały się, podobnie jak na rynkach
międzynarodowych, atrakcyjnym sposobem
dywersyfikacji portfela inwestycyjnego.
I
Polski rynek sztuki relatywnie do wielkości gospodarki
jest wciąż dość mały, w odróżnieniu np. od giełdy. Daje
to szansę na ponadprzeciętne zyski w średnim
horyzoncie czasowym w okresie, w którym inwestycje w
sztukę będą nabierać podobnego znaczenia i
charakteru, jak ma to w gospodarkach krajów
rozwiniętych, ale także np. w Chinach.
16/17
Perspektywy rozwoju polskiego rynku sztuki (c.d.)
I
Należy mieć świadomość, że nie istnieje aktywo, które
w długim okresie daje wyższe stopy wzrostu niż cała
gospodarka. Zawsze jednak aktywa pozwalające na
dywersyfikację ryzyka (w tym inwestycje alternatywne)
pozostaną atrakcyjną składową portfela inwestycyjnego.
Świadczy o tym chociażby rosnąca popularność
inwestycji na giełdach towarowych czy w wino.
I
Należy podkreślić, że okres względnej dojrzałości
polskiego rynku finansowego (ostatnie 10 lat) przypadł
na czas jednego z największych zawirowań na
światowych rynkach finansowych w historii. Oznacza
to, że średnie stopy zwrotu uzyskiwane i na rynkach
finansowych i na rynku sztuki są zaniżone, zaś ich
wariancja jest zawyżona.
17/17