Szkoła austriacka

Transkrypt

Szkoła austriacka

Szkoła austriacka
Rozwój głównych idei od Mengera
do libertarianizmu
Janina Godłów-Legiędź
Twórcy kierunku subiektywno-marginalnego
C. Menger, W. S. Jevons, L. Walras
Prekursorzy
J. H. Thünnen, 1826
Alokacja czynników produkcji wg
zasady wyrównania produktu
krańcowego
A. Cournot, 1838
Funkcja popytu
Rachunek róŜniczkowy do
rozwiązania problemu równowagi
monopolu
H. Gossen1854
Prawo malejącej uŜyteczności
krańcowej
Rewolucja marginalna
W.S. Jevons, Teoria ekonomii politycznej, 1871
– początek szkoły neoklasycznej
Carl Menger, Podstawy ekonomii, 1871 –
początek szkoły austriackiej
Leon Walras, Elementy czystej ekonomii, 1874
– szkoła matematyczna
Niemal równoczesne odkrycie zasady
malejącej uŜyteczności krańcowej jako
podstawy teorii ekonomicznej.
ZałoŜenia metodologiczne
1.
2.
3.
Nowe ujęcie przedmiotu ekonomii
Indywidualizm, subiektywizm, prymat
konsumenta
Zasada optymalizacji, znaczenie wielkości
krańcowych, akcentowanie ilościowego
charakteru zjawisk ekonomicznych,
stosowanie matematyki
Przedmiot ekonomii
Rzadkość dóbr i zasobów i nieograniczoność
potrzeb
Problem ekonomiczny - to problem racjonalnego
wykorzystania danych zasobów. W miejsce
klasycznej teorii rozwoju pojawia się statyczna
teoria równowagi.
Podczas gdy ekonomiści klasyczni badali zmiany takich
czynników, jak liczba ludności, zasoby kapitału, poziom
techniki, zasoby naturalne – marginaliści przyjmują załoŜenie,
Ŝe te czynniki są dane.
Dana jest określona liczba ludności, o róŜnych potrzebach i
zdolnościach produkcyjnych, wyposaŜona w określony zasób
gruntów i inne źródła materiałów i surowców, naleŜy znaleźć
taki sposób wykorzystania pracy ludzkiej, który maksymalizuje
uŜyteczność wytworzonego produktu
( Jevons).
Ekonomia to teoria racjonalnego działania. Teoria wyboru.
Przedmiotem jest analizy ekonomicznej jest kształtowanie
cen i alokacja zasobów przy danej podaŜy czynników
produkcji.
Indywidualizm, subiektywizm, prymat
konsumpcji
Zjawiska ekonomiczne mogą być wyjaśnione
przez odwołanie się do wiedzy, przekonań,
odczuć i oczekiwań jednostek.
Szczególnego znaczenia nabiera konsument
Rozwój mikroekonomii: teorii zachowania
konsumenta i teorii przedsiębiorstwa.
Zasada optymalizacji, znaczenie wielkości
krańcowych i metod matematycznych
Szukając maksymalnych wartości takich zmiennych jak
wielkość produkcji, uŜyteczność, zysk stosowano w
kaŜdym przypadku tę samą procedurę analityczną –
poszukiwano maksymalnej wartości określonej funkcji.
Rozwiązanie sprowadzało się do zasady zrównania
wielkości krańcowych.
U podstaw tego rozumowania załoŜenie, Ŝe zachowanie
ekonomiczne to zachowania maksymalizujące przy
określonych załoŜeniach (prawo malejących przychodów
i prawo malejącej uŜyteczności).
Szkoła austriacka nie akceptowała metod
matematycznych.
Szkoła austriacka
Carl Menger 1840 - 1921
ZałoŜyciel szkoły austriackiej
i współtwórca marginalizmu.
Subiektywna teoria wartości
Geneza pieniądza – naturalny
(organiczny) rozwój instytucji
społecznych
F. Wieser
1851-1926
E. Böhm-Bawerk
1914
1851-
Ludwig Mises
1881 – 1973
Friedrich Hayek
1899 -1992
Israel M. Kirzner
1930 -
Murray N. Rothbard
1926 - 1995
Friedrich Hayek po polsku
Ludwig Mises po polsku
W duchu libertariańskim
Charakterystyczne idee szkoły
austriackiej
Do II wojny światowej
Indywidualizm i subiektywizm metodologiczny
Marginalizm czyli akcentowanie znaczenia zmian wielkości
krańcowych.
Wpływ uŜyteczności i malejącej uŜyteczności krańcowej
na popyt i ceny rynkowe.
Akcentowanie znaczenia kosztów alternatywnej decyzji.
Rozpatrywanie struktury produkcji jako wyrazu
czasowych preferencji konsumentów w powiązaniu z
teorią produkcyjności procesów okręŜnych.
Późniejszy rozwój ujawnił nowe idee,
świadczące o odmienności austriaków od
głównego nurtu
Rynek i konkurencja jako procesy uczenia się i
odkrywania rozproszonej wiedzy.
Decyzje jednostek jako autonomiczne akty wyboru
podejmowane w sytuacji generalnej niepewności
wynikającej z niepełnej informacji i
zmieniających się warunków działania.
Odrzucenie neoklasycznej statycznej teorii
równowagi i zastąpienie jej koncepcją procesu
dochodzenia do równowagi rynkowej.
Klasyczna a austriacka
teoria wartości
Co jest podstawą procesu kształtowania
wartości i cen:
PodaŜ czy popyt?
Koszty produkcji czy satysfakcja z
konsumpcji?
Klasyczna teoria wartości
Ujęcie Johna Stuarta Milla
Trzy rodzaje dóbr
i trzy zasady
determinujące cenę
c
c
q
O cenie decyduje
popyt
c
q
O cenie decyduje
przeciętny koszt
produkcji
q
O cenie decyduje
najwyŜszy koszt
produkcji
Zarzuty wobec teorii
klasycznej
brak jednolitej zasady
wysokie koszty poniesione w przeszłości nie
muszą prowadzić do wysokich cen
Na szczęście , nie ma nic w prawach
wartości, co by pozostawało do
wyjaśnienia dla współczesnego czy
przyszłego pisarza, teoria dotycząca tego
zagadnienia jest pełna. ( J.S. Mill, 1848)
Nowe rozwiązanie
UŜyteczność, a nie poniesiony koszt podstawą ceny.
Wartość dóbr nie wynika z pracy zuŜytej na ich wytworzenie,
ale ze zdolności tych dóbr do zaspokajania ludzkich potrzeb.
Menger odwrócił logikę teorii wartości. To nie praca i inne
czynniki produkcji decydują o wartości dóbr finalnych, lecz
wartość dóbr finalnych określona przez uŜyteczność
decyduje o tym , jaką dochody uzyskują czynniki produkcji.
Decyduje popyt i konsument, a nie podaŜ i warunki
produkcji.
Które zdanie jest zgodne z logiką
teorii szkoły austriackiej?
X moŜe duŜo zarobić, bo konsumenci są
gotowi duŜo płacić za produkowany
przez niego produkt.
Produkt jest drogi, bo praca pana X
niezbędna do jego wytworzenia
wymaga wysokiego wynagrodzenia.
„Perły nie dlatego są cenne, Ŝe ludzie
nurkowali, aby je zdobyć, ale ludzie
nurkują poszukując ich, bo perły są
cenne”.
Dzieła artysty nie dlatego osiągają
wysokie ceny, Ŝe artysta musi być
wysoko wynagradzany. Raczej
powiemy, Ŝe artysta duŜo zarabia,
bo ludzie chcą duŜo płacić za jego
dzieła.
Zasada maIejącej uŜyteczności krańcowej
I prawo Gossena
Podstawą wartości
jest uŜyteczność
krańcowa
Wyjaśnienie
paradoksu Smitha
Dwa aspekty zjawiska wartości
Subiektywny, związany z intensywnością
potrzeb i ludzkimi doznaniami –
uŜyteczność
Obiektywny związany z warunkami
produkcji – ilość dóbr
Koszt alternatywny
Austriacy zastosowali zasadę uŜyteczności do wyjaśnienia
wartości wszystkich dóbr i czynników produkcji.
Na uŜyteczności oparli takŜe pojęcie kosztu produkcji. Koszt
produkcji wyprowadzili z faktu, iŜ czynniki produkcji mają
alternatywne zastosowania. Czynnik produkcji wykorzystany do
produkcji dobra A mógł być wykorzystany do produkcji dobra B.
Utracona uŜyteczność dobra B jest kosztem produkcji dobra A.
Tak rozumiany koszt produkcji nazywamy kosztem
alternatywnym.
Pojęcie i znaczenie kapitału
Menger: dobra niŜszych i wyŜszych rzędów
Böhm-Bawerk: pierwotne i pochodne czynniki produkcji
Struktura produkcji jako wyraz preferencji czasowych
konsumentów i produkcyjności procesów okręŜnych
Znaczenie oszczędzania i stopy procentowej
PienięŜna teoria cyklu koniunkturalnego
Stopa procentowa ( BohmBawerk)
Ludzie wyŜej cenią dobra teraźniejsze
aniŜeli przyszłe.
Stopa procentowa rekompensuje
zatem rezygnację z dóbr
teraźniejszych, która występuje,
gdy oszczędzamy.
OkręŜne procesy produkcji zwiększają wydajność
Dzięki zwiększeniu ilości stadiów produkcji z danej ilości pracy i ziemi
moŜna wyprodukować więcej dóbr konsumpcyjnych
Wydobywanie przetwarzanie,
handel
surowców,
hurtowy, detaliczny
Wcześniejsze
późniejsze stadia
Spór o racjonalność gospodarki socjalistycznej
Mises i Hayek kontra Lange
Ludwig Mises 1881- 1973
Oskar Lange 1904 1965
Stanowiska w sporze
1.
2.
1.
2.
Mises: bez rynku nie ma cen, a zatem niemoŜliwy jest
rachunek ekonomiczny
Lange: moŜliwe są dwa rozwiązania
Zastosowanie koncepcji równowagi ogólnej szkoły
matematycznej
Naśladowanie procedury rynkowej przez CUP
metoda prób i błędów
Hayek: trudności dwojakiego rodzaju
Techniczne: jak rozwiązać równania?
Merytoryczne: jak posiąść odpowiednią wiedzę?
Socjalizm rynkowy Langego
Decyzjami kierowników produkcji nie rządzi zasada
maksymalizacji zysku, lecz reguły postępowania mające na
celu najlepsze zaspokojenie preferencji konsumentów:
I. reguła wyboru kombinacji czynników produkcji
minimalizującej przeciętny koszt produkcji
II. reguła wyboru wielkości produkcji zapewniającej
zrównanie kosztu krańcowego z ceną produktu.
CUP narzuca parametryczny charakter cen Centralny Urząd
Planowania
Spór: cytaty
NaleŜy wspomnieć, Ŝe taka procedura (wyznaczania cen za pomocą
rozwiązania układu równań – przypis J.G.L) Ŝadną miarą nie moŜe mieć na
celu ustalania cen. Uczyńmy najbardziej sprzyjające załoŜenia dla takiej
kalkulacji: załóŜmy, Ŝe przezwycięŜyliśmy wszystkie trudności ze
znalezieniem danych, znamy ophelimites róŜnych towarów dla kaŜdej
jednostki, wszystkie warunki produkcji wszystkich towarów itd.. To jest
właśnie przyjęcie absurdalnej hipotezy. Ale to jeszcze nie wystarcza, aby
uczynić rozwiązanie problemu moŜliwym. W przypadku 100 osób i 700
towarów będzie 70 699 warunków, musimy zatem rozwiązać układ 70 699
równań. Praktycznie przerasta to moŜliwości analizy algebraicznej, tym
bardziej, jeŜeli rozwaŜymy fantastyczną liczbę równań, którą otrzymamy dla
czterdziestu milionów ludzi i kilku tysięcy towarów. Wówczas role zostałby
zmienione: to nie matematyka pomagałaby ekonomii politycznej, ale
ekonomia pomagałaby matematyce. (Pareto , cyt. za Hayek)
O. Lange, Maszyna licząca
i rynek, 1965
Gdybym pisał dziś na nowo mój artykuł
miałbym zadanie o wiele łatwiejsze. Hayekowi
odpowiedziałbym: na czym właściwie polega
trudność? Dajmy układ równań
równoczesnych komputerowi do rozwiązania i
wyniki otrzymamy w niecałą sekundę. Proces
rynkowy i jego kłopotliwe tâtonnements okazują
się przestarzałe. W gruncie rzeczy moŜna go
uznać za swoistą aparaturę obliczeniową ery
przedelektronicznej.
Hayek, Dwie strony fikcji,
1982
JeŜeli mówimy, Ŝe pewne informacje są dane, tzn.
znane to naleŜy zapytać: komu są znane? Są znane
tysiącom jednostek w gospodarce rynkowej, ale z
tego nie wynika, Ŝe mogą być znane władzy
planującej w gospodarce socjalistycznej. WyraŜenie
analfabety dana data ciągle powraca u Langego.
Wydaje się ono mieć nieodparty urok dla
ekonomistów matematycznych, poniewaŜ fałszywie
zapewnia ich, Ŝe wiedzą to, czego nie wiedzą... Na
pomieszaniu podtrzymywanym przez ten pleonazm
oparte jest całe obalenie dowodu Misesa przez
Langego. (Hayek, Two Pages Fiction..., 1982)
Rola „sporu” w rozwoju poglądów Hayeka
Argumentacja epistemologiczna:
Rynek jako proces uczenia się i
odkrywania wiedzy.
Krytyczny stosunek do ekonomii
matematycznej i neoklasycznej –
ekonomia austriacka jako heterodoksja.
Znaczenie szkoły austriackiej
Wkład do teorii: wartości, kapitału, cyklu
koniunkturalnego, pieniądza
Obrona wolnego rynku: rynek jako system
warunkujący wolność jednostki i racjonalne
gospodarowanie – znaczenie mechanizmu
cenowego
Argumentacja epistemologiczna
Funkcja alokacyjna i dystrybucyjna cen
Wolność negatywna i sprawiedliwość komutatywna
Wolność negatywna i
pozytywna
Wolność negatywna – „niezaleŜność od arbitralnej
woli kogoś innego” (wolność od przymusu
personalnego, a nie przymusu wynikającego z praw
przyrody, braku środków do Ŝycia). Zakłada
odpowiedzialność jednostki za jej los. WiąŜe się z
koncepcją sprawiedliwości komutatywnej.
Wolność pozytywna – prawo do zaspokojenia potrzeb
na elementarnym poziomie ( zawiera w sobie
postulat sprawiedliwości, równości i powszechnego
dobrobytu). Związana z koncepcją sprawiedliwości
dystrybutywnej.
Zwycięstwo Hayeka
Libertarianizm
Dwaj uczniowie I. M. Kirzner i M. N. Rothbard
reprezentują postawę skrajnie leseferystyczną. Aby
odciąć się od amerykańskiego liberalizmu, który
przyswoił sobie wiele elementów interwencjonizmu
państwowego i zamanifestować swa wierność skrajnie
wolnościowym ideałom, uczniowie Misesa uŜywają
terminu libertarianizm.
Libertarianie nie tylko odrzucają ekonomiczną
ingerencję państwa, ale są pełni wrogości do państwa w
ogóle, a szczególnie państwa amerykańskiego. Zdaniem
Rothbarda problemy współczesności takie, jak ubóstwo,
zanieczyszczenie środowiska, naduŜycia władzy moŜna
rozwiązać realizując bez ograniczeń logikę systemu
rynkowego
Rothbard o państwie
Rothbard patrzy na historię i człowieka z perspektywy
nieustannego konfliktu między wolnością a władzą
reprezentowaną przez instytucje państwowe i
kościelne, między pokojową, produktywną jednostką,
a państwem uzurpującym sobie prawo do jej
produktów. Państwo przywłaszczyło sobie
monopolistyczną władzę do uświęconego prawem
kidnapingu i nazwało to poborem do wojska; tak jak
uzyskało monopol na zalegalizowany rabunek i
nazywa to opodatkowaniem.
Libertarianizm to bezwarunkowa
wierność ideom
Wolności jednostki
Ograniczonego rządu (nieingerencji
państwa w gospodarkę)
Co moŜe oznaczać
równość?
Równość
wobec prawa
Tylko z tym
zgadza się
zwolennik
libertarianizmu
Prawo
do równych
dochodów
Prawo
do równości szans
Jego realizacja
wymagałaby
nierównego traktowania
ludzi
Jego pełna realizacja
oznaczałaby, ze piękni
są oszpecani, uroczy
krępowani, inteligentni
poddawani praniu mózgu
c
q
Stosunek libertarian do
wybranych kwestii społecznych i
ekonomicznych: rasizmu,
edukacji, religii, ubezpieczeń
Problem rasizmu
Rasizm to poszukiwanie
automatycznego szacunku (raczej
pseudoszacunku) dla samego siebie
(Ayn Rand).
Krytyka rasowych i płciowych kryteriów
jako przejawów dyskryminacji
(konflikty na tle „kwot rasowych)
Rozdział państwa i kościoła jako
warunek wolności sumienia
Państwo nie moŜe ingerować w sprawy
sumienia jednostki
Usunięcie religii z Ŝycia politycznego
zwiększa harmonię społeczną
Konkurencja wzmacnia religie i kościoły
Przedsiębiorstwa przywykłe do subwencji, czy taryf stają się słabe
i niekonkurencyjne, podobnie dzieje się z kościołami, synagogami,
meczetami, czy innymi świątyniami, (Boaz, s. 145).
Ubezpieczenia zdrowotne
Medyczne rachunki oszczędnościowe
(nieopodatkowane)
Ubezpieczenie z wysoki udziałem własnym –
na wypadek „katastrof” (prawdziwe ubezpieczenieporównanie z ubezpieczeniem samochodu)
Kalkulacja:
Składka 2200 zamiast 5200, 3000 na indywidualnym rachunku
medycznym.
Pracownik oszczędza, jeŜeli jego wydatki na zdrowie są mniejsze
niŜ 3000 (94% rodzin am.) – stanowiłoby to motywację do
zdrowego stylu Ŝycia.
Państwo dobrobytu - problem
biedy - rodzina
Podwójna pułapka: płace minimalne i licencje na
wykonywanie zawodu, z jednej strony, a programy
socjalne jako sposób na przetrwanie z drugiej
łatwość uzaleŜnienia
Aby nie znaleźć się poniŜej poziomu ubóstwa naleŜy
1. Skończyć szkołę, 2. Nie zajść w ciąŜę, 3. Znaleźć
pracę
Tymczasem w systemie państwa dobrobytu są
reguły, które utrudniają spełnienie powyŜszych
warunków
Wartości rodzinne
Dopóki państwo sprzyjać będzie
młodym niepracującym kobietom
mającym dzieci bez ojców, liczba
nieślubnych dzieci będzie duŜa ( 68%
wśród czarnych, 23% wśród białych)
Programy socjalne niszczą więzi
rodzinne, odpowiedzialność wynikająca
z więzów rodzinnych przenoszona jest
na państwo
Libertarianie nie uwaŜają, Ŝe państwo powinno
popierać tradycyjne formy rodziny, ale powinno
zaprzestać destrukcyjnego oddziaływania na rodzinę
MałŜeństwo jest dobrowolną umową, która dla wielu
ma religijne znaczenie. NaleŜy powrócić do koncepcji
małŜeństwa jako kontraktu cywilnego lub aktu
religijnego
Pary powinny mieć prawo do spisywania własnych
umów, a sądy powinny je respektować.
Literatura:
H. Landreth, D. Colander, Historia myśli ekonomicznej,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s.235 – 289.
M. Blaug, Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne,
Wydawnictwo Naukowe PWn, Warszawa 2000, s. 296 – 331.
D. Boaz, Libertarianizm, Zysk i S-k, Poznań 2005.
J. Godłów-Legiędź, Liberalizm. Od ekonomii klasycznej do
transformacji, Absolwent, Łódź 2001, s. 85 – 106.
Szkoła matematyczna
Koncepcja równowagi ogólnej
System Walrasa - załoŜenia
ilość dóbr wytwarzanych w gospodarce
wynosi n
pi oznacza cenę,
qi ilość i- tego dobra;
liczba usług produkcyjnych wynosi m
Pj oznacza cenę, Qj ilość j-tej usługi
produkcyjnej
System Walrasa - równania
1. Równania popytu na dobra
qi = fi ( p1, ....., pn ; P1 , ......Pm)
2. Równania kosztów. Aby system był w równowadze cena
kaŜdego dobra musi równać się kosztowi wytworzenia.
Pi = Σ aji Pj
(i = 1, ....n)
( i = 1, ....., n )
3. Współczynniki substytucji technicznej
aji = fji(P, .......,P)
( i = 1,.......,n; j = 1,....., m )
4. PodaŜ usług produkcyjnych
Qj = fj (p1,......pn; Pj, .........Pm) ( j = 1, ......., m )
5. Warunki równowagi na rynkach usług
produkcyjnych
Qj = Σajiqi
( j = 1,......, m )
6. Dobro obrachunkowe ( numeraire )
pn = 1

Szkoła austriacka

Transkrypt

Podobne dokumenty

Konferencja nauczycieli matematyki

Maćka Paszkowskiego

dawid ricardo

Pracę w Szkole Podstawowej nr 4 rozpoczęłam 15 sierpnia 1967 r

Ta praca, to wolontariat mojego życia

Ekonomia kosztów transakcji Ronalda Cose`a