gmina długołęka - BIP - Urząd Gminy Długołęka

Transkrypt

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Długołęka
GMINA DŁUGOŁĘKA
DO PROJEKTU STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
GMINY DŁUGOŁĘKA
Długołęka, 2012 r.
1
Wykonanie opracowania:
MGR INŻ. MARIUSZ ANTOLAK
INPLUS Spółka z o.o.
10-686 Olsztyn
ul. Wilczyńskiego 25E/216
[email protected]
www.inplus.pl
2
Spis treści
1
2
3
4
5
6
Wprowadzenie ....................................................................................................................4
1.1
Streszczenie w języku niespecjalistycznym ............................................................................. 4
1.2
Materiały i metody badań ....................................................................................................... 8
Ogólna charakterystyka obszaru opracowania..................................................................13
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Długołęka23
3.1
Zawartość, cele i kierunki rozwoju Studium ......................................................................... 23
3.2
Powiązania Studium z innymi dokumentami planistycznymi................................................ 26
3.3
Problemy i cele ochrony środowiska istotne z punktu widzenia Studium............................. 27
Stan, funkcjonowanie oraz istniejące problemy środowiska fragmentu gminy Długołęka29
4.1
Klimat ................................................................................................................................... 29
4.2
Gleby i surowce mineralne ................................................................................................... 29
4.3
Wody powierzchniowe i podziemne ...................................................................................... 33
4.4
Flora i fauna ......................................................................................................................... 42
4.5
Krajobraz.............................................................................................................................. 60
4.6
Dziedzictwo kulturowe.......................................................................................................... 63
Obszary cenne przyrodniczo i chronione ..........................................................................69
Ocena skutków realizacji SUiKZP fragmentu gminy Długołęka .....................................93
6.1
Skutki środowiskowe wynikające z projektowanych kierunków zagospodarowania
przestrzennego fragmentu gminy Długołęka ..................................................................................... 93
6.2
Wpływ ustaleń Studium na obszary chronione ................................................................... 143
7 Ocena skutków realizacji ustaleń Studium na komponenty środowiska .........................161
8 Analiza rozwiązań alternatywnych do zapisów SUiKZP fragmentu gminy Długołęka .171
9 Propozycje rozwiązań służących ograniczaniu, zapobieganiu negatywnym
oddziaływaniom na środowisko ..............................................................................................172
10 Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji Studium ...............176
11 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji ustaleń
Studium oraz częstotliwość jej przeprowadzania ....................................................................177
12 Informacja o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko .....................179
Załącznik graficzny:
Zał. 1. Prognoza oddziaływania na środowisko dla zmiany SUiKZP gminy Długołęka, skala 1:25 000
3
1
1.1
Wprowadzenie
Streszczenie w języku niespecjalistycznym
Podstawą prawną opracowania Prognozy oddziaływania na środowisko na potrzeby
zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Długołęka jest ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku
i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko.
Na wstępie opracowania podane zostały podstawy prawne i wykorzystane dokumenty,
cel, zakres tematyczny i metodyka Prognozy. Skrótowo przedstawiono charakterystykę
gminy Długołęka, skupiając się na jej położeniu oraz przedstawieniu podstawowych
informacji dotyczących infrastruktury technicznej.
Kolejnym etapem Prognozy było opisanie zawartości, głównych celów programowych
oraz kierunków rozwoju gminy nakreślonych w Studium. Opisano powiązania Studium z
innymi dokumentami planistycznymi oraz przedstawiono problemy i cele ochrony
środowiska istotne z punktu widzenia Studium.
W kolejnych rozdziałach opisano stan, funkcjonowanie oraz istniejące problemy
środowiska gminy. Jako podstawowe składniki przyjęto powietrze atmosferyczne i klimat;
budowę geologiczną, gleby i rzeźbę terenu; wody powierzchniowe i podziemne; faunę i florę;
krajobraz; ludność i dziedzictwo kulturowe. Następnie opisano formy ochrony przyrody
występujące na terenie gminy. Znaczną część Prognozy zajmuje ocena skutków
środowiskowych realizacji Studium.
W Prognozie przeanalizowano skutki środowiskowe wynikające z projektowanego
przeznaczenia terenów, wpływ ustaleń Studium na obszary chronione oraz dokonano oceny
skutków realizacji ustaleń Studium na poszczególne składowe środowiska.
Zapisy
Studium
prowadzą
do
stosunkowo
dużej
intensyfikacji
zabudowy
mieszkaniowej na terenie gminy. Część zabudowy zostało zaprojektowanej na terenach
podmokłych oraz na terenach zagrożenia powodziowego, co wiąże się między innymi z
utrudnieniami w budowie i zagrożeniami dla życia ludzi. Część zabudowy zostało
zaproponowanej ponadto na terenie występowania cennych siedlisk przyrodniczych i miejsc
występowania chronionych gatunków.
4
W Studium proponuje się ponadto znaczne zagęszczenie sieci drogowej, co wiązało będzie się
zmianami w środowisku przyrodniczym na terenach cennych. Problemowymi obszarami są
dodatkowo konflikty funkcji planistycznych. Kolejnym problemem może okazać się
przerwanie ciągłości korytarzy ekologicznych poprzez ich zabudowanie. W związku z
intensyfikacją zabudowy dojdzie ponadto do zwiększonego ruchu samochodowego,
zwiększenia ilości produkowanych odpadów itp.
Następnym etapem była analiza rozwiązań alternatywnych do zapisów Studium oraz
propozycje rozwiązań służące zapobieganiu negatywnemu oddziaływaniu na środowisko.
Kolejną wykonaną czynnością było określenie potencjalnych zmian stanu środowiska w
przypadku braku realizacji Studium. Końcowe rozdziały Prognozy przedstawiały metody
weryfikacji stopnia realizacji zapisów Studium oraz mówiły o możliwości negatywnego
wpływu zapisów tego dokumentu na dalsze otoczenie. Całość Prognozy uzupełniono
streszczeniem opracowanym w języku niespecjalistycznym.
5
Cel, zakres i podstawa prawna opracowania
Niniejsza Prognoza oddziaływania na środowiska dotyczy projektu zmiany Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Długołęka.
Celem Prognozy jest określenie skutków wpływu realizacji projektu Studium na środowisko,
a także przedstawienie rozwiązań eliminujących negatywne skutki ustaleń na poszczególne
elementy środowiska.
Podstawa prawna opracowania: Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i
jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko1.
Zakres Prognozy ustalono w oparciu o zalecenia Regionalnego Dyrektora Ochrony
Środowiska we Wrocławiu2 oraz opinię Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego
we Wrocławiu3 oraz zgodnie z art. 51 ust. 2 w/w ustawy.
Zakres Prognozy
Prognoza oddziaływania na środowisko zawiera informacje o zawartości, głównych
celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami;
informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu Prognozy; propozycje dotyczące
przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu
oraz częstotliwości jej przeprowadzania; informacje o możliwym transgranicznym
oddziaływaniu
na
środowisko,
a
także
streszczenie
sporządzone
w
języku
niespecjalistycznym.
Prognoza określa, analizuje i ocenia: istniejący stan środowiska oraz potencjalne
zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu; stan środowiska
na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem; istniejące problemy
ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w
szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy o ochronie
przyrody4.
W Prognozie przedstawione są cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu
międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego
1
Ustawa z dn. 3 października 2008 r. „o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko”.
2
Pismo Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu - znak RDOŚ-02-WSI-7041/663-2/10/ja.
3
Pismo Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu – znak ZNS-625-99/TK/10.
4
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. „o ochronie przyrody”.
6
dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione
podczas opracowywania dokumentu. Opisuje ona ponadto przewidywane znaczące
oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane,
krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne
i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego
obszaru, a także na środowisko, w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi,
zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne,
zabytki oraz dobra materialne. Prognoza uwzględnia zależności między tymi elementami
środowiska i między oddziaływaniami na te elementy.
Dokument ten przedstawia rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być
rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot
ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru. Biorąc pod uwagę cele i
geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz
integralność tego obszaru Prognoza przedstawia rozwiązania alternatywne do rozwiązań
zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod
dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań
alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków
techniki lub luk we współczesnej wiedzy5.
5
Ustawa z dn. 3 października 2008 r. „o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko”.
7
1.2
Materiały i metody badań
Materiał badawczy
Przy sporządzaniu Prognozy korzystano z następujących materiałów:
Obowiązujące akty prawne:
•
Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich
ptaków (Council Directive 79/409/EEC on Wild Birds).
•
Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Council Directive 92/43/EEC on the
conservation of natural habitats and of wild fauna and flora).
•
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu
projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy.
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu.
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymania tych poziomów.
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. „W sprawie ochrony
gatunkowej roślin”.
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. „W sprawie
ochrony gatunkowej zwierząt”.
•
Ustawa z dn. 3 października 2008 r. „ O udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko”.
•
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. „O ochronie przyrody”.
•
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. „Prawo wodne”.
•
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. „O gospodarce nieruchomościami”.
•
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. „O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”.
8
•
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „O odpadach”.
•
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo ochrony środowiska”.
•
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. „O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym”.
•
Ustawa z dnia 28 września 1991 r. „O lasach”.
•
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. „O ochronie gruntów rolnych i leśnych”.
•
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. „Prawo geologiczne i górnicze”.
•
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. „Prawo budowlane”.
•
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. „O samorządzie gminnym”.
Opracowania planistyczne, opinie, zalecenia
•
Kleczkowski A. S.: Mapa Obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych
(GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, skala 1:500 000, Kraków
1990.
•
Kleczkowski A. S.: Objaśnienia mapy obszarów głównych zbiorników wód
podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, Kraków 1990.
• Kondracki J. 2000. Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa.
•
Liro A. (red.): Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET — Polska, Warszawa
1995.
•
Koncepcja gospodarki ściekowej gminy Długołęka – aktualizacja rok 2007. Biuro
Studiów i Projektów Ochrony Wód „JMS” we Wrocławiu, Wrocław 2007.
•
Plan Gospodarki Odpadami Gminy Długołęka, Długołęka 2006.
•
Strategia rozwoju lokalnego gminy Długołęka. Wrocławska Agencja Rozwoju
Regionalnego S.A., Wrocław 2001.
•
Program ochrony środowiska gminy Długołęka, Długołęka 2006.
•
Program ochrony środowiska dla gminy Długołęka i wchodząca w jego skład lista
przedsięwzięć priorytetowych wynikających z polityki ekologicznej państwa,
Wrocław 2002.
•
Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Wrocławskiego. Kierunki działań Zarządu Powiatu
na lata 2004 – 2013. Wrocław 2004 (Załącznik do Uchwały nr XXII/142/04 Rady
Powiatu Wrocławskiego z dnia 23 listopada 2004 r.).
•
Uwarunkowania rozwoju turystyki w powiecie wrocławskim, Wrocław 2005.
9
•
Prognoza oddziaływania na środowisko projektów „Programu Ochrony Środowiska i
Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Wrocławskiego na lata 2009 – 2012 z
perspektywą na lata 2013 – 2016”, Wrocław 2009.
•
Aktualizacja Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Wrocławskiego na lata 2009 –
2012 z perspektywą na lata 2013 -2016, Wrocław 2009.
•
Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Wrocławskiego na lata 2009
– 2012 z perspektywą na lata 2013 – 2016, Wrocław 2009.
•
Program Ochrony Środowiska Powiatu Wrocławskiego, Wrocław 2003.
•
Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Wrocławskiego, Wrocław 2004.
•
Plan urządzeniowo-rolny gminy Długołęka. Projekt granicy rolno-leśnej. Dolnośląskie
Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2007.
•
Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31.XII.2009 r.
•
Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Długołęka na lata 2010-2014,
Długołęka 2010.
•
Ustalenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Długołęka wprowadzonego
uchwałą Nr XXXVI/69/97 z dnia 24.XI.1997 r.
jako podstawa ujednoliconego tekstu.
•
Ustalenia zmiany Studium uwarunkowań
i kierunków
zagospodarowania
przestrzennego gminy Długołęka w obrębie wsi Kamień, w części dotyczącej
działki nr ew. 199/20, wprowadzonej Uchwałą Nr XII/142/07 z dnia 27 listopada
2007 r.
•
Ustalenia
zmiany
Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego gminy Długołęka w obrębie Zaprężyn w części dotyczącej działek nr
ew.: 91, 92, 93, 94, wprowadzonej Uchwałą Nr XVII/195/08 z dnia 29 kwietnia 2008
r.
•
Ustalenia
zmiany
Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego gminy Długołęka, dotyczącej przeprowadzenia rurociągu paliwowego,
zatwierdzonej Uchwałą Nr XVIII/198/08 z dnia 27 maja 2008 r.
•
Ustalenia
zmiany
Studium
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego gminy Długołęka w obrębie Pruszowice w części dotyczącej działek nr
ew.: 59/3, 59/4, 59/9, 59/10 wprowadzonej Uchwałą nr XXIV/280/09 z dnia 20
lutego 2009 r.
10
•
Opracowanie ekofizjograficzne dla województwa dolnośląskiego; WBU Wrocław,
2005 r.
Metodyka pracy
Podstawową metodą pracy przy sporządzaniu Prognozy była analiza zgromadzonego
materiału badawczego.
Treść Prognozy dostosowano ściśle do wytycznych wynikających z obowiązujących
przepisów prawnych oraz przedłożonych wytycznych Regionalnego Dyrektora Ochrony
Środowiska we Wrocławiu oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego we
Wrocławiu. Przy opracowywaniu Prognozy przeanalizowano również zapisy pozostałych
dokumentów wymienionych powyżej.
Na wstępie opracowania podane zostały podstawy prawne i wykorzystane dokumenty,
cel, zakres tematyczny i metodyka Prognozy. Skrótowo przedstawiono charakterystykę
gminy Długołęka, skupiając się na jej położeniu oraz przedstawieniu podstawowych
informacji dotyczących infrastruktury technicznej.
Kolejnym etapem Prognozy było opisanie zawartości, głównych celów programowych
oraz kierunków rozwoju gminy nakreślonych w Studium. Opisano powiązania Studium z
innymi dokumentami planistycznymi oraz nakreślono problemy i cele ochrony środowiska
istotne z punktu widzenia Studium.
W kolejnych rozdziałach opisano stan, funkcjonowanie oraz istniejące problemy
środowiska gminy. Jako podstawowe składniki przyjęto klimat; budowę geologiczną, gleby i
rzeźbę terenu; wody powierzchniowe i podziemne; faunę i florę; krajobraz i dziedzictwo
kulturowe. Następnie opisano środowisko przyrodnicze gminy objęte formami ochrony.
Znaczną część Prognozy zajmuje ocena skutków środowiskowych realizacji Studium.
W Prognozie przeanalizowano skutki środowiskowe wynikające z projektowanego
przeznaczenia terenów, wpływ ustaleń Studium na obszary chronione oraz dokonano oceny
skutków realizacji ustaleń Studium na poszczególne składowe środowiska.
Następnym etapem była analiza rozwiązań alternatywnych do zapisów Studium oraz
propozycje rozwiązań służące zapobieganiu negatywnemu oddziaływaniu na środowisko.
Kolejną wykonaną czynnością było określenie potencjalnych zmian stanu środowiska w
przypadku braku realizacji Studium. Końcowe rozdziały Prognozy przedstawiały metody
weryfikacji stopnia realizacji zapisów Studium oraz mówiły o możliwości negatywnego
wpływu zapisów tego dokumentu na dalsze otoczenie. Całość Prognozy uzupełniono
streszczeniem opracowanym w języku niespecjalistycznym.
11
Podstawową trudnością w sporządzaniu Prognozy jest ogólny charakter projektu, co
sprawia, że sformułowania dokumentu mają charakter warunkowy i mogą być zmienne w
zależności od warunków realizacji przedsięwzięcia. Ze względu na brak szczegółów odnośnie
sposobu realizacji poszczególnych zadań, w niniejszej Prognozie zidentyfikowano tylko
kierunki tych oddziaływań. Materiały źródłowe pozwoliły określić stan i funkcjonowanie
środowiska na obszarze objętym granicą opracowania i jego otoczeniu oraz wskazać
potencjalne zagrożenia środowiska i wpływ ustaleń projektowanego SUiKZP na jego
funkcjonowanie.
12
2
Ogólna charakterystyka obszaru opracowania
Ryc. 1. Mapa poglądowa gminy Długołęka
Źródło: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Gminy Długołęka na lata 2010-2014
Gmina Długołęka położona jest w północno-wschodniej części województwa
dolnośląskiego. Leży na szlaku komunikacyjnym Praga - Wrocław - Warszawa, w
bezpośrednim sąsiedztwie największego na Dolnym Śląsku węzła komunikacyjnego i
ośrodka przemysłowego jakim jest stolica regionu - Wrocław. Wraz z ośmioma innymi
podwrocławskimi gminami tworzy powiat wrocławski. Bezpośrednio gmina Długołęka
graniczy z: gm. Wisznia Mała (od zach.), gm. Trzebnica (od pn. - zach.), gm. Zawonia (od
pn.), gm. Dobroszyce (pn. - wsch.), gm. Oleśnica (od. wsch.), gm. Czernica (od pd.) oraz z
wrocławską dzielnicą Psie Pole (od pd. – zach.).
13
Ryc. 2. Położenie gminy Długołęka na tle województwa dolnośląskiego i powiatu wrocławskiego
Źródło: Opracowanie własne
Ryc. 3. Gmina Długołęka w otoczeniu gmin sąsiadujących
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://eko.wbu.wroc.pl/ekoims/app/menupage.jsp
Gmina Długołęka położona jest na północny-wschód od miasta Wrocławia, na
południu graniczy z rzeką Widawą, a na północy ze Wzgórzami Trzebnickimi. Rzeźba
powierzchni jest mało urozmaicona o deniwelacjach osiągających 60-70 m.
Północna część gminy położona jest w mikroregionie Grzbiet Trzebnicki, należącym
do mezoregionu Wzgórza Trzebnickie i makroregionu Wał Trzebnicki. Południowa i
14
środkowa jej część objęte są mikroregionem Równina Oleśnicko-Bierutowska, należącym do
mezoregionu Równina Oleśnicka i makroregionu Nizina Śląska (Kondracki 1998).
Najwyższy punkt gminy stanowi wzgórze o wys. 235 m n.p.m., położone na granicy
gminy na północ od Krakowian, najniższy natomiast, to granica z Wrocławiem przy brzegu
Widawy koło miejscowości Wilczyce (117,6 m n.p.m.).
Ryc. 4. Położenie fizyczno-geograficzne gminy Długołęka (makroregiony)
O doskonałej lokalizacji gminy Długołęka decyduje również fakt, że przez jej środek
przebiega droga krajowa nr 8 (trasa międzynarodowa E67), łącząca Wrocław ze stolicą
kraju - Warszawą, wzdłuż której ulokowało swoje siedziby lub filie wiele renomowanych
polskich i zagranicznych firm. Przez teren gminy przebiega ponadto nowowybudowana
obwodnica autostradowa dla miasta Wrocławia. Projektowana jest ponadto droga
wojewódzka Bielany - Łany - Długołęka.
Gmina Długołęka jest jedną z największych gmin wiejskich w Polsce (212,8 km2). Na
terenie gminy znajduje się 41 miejscowości (dane GUS 2009)
Podział gminy Długołęka na sołectwa: Bąków, Bielawa, Bierzyce, Borowa, Brzezia
Łąka, Budziwojowice, Bukowina, Byków, Dąbrowica, Długołęka, Dobroszów Oleśnicki,
Domaszczyn, Godzieszowa, Jaksonowice, Januszkowice, Kamień, Kątna, Kępa, Kiełczów,
15
Kiełczówek, Krakowiany, Łosice, Łozina, Michałowice, Mirków, Oleśniczka, Pasikurowice,
Piecowice, Pietrzykowice, Pruszowice, Raków, Ramiszów, Siedlec, Skała, Stępin, Szczodre,
Śliwice, Tokary, Węgrów, Wilczyce, Zaprężyn.
Ryc. 5. Podział gminy Długołęka na obręby
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.wrosip.pl/
Siedzibą gminy jest wieś Długołęka, położona centralnie, dobrze skomunikowana z
pozostałymi
miejscowościami.
Jest
gminą
atrakcyjną
pod
względem
możliwości
inwestycyjnych i osadniczych. Wobec dynamicznego rozwoju inwestycji i dużego popytu na
tereny mieszkaniowe
dla mieszkańców Wrocławia oraz
atrakcyjnego
środowiska
przyrodniczego, gmina prowadzi planowe działania ekologiczne zgodnie ze strategią
zrównoważonego rozwoju.
16
Położenie, a także klasy bonitacyjne gruntów kształtują kierunki rozwoju gminy.
Głównymi funkcjami gminy są: działalność rolnicza, mieszkaniowo-usługowa, produkcyjna i
rekreacyjno-turystyczna.
Przez najpiękniejsze zakątki gminy przebiegają popularne szlaki turystyczne,
szczególnie ulubionym miejscem wypoczynku mieszkańców Wrocławia są urokliwe okolice
Szczodrego.
Do
najbardziej
charakterystycznych
naturalnych
elementów
przyrodniczych
krajobrazu gminy należą: wody powierzchniowe w postaci licznych cieków oraz lokalnie
stawów hodowlanych, szata roślinna, głównie lasy z największym kompleksem w pobliżu wsi
Borowa, Byków, raków, zadrzewienia i zakrzaczenia w dolinach cieków, głównie Widawy i
Dobrej. Natomiast do sztucznych obiektów należą: zabudowa wsi oraz szlaki komunikacyjne
w postaci drogi krajowej nr 8 i trakcji kolejowej Wrocław – Warszawa.
Użytkowanie gruntów w gminie Długołęka kształtuje się następująco (stan na 2005
rok – dane GUS):
- użytki rolne – 15068 ha
- grunty orne – 12486 ha
- sady – 129 ha
- łąki – 1286
- pastwiska – 1167
- lasy – 3671
- pozostałe grunty i nieużytki – 2502 ha.
Struktura użytkowania gruntów w gminie
Długołęka
użytki rolne
12%
17%
lasy
71%
pozostałe grunty i
nieużytki
Ryc. 6. Struktura użytkowania gruntów w gminie Długołęka (zestawienie procentowe)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (stan na 2005 r.)
17
Użytki rolne w gminie Długołęka
9%
8%
grunty orne
1%
sady
łąki
82%
pastwiska
Ryc. 7. Procentowy udział gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk w ogólnej powierzchni użytków rolnych
gminy Długołęka
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (stan na 2005 r.)
18
Ryc. 8. Pokrycie terenu gminy Długołęka – pogląd ogólny
STAN I FUNKCJONOWANIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
Zaopatrzenie w wodę
Teren gminy Długołęka w całości jest zwodociągowany siecią powstałą na przestrzeni
ostatnich 20 lat. Jej łączna długość wynosi ponad 200 km, a ilość przyłączy przekracza 5 tys.
Gospodarstwa zaopatrywane są w wodę przez siedem stacji uzdatniania, znajdujących się w
Siedlcu, Piecowicach, Łozinie, Borowej, Łosicach, Długołęce oraz w Śliwicach. Ilość stacji
uzdatniania wody na dzień dzisiejszy jest wystarczająca i zaspokaja potrzeby całej gminy.
19
Ponadto, mieszkańcy części miejscowości Mirków (Nowy Mirków) mają możliwość
awaryjnego korzystania z rezerw wodnych miasta Wrocławia.
Sporadycznie w Pasikurowicach występują problemy z dostawą wody do niektórych
gospodarstw; podobne problemy (w czasie suszy) występują również w innych obrębach.
Jakość dostarczanej wody w ocenie przedstawicieli lokalnych społeczności jest dobra. Jedyne
zastrzeżenia dotyczą jakości wody z ujęć w Łosicach i Śliwicach.
Odprowadzanie ścieków komunalnych
Sieć kanalizacyjna na obszarze gminy występuje we wsi Piecowice i Kamień oraz
częściowo we wsiach: Długołęka, Mirków, Kiełczów oraz Wilczyce. Sieć ta jest stale
rozbudowywana. Zapotrzebowanie na dostęp do sieci kanalizacyjnej jest bardzo duże.
Praktycznie w każdym z pozostałych obrębów mieszkańcy wyrażają chęć korzystania z
kanalizacji. Ścieki ze skanalizowanych wsi odprowadzane są do jedynej na terenie gminy
oczyszczalni ścieków znajdującej się w Mirkowie. Obecnie budowana jest kolejna
oczyszczalnia ścieków w Borowej, a kolejna projektowana jest w miejscowości Łosice.
Na terenie gminy Długołęka funkcjonuje 195 indywidualnych przydomowych
oczyszczalni ścieków (stan na rok 2010, dane Urzędu Gminy Długołęka). Z pozostałych
gospodarstw domowych ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych - szamb.
Zły stan techniczny części z nich powoduje przenikanie zanieczyszczeń ze ścieków bytowych
do wód powierzchniowych.
Elektryfikacja gminy
Obszar gminy Długołęka posiada dobrze rozwiniętą sieć elektroenergetyczną. W
Pasikurowicach
znajduje
się
Główny
Punkt
Zasilania
400/110
kV,
z
którego
wyprowadzonych jest kilka napowietrznych linii wysokiego napięcia. Jednak teren gminy jest
zasilany czterema liniami napowietrznymi średniego napięcia 20 kV z Głównych Punktów
Zasilania 110/20 kV zlokalizowanych poza jej terenem w: Oleśnicy, Miłoszycach, Trzebnicy
i Wrocławiu-Psim Polu. Mimo rozwiniętej sieci elektroenergetycznej w niektórych miejscach
występują problemy w postaci spadków napięcia – dotyczy to przede wszystkim Bielawy,
Bierzyc, Pietrzykowic, Ramiszowa, Tokar i Zaprężyna. W tych miejscowościach sieć
wymaga modernizacji. Natomiast linie w Krakowianach, Godzieszowej, Bukowinie, Skale,
Pasikurowicach, Budziwojowicach, Kątnej i w Kiełczówku wymagają modernizacji i
20
odnowienia ze względu na zły stan techniczny starej infrastruktury elektroenergetycznej. W
wielu wsiach ma miejsce niedostateczne doświetlenie ciągów komunikacyjnych, które w
połączeniu z brakiem chodników (piesi poruszają się poboczami) stanowi duże zagrożenie dla
bezpieczeństwa mieszkańców.
Gazyfikacja gminy
Do gazowej sieci komunalnej korzystającej z dwóch gazociągów w Mirkowie i
Kiełczowie, podłączone są tylko cztery wsie: Mirków, Kiełczów, częściowo Pruszowice oraz
nowe osiedle w Ramiszowie. Chęć zgazyfikowania wyrażają mieszkańcy większości
obrębów. Obecnie w większości korzystają oni z węgla oraz z gazu w butlach, którego
punkty sprzedaży znajdują się na terenie całej gminy. W najbliższych latach przewiduje się
dalszą gazyfikację gminy, niemal we wszystkich miejscowościach.
Zaopatrzenie w energię cieplną
Na terenie gminy nie występuje system centralnych urządzeń zaopatrujących w ciepło.
Najpopularniejszą formą ogrzewania wśród mieszkańców oraz placówek takich jak szkoły i
zakłady przemysłowe, jest ogrzewanie piecowe i etażowe CO. Niektóre budynki
wielorodzinne bądź osiedla korzystają z kotłowni zbiorczych.
Gospodarka odpadami komunalnymi
Na terenie gminy funkcjonuje składowisko odpadów paleniskowych Kogeneracji S.A.
(EC Wrocław) w Kamieniu. Aktualnie na odbiór odpadów komunalnych z terenu gminy ma
pozwolenie 12 podmiotów. Nie wszystkie podmioty świadczą usługi na terenie gminy. W
przeważającej części mieszkańcy obsługiwani są przez Zakład Usług Komunalnych Stanisław
Polański z Długołęki, przedsiębiorstwo SITA Wrocław Sp. z o.o. i WPO ALBA Sp. z o.o.
Zakład Usług Komunalnych wywozi odpady do Trzebnicy – do firmy Wodnik Sp. z o.o ,
SITA z kolei do ZGO Sp. z o.o. z siedzibą w Gaci oraz na składowisko do Rudnej Wielkiej
(właściciel Chemeko-System Sp. z o.o.), Alba do własnej sortowni we Wrocławiu przy ul.
Szczecińskiej oraz na składowisko w Rudnej Wielkiej.
Gmina organizuje również coroczną akcję zbiórki odpadów wielkogabarytowych na
terenie całej gminy oraz uczestniczy w programie selektywnej zbiórki odpadów
komunalnych. Zbiorniki przystosowane do selektywnej segregacji śmieci są wystawione w
21
każdej wsi. Niestety mimo prowadzonych akcji na terenie całej gminy nadal istnieją
nielegalne wysypiska śmieci.
Na terenie gminy zamknięto gminne składowisko odpadów w Bielawie oraz
zakładowe składowisko odpadów „Polifarb Cieszyn-Wrocław” S.A. w Bielawie (właściciel:
Geotrans sp. z.o.o. z siedzibą w Legnicy). Składowisko odpadów Z.Z.S.D. „Polar” Wrocław
w obrębie miejscowości Piecowice, którego właścicielem jest obecnie MPWiK Sp. z o.o.
Wrocław, zostało już zrekultywowane, zgodnie z decyzją Starosty Powiatowego z 2006 r.).
W związku z nowelizacją Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – od
lipca 2013 gmina przejmie od mieszkańców obowiązki w zakresie gospodarki odpadami
komunalnymi. Gmina będzie miała obowiązek zorganizować odbiór wszystkich odpadów od
mieszkańców, natomiast mieszkańcy będą płacić do gminy tzw. „podatek śmieciowy”, który
będzie przeznaczony do finansowania nowego systemu gospodarki odpadami.
22
3
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Długołęka
3.1
Zawartość, cele i kierunki rozwoju Studium
Zadaniem Studium jest określenie polityki przestrzennej gminy, w tym identyfikacja
ważniejszych
walorów
środowiska
przyrodniczego,
problemów
zagospodarowania
przestrzennego gminy oraz potrzeb rozwojowych użytkowników przestrzeni. W oparciu o
analizę wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego
gminy, określono kierunki jej rozwoju przestrzennego.
Kierunki zagospodarowania przestrzennego przedstawione w Studium są wynikiem
zarówno uwarunkowań zewnętrznych, jak również wewnętrznych rozwoju gminy.
Uwarunkowania te zostały zidentyfikowane w dokumentach strategicznych, programujących
rozwój gminy nie tylko aspekcie lokalnym, ale i w aspekcie powiązań z obszarem powiatu,
województwa oraz kraju.
Głównym
przestrzennego
celem
gminy
Studium
Długołęka
uwarunkowań
jest
określenie
i
kierunków
polityki
zagospodarowania
przestrzennej
gminy z
uwzględnieniem elementów środowiska przyrodniczego, uwarunkowań społeczno –
gospodarczych oraz potrzeb rozwojowych mieszkańców gminy. Polityka przestrzenna gminy
stanowi jeden z elementów całego procesu rozwoju gospodarczego jednostki samorządu
terytorialnego. Dlatego też cele polityki przestrzennej gminy Długołęka powinny być zbieżne
z celami określonymi w dokumentach strategicznych obejmujących gminę Długołęka.
Zgodnie z założeniami do strategii rozwoju gminy, głównymi zadaniami polityki
przestrzennej gminy Długołęka są m.in.:
• regulacja procesów inwestycyjnych związanych z migracjami ludności z miasta
Wrocław,
• przygotowanie
terenów
inwestycyjnych
w
celu
pozyskania
strategicznych
inwestorów - wejście na teren gminy inwestorów strategicznych z dużym potencjałem
kapitałowo-rynkowym, zapewniających stabilne miejsca pracy w sferze produkcyjnej;
23
• kreowanie lokalnych przestrzeni publicznych przyspieszających integrację gminnej
społeczności lokalnej,
• pełne zwodociągowanie gminy;
• uporządkowanie
gospodarki
wodno-ściekowej
–
zapewnienie
oczyszczania
wszystkich ścieków wytwarzanych na terenie gminy;
• przygotowanie terenów rekreacyjnych dla rozwoju bazy turystycznej i rekreacyjnej
odpowiadającej potrzebom turystki weekendowej i agroturystyki,
Analiza istniejących uwarunkowań rozwoju gminy, a w szczególności jej obecnego
zagospodarowania przestrzennego, sytuacji społeczno – ekonomicznej, wyposażenia
w infrastrukturę techniczną wykazuje potrzebę aktualizacji polityki przestrzennej gminy
realizowanej przez część kierunkową Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego. Aktualizacja pozwoli na utrzymanie dynamicznego tempa rozwoju
gospodarczego gminy oraz przyczyni się do poprawy jakości życia jej mieszkańców.
W oparciu o analizę struktury przestrzennej i obecnego zagospodarowania gminy
(patrz rozdział “Struktura przestrzenna” w części Uwarunkowania zagospodarowania
przestrzennego), oraz potencjał terenów, zdefiniowano kierunki zagospodarowania dla
poszczególnych obszarów.
Ze względu na zróżnicowaną specyfikę, obszar gminy podzielono wg obrębów na trzy części,
dla których określono osobno kierunki i wskaźniki dotyczące nowej zabudowy.
A. Obręby: Ramiszów, Pruszowice, Szczodre, Domaszczyn, Długołęka, Mirków,
Kiełczów, Wilczyce, Kiełczówek, Brzezia Łąka, to tereny wymagające w
największym stopniu regulacji (ograniczenia) chaotycznie rozlewającej się zabudowy
mieszkaniowej.
Z
drugiej
strony,
proponuje
się
szereg
nowych
terenów
przeznaczonych na aktywność gospodarczą (usługi, przemysł).
B. Obręby: Siedlec, Godzieszowa, Tokary, Bukowina, Pasikurowice, Bąków, Bierzyce,
Budziwojowice, Łosice, Dąbrowica, Dobroszów, Byków, Borowa, Kamień, Bielawa,
Piecowice, Śliwice, Pietrzykowice, Łozina, obejmują tereny przeznaczone co do
zasady
do
kontynuacji
istniejącego
zagospodarowania,
z
uwzględnieniem
rozszerzonej oferty terenów aktywności gospodarczej.
24
W poszczególnych wsiach przewidziano uzupełnienia terenów przeznaczonych pod
zabudowę, w ograniczonym zakresie, w celu uporządkowania struktury zabudowy i
uczytelnienia granic ośrodków.
C. Obręby: Krakowiany, Węgrów, Skała, Zaprężyn, Kępa, Jaksonowice, Michałowice,
Januszkowice, Stępin, Raków, Oleśniczka, Kątna, to tereny, które wskazano do
ochrony walorów krajobrazowych I historycznej struktury zabudowy, co skutkować
będzie największym w stosunku do pozostałych obszarów ograniczeniem nowej
zabudowy.
Biorąc pod uwagę obiektywny, trwający cały czas proces migracji ludności z miasta
Wrocław, w aspekcie zabudowy mieszkaniowej koncentrowano się w dużej mierze na
uregulowaniu i – w pewnym zakresie – ograniczeniu „rozlewania się” zabudowy
mieszkaniowej. Z drugiej strony, mając na uwadze planowane strategiczne kierunki rozwoju
gospodarczego gminy Długołęka jak i uwarunkowania lokalizacyjne i komunikacyjne,
położono nacisk na rozwój terenów przeznaczonych pod szeroko pojętą aktywność
gospodarczą (usługi, przemysł, składy). Wskazano w szczególności tereny przeznaczone
głównie pod usługi (z wykluczeniem zabudowy przemysłowej), oraz tereny przeznaczone
pod zabudowę przemysłu, na których dopuszcza się również lokalizowanie usług.
Część obszarów o kierunkach zagospodarowania związanych z aktywnością
inwestycyjną została dodatkowo oznaczona jako „rezerwa terenu”. Fragmenty te
przeznaczone są do zagospodarowania w drugiej kolejności, po zainwestowaniu pozostałych
terenów o danym przeznaczeniu w obrębie, aby zapewnić uporządkowany i harmonijny
rozwój zabudowy.
Przyjmuje się zasadę, że uruchomienie w ramach miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego obszarów oznaczonych jako „rezerwa terenu” powinno nastąpić po
zainwestowaniu co najmniej 75% terenów o tym samym kierunku zagospodarowania (nie
oznaczonych jako „rezerwa terenu”), znajdujących się w danym obrębie.
Za zainwestowane można uznać również tereny, na których rozpoczęto budowę na podstawie
prawomocnej decyzji o pozwoleniu na budowę.
Do czasu spełnienia ww. warunku dopuszcza się ustalenie w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego przeznaczenia terenu zgodnego z dotychczasowym
użytkowaniem bądź z treścią obowiązującego uprzednio planu miejscowego.
25
3.2
Powiązania Studium z innymi dokumentami planistycznymi
Cele i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Długołęka uwzględniają
uwarunkowania zewnętrzne określone w:
•
Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego;
•
Planie zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego.
A także uwarunkowania wewnętrzne określone w opracowaniach i analizach sporządzonych
dla gminy Długołęka jak i powiatu wrocławskiego.
26
3.3
Problemy i cele ochrony środowiska istotne z punktu widzenia Studium
Celem ochrony przyrody, zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody jest:
•
utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów;
•
zachowanie różnorodności biologicznej;
•
zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego;
•
zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów, wraz z ich
siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony;
•
ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień;
•
utrzymywanie
lub
przywracanie
do
właściwego
stanu
ochrony
siedlisk
przyrodniczych, a także pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody;
•
kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację,
informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Długołęka
przedstawia ustalenia dotyczące środowiska.
Poprawa stanu powietrza na terenie gminy może być realizowana poprzez:
•
zmianę nośników energii z paliw stałych na źródła odnawialne (biomasa, energia
słoneczna, energia geotermalna) oraz paliwa płynne, w tym gazowe;
•
termomodernizację budynków;
•
centralizowanie źródeł ciepła.
Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, w tym poprawa klimatu
akustycznego na terenie gminy powinna polegać między innymi na:
•
wprowadzaniu zieleni izolacyjnej wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych oraz
wokół stref generujących hałas;
•
przebudowie dróg;
•
stosowaniu określonych przez zarządców linii elektroenergetycznych zasad ochrony i
wyznaczania stref ochronnych w planach miejscowych wzdłuż tych linii.
W Studium wskazano obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr
kultury współczesnej.
27
W
dokumencie
tym
zamieszczono
ogólne
wytyczne
dotyczące
stref
ochrony
konserwatorskiej, opracowane na podstawie materiałów przekazanych przez Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków. Na terenie gminy znajdują się 3 strefy:
• Strefa „A” ochrony konserwatorskiej;
• Strefa „B” ochrony konserwatorskiej;
• Strefa „K” ochrony krajobrazu kulturowego.
W zakresie odprowadzania ścieków komunalnych, zgodnie z zapisami Studium, należy dążyć
do objęcia zbiorczymi systemami kanalizacji sanitarnej 100% terenów wyznaczonych pod:
• zabudowę mieszkaniową;
• aktywności gospodarcze;
• usługi publiczne;
• infrastrukturę techniczną.
Docelowo wszystkie obręby gminy Długołęka powinny zostać wyposażone w zbiorczy
system odprowadzania ścieków komunalnych. Przewiduje się lokalizację oczyszczalni
ścieków w następujących miejscowościach:
• Mirków;
• Łosice;
• Borowa.
Dopuszcza się lokalizację nowych oczyszczalni ścieków na terenach nie oznaczonych
sygnaturą na rysunku Studium oraz terenach o przeznaczeniu innym niż tereny funkcji
urządzeń obsługi infrastruktury technicznej
Dostęp do zbiorczej kanalizacji sanitarnej zakończonej oczyszczalnią ścieków powinno mieć
100% mieszkańców gminy Długołęka.
Odpady z obszaru gminy Długołęka będą przekazywane do zbiorczych składowisk odpadów
zgodnie z wojewódzkim planem gospodarki odpadami. Najbliższe zbiorcze składowiska odpadów,
które mogą przyjąć odpady z gminy Długołęka zlokalizowane są w Sośnicy oraz w Gręboszycach. Na
rysunku Studium oznaczono składowiska docelowo wskazane do rekultywacji. W obrębie całej gminy
Długołęka postanowiono, zgodnie z zapisami Studium wprowadzać jednolity system selektywnej
zbiórki odpadów.
Szczegółowe aspekty dotyczące problemów i celów ochrony środowiska zostały
przedstawione w pozostałych rozdziałach niniejszego opracowania.
28
4
Stan, funkcjonowanie oraz istniejące problemy środowiska fragmentu
gminy Długołęka
4.1
Klimat
Klimat gminy Długołęka należy do Śląsko-Wielkopolskiego regionu klimatycznego
(wg klasyfikacji Okołowicza), który jest klimatem umiarkowanym, przejściowym o cechach
oceanicznych. Dużą rolę odgrywa tu równoleżnikowy kierunek Pradoliny Wrocławskiej
ułatwiający przemieszczanie się z zachodu na wschód wilgotnych, atlantyckich mas
powietrza. Klimat na tym terenie charakteryzuje się wyraźną przejściowością oraz
zmiennością i różnorodnością typów pogody we wszystkich porach roku. Zimy są tu łagodne,
a lata niezbyt upalne z dość dużymi opadami. Obszary te zaliczono do najcieplejszych w
kraju.
Średnia roczna temperatura: +8,2°C,
Średnia temperatura od IV-IX: +14°C,
Roczna suma opadów: do 550 do 600 mm,
Czas zalegania pokrywy śnieżnej: do 60 dni.
Okres wegetacji: do 220 dni i jest najdłuższy w kraju.
Na terenie gminy notowana jest przewaga wiatrów z sektora zachodniego i północnozachodniego. Mikroklimat lokalny jest na ogół korzystny. Obszar gminy jest więc wyjątkowo
korzystny dla celów osadnictwa i dla wszystkich podstawowych roślin uprawnych.
4.2
Gleby i surowce mineralne
Gleby
Na terenie gminy Długołęka gleby charakteryzują się dużym zróżnicowaniem, tak pod
względem typologicznym, jak i gatunkowym. Przeważają gleby pseudobielicowe. Jedynie na
wyniesieniach w północnej części gminy występują gleby brunatne. Czarne ziemie i gleby
murszowe występują na małych obszarach, najczęściej w obniżeniach terenowych. Prawie
całość gleb na terenie gminy wytworzona jest z piasków i glin, tylko w północnej części w
obrębie Wzgórz Trzebnickich występują gleby pyłowe, mające często charakter lessowy
(klasa I-IIIb). W skład strefy gleb utworzonych z lessów i utworów lessopodobnych wchodzą
29
grunty tworzące pas o szerokości od 5 do 6 km, który rozciąga się od Trzebnicy po Kępę i
Dobrzeń. Występujące tu utwory lessowe pod względem granulometrycznym reprezentują
frakcje w przedziale 0,05-0,01 mm. Na południu gminy, poza doliną Widawy, występują
gleby z glin lekkich i średnich (klasa II-IIIb) oraz gleby z glin napiaskowych i piasków
gliniastych (klasa IVb-V, lokalnie IVa). W południowo-wschodniej części gminy występują
gleby wytworzone z piasków (klasa V-VI). W dolinach cieków występują utwory aluwialne
oraz mady.
Teren gminy należy do obszarów o wysokiej koncentracji użytków rolnych. W
stosunku do całej powierzchni gminy, stanowią one ponad 70% powierzchni, a grunty orne
zajmują ponad 82% powierzchni użytków rolnych. Nieco ponad 51% gruntów ornych gminy
(12 329 ha) stanowią gleby dobre (klasa I – 6 ha, klasa II – 896 ha, klasa IIIa – 3771 ha, klasa
IIIb – 1652 ha), ok. 30% gruntów ornych stanowią gleby średniej jakości (klasa IVa – 1966
ha, klasa IVb – 1693 ha), a pozostałe 19% stanowią gleby słabe, najsłabsze i przeznaczone
pod zalesienia.
Struktura trwałych użytków zielonych (2545 ha) w poszczególnych klasach
bonitacyjnych przedstawia się następująco: klasa II – 3,8%, klasa III – 31,6%, klasa IV –
46,4%, klasa V – 14,3%, klasa VI – 3,9%.
Żyzne gleby wykształciły się w obrębie powierzchni akumulacji lodowcowej i
wodnolodowcowej. W dnach dolin rzecznych występują gleby zaliczane do mało żyznych z
uwagi na niekorzystne warunki powietrzno - glebowe i wilgotnościowe. Gleby różnych
jednostek typologicznych i różnych klas bonitacyjnych, ale o podobnych właściwościach
rolniczych, grupowane są w odpowiednich kompleksach rolniczej przydatności. Wśród gleb
ornych w województwie dolnośląskim 53% zajmują gleby kompleksów pszennych,
obejmujące gleby zwięzłe. Gleby kompleksów żytnich stanowią 33% ogólnej powierzchni
gruntów ornych województwa dolnośląskiego. Stosunkowo małą powierzchnię zajmują gleby
kompleksów zbożowo-pastewnych i górskich. (Program Ochrony Środowiska Gminy
Długołęka, 2002 )
Na terenie gminy Długołęka, podobnie jak na całym obszarze województwa,
dominują gleby z kompleksu pszennego (około 50%). Gleby kompleksu żytniego stanowią
około 45%, a podmokłe ok. 5%. (Program Ochrony Środowiska Gminy Długołęka, 2006 )
30
Ryc. 9. Typy i podtypy gleb na terenie gminy Długołęka
Surowce mineralne
Obszar gminy Długołęka jest ubogi w surowce mineralne, co uwarunkowane jest jego
budową
geologiczną.
W
zalegających
tutaj
przypowierzchniowych
utworach
czwartorzędowych występują głównie gliny morenowe, piaski i żwiry. Rozpoznanym i
udokumentowanym surowcem mineralnym jest kruszywo naturalne.
31
Tabela 1. Złoża kruszywa naturalnego w gminie Długołęka
Nazwa
złoża
MirkówOleśnica
Dobroszów
Oleśnicki I
Ramiszów
Tokary
Zaprężyn
Stan
zagospodarowania
Powierzchnia
(ha)
Zasoby
geologiczne
bilansowe
Zasoby
przemysłowe
Wydobycie
zagospodarowane
(eksploatowane)
40,81
2336
2198
1033
rozpoznane
szczegółowo
11,35
712
-
-
0,87
48
-
-
3,39
689
-
-
0,12
-
-
-
rozpoznane
szczegółowo
rozpoznane
szczegółowo
eksploatacja
zaniechana
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Bilansu Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu
na 31.XII.2009 r.
W gminie Długołęka występuje jeden aktualny obszar górniczy Januszkowice II
ustanowiony na podstawie decyzji nr 37/2011 z 7 października 2011 r. (znak DMG.7422.183.2011.WK) o powierzchni 550670,25 m2.
Ryc. 10. Lokalizacja złóż ujętych w Bilansie Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych na terenie gminy
Długołęka (stan na 31.XII.2009)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.pgi.gov.pl/bazy-danych
32
Ryc. 11. Położenie aktualnych i zniesionych obszarów górniczych w gminie Długołęka
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.pgi.gov.pl/bazy-danych
4.3
Wody powierzchniowe i podziemne
Wody powierzchniowe
Gmina Długołęka leży w zlewni rzeki Odry. Największą rzeką przepływającą przez
teren gminy jest Widawa, prawobrzeżny dopływ Odry. Jej długość wynosi 103,2 km (w tym
na odcinku ok. 16 km w granicach gminy Długołęka), a powierzchnia zlewni wynosi 1716,1
km2. Źródła Widawy usytuowane są w okolicach Międzyborza na obszarze Wzgórz
Trzebnickich. Na odcinku od Namysłowa do ujścia rzeka jest dobrze wykształcona i posiada
mały spadek podłużny. W górnym biegu rzeka przepływa przez powiat oleśnicki, następnie
przez powiat namysłowski województwa opolskiego, poniżej Namysłowa ponownie płynie
przez powiat oleśnicki, następnie przez gminę Długołęka w powiecie wrocławskim, a
końcowy odcinek rzeki przebiega przez miasto Wrocław. Widawa przepływa przez gminę
Długołęka ze wschodu na zachód, najpierw stanowi południową granicę gminy, następnie
płynie przez południowe jej obrzeża, cały czas w pobliżu administracyjnej jej granicy, obszar
gminy opuszcza przecinając południowozachodnią jej granicę i uchodzi do Odry po
zachodniej stronie Wrocławia.
33
Przez teren gminy Długołęka przepływa ponadto kilka prawostronnych dopływów
Widawy:
− rzeka Dobra, biorąca początek na terenie Wzgórz Trzebnickich wraz z lewostronnym
dopływem Topór i dwoma prawostronnymi dopływami Krakowiak i Krakowianka,
− rzeka Młynówka,
− rzeka Oleśnica (Oleśniczka, Oleśniczanka), o długości 40,1 km, której źródła położone są
na stokach Wzgórz Twardogórskich,
− rzeka Świerzna (Leniwka).
Największe z nich to rzeka Dobra i Oleśnica, które odwadniają dwie jednostki
geomorfologiczne: w górnych biegach Wzgórza Trzebnickie, w środkowych i dolnych
biegach Równinę Oleśnicką.
Dolina Widawy, kiedyś silnie podtopiona i zabagniona, po przeprowadzeniu prac
melioracyjnych charakteryzuje się silnym drenującym oddziaływaniem, co skutkuje okresową
utratą przepływów niektórych cieków równinnych. W wyniku przeprowadzonych prac
hydrotechnicznych powstało wiele sztucznych stawów hodowlanych.
Łączna powierzchnia stawów hodowlanych, wód stojących oraz stawu rekreacyjnego
zlokalizowanego w Szczodrem wynosi 227 ha. Stawy hodowlane występują głównie w
Bielawie, Borowej, Rakowie, Szczodrem, Domaszczynie i Pruszowicach. Pozostałe zbiorniki
wodne to w większości zbiorniki przeciwpożarowe.
34
Ryc. 12. Sieć wodna w gminie Długołęka i jej najbliższym sąsiedztwie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://eko.wbu.wroc.pl/ekoims/app/menupage.jsp.
Ryc. 13. Układ cieków wodnych w gminie Długołęka
35
Fot. 1. Rzeka Dobra w rejonie mostu w Szczodrem (droga na Łosice)
Źródło: Program Ochrony Środowiska Gminy Długołęka, 2002 r.
Wody podziemne
Teren gminy Długołęka jest rejonem deficytowym w wodę. Występują tu dwa regiony
o odmiennych stosunkach hydrogeologicznych, tj. region niecki wrocławskiej oraz region
trzebnicko-ostrzeszowski.
Warstwa wodonośna poziomu czwartorzędowego zbudowana jest z piasków (średnie,
drobne) i żwirów wodnolodowcowych. Miąższość tych utworów jest zróżnicowana i wynosi
od około l0m do 48m. Poziom ten jest dobrze rozpoznany z uwagi na znaczną ilość wierceń
wykonanych na terenie gminy. Wydajność poszczególnych otworów waha się od około 6,0
do 74m3/h, najczęściej od 10 do 20m3/h. Układ hydroizohips wykazuje południowy kierunek
spływu wód czwartorzędowych ku dolinie Odry.
Pierwszy
poziom
morfologicznych
wód
oraz
gruntowych
kształtuje
przepuszczalności
się
podłoża.
w
W
zależności
od
przepuszczalnych
warunków
utworach
piaszczysto-żwirowych na obszarach dolinnych utrzymuje się tworząc zwierciadło swobodne
na głębokości około Im. W przepuszczalnych utworach piaszczysto-żwirowych na obszarach
pozadolinnych, zwierciadło swobodne tworzone jest na głębokości od 1 do kilku metrów. W
gliniastych utworach słabo przepuszczalnych wody gruntowe nie tworzą jednolitego
zwierciadła i występują w postaci sączeń wód zawieszonych (Marcinkowski, Małysa 1997).
Poziom ten na większym obszarze gminy jest odizolowany od powierzchni terenu utworami
słabo przepuszczalnymi, brak takiej izolacji występuje m. in. w jej centralnej części, na
36
obszarze ograniczonym w przybliżeniu miejscowościami: Długołęka, Domaszczyn,
Pruszowice na południu i Łozina, Łosice, Januszkowice na północy, w południowowschodniej części gminy, na wschód od doliny rzeki Oleśnicy oraz w dolinach cieków.
Efektem
braku
takiej
izolacji
jest
przekroczenie
w
wodach
czwartorzędowych
dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, głównie związków biogennych, pochodzących z
nielegalnego zrzutu ścieków bytowo -gospodarczych i nadmiernego gnojowicowania pól.
(Program ochrony środowiska gminy Długołęka, 2002). Gorszej jakości są również wody
czerpane z utworów rzecznych, zawierające duże stężenia żelaza i manganu, ponadto
amoniak, chlorofenole i detergenty. Są to wody o kwaśnym odczynie, ale nie wykazują
skażenia bakteriologicznego, często jednak wymagają uzdatniania. Widoczny jest tu
drenujący wpływ Odry, co skutkuje południowym kierunkiem spływu ku dolinie
Odry.(Program ochrony środowiska gminy Długołęka, 2006)
Wody czwartorzędowe pod względem chemicznym można podzielić na:
- wody występujące w osadach fluwioglacjalnych,
- wody w osadach rzecznych.
Na poziom trzeciorzędowy składają się dwa piętra wodonośne:
− górny – będący w kontakcie hydrogeologicznym z utworami czwartorzędowymi poziomu
struktur kopalnych,
− dolny – będący w kontakcie z niżej leżącymi utworami wapienia muszlowego.
Zasilanie utworów trzeciorzędowych zachodzi poprzez przesączanie z utworów
czwartorzędowych oraz infiltrację poprzez nadkład ilasto-gliniasty o dużej miąższości. Dla
górnej warstwy, podobnie jak dla poziomu czwartorzędowego widoczny jest drenujący
wpływ Odry, co skutkuje południowym kierunkiem spływu ku dolinie Odry.
Kompleks trzeciorzędowych utworów ilastych jest przeławicony licznymi warstwami
osadów piaszczystych, tworząc wielowarstwowy system wodonośny o złożonych warunkach
hydrogeologicznych. W jego obrębie występują dwa poziomy wodonośne - górny będący w
kontakcie hydrogeologicznym z wodami czwartorzędowymi poziomu struktur kopalnych
oraz dolny kontaktujący się z wodami niżej ległego poziomu wapienia muszlowego.
Wody górnego poziomu wodonośnego składem i charakterem są bardziej zbliżone do
wód wyżej ległego piętra czwartorzędowego. Natomiast wody dolnego poziomu
wodonośnego odpowiadają swym chemizmem wodom niżej ległego poziomu wapienia
muszlowego.
Zasilanie wód poziomu trzeciorzędowego następuje drogą przesączania z nadległych
poziomów czwartorzędowych i lokalnie na drodze infiltracji poprzez nadkład ilasto-gliniasty
37
o dużej miąższości. W odniesieniu do wód podziemnych górnej warstwy wodonośnej układ
hydroizohips wskazuje, podobnie jak w przypadku wód czwartorzędowych, na drenujący
charakter rzeki Odry i spływ tych wód w kierunku południowym (Krawczyk et al. 1996).
Na obszarze gminy Długołęka występuje jeden Główny Zbiornik Wód Podziemnych
– na wschodnich krańcach gminy, w części obrębów Stępin i Raków. Jest to GZWP 322 –
Zbiornik Oleśnica - wyznaczony w ośrodku porowym utworów czwartorzędowych, o
powierzchni 246,0 km2, średnia głębokość piętra waha się w granicach 30-160 m. p.p.t.,
natomiast zasoby dyspozycyjne są równe 49 tys. m3/d. (Zasięg GZWP 322 „Zbiornik
Oleśnica” zaznaczono na załączniku graficznym do niniejszego opracowania).
Do roku 2000 w rejestrze GZWP wpisany był jeszcze zbiornik nr 321 trzeciorzędowego
piętra wodonośnego, obejmujący również część gminy Długołęka, w 2001 roku został jednak
usunięty z rejestru.
Na terenie gminy znajduje się również zbiornik wód podziemnych - jest to
udokumentowane złoże wód podziemnych w wapieniu muszlowym - Rejon Wrocław.
Z poszczególnych otworów wiertniczych uzyskuje się wydajności jednostkowe od około
6,0 m3 do 74,0 m3, najczęściej w granicach 10 - 20 m3. Wody tego poziomu nie są
odizolowane od powierzchni warstwą trudnoprzepuszczalną. W części wykonanych wierceń
stwierdzono zanieczyszczenia biologiczne oraz nadmierna ilość azotanów.
Wody poziomu czwartorzędowego posiadają miejscami nadmierną ilość żelaza. Poziom
czwartorzędowy charakteryzuje się dużą wydajnością jednostkową, lecz wody tego poziomu
wymagają najczęściej uzdatniania. Poziom trzeciorzędowy na terenie gminy nie jest
rozpoznany z uwagi brak konieczności ujmowania wód trzeciorzędowych przy dużej ilości
wód płytszych poziomów. Informacja o basenie trzeciorzędowym są oparte na wierceniach
wykonanych na terenach sąsiednich. Wody tego poziomu występują na głębokości 60 - 100
metrów, charakteryzują się dużą wydajnością, są dość znacznie zmineralizowane.
38
Ryc. 14. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie gminy Długołęka i w jej sąsiedztwie
Źródło: http://ikar2.pgi.gov.pl/mvs_viewer/mapviewermvs.jsf?width=1547&height=691&firstpageload=true
Zasoby wód podziemnych na terenie gminy Długołęka obrazuje zamieszczona tabela,
która zawiera wykaz odwiertów zatwierdzonych w kategorii "B".
Tabela 2. Zasoby wód podziemnych na terenie gminy Długołęka
Lp.
1.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Miejscowośćużytkownik
Zatwierdz
one
zasoby
m3/h
3.
40,0
7,7
8,0
51,0
30,0
2.
Borowa - wieś
Brzezia Łąka - MBM
Byków - Z-d Stolarski
Długołęka.wod.wiejski
Długołęka
osiedl.mieszk.
Kamień - EC Wrocław 59,0
KiełczówBaza 24,4
"Wodrol"
Kiełczów-Zd.U
11,0
Wodnych
Głębokość
m
Decyzja
nr/rok
Poziom
Uwagi
Qczwartorz
Trz trzeciorzę
6.
7.
Q
Q
Trz
Trz
2 studnie
Trz
4.
27,0
12,0
100,0
132,0
25,0
5.
60/1996
208/1969
24/1994
67/1983
16/1990
131,0
26,5
69/1977
1971
Trz
Q
12,5
55/1980
Q
2 studnie
2 studnie
39
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31
32.
KiełczówOgródki
Działk.
Kiełczów - p. Szczęsny
Kiełczów -p. Tuszuńscy
Kiełczów -p. Białkowski
Kiełczów -p. Mazur
Kiełczów
Łosice FermaTrzody
Łozina - POM
Łozina
wodociąg
wiejski
Mirków - RSP
MirkówSt.Obsł.Samoch.
Pasikurowice
Stacja
Energ.
Piecowice _PGR
Pietrzykowice - wojsko
Pruszowice
Rol.Zakł.
Dośw.
Raków - AJA
Siedlec - PGR
Szczodre - PGR
Szczodre - MPGKiM
Szczodre
PHP
Leszczyk
Śliwice - PGR
Węgrów - OSM
Wilczyce- p. T. Turczuk
Wilczyce -p. Adamek
Ogółem zatwierdzone
zasoby
Ogółem zatwierdzone
zasoby
15,0
17,0
16/1987
Q
2,0
2,6
0,5
1,5
2,0
85,0
15,5
72,0
21,0
19,0
15,5
23,0
23,0
63,0
15,5
25,0
35/1995
83/ 1996
50/1996
24/1996
101/95
1978
62/1966
34/1993
Q
Q
Q
Q
Q
Trz
Q
Q
9,0
12,0
22,7
13,5
125,5
135,0
1978
5/1984
157/1970
Q
Trz
Trz
27,9
27,0
3,6
97,5
87,0
84,0
67/1966
8/1986
-
Q
Trz
Trz
34,0
40,0
14,0
10,0
15,3
36,0
22,0
107,0
50,0
61,0
64/1995
136/1971
31/1967
42/1987
29/1994
Q
Q
Trz
Trz
Trz
74,0
6,6
30,0
5,5
100,0
31,0
100,0
86,0
48/1970
52/1985
35/1993
100/1995
Trz
Q
Trz
Trz
443,5
Trz
311,7
Q
2 studnie
niezatwie
r.
2 studnie
2 studnie
Źródło: Dane UG Długołęka
40
Ryc. 15. Głębokość Głównego Piętra Wodonośnego
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://eko.wbu.wroc.pl/ekoims/app/menupage.jsp.
41
4.4
Flora i fauna
Lasy
Lasy i grunty leśne zajmują 3 656 ha gminy Długołęka, co stanowi 17,2 % jej
powierzchni. Udział lasów w zagospodarowaniu powierzchni gminy jest zatem niewielki,
znacznie mniejszy od średniego zalesienia obszaru kraju (ponad 28%). Grunty leśne
komunalne zajmują 9 ha, a grunty leśne we władaniu indywidualnym 185 ha. Pozostałe
grunty leśne administracyjnie należą do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we
Wrocławiu, Nadleśnictwa Oleśnica, obrębu Oleśnica.
Wszystkie lasy występujące na obszarze gminy należą do lasów szczególnie
chronionych (Plan Urządzania 1992), które zgodnie z ustawą o lasach (t.j. Dz. U. z 2011 r.
Nr 12, poz. 59) zwane są lasami ochronnymi. Zaliczone zostały one do lasów ochronnych w
związku z ich położeniem do 10 km od granicy administracyjnej miasta Wrocławia
(liczącego ponad 50 tys. mieszkańców) (rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 06.09.1992 r. w
sprawie zasad i trybu uznawania lasów za ochronne i zasad prowadzenia gospodarki leśnej Dz. U. 1992 r., Nr 67, poz. 337). Część tych lasów, położonych w dolinie Widawy rosnących
na terenie zalewowym rzeki oraz na wilgotnych siedliskach leśnych, od Wilczyc do Brzeziej
Łąki, pełni również rolę tzw. lasów wodochronnych. Lasy te chronią zasoby wód
powierzchniowych i podziemnych oraz regulują stosunki hydrologiczne w zlewni Widawy.
Funkcje produkcyjne lasów ochronnych są drugoplanowe, a prowadzona w nich gospodarka
powinna być podporządkowana stałemu utrzymaniu ich w stanie zapewniającym
wypełnianie funkcji poza produkcyjnych, w związku z którymi uznane zostały za lasy
ochronne. W lasach tych należy wydłużyć wiek rębności, przez co wzrośnie w strukturze
lasu udział starszych klas wiekowych, przebudować je ze względu na skład gatunkowy,
dążyć do poprawy ich stanu zdrowotnego oraz ograniczyć regulację stosunków wodnych do
minimum.
Stopień uszkodzeń przemysłowych drzewostanów określa się czterema strefami od 0
(brak uszkodzeń) do III (uszkodzenia bardzo silne). Podstawą tej klasyfikacji jest stopień
uszkodzenia aparatu asymilacyjnego, liczba nowych roczników igieł lub liści na pędzie,
długość i kształt igieł, tempo przyrostu drzewa na wysokość i jego żywotność. Wszystkie
lasy na terenie gminy, ze względu na ich stan zdrowotny rosną w I strefie uszkodzeń
przemysłowych (Plan Urządzania 1992), do której zalicza się lasy o uszkodzeniach słabych.
42
Drzewa iglaste w I strefie charakteryzują się skróconym lub zniekształconym igliwiem do
20% z całości igieł, występowaniu tylko trzech roczników igieł na pędach oraz
zahamowaniem przyrostu wierzchołków drzew. W przypadku SO2 I stopień uszkodzeń
lasów występuje już przy średniorocznym stężeniu równym 0,02 mg/m3. Generalnie rzecz
biorąc sposoby zagospodarowania lasu w I strefie uszkodzeń nie odbiegają zbytnio od
stosowanych w lasach nie podlegających oddziaływaniom przemysłu. Zmniejszeniu ulega
tylko udział gatunków iglastych najbardziej wrażliwych na zanieczyszczenie powietrza, jak
jodła, świerk i sosna. Drzewostany z nich złożone muszą ulec przebudowie. Decydującym
czynnikiem powodującym niezadowalający stan zdrowotny lasów jest zanieczyszczenie
powietrza atmosferycznego, głównie tlenkami siarki i azotu.
Na obszarze gminy siedliska leśne wykazują znaczne zróżnicowanie zarówno pod
względem wilgotności, jak i żyzności. Siedliska wilgotne występują głównie w obszarze
dolin Widawy i Dobrej oraz niektórych ich dopływów, natomiast świeże głównie na
obszarach akumulacji glacjalnej, fluwioglacjalnej lub eolicznej. Wszystkie drzewostany mają
charakter kultur leśnych o uproszczonym składzie gatunkowym i strukturze wiekowej oraz
różnym stopniu zgodności z siedliskiem. Uwagę zwraca duży udział drzewostanów
sosnowych na siedliskach boru mieszanego świeżego oraz lasu mieszanego. Znaczny udział
gatunków dwuliściennych w warstwie podszytu świadczy o żyzności podłoża i wskazuje na
możliwość występowania tutaj gatunków drzew wymagających lepszych warunków
środowiskowych. Na siedliskach leśnych dominują dęby, natomiast niewielki jest udział
gatunków grądowych jak grab, czy lipa. Na siedliskach olsów występują w większości
monokultury olszy czarnej. Na siedliskach wilgotnych (lasu wilgotnego, lasu mieszanego
wilgotnego oraz boru mieszanego wilgotnego) stosunki wodne są znacznie zaburzone w
wyniku melioracji odwadniających. Większość tych siedlisk jest przesuszona. Dążąc do
przywrócenia składu drzewostanu zbliżonego do naturalnego należy równolegle przywracać
naturalne stosunki wodne. Na całym obszarze leśnym gminy prowadzi się gospodarkę
podporządkowaną celom produkcyjnym, w wyniku której skład gatunkowy wielu
drzewostanów jest niezgodny z siedliskiem, a struktura wiekowa i przestrzenna drzewostanu
znacznie uproszczona.
Dorzecze rzeki Dobrej
1. Kompleks pomiędzy Ramiszowem i Pruszowicami występuje na siedlisku lasu świeżego.
Głównym gatunkiem lasotwórczym jest dąb (wiek 120-160 lat), pozostałe gatunki to
brzoza, lipa, olsza, jesion, grab, sosna, buk, osika (wiek 60-70 lat). W podszycie
występuje jarząb, kruszyna, czeremcha, leszczyna i podrost grabowy.
43
2. Kompleks w dolinie rzeki Dobrej, na NW od drogi Zakrzów-Domaszczyn (oddziały nr
35, 33 i 36) z dominującymi siedliskami lasu mieszanego świeżego i lasu wilgotnego,
które występują na ok. 80 % jego powierzchni oraz jedną powierzchnią siedliska olsu
(oddz. 36G). Na siedliskach lasu mieszanego świeżego dominują drzewostany z przewagą
dębu, nieliczne są młode drzewostany z przewagą sosny, świerka lub klonu (wiek pon. 40
lat lub 40-70 lat). Na siedlisku olsu dominuje olsza czarna (wiek 60 lat).
3. Kompleks w dolinie rzeki Dobrej, na SE od drogi Zakrzów-Domaszczyn, w którym
występują w kolejności siedliska lasu mieszanego świeżego, lasu mieszanego wilgotnego
(20 %) i lasu wilgotnego (10 %). Siedliska leśne wilgotne porośnięte są głównie młodymi
nasadzeniami olszy, występują tu także drzewostany z dominacją jesionu (wiek ok. 70
lat) oraz dębu (wiek 55 lat). Na siedliskach lasu wilgotnego występują młode nasadzenia
olszy. Na siedliskach borowych występują głównie młode drzewostany sosnowe i
rzadziej dębowe.
4. Kompleks w dolinie rzeki Dobrej, w postaci wąskiego pasa lasu na NW od drogi
Domaszczyn-Szczodre z dominującymi siedliskami wilgotnymi. Występują tutaj ponad
80 letnie drzewostany jesionowe (oddz. 13 i 14) oraz nasadzenia olszy w różnym wieku
na siedlisku lasu wilgotnego. Ponadto występują siedliska olsu jesionowego porośnięte
przez olszę w średnim wieku oraz jesion (oddz. 11). Na siedliskach boru świeżego
dominują drzewostany sosnowe, którym towarzyszą drzewostany świerkowe i dębowe.
5. Kompleks w dolinie rzeki Dobrej, na E od drogi Szczodre-Długołęka oraz na SE od drogi
Szczodre-Dobroszów. Kompleks ten ma bardzo rozczłonkowaną strukturę przestrzenną,
las tworzy tutaj mozaikę z użytkami zielonymi i stawami hodowlanymi. Dominują w nim
siedliska wilgotne. Siedliska wilgotne leśne porośnięte są przez olsze, jesiony i dęby,
natomiast siedliska świeże głównie przez drzewostany dębowe lub sosnowe.
Najcenniejszymi w tym kompleksie są ponad 100 letnie drzewostany jesionowe
występujące na siedlisku olsu jesionowego w oddziale 20a.
6. Kompleks w dolinie rzeki Dobrej, na NE od Olszycy oraz na N od kompleksu nr 4 z
dominującymi siedliskami lasu wilgotnego i świeżego z drzewostanami dębowymi oraz
jesionowymi. Na siedliskach lasu wilgotnego (oddz. 7) i olsu (oddz. 10) występują
głównie drzewostany olszowe i jesionowe.
7. Kompleks położony pomiędzy miejscowościami Bąków-Łozina-Łosice, w którym
dominują siedliska lasu mieszanego wilgotnego, na których występują drzewostany
sosnowe w średnim wieku oraz dębowe lub rzadziej olszowe i modrzewiowe. Na
siedliskach boru mieszanego świeżego występują głównie sośniny w różnym wieku (od
44
30 do 70 lat), którym towarzyszą drzewostany dębowe oraz jesionowe. W oddz. 1 i 2
występują siedliska olsu, na których dominującym gatunkiem lasotwórczym jest olsza
czarna. Na siedliskach lasu wilgotnego występują głownie olsza, brzoza i jesion.
Duży kompleks położony pomiędzy miejscowościami Byków, Borowa, Raków, Bielawa,
Kamień, podzielony na dwie części N i S przez drogę krajową Nr 8, położony w dorzeczu
rzeki Topór (dorzecze Dobrej) i dorzeczu rzeki Oleśnicy (dorzecze Widawy):
1. Kompleks na N od drogi krajowej Nr 8 z siedliskami lasu mieszanego wilgotnego (40
%), lasu mieszanego świeżego, lasu wilgotnego oraz boru mieszanego świeżego i boru
wilgotnego. Na siedlisku lasu wilgotnego rosną drzewostany jesionowe np. w oddz. 4la
około 80 letnie, które stanowią najcenniejszy element drzewostanu w tym kompleksie. W
siedlisku tym występują również drzewostany zdominowane przez olsze oraz dęby w
wieku ok. 50 lat. Drzewostany sosnowe dominują na siedliskach borowych, a także na
siedliskach lasu mieszanego i są zróżnicowane wiekowo od 30 do 70 lat.
2. Kompleks na S od drogi krajowej Nr 8 z dominującym siedliskiem lasu mieszanego
świeżego (60%) i siedliskiem lasu wilgotnego (10%), pod względem stosunków wodnych
większość to siedliska wilgotne. Na najżyźniej szych siedliskach lasu wilgotnego
dominują monokultury olszowe w wieku do 70 i rzadziej 100 lat. Na niewielkich
powierzchniach występują nasadzenia dębowe, czasem ponad 100-letnie (oddz. 78).
Sporadycznie w domieszce występuje świerk. Siedliska lasu mieszanego zdominowane
są przez drzewostany sosnowe z towarzyszącymi im drzewostanami dębowymi, z
których najstarsze osiągają 135 lat (oddz. 59g). W siedliskach boru mieszanego
występują monokultury sosnowe.
Dorzecze rzeki Widawy
1. Niewielki kompleks pomiędzy miejscowościami Raków i Mydlinice; z przewagą
siedliska boru mieszanego świeżego oraz towarzyszącymi siedliskami lasu mieszanego
świeżego i lasu wilgotnego. Siedliska boru mieszanego i lasu mieszanego zdominowane
są przez drzewostany sosnowe. Na siedlisku lasu wilgotnego występuje olsza.
2. Kompleks pomiędzy miejscowościami Raków i Ligota Wielka z przewagą siedliska boru
mieszanego świeżego (65%) oraz siedliskami lasu mieszanego świeżego (15%), lasu
świeżego (15%) i lasu wilgotnego (20%). Na siedlisku boru mieszanego świeżego oraz
lasu mieszanego dominują drzewostany sosnowe, na żyźniejszym typie siedliska czasem
występują
45
dębiny, sporadycznie starsze wiekowo. Siedlisko lasu wilgotnego zdominowane jest
przez olszę z domieszką dębu. Do najcenniejszych drzewostanów obok starodrzewu
dębowego należy ols jesionowy z ponad 100-letnimi jesionami.
3. Niewielkie płaty leśne pomiędzy miejscowościami Bielawa i Piecowice, obejmują
siedliska boru świeżego z brzozą, sosną, modrzewiem, a w oddziale 107 dębami w wieku
86 lat.
4. Trzy niewielkie płaty leśne pomiędzy miejscowościami Oleśniczka i Brzezia Łąka. W
największym wysuniętym na zachód (oddz. 120) dominuje siedlisko boru mieszanego
świeżego obsadzone sosną w wieku pow. 30 i ok. 70 lat. W mniejszym wysuniętym na
wschód występuje siedlisko lasu wilgotnego z młodymi dębami, jaworami i sosną. W
płacie wysuniętym na południe (oddz. 119N) występują siedliska boru mieszanego
świeżego i lasu mieszanego świeżego z olszą w wieku 40-50 lat.
5. Niewielki kompleks na wschód od Oleśniczki i Kątnej z dominującym borem mieszanym
i niewielkim olsem we wschodniej jego części. Na siedlisku borowym dominuje sosna, w
olsie olsza czarna 73 letnia.
6. Duży kompleks leśny w dolinie rzeki Widawy, pomiędzy Brzezią Łąką na zachodzie i
Krzeczynem na północy (oddziały od 110 do 142), w którym wyodrębniono dwa rejony:
północny, w którym przeważają siedliska wilgotne boru mieszanego oraz lasu
wilgotnego, łącznie zajmujące ponad 50% powierzchni. Pozostałą powierzchnie stanowią
siedliska boru mieszanego świeżego oraz niewielki płat olsu i południowy, który ma
charakter wybitnie wilgotny, dominują tu siedliska lasu wilgotnego, a w dolinie Widawy
olsu jesionowego.
7. Niewielkie płaty lasów wilgotnych w dolinie rzeki Widawy, pomiędzy Wilczycami i
Brzezią Łąką z dominującą olszą czarną. (Program Ochrony Środowiska, 2002)
46
Ryc. 16. Rozmieszczenie lasów w gminie Długołęka
47
Ryc. 17. Rozmieszczenie siedlisk leśnych w gminie Długołęka
48
Ryc. 18. Bogactwo gatunkowe drzewostanów w gminie Długołęka
49
Ryc. 19. Uszkodzenia lasów w gminie Długołęka
Łąki
Na terenie gminy Długołęka łąki i pastwiska zajmują 2 073 ha, co stanowi 9,8%
powierzchni gminy. Mając na uwadze charakter gminy, który jest typowo rolniczy jest to
powierzchnia niewielka.
Łąki są bardzo zróżnicowane pod względem ekologicznym i florystycznym. Są to
azonalne (niestrefowe) zbiorowiska roślinne umiarkowanej strefy klimatycznej wykształcone
zarówno na glebach mineralnych, jak i na torfach niskich, częściowo także wysokich.
Według cech florystycznych łąkę określa się jako zbiorowisko roślinne złożone prawie
50
wyłącznie z trwałych roślin zielnych, wśród których przeważają lub co najmniej posiadają
duży współudział gatunki z rodziny traw Gramineae lub turzycowatych Cyperaceae oraz
motylkowych Papilionaceae.
Łąki w ogromnej większości mają pochodzenie wtórne, antropogeniczne, bowiem
wykształciły się na siedliskach poleśnych, przeważnie na terenach sztucznie wylesionych
przez człowieka. W praktyce wyróżnia się jednak seminaturalne zbiorowiska łąkowe, tj.
wykształcone pod wpływem ekstensywnej gospodarki rolnej, oraz zbiorowiska sztuczne o
bardzo uproszczonym składzie florystycznym, wykształcone przez człowieka jako kultury
rolnicze, z przeznaczeniem na kilkuletni zaledwie okres użytkowania. Za seminaturalne
należy więc uważać wszystkie łąki trwałe, które od niepamiętnych lat porastają obszary
bezleśne i od dawna użytkowane są jako tereny kośne lub pastwiska. Roślinność tych łąk pod
wpływem długotrwałego, systematycznego koszenia lub wypasu jest w stanie równowagi
biocenotycznej i nabrała cech stałości wykazując daleko idącą stabilizację w określonych
warunkach edaficznych i klimatycznych. Zatem koszenie i wypas należy traktować jako
podstawowe czynniki ekologiczne, warunkujące istnienie łąk trwałych strefy umiarkowanej.
W przeciwieństwie do naturalnych łąk, sztuczne są kulturami trawiastymi, założonymi przez
człowieka w drodze przeorania gleby i obsiewu uproszczonymi mieszankami nasion traw i
roślin motylkowych. Zbiorowiska te jako nie ustabilizowane mają charakter nietrwały i
ulegają stopniowej sukcesji, prowadzącej do przekształcenia ich w wielogatunkowe
zbiorowiska trwałe. Trzeba wiele lat, aby łąka lub pastwisko założone w sposób sztuczny
upodobniły się flory stycznie i fizjonomicznie do trwałych łąk naturalnych.
Użytki zielone stanowiące niewielki procent gruntów rolnych gminy, podobnie jak
lasy liściaste, położone są głównie w dolinach cieków. Pomimo ich antropogenicznego
pochodzenia są one najbardziej zbliżone do ekosystemów pierwotnych. Z przyrodniczego
punktu widzenia najcenniejsze są łąki wilgotne i zalewowe, użytkowane metodami
ekstensywnymi, na których występuje szereg rzadkich i chronionych gatunków roślin i
zwierząt. Do najcenniejszych ekosystemów łąkowych na terenie gminy należą rozległe
wilgotne łąki w dolinie rzeki Widawy, między Wilczycami i Brzezią Łąką, obszary
wilgotnych łąk w dolinie rzeki Dobrej, szczególnie po wschodniej jej stronie sięgając do
Pruszowic, Bąkowa i Bierzyc, w dolinie Świerznej (górny bieg) oraz w wąskim pasie doliny
Oleśnicy (górny i środkowy bieg). Ponadto cenny z przyrodniczego punktu widzenia znaczny
powierzchniowo obszar świeżych i zmienno-wilgotnych łąk występuje pomiędzy Łoziną i
Bukowiną.
51
Fot. 2. Naturalne łąki w dolinie Widawy – Brzezia Łąka
Źródło: Program Ochrony Środowiska Gminy Długołęka, 2002 r.
Gatunki i siedliska chronione
W ramach przeprowadzonej w 1992 roku inwentaryzacji roślin chronionych na terenie
gminy Długołęka (Koła 1992), zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami
(rozporządzenie MOŚZNiL z 1995 roku w sprawie ochrony gatunków roślin - Dz. U. 1995 r.,
Nr 41, poz.214), stwierdzono 23 gatunki roślin podlegających ochronie, występujących na
163 stanowiskach, w tym 11 gatunków roślin objętych ochroną ścisłą i 12 gatunków roślin
podlegających ochronie częściowej. Według obecnie obowiązującego rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin, na
terenie gminy Długołęka z 23 gatunków roślin chronionych, stwierdzonych w 1992 roku, 10
zalicza się do gatunków objętych ochroną ścisłą, 12 do gatunków podlegających ochronie
częściowej, a jeden nie podlega ochronie (sromotnik bezwstydny Phallus impudicus).
Do gatunków ściśle chronionych stwierdzonych na obszarze gminy należą:
• centuria pospolita Centaurium erythraea
• cis pospolity Taxus baccata
• grzybienie północne Nymphaea candida
• listera jajowata Listera ovata
• śniedek baldaszkowaty Ornithogalum umbellatum
• śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis
• wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum
52
• wiciokrzew pomorski Lonicera periclymenum
• storczyk szerokolistny Dactylorhiza majalis
• storczyk plamisty Dactylorhiza maculata
Do gatunków roślin częściowo chronionych należą:
• grążel żółty Nuphar luteum
• grzybienie białe Nymphaea alba
• bluszcz pospolity Hedera helix
• barwinek pospolity Vinca minor
• kopytnik pospolity Asarum europaeum
• kocanki piaskowe Helichrysum arenarium
• kalina koralowa Viburnum opulus
• konwalia majowa Convallaria majalis
• pierwiosnek lekarski Primula veris
• kruszyna pospolita Frangula alnus
• marzanka wonna Galium odoratum
• porzeczka czarna Ribes nigra
Gatunki roślin ściśle chronionych występują na pojedynczych stanowiskach (od 1 do 5
stanowisk) z wyjątkiem nieco liczniej występującego bluszczu pospolitego (10 stanowisk). Z
gatunków podlegających ochronie częściowej najliczniej występują kruszyna pospolita,
kalina koralowa, konwalia majowa i porzeczka czarna, nieco rzadziej kopytnik pospolity, a
pozostałe rośliny na pojedynczych stanowiskach (od 1 do 5 stanowisk).
Listera jajowata jest storczykiem często występującym w świetlistych zbiorowiskach leśnych,
zaroślach i w naturalnych zespołach łąk wilgotnych. Jest gatunkiem zagrożonym w skali
Wielkopolski i bardzo częstym na Dolnym Śląsku.
Śniedek baldaszkowaty związany jest ze zbiorowiskami świeżych łąk, często opanowujący
suche siedliska antropogeniczne, takie jak zatrawione przydroża lub brzegi i okrajki
zagajników robiniowych. Jest gatunkiem dość częstym i mało zagrożonym w dawnym
województwie wrocławskim, przy czym znaczna część jego stanowisk ma charakter
antropogeniczny.
53
Śnieżyczka przebiśnieg występuje w wilgotnych lasach - olsach, łęgach i grądach niskich.
Jest gatunkiem zagrożonym w skali kraju i dla Wielkopolski, na Dolnym Śląsku jest
stosunkowo częsta.
Barwinek pospolity jest gatunkiem leśnym wyniszczonym przez człowieka wskutek
zmniejszenia powierzchni lasów grądowych będących jego naturalnym siedliskiem. Z racji
zimozielonych liści chętnie uprawiany na cmentarzach i w ogródkach. Obecnie często
wtórnie dziczejący w starych założeniach parkowych i w lasach. Gatunek pospolity na terenie
Polski, niezagrożony w skali regionalnej.
Bluszcz pospolity jest związany z dąbrowami i lasami grądowymi. Przez Polskę przebiega
północno-wschodnia granica jego naturalnego zasięgu - na Dolnym Śląsku bluszcz rozmnaża
się naturalnie na drodze generatywnej. Z racji zimozielonych liści często uprawiany jako
roślina ozdobna w parkach i na cmentarzach, stąd też liczne stanowiska mogą mieć charakter
antropogeniczny. Jest pospolitym gatunkiem leśnym bardzo częstym na Dolnym Śląsku.
Wiciokrzew pomorski gatunek subatlantycki świetlistych lasów, zarośli lub okrajków,
osiągający w Polsce swoją wschodnią granicę zasięgu. Gatunek zagrożony dla Wielkopolski.
Grążel żółty i grzybień biały są gatunkami stosunkowo częstymi i niezagrożonym na Dolnym
Śląsku, gdzie występują w zbiornikach mezotroficznych.
Centuria pospolita występuje na obrzeżach zbiorników wodnych w strefie przejściowej,
wynurzonej z wysokim poziomem wód gruntowych. Zagrożeniem dla tego gatunku jest
radykalna zmiana warunków hydrologicznych, zarówno odwodnienie, jak też zalanie.
Gatunek dość częsty w skali dawnego województwa wrocławskiego.
Kalina koralowa, Naturalnym siedliskiem kaliny są lasy łęgowe, olsy oraz wilgotne zarośla
wierzbowe. W przypadku zniszczenia i zniekształcenia takich biotopów może ona zasiedlać
wilgotne zarośla przydrożne lub śródpolne zadrzewienia wzdłuż rowów melioracyjnych,
gdzie rośnie pojedynczo lub w niewielkich grupach. Zagrożeniem dla tego gatunku może być
całkowita wycinka zarośli nadbrzeżnych cieków w ramach prac konserwacyjnych, zabiegi
leśne o charakterze zrębów lub odwodnienie terenu.
Kocanki piaskowe są pospolite na piaszczyskach i ugorowanych polach o glebach lekkich,
charakterystyczne dla zwartych muraw psammofilnych z klasy Festuco-Sedetalia. Gatunek
niezagrożony, a o jego trwałości decydują: ciągłe użytkowanie dróg leśnych oraz zaburzenia
w strukturze gleby powstające w toku prowadzenia prac ziemnych.
Konwalia majowa występuje w świetlistych lasach lub zaroślach, zwykle na stanowiskach
nasłonecznionych o glebach lekkich. Na skutek częstej uprawy w przydomowych ogródkach,
na cmentarzach lub parkach może spontanicznie zasiedlać przyległe kompleksy leśne.
54
Kopytnik pospolity jest charakterystyczny dla lasów grądowych, dla których może być
wskaźnikiem ich żyzności. Gatunek w skali regionalnej bardzo częsty.
Kruszyna
pospolita
jest
pospolitym
gatunkiem
leśnym,
charakterystycznym
dla
prześwietlonych i żyznych zniekształconych ich fragmentów. Gatunek pospolity i
niezagrożony w skali Dolnego Śląska, zachowanie stanowisk uzależnione jest od
występowania zbiorowisk leśnych.
Marzanka wonna jest charakterystycznym gatunkiem występującym w żyznych buczynach i
podgórskich łęgach jesionowych.
Pierwiosnek lekarski związana jest z prześwietlonymi lasami liściastymi, zaroślami i suchymi
łąkami. Gatunek dość częsty na Nizinie Śląskiej, dla jego zachowania ważne jest utrzymanie
tradycyjnych metod gospodarki łąkowej.
Porzeczka czarna związana jest z olsami lub z wilgotnymi łęgami olchowymi. Zagrożeniem
dla gatunku może być niewłaściwe wykonanie zabiegów leśnych o charakterze zrębów lub
odwodnienie terenu.
Większość stwierdzonych roślin chronionych na terenie gminy to gatunki częste w skali kraju
oraz częste w skali dawnego województwa wrocławskiego (w granicach do roku 1998) i dla
sąsiedniego regionu Wielkopolski. Do rzadszych należą tylko pierwiosnka wyniosła, która w
Wielkopolsce jest uznana za gatunek zagrożony wyginięciem (Żukowski, Jackowiak 1995), a
na obszarze dawnego województwa wrocławskiego jest gatunkiem rzadkim (Berdowski i in.
1996).
Na
załączniku
graficznym
zaznaczono
stanowiska
chronionych
gatunków
roślin.
Inwentaryzacja tych gatunków została przeprowadzona wiele lat temu i nie wszystkie
stanowiska istnieją do dnia dzisiejszego. Dlatego też konieczne jest sporządzenie nowej
inwentaryzacji przyrodniczej terenu gminy.
Na załączniku graficznym przedstawiono również rozmieszczenie chronionych w ramach
sieci Natura 2000 siedlisk przyrodniczych. Do chronionych siedlisk przyrodniczych w gminie
Długołęka należą:
Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe;
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe;
Kwaśny las brzozowo-dębowy;
Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny;
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie;
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe;
55
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk;
Ziołorośla górskie.
Fauna
W przeprowadzonej w 1992 roku inwentaryzacji fauny na terenie gminy Długołęka do
gatunków chronionych zaliczono gatunki wyszczególnione w rozporządzeniu Ministra
Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 23 grudnia1994 r. w sprawie
ochrony gatunkowej zwierząt. Od 2004 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska z
dn. 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dlatego też, gatunki
zwierząt chronionych występujące na terenie gminy omówiono w odniesieniu do listy tych
gatunków wyszczególnionych w obecnie obowiązującym rozporządzeniu.
W 1992 roku na terenie gminy stwierdzono występowanie następujących gatunków
zwierząt chronionych: 10 gatunków owadów objętych ochroną ścisłą (błonkoskrzydłe –
trzmiele, chrząszcze – tęczniki, biegacze, kozioróg, dębosz), 6 gatunków ryb, w tym 4
gatunki objęte ochroną ścisłą, 10 gatunków płazów, 4 gatunki gadów, 121 gatunków ptaków,
w tym 70 gatunków chronionych pospolitych i licznych, 40 gatunków chronionych rzadkich o
stwierdzonym gniazdowaniu na terenie gminy. Wśród chronionych gatunków ssaków
stwierdzono 8 gatunków nietoperzy, 6 gatunków drobnych ssaków owadożernych, 3 gatunki
ssaków drapieżnych.
Bezkręgowce (wszystkie gatunki pod ochroną ścisłą):
•
5 gatunków biegaczy Carabus sp.
•
tęcznik mniejszy Calosoma inquisitor
•
kozioróg dębosz Cerambyx cerdo
•
3 gatunki trzmieli Bombus sp.
Ryby (wszystkie gatunki pod ochroną ścisłą):
•
różanka Rhodeus sericeus
•
koza Cobitis taenia
•
koza złotawa Sabanejewia aurata
•
śliz Barbatula barbatula
Słonecznica Leucaspius delineatus nie podlega obecnie ochronie.
56
Płazy (wszystkie gatunki pod ochroną ścisłą):
•
traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris
•
traszka grzebieniasta Triturus cristatus
•
żaba trawna Rana temporaria
•
żaba. Moczarowa Rana arvalis
•
żaba wodna Rana esculenta
•
ropucha szara Bufo bufo
•
ropucha zielona Bufo viridis
•
grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus
•
kumak zwyczajny Bombina bombina
•
rzekotka drzewna Hyla arborea
Gady (wszystkie gatunki pod ochroną ścisłą):
•
jaszczurka zwinka Lacerta agilis
•
jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara
•
padalec zwyczajny Anguis fragilis
•
zaskroniec zwyczajny Natrix natrix
Ptaki (gatunki bardzo rzadkie gniazdujące na terenie gminy, wszystkie gatunki pod ochroną
ścisłą):
• Bąk zwyczajny Botaurus stellaris
•
Bączek Ixobrychus minutus
•
Bocian czarny Ciconia nigra
•
Łabędź niemy Cygnus olor
•
Bielik Haliaeetus albicilla
•
Derkacz Crex crex
•
Żuraw Grus grus
•
Rycyk Limosa limosa
•
Brodziec krwawodzioby Tringa totanus
•
Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos
•
Remiz Remiz pendulinus
Ssaki (wszystkie gatunki pod ochroną ścisłą):
57
Owadożerne:
•
Jeż zachodni Erinaceus europaeus
•
Kret Talpa europaea
•
Ryjówka aksamitna Sorex araneus
•
Ryjówka malutka Sorex minutus
•
Rzęsorek rzeczek Neomys fodiens
•
Zębiełek karliczek Crocidura suaveolens
Drapieżne:
•
gronostaj Mustela erminea
•
łasica łaska Mustela nivalis
•
wydra Lutra lutra
Nietoperze:
•
mroczek późny Eptesicus serotinus
•
nocek duży Myotis myotis
•
nocek wąsatek Myotis mystacinus
•
nocek rudy Myotis daubentonii
•
nocek Natterera Myotis nattereri
•
gacek brunatny Plecotus auritus
•
karlik malutki Pipistrellus pipistrellus
•
borowiec wielki Nyctalus noctula
58
Oraz kilka kolonii rozrodczych tych zwierząt:
•
nocka dużego Myotis myotis w Brzeziej Łące (kościół) i Domaszczynie
(kościół)
•
nocka wąsatka Myotis mystacinus w Stępinie (kościół)
•
nocka rudego Myotis daubentonii w Domaszczynie (kościół).
Na załączniku graficznym do niniejszego opracowania zaznaczono rozmieszczenie
stanowisk kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej (dane z RDOŚ Wrocław, 2011 r.).
4.5
Krajobraz
Gmina Długołęka ma charakter typowo rolniczy, w strukturze użytkowania gruntów
dominują użytki rolne.
Obszar gminy charakteryzuje się mało urozmaiconą morfologią terenu.
Na terenie gminy Długołęka można wyróżnić dwa typy rzeźby tj.:
•
równinny z szerokimi dnami dolin w kierunku Wzgórz Trzebnickich.
•
niskofalisty w północnej części gminy w kierunku Wzgórz Trzebnickich.
Nachylenie terenu zaznacza się w kierunku południowo-zachodnim, tj. ku dolinie
Widawy. Wysokość nad poziom morza waha się w granicach od 120 m w południowej części
gminy, do 180 m w północnej części gminy.
Dominują na całej powierzchni pola uprawne, a w dolinach cieków znajdują się dość
znaczne pasy łąk. W środkowej części gminy, w kierunku równoleżnikowym, rozciąga się
przerywany polami pas lasów.
Na terenie gminy dominuje zdegradowany krajobraz kulturowy w formie krajobrazu
uprawnego. Naruszona równowaga i wprowadzone zmiany w środowisku przyrodniczym są
na tyle głębokie, że trwałe jego istnienie może być utrzymywane tylko dzięki stałym
zabiegom wykonywanym przez człowieka. Na zdecydowanie większej powierzchni
występuje tzw. krajobraz otwarty, charakterystyczny dla obszarów wiejskich. Termin ten
używany jest do określenia rozległego widoku obszarów niezabudowanych, zielonych itp.
Jak w każdym krajobrazie, tak i w krajobrazie otwartym, występują elementy naturalne i
antropogeniczne.
Do najbardziej charakterystycznych elementów przyrodniczych krajobrazu gminy
należą: wody powierzchniowe w postaci licznych cieków oraz stawów hodowlanych (które
stały się utrwalonym elementem krajobrazu), szata roślinna (głównie lasy z największym
kompleksem w pobliżu wsi Borowa, Byków, Raków, Szczodre), zadrzewienia i
zakrzaczenia w dolinach cieków (głównie Widawy i Dobrej). Natomiast do sztucznych
obiektów należą: zabudowa zagrodowa i mieszkaniowa jednorodzinna wsi, szlaki
komunikacyjne (przede wszystkim droga krajowa nr 8 i trakcja kolejowa WrocławWarszawa), wraz z pobliską, dynamicznie się rozwijającą zabudową usługową (przede
wszystkim w sąsiedztwie miasta Wrocławia).
Część zespołów przyrodniczych o wybitnych walorach krajobrazowych planowana jest do
objęcia ochroną, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody. Każdy z tych obszarów ma
obejmować tereny kilku gmin, w tym gminę Długołęka.
60
Fot. 3. Krajobraz rolniczy okolic Jaksonowic – niskofalista rzeźba terenu
Źródło: Fotografia własna, 2010 r.
Fot. 4. Krajobraz rolniczy między Jaksonowicami i Januszkowicami – teren równinny
61
Fot. 5. Krajobraz rolniczy w okolicach Bukowiny – teren równinny
Fot. 6. Jeden z wielu stawów hodowlanych - stałych elementów krajobrazu gminy Długołęka
62
4.6
Dziedzictwo kulturowe
Gmina Długołęka to gmina z tradycjami, a jej dzieje stanowią nieodłączną część jakże
bogatej historii Dolnego Śląska. Najstarsze ślady bytności człowieka na obszarze dzisiejszej
gminy Długołęka sięgają III okresu epoki kamienia czyli neolitu. Pierwsze wzmianki
dotyczące naszego regionu pochodzą z XII w n.e. i odnaleźć je można w dokumentach książąt
śląskich, zapisach kościelnych oraz aktach założycielskich poszczególnych wsi.
Niezwykle interesujące i burzliwe były na terenie gminy dzieje średniowieczne,
charakteryzujące się dużą dynamiką rozwoju tego obszaru. W okresie podziału Śląska na
księstwa dzielnicowe, gmina Długołęka wchodziła w skład najpierw księstwa wrocławskiego,
później oleśnickiego. Sama wieś Długołęka wraz z pobliskim Szczodrem już od XIX wieku
stanowiła miejsce turystycznych wędrówek, wypoczynku i zabawy dla wielu wrocławian.
Pierwsze wzmianki o Długołęce pochodzą z końca XIII wieku. Występujące w
najstarszych dokumentach nazwy: Dlugalonka (1300), Lengewesin (1361) i Longum Pratum
(1376) oznaczają „długą łąkę”. W następnym stuleciu w dokumentach występują zapisy:
Langewezen (1478), villa Langewiese (1486). Od roku 1578 nazwę wsi zapisywano tylko na
dwa sposoby: Langewiese lub Langenwiese. W połowie XIX wieku przyjęła się ostatecznie
nazwa Langewiese; po II wojnie światowej powrócono do pierwotnej nazwy.
Już na początku XIV wieku Długołęka dzieliła się na dwie części: pierwsza była
własnością rycerską połączoną z dobrami Szczodre, druga stanowiła uposażenie biskupstwa
wrocławskiego.
W 1785 roku w części należącej do księstwa oleśnickiego, gdzie był kościół i katolicka szkoła
wieś zamieszkiwało 147 osób. W roku 1810 część Długołęki przeszła na własność króla
pruskiego. W 1850 roku obydwie części wsi połączono w jedną gminę. Nie wiadomo
dokładnie, w którym roku wybudowano w Długołęce kościół pod wezwaniem św. Michała
Archanioła. Pierwsze informacje o jego istnieniu pochodzą z 1376 roku. Katolicka szkoła w
Długołęce powstała w końcu XVI wieku. W 1792 roku liczba uczniów wynosiła 40 osób.
Nowoczesny, murowany budynek szkolny stanął w Długołęce w 1870 roku, przebudowany
został w 1924 roku. Gmina Długołęka powstała z połączenia w latach 70-tych czterech
mniejszych gmin: Brzezia Łąka, Borowa, Łozina, Długołęka.
Na terenie gminy znajdują się interesujące zabytki kultury materialnej, spośród
których na szczególną uwagę zasługują:
neogotycki Pałac Sybilli w Szczodrem z otaczającym go parkiem;
63
pałac w Borowej Oleśnickiej;
kościół w Brzeziej Łące;
kościół w Łozinie;
kościół w Kiełczowie;
kościół w Domaszczynie;
kościół w Długołęce;
Ochroną konserwatorską i prawną objęte są również wszystkie cmentarze na terenie
gminy, zarówno czynne, jak i nieczynne. Są to:
cmentarz w Borowej;
cmentarz w Brzeziej Łące;
cmentarz w Bykowie;
cmentarz w Długołęce;
cmentarz w Jaksonowicach;
cmentarz w Kiełczowie;
cmentarz w Łozinie;
cmentarz w Pasikurowicach;
cmentarz w Stępiniu;
cmentarz w Domaszczyzne.
W rejestrze parków zabytkowych znajduje się 19 parków w następujących
miejscowościach: Bierzyce, Borowa, Bukowina, Byków, Domaszczyn, Godzieszowa,
Kamień, Kątna, Kępa, Kiełczówek, Łosice, Pruszowice, Raków, Siedlec, Szczodre, Śliwice,
Węgrów, Zaprężyn.
Na turystów w gminie Długołęka czekają obiekty wypoczynkowe i rekreacyjne.
W miejscowości Szczodre, położonej 16 km od centrum Wrocławia wybudowano neogotycki
Pałac Sybilii, żony jednego z książąt oleśnickich, zwany "Śląskim Windsorem". Wokół
budowli rozciągają się parki krajobrazowe, stawy hodowlane i tereny jeździeckie. Ośrodek
znany jest również wielu wędkarzom z terenu Dolnego Śląska (tzw. staw kaczy), którzy
przyjeżdżają tu często z całymi rodzinami. Warto podkreślić, iż znajdujący się tu Ośrodek
Zarybieniowy Polskiego Związku Wędkarskiego należy do najnowocześniejszych w Polsce, a
produkuje się w nim materiał głównie na potrzeby zarybieniowe środkowego dorzecza Odry
(Widawa, Barycz, Bystrzyca, Oława).
Wśród zabytków architektury pałacowej warto też wymienić piętrowy pałac w
Borowej, wzniesiony ok. 1880 roku przez rodzinę hrabiego Frederyka von Schwerina wraz z
64
otaczającym go parkiem oraz pałacykiem myśliwskim w Domaszczynie z 2 połowy XIX
wieku.
Niewątpliwie amatorów architektury dawnej przyciągnąć mogą do gminy Długołęka
niezwykle interesujące obiekty sakralne z XV, XVI i VII wieku. Z całą pewnością na uwagę
zasługują tutaj kościół p.w. Św. Mikołaja w Brzeziej Łące, którego niezwykle bogata historia
sięga XIV wieku, kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Łozinie oraz
kościół p.w. Św. Michała Archanioła w Długołęce o którym pierwsze informacje pochodzą z
1376 roku. We wnętrzu długołęckiego kościoła warto zobaczyć poźnobarokową ambonę oraz
obraz olejny, przedstawiający polskiego szlachcica odnajdującego hostię, skradzioną z
kościoła w Długołęce.
Interesującymi elementami krajobrazu kulturowego są dwa krzyże pokutne w
Pasikurowicach i przy drodze między Tokarami i Łoziną.
Wśród zabytków architektury świeckiej należy też wspomnieć o zabytkowych
młynach wodnych w Brzeziej Łące i w Wilczycach. Podkreślenia wymaga też fakt istnienia
na terenie gminy aż 19 wpisanych do rejestru zabytków parków m.in. w miejscowościach:
Borowa, Domaszczyn, Kątna, Pruszowice, Siedlec, Szczodre, Węgrów i Zaprężyn, w których
nie brakuje osobliwych pomników przyrody.
Tabela 3. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków
L.p Miejscowość
1
BOROWA
Obiekt
Kościół par. MB
Adres
ul. Lipowa
Wiek
1771, 1865
Królowej Polski
2
3
BOROWA
BOROWA
Rejestr
Karta
Zabytków
ewid.
284/A/1-2/04
Biała
z dn. 21.04.04 Zielona
Cmentarz kat.
XV, 2 poł.
284/A/1-2/04
XIX
z dn. 21.04.04
Zespół pałacowy:
Karta
635/W z dn.
16.01.90
4
BOROWA
Pałac, ob. szkoła
Nr 60
ok. 1880
635/W z dn.
Biała
16.01.90
5
BOROWA
Park pałacowy
XVIII-XIX
635/W z dn.
16.01.90
6
BRZEZIA ŁĄKA
Kościół par. św.
Nr 89
Mikołaja
1384, 1672-
A/1191/1573
Biała
74, 1707-35,
1888
7
DŁUGOŁĘKA
ul. Wiejska 24
1715-22,
A/1192/1175
Biała
65
8
DOMASZCZYN
9
DOMASZCZYN
10 JAKSONOWICE
11 JANUSZKOWICE
12 JANUSZKOWICE
13 KAMIEŃ
14 KAMIEŃ
15 KIEŁCZÓW
16 ŁOZINA
17 ŁOZINA
18 PASIKUROWICE
19 PRUSZOWICE
20 SIEDLEC
Michała Archanioła
1857
z dn. 2.12.64
Kościół fil.
Podwyższenia
Krzyża Św., d.
cmentarny
Zameczek
myśliwski (dom
łowczego)
Kościół ewang., ob.
fil.
Wniebowstąpienia
Pana Jezusa
Kościół par. NMP
Królowej Polski d.
ewang.
Dwór, ob. dom
mieszk.
Wozownia
pałacowa (ruina)
Park pałacowy
1565-85,
1602, 1733,
1858-59
A/1193/1574 Biała
1851-67
648/W z dn.
25.07.90
Biała
1883-84
A/1015 z dn.
4.07.07
Biała
34 b (Klonowa
3)
1841, 1890,
1933-36
A/1031 z dn.
22.10.07
Biała
Nr 23
1582, 1822,
1902
1860-70
644/W z dn.
11.05.90
491/W z dn.
1.07.81
491/W z dn.
1.07.81
A/1092 z dn.
17.11.08
Biała
Kościół par. MB
Różańcowej. d.
ewang.
Kościół par. Wniebowzięcia NMP
Kościół pom. MB
Bolesnej, d. ewang.
Józefa, d. ewang.
Dwór
Nr 33
2 poł. XIX
1790-1792
ul. Wrocławska
ul. Milicka 2
ul. Wrocławska
48
Nr 27
XV/XVI,
1676-84,
1887
1 poł. XVIII,
1712, 1776
1839
p. XVIII, k.
XIX
21 SIEDLEC
Zespół pałacowofolwarczny:
Pałac, ob. szkoła
22 SIEDLEC
Park pałacowy
23 STĘPIN
Kościół fil.
Narodzenia NMP
Nr 73
24 SZCZODRE
Pałac
Nr 42
XIV, XVI,
1725, 176266
1880-95
25 SZCZODRE
Oficyna – fragm.
wsch. skrzydła
pałacu
Fragm. bud. teatru,
ob. dom mieszk.
Park pałacowy
Nr 42
1851-67
Nr 44
1863-67
Pałacyk, ob. Dom
Opieki im. A.
Chmielowskiego
ul. Trzebnicka
28 (d. nr 55)
26 SZCZODRE
27 SZCZODRE
28 SZCZODRE
Nr 61
1849
XIX
XVIII/XIX
1880-85
Zielona
Biała
Zielona
A/1194/1204 Biała
A/1195/1716
z dn. 20.06.66
A/1037 z dn.
23.01.08
647/W z dn.
28.06.90
639/W z dn.
16.05.90
639/W z dn.
16.05.90
639/W z dn.
16.05.90
A/1196/1583
z dn. 19.03.66
Biała
Zielona
Biała
Zielona
Biała
649/W z dn.
21.11.90
649/W z dn.
21.11.90
Biała
Zielona
Biała
649/W z dn.
21.11.90
649/W z dn.
21.11.90
599/W z dn.
8.06.87
Biała
Ankieta
AWRSP
Biała
Zielona
Biała
66
29 SZCZODRE
ul. Trzebnicka
42 (d. nr 16)
30 ŚLIWICE
Willa, ob. szkoła
podstawowa
Zespół pałacowy:
31 ŚLIWICE
Pałac
Nr 1 a
32 ŚLIWICE
Park pałacowy z
reliktem fosy
Pałac, ob. dom
mieszk.
33 ZAPRĘŻYN
Nr 31
ok. 1890
638/W z dn.
11.05.90
231/A/03/1-3
z dn. 3.11.03
XVI, XIX/XX 231/A/03/1-3
z dn. 3.11.03
2 poł. XVIII, 231/A/03/1-3
2 poł. XIX
z dn. 3.11.03
1880-90
643/W z dn.
23.04.90
Biała
Zielona
Biała
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Długołęka na
lata 2010 – 2014
Tabela 4. Wykaz zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków
Lp.
1
Miejscowość
Brzezia Łąka
Adres
Kościół św. Mikołaja
Obiekt
Wyposażenie, elementy
architektoniczne
Kapliczki, rzeźby Madonny i
św. Jana Nepomucena
Kościół MB Różańcowej Wyposażenie
Rejestr Zabytków
434/390/1-41
15.09.78 r.
2
Byków
3
Długołęka
Kościół Michała
Archanioła
Wyposażenie, elementy
architektoniczne
4
Domaszczyn
Kościół Podwyższenia
Krzyża Św.
Wyposażenie
435/394/1-18
30.10.78 r.
5
Jaksonowice
Wyposażenie, dzwon
6
Łozina
Kościół fil.
Wniebowstąpienia
Pańskiego
Kościół p.w.
Wniebowzięcia NMP
7
Łozina
Kościół pom. p.w. MB
Bolesnej
Wyposażenie
442/629
14.09.93 r.
(dzwon)
438/393/1-15;
439/398/1-3
30.09.78 r.
437/392/1-4
09.78 r.
Wyposażenie
8
Łozina
Cmentarz
Rzeźba „Św. Jan
Nepomucen”, nagrobki
9
Mirków
10
Pasikurowice
11
Stępin
Kościół paraf. p.w. św.
Brata Alberta
kościół fil. p.w. św.
Józefa Oblubieńca
Kościół fil. Narodzenia
NMP
Obraz „Ukrzyżowanie” i
Stacje Drogi Krzyżowej
Wyposażenie – ambona,
prospekt, krucyfiks
Wyposażenie
430/290/1;
431/291/1;
432/292/1;
433/293/1
z dn. 28.12.76 r.
436/395/1-23
09.78 r.
1051/B/04
20.12.04 r.
(organy)
440/557
12.07.89
(1 nagrobek)
B/1887/1-2
7.12.2007 r.
B/1886/1-3
6.12.2007 r.
B/2014/1-5
18.05.2009 r.
67
12
Węgrów
Kaplica grobowa
Płyta nagrobna
441/613
6.05.93 r.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Długołęka na
lata 2010 - 2014
68
5
Obszary cenne przyrodniczo i chronione
Obszary Natura 2000
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie
Unii Europejskiej. Celem wyznaczania tych obszarów jest ochrona cennych, pod względem
przyrodniczym i zagrożonych, składników różnorodności biologicznej.
Ryc. 20. Położenie obszarów Natura 2000 w gminie Długołęka
Źródło: http://natura2000.gdos.gov.pl
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Kumaki Dobrej” (PLH020078)
Jest to obszar o powierzchni 2094 ha, położony w województwie dolnośląskim, na
terenie powiatów oleśnickiego i wrocławskiego, włączony do sieci Natura 2000, jako
specjalny obszar ochrony siedlisk. Obszar obejmuje dolinę rzeki Dobrej na dwóch odcinkach,
charakteryzujących się najwyższym nagromadzeniem walorów przyrodniczych, pomiędzy
Bartkowem i Dobrzeniem oraz pomiędzy Dąbrowicą a Pawłowicami. Dobra na wskazanym
do ochrony odcinku płynie przez obszar Niziny Śląskiej, w niemal całkowicie płaskim terenie
pokrytym osadami czwartorzędowymi. Dolina rzeki jest uregulowana, lecz występują tu
liczne obniżenia wypełnione wodą oraz stawy hodowlane, stanowiące doskonałe siedliska
płazów. Mimo bezpośredniej bliskości aglomeracji wrocławskiej i położeniem na terenach
intensywnie
wykorzystywanych
rolniczo,
dolina
rzeki
zachowała
wiele
walorów
przyrodniczych.
Obszar ma kluczowe znaczenie dla ochrony płazów w regionie dolnośląskim występują tu bardzo bogate i wysokie liczebnie populacje kumaka nizinnego oraz traszki
69
grzebieniastej. Dużym walorem są również stare dęby ze stanowiskami pachnicy dębowej i
kozioroga dębosza.
Siedliska przyrodnicze oraz inne gatunki zwierząt grają mniejszą rolę wśród
przedmiotów ochrony obszaru; do najbardziej interesujących należy zaliczyć zachowane
zmiennowilgotne łąki trzęślicowe.
Siedliska:
- zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion),
- niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris),
- torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea) ,
- grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum),
- pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum),
- łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe),
- łęgowe lasy dębowo – wiązowo - jesionowe (Ficario-Ulmetum).
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskowej i z Zał. I Dyr.
Ptasiej, w tym gatunki priorytetowe):
- kozioróg dębosz
- kumak nizinny
- mopek
- pachnica dębowa
- traszka grzebieniasta
Zagrożenia:
Prowadzenie prac z zakresu ochrony przeciwpowodziowej, nie uwzględniające
charakterystyki ekologicznej i wymagań ochrony typu siedlisk występujących w
obrębie międzywala.
Prowadzenie prac leśnych w siedliskach leśnych, nie uwzględniające wymagań
ochrony danego typu siedliska, zwłaszcza usuwanie starych, próchniejących drzew.
Zaorywanie łąk i intensyfikacja gospodarki łąkarskiej.
Zalesianie łąk i polan.
Intensyfikacja gospodarki stawowej i niszczenie roślinności wodnej.
Funkcjonowanie rozległej piaskowni.
Intensyfikacja rolnictwa.
70
Ryc. 21. Obszar Natura 2000 „Kumaki Dobrej” na terenie gminy Długołęka
Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Natura 2000 „Lasy Grędzińskie” (PLH0020081)
Jest to obszar o powierzchni 3087,5 ha, położony w województwie dolnośląskim, w
powiecie wrocławskim.
Obszar położony jest na Równinie Oleśnicko-Bierutowskiej, na terenie województwa
dolnośląskiego, gmin Długołęka, Bierutów, Czernica, Jelcz-Laskowice, Oleśnica.
Lasy Grędzińskie znajdują się na obszarze zbudowanym z glin zwałowych oraz
utworów rzecznego pochodzenia, stanowią je piaski, żwiry i mady rzeczne. Gleby tego terenu
to mady rzeczne, gleby brunatne, czarne ziemie oraz gleby murszowe i gruntowoglejowe.
Całość obszaru leży w obrębie doliny Widawy oraz terenów do niej przyległych.
Dominują formacją roślinną tego terenu są lasy. Roślinność Lasów Grędzińskich jest
bardzo zróżnicowana: występują tu grądy Galio-Carpinetum, dominujące w krajobrazie łęgi
nadrzeczne Ficario-Ulmetum (typicum i chrysosplenietosum) oraz lasy aluwialne FraxinoAlnetum. Nieleśną część szaty roślinnej tworzą fitocenozy ze związku Magnocaricion
(Caricetum acutiformis, Caricetum gracilis, Phalaridetum arundinaceae), łąki wilgotne ze
związku Calthion (Angelico-Cirsietum oleracei i Scirpetum silvatici) oraz łąki trzęślicowe
(Selino-Molinietum) lub łąki świeże (Arrhentheretum elatioris, Alopecuretum pratensis).
Negatywnym zjawiskiem w obszarze Lasów Grędzińskich jest ekspansja neofitów, głównie
Solidago gigantea.
71
Najistotniejszym walorem przyrodniczym badanego terenu jest rozległy obszar lasów
z licznymi przestojami oraz z wydzieleniami ze starodrzewiem. Stwierdzono tu występowanie
6 siedlisk przyrodniczych Natura 2000. Wśród nich zdecydowanie dominują łęgi dębowe –
wiązowo - jesionowe, które są wykształcone w wielu postaciach lokalnosiedliskowych.
Kolejnym bardzo istotnym siedliskiem są lasy łęgowe i nadrzeczne, reprezentujące
priorytetowy typ siedliska. Obszar ten stanowi ważną ostoję bogatych w gatunki łąk
trzęślicowych oraz nizinnych i podgórskich łąk świeżych użytkowanych ekstensywnie.
Na terenie Lasów Grędzińskich nie stwierdzono gatunków roślin wymienionych w
Załączniku II Dyrektywy Rady nr 92/43/EWG. Występują tu jednak liczne gatunki chronione
jak: goryczka wąskolistna (Gentiana pneumonanthe), nasięźrzał pospolity (Ophioglossum
vulgatum), podkolan biały (Platanthera bifolia), wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) i
inne.
Tereny położone w dolinie Widawy obfitują także w liczne mokradła z roślinnością
szuwarową stanowiące cenne siedliska płazów i bezkręgowców z zał. II Dyrektywy.
Na uwagę zasługują: szczególnie liczna populacja trzepli zielonej oraz jedno z 4
znanych obecnie z Dolnego Śląska stanowisk przeplatki aurinii; występują tu ponadto 3
gatunki modraszkowatych, pachnica dębowa i kozioróg dębosz.
Fauna ssaków i płazów jest typowa dla niżowych dolin rzecznych Dolnego Śląska występują tu traszka grzebieniasta, kumak nizinny, wydra i bóbr.
Siedliska:
ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae),
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris),
kwaśne buczyny (Luzulo-Fagenion),
grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum),
pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum),
łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum).
Ważne dla Europy gatunki zwierząt (z Zał. II Dyr. siedliskawej i z Zał. I Dyr. Ptasiej,
w tym gatunki priorytetowe):
Ssaki:
- bóbr europejski
- nocek duży
- mopek
72
- wydra
Bezkręgowce:
- czerwończyk nieparek
- kozioróg dębosz
- modraszek nausitous
- modraszek telejus
- pachnica dębowa
- przeplatka aurinia
- trzepla zielona
Ptaki:
- dzięcioł średni
- muchołówka białoszyja
Płazy:
- traszka grzebieniasta
- kumak nizinny
Zagrożenia:
Podstawowym zagrożeniem dla przyrody obszaru są przede wszystkim wycinka
wydzieleń ze starodrzewiem i wprowadzanie gatunków niezgodnie z siedliskiem. Niezwykle
ważne są także potencjalne zmiany w obrębie koryta Widawy i ograniczenie jej wylewów (z
uwagi na budowę zbiorników retencyjnych i stawów hodowlanych w górnym biegu rzeki na
terenie województwa opolskiego). Regulacje samego koryta w obrębie obszaru są
dopuszczalne tylko w minimalnym zakresie, związanym wyłącznie z zapewnieniem
bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, jednak w miarę możliwości należy stosować
alternatywne środki ochrony przeciwpowodziowej. Dla siedlisk nieleśnych dodatkowym
zagrożeniem jest sukcesja wtórna i ekspansja gatunków obcych.
73
Ryc. 22. Obszar Natura 2000 „Lasy Grędzińskie”
Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Natura 2000 „Stawy w Borowej” (PLH020045)
Powierzchnia obszaru to 188,7 ha. Obszar położony jest na Równinie Oleśnickiej,
około 20 km na wschód od Wrocławia, pomiędzy miejscowościami Borowa i Bielawa.
Obejmuje 4 duże stawy rybne, o całkowitej powierzchni 15 ha, stanowiące utrwalony element
krajobrazu Równiny. Powstały w XII-XIII wieku i od tego czasu są użytkowane w tradycyjny
sposób. Polega to m.in. na okresowym spuszczaniu wody i odsłanianiu mulistego dna. Ten
typ użytkowania utrzymuje się do dzisiaj.
Największe znane stanowisko rośliny koleantusa delikatnego (Coelanthus subtilis) w
Polsce z Zał. II Dyr. siedliskowej). Populacja liczy ponad 10000 osobników (zagęszczenie
sięga 500 os./m2) i charakteryzuje się bardzo wysokim potencjałem reprodukcyjnym (1
roślina produkuje do 2000 ziarniaków rocznie).
Niewykluczone jest występowanie gatunków zwierząt z Załącznika II (np. Triturus
cristatus, Bombina bombina, Lutra lutra); konieczna jest inwentaryzacja faunistyczna
obszaru.
Siedliska:
brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Littorelletea,
Isoëto-Nanojuncetea. Typ siedliska pokrywa od 10 do 90% całkowitej powierzchni
obszaru w zależności od pory roku (największe pokrycie jest wiosną i jesienią, gdy
poziom wody jest niski). Stwierdzono tu występowanie kilku rzadkich i chronionych
gatunków roślin (Limosella aquatica, Myosurus minimus, Batrachium aquatile i B.
trichophyllum).
74
Zagrożenia:
Zagrożeniem dla obszaru może być zintensyfikowanie gospodarki stawowej lub inne
zmiany w dotychczasowym gospodarowaniu (np. zaniechanie regularnego spuszczania
stawów). Niebezpieczne może być również nawożenie.
Ryc. 23. Obszar Natura 2000 „Stawy w Borowej”
Pomniki przyrody
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich
skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych,
źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Realizacja ochrony drzewa pomnikowego polega na zapewnieniu trwałości obiektu.
Obowiązuje zakaz wycinania, niszczenia lub uszkodzenia drzewa, zrywania pączków
kwiatów, owoców i liści, zanieczyszczania terenu i wzniecania ognia w pobliżu drzewa,
umieszczania tablic i innych znaków oraz wchodzenia na drzewo. Obowiązuje też zakaz
prowadzenia w pobliżu pomników przyrody robót ziemnych trwale zmieniających
powierzchnie terenu, mających wpływ na zmianę poziomu wód gruntowych lub mogących
uszkodzić system korzeniowy drzew.
Na terenie gminy Długołęka znajduje się 14 zarejestrowanych i objętych ochroną
pomników przyrody, w tym 10 pojedynczych dębów szypułkowych, 1 dąb szypułkowy
rosnący w grupie 3 dębów, aleja składająca się z 11 dębów szypułkowych, jeden modrzew
japoński oraz jeden tulipanowiec amerykański.
W gminie Długołęka występują następujące pomniki przyrody:
75
Tabela 5. Zestawienie pomników przyrody w gminie Długołęka
Lp.
Opis pomnika przyrody
Obwód na
wys. 1,3 m
1
Dąb szypułkowy (Quercus robur), okazała
równomiernie rozwinieta korona, wpisany do
Leśnego Banku Genów
500
28
Borowa
2
Modrzew japoński (Larix kaempferi), z obłamanym
wierzchołkiem, brak żywotności
337
15
Szczodre
3
Dąb szypułkowy (Quercus robur), o silnie
rozgałęzionej koronie
410
18
Łozina
4
Dąb szypułkowy (Quercus robur), z dwoma
przewodnikami szczytowymi
744
29
Szczodre
5
Dąb szypułkowy (Quercus robur), rośnie w grupie
trzech dębów
571
28
Szczodre
730
28
Szczodre
613
32
Szczodre
448
32
Szczodre
Wys. Miejscowość
Dąb szypułkowy
6
7
8
(Quercus robur), o krótkim pniu i silnie
rozgałęzionej koronie
Dąb szypułkowy (Quercus robur), korona silnie
rozwidlona
Dąb szypułkowy (Quercus robur), drzewo z
dwumetrowym wypróchnieniem pnia po listwie
mrozowej
9
Dąb szypułkowy (Quercus robur)
700
30
Domaszczyn
10
Dąb szypułkowy (Quercus robur), całkowicie
obumarły
517
27
Bielawa
76
11
Dąb szypułkowy (Quercus robur)
416
29
Bielawa
12
Dąb szypułkowy (Quercus robur), drzewow złym
stanie zdrowotnym
410
27
Bielawa
13
Aleja 11 drzew - Dąb szypułkowy (Quercus robur)
od 350 do
535
14
Tulipanowiec amerykański
(Liriodendron tulipifera L.)
345
Domaszczyn
25
Krakowiany
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://wroclaw.rdos.gov.pl
Ochrona gatunkowa
Na terenie gminy Długołęka występują stanowiska chronionych gatunków roślin i
zwierząt stwierdzone w przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej gminy Długołęka w
1992 roku. Gatunki roślin i zwierząt podlegające ochronie omówiono w poprzednich
rozdziałach niniejszego opracowania.
Gleby chronione
Nieco ponad 51% gruntów ornych gminy stanowią gleby dobre (klasa I – 6 ha, klasa II
– 896 ha, klasa III a – 3771 ha, klasa III b – 1652 ha). Wśród trwałych użytków zielonych
grunty klasy II zajmują 3,8% powierzchni, zaś klasy III – 31,6% powierzchni użytków
zielonych.
77
Ryc. 24. Gleby klas I – III na terenie gminy Długołęka
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Ewidencji Gruntów i Budynków.
Lasy ochronne
Praktycznie wszystkie lasy na terenie gminy Długołęka są lasami ochronnymi i
ochronno-gospodarczymi. Na poniższym rysunku widoczne jest rozmieszczenie lasów
ochronnych w gminie.
78
Ryc. 25. Funkcje lasów w gminie Długołęka
W celu zapobieżenia negatywnym zjawiskom przyrodniczym, lasy zaliczono do lasów
ochronnych, w których gospodarka jest podporządkowana stałemu utrzymaniu ich w stanie
zapewniającym wypełnianie funkcji poza produkcyjnych. Produkcja leśna w tych lasach staje
się zadaniem drugoplanowym. Ogranicza się w sposób zasadniczy intensywność
użytkowania, a także wydłuża okres odnowienia. W lasach tych należy wydłużyć wiek
rębności, przez co wzrośnie w strukturze lasu udział starszych klas wiekowych, przebudować je
ze względu na skład gatunkowy, dążyć do poprawy ich stanu zdrowotnego oraz ograniczyć
regulację stosunków wodnych do minimum.
Pełnią funkcje ekologiczne:
- zwiększenie retencji wodnej oraz stabilizacja warunków wodnych (zmniejszenie zagrożenia
przez powodzie i rozmiarów ewentualnych szkód),
- łagodzenie okresowych niedoborów wód,
79
- regulacja mikroklimatu i poprawa warunków zdrowotnych społeczeństwa poprzez redukcję
zanieczyszczenia powietrza,
- ochrona przed wiatrami i hałasem,
- zapobieganie erozji gleb,
- dostarczanie zasobów wodnych o szczególnie wysokiej jakości (naturalny filtr
oczyszczający wodę),
- zużywanie dwutlenku węgla i produkcja tlenu.
Na terenie gminy Długołęka występują lasy objęte ochroną:
Lasy wodochronne:
- lasy wodochronne obejmujące lasy wzdłuż rzek, tereny źródliskowe rzek, tereny zalewane,
wilgotne siedliska leśne, obszary ochronne ujęć wodnych, siedliska bagienne,
Wśród lasów wodochronnych wyróżnia się lasy położone w dolinie Widawy,
rosnące na terenie zalewowym rzeki oraz na wilgotnych siedliskach leśnych, od Wilczyc
do Brzeziej Łąki. Lasy te chronią zasoby wód powierzchniowych i podziemnych oraz
regulują stosunki hydrologiczne w zlewni Widawy.
Lasy strefy zieleni wysokiej:
- lasy strefy zieleni wysokiej, obejmujące lasy wokół miast, pełniące funkcje wypoczynkowe.
Lasy strefy zieleni wysokiej i lasy wodochronne, pokrywają się częściowo z lasami strefy
oddziaływania przemysłu, przez co, niektóre powierzchnie leśne pełnią dwie lub więcej
funkcji ochronnych. W celu zapewnienia ciągłości lasów ochronnych przyjęto wydłużony
wiek rębności. Głównym zadaniem gospodarki leśnej na terenie gminy w bieżącym okresie
gospodarczym jest dążenie do osiągnięcia poprawy stanu lasu pod względem składu
gatunkowego, zdrowotnego i sanitarnego drzewostanów oraz struktury klas wieku.
Główny Zbiornik Wód Podziemnych
Na obszarze gminy Długołęka występuje jeden Główny Zbiornik Wód Podziemnych –
na wschodnich krańcach gminy, w części obrębów Stępin i Raków. Jest to GZWP 322 –
Zbiornik Oleśnica - wyznaczony w ośrodku porowym utworów czwartorzędowych, o
powierzchni 246,0 km2, średnia głębokość piętra waha się w granicach 30-160 m. p.p.t.,
natomiast zasoby dyspozycyjne są równe 49 tys. m3/d.
Zasięg GZWP 322 „Zbiornik Oleśnica” zaznaczono na załączniku graficznym do niniejszego
opracowania.
80
Korytarze ekologiczne
Istniejące oraz potencjalne (postulowane) obszary chronione różnej rangi tworzą
regionalną osnowę ekologiczną. Potencjalne obszary chronione, niezależnie od tego czy
zostaną prawnie usankcjonowane, czy też nie, powinny być także uwzględnione w
dokumentach planistycznych jako element wskazanego rusztu ekologicznego. Występują tam
bowiem walory przyrodnicze, które należy zabezpieczyć i chronić. System ekologiczny
powinien tworzyć spójny układ dzięki powiązaniu istniejących obszarów chronionych z
postulowanymi obszarami chronionymi. Szczególną rolę w tych powiązaniach odgrywają
doliny rzeczne. Do ochrony należy przede wszystkim wskazać doliny Dobrej i Widawy, jako
główne korytarze ekologiczne rangi ponadlokalnej.
Warto zauważyć, że funkcje „łącznikowe” w systemie obszarów chronionych (ruszcie
ekologicznym) pełnić mogą także pozostałe, niewskazane do ochrony, doliny rzek
przepływających przez równiny i wysoczyzny w strefach intensywnego rolnictwa. Zapewnić
to powinny zasady zagospodarowania określone dla obszarów dolinnych, m.in.:
•
ochrona przestrzeni rolniczej o największych walorach produkcyjnych przed
nieograniczoną ekspansją osadnictwa
•
właściwe kształtowanie przestrzeni rolniczej, w szczególności wprowadzenie
systemów zadrzewień śródpolnych, wzbogacających krajobraz oraz zabezpieczających
gleby przed erozją eoliczną,
•
zabezpieczenie cieków odwadniających pola (w tym melioracji podstawowej) przed
napływem biogenów, głównie w formie pasów biofiltrów wzdłuż brzegów koryt, lub
tworzenie „zamkniętych” systemów melioracyjnych,
•
zabezpieczenie ciągłości korytarzy ekologicznych dolin rzecznych
•
niedopuszczanie do rozpraszania zabudowy (w tym związanej z produkcją rolniczą),
•
wyznaczenie terenów dla ekspansji urbanizacji (osadnictwa), na terenach najmniej
konfliktowych, a równocześnie o korzystnych warunkach fizjograficznych.
Największe zagrożenie dla kontinuum regionalnego systemu obszarów chronionych,
stanowią liniowe systemy infrastruktury technicznej, które także charakteryzują się ciągłością.
Zasadnicze znaczenie mają przy tym drogi o dużym natężeniu ruchu – autostrady i drogi
szybkiego ruchu oraz dwutorowe magistralne linie kolejowe.
Na ich przecięciu z obszarami chronionymi, zwłaszcza pełniącymi funkcje łącznikowe
(korytarze ekologiczne), występują konflikty (miejsca/obszary konfliktowe), które wymagają
szczególnych rozwiązań przestrzennych i technicznych. Problem jest istotny, gdyż dotyczy
nie tylko ochrony walorów i funkcji przyrodniczych (barier ekologicznych) ale także
81
bezpieczeństwa ruchu na drogach. Ważne jest zatem zarówno zapewnienie odpowiednio
bezpiecznych przejść dla zwierząt (tunele lub ekodukty – w zależności od lokalnych
możliwości), jak i zabezpieczenie ruchliwej jezdni przed zwierzętami.
Główny korytarz ekologiczny przebiega przez wschodnią część gminy Długołęka w kierunku
północno-południowym i stanowi łącznik między największymi kompleksami leśnymi, w tym
obszarów Natura 2000 (fragmentu SOO „Lasy Grędzińskie oraz całego SOO „Stawy w
Borowej”) oraz rezerwatem Las Bukowy w Skarszynie i mniejszymi kompleksami leśnymi,
na północy, w gminie Trzebnica.
Ryc. 26. Regionalny korytarz ekologiczny przebiegający przez gminę Długołęka
http://natura2000.gdos.gov.pl
Projekt Planu zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego rozszerza w
swych kierunkach system korytarzy ekologicznych o znaczne obszary, również na terenie
gminy
Długołęka.
Na
poniższym
rysunku
zielone
plamy
przedstawiają
tereny
ukształtowanego, regionalnego systemu ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i
krajobrazu o zróżnicowanych reżimach ochronnych i polityce przestrzennej.
82
System ten uwzględnia zarówno istniejące już Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk „Kumaki
Dobrej” i cały obszar „Lasów Grędzińskich”, a także postulowane obszary chronionego
krajobrazu.
Ryc. 27. Postulowany system korytarzy ekologicznych w rejonie gminy Długołęka
Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego – projekt
83
Ryc. 28. Postulowany system korytarzy ekologicznych w rejonie gminy Długołęka – rysunek uszczegółowiony
Źródło: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego – projekt
Regionalne, ponadlokalne i lokalne korytarze ekologiczne zostały uwzględnione na
załączniku graficznym do niniejszego opracowania.
84
Obszary i obiekty na terenie gminy proponowane do objęcia ochroną
Obszary chronionego krajobrazu
Projektowane jest utworzenie trzech Obszarów Chronionego Krajobrazu, z których
każdy obejmować będzie tereny kilku gmin, w tym gminy Długołęki. Należą do nich:
•
projektowany OChK „Dolina Dobrej” – położony w całości w dorzeczu rzeki
Dobrej. Prawie cały obszar położony jest w gminie Długołęka. Do najcenniejszych
florystycznie zbiorowisk należą fragmenty zachowanych lasów grądowych oraz łęgów
(wiązowo-jesionowych, jesionowo-olszowych) z drzewostanem zbliżonym do
występowanie 17 gatunków roślin prawnie chronionych, licznych gatunków płazów,
gadów (wszystkie objęte ścisłą ochroną) ptaków, nietoperzy (wszystkie objęte ścisłą
ochroną), i ssaków owadożernych (wszystkie objęte ścisłą ochroną).
•
projektowany OChK „Dolina Widawy” – położony w dorzeczu rzeki Widawy. W
gminie Długołęka obszar ten obejmuje tereny rolnicze i leśne o znacznie
przeobrażonej
naturalnej
szacie
roślinnej.
Do
najcenniejszych
florystycznie
zbiorowisk należą fragmenty zachowanych lasów grądowych oraz łęgów z
drzewostanem zbliżonym do naturalnego. Drugą grupę stanowią łąki, na których rosną
przedstawiciele storczykowatych. Na terenie tym stwierdzono występowanie 10
gatunków roślin prawnie chronionych.
•
projektowany OChK „Wzgórza Trzebnickie” – w gminie Długołęka obszar ten
obejmuje północną część i stanowi obszar o charakterze typowo rolniczym.
85
Ryc. 29. Proponowane obszary chronionego krajobrazu
Rozpoznanie florystyczne i faunistyczne na projektowanych OChK jest niepełne,
bowiem prowadzone tutaj badania sprowadzały się jedynie do inwentaryzacji gatunków
prawnie chronionych (1992 r.) z pominięciem kompleksowych opracowań florystycznych,
czy faunistycznych. Roślinność tego terenu jest silnie przekształcona. Dotyczy to zarówno
obszarów rolniczych, jak i leśnych. Potencjalne siedliska grądowe są w znacznej części zajęte
przez tereny zabudowane z roślinnością ruderalną, przez użytki zielone oraz tereny orne ze
zbiorowiskami segetalnymi upraw okopowych i zbożowych. Na siedliskach lasów łęgowych
położonych na terasach i w dolinach cieków wodnych na znacznych powierzchniach
występują zbiorowiska zastępcze w postaci łąk świeżych i zmienno wilgotnych, zbiorowisk
szuwarowych oraz zarośli łozowych porastających strefy brzegowe cieków. Zbiorowiska
leśne pozostają pod wpływem gospodarki leśnej, w wyniku której skład gatunkowy
drzewostanów jest często niezgodny z siedliskiem, a struktura wiekowa i przestrzenna
drzewostanu znacznie ujednolicona. Ważnym elementem użytkowania terenu, na tym
obszarze są stawy rybne, z licznymi gatunkami roślin wodnych oraz wodno-błotnych,
natomiast brak jest naturalnych zbiorników wodnych. Szczególne miejsce w ochronie
przyrody na terenie gminy zajmują doliny dwóch największych cieków Dobrej i Widawy.
Poza pełnieniem bardzo ważnej roli korytarzy ekologicznych, na ich terenie występuje duża
bioróżnorodność flory i fauny związana z znaczną mozaiką środowisk.
86
Obszary Chronionego Krajobrazu obejmują wyróżniające się krajobrazowo tereny o
zróżnicowanych ekosystemach. Ustanowienie i ochrona tych obszarów ma na celu ochronę
środowiska i utrzymanie na nich równowagi ekologicznej przy jednoczesnym szerokim
wykorzystaniu rekreacyjnym i turystycznym. OCHK jest terenem chronionym ze względu na
istniejące lub odtwarzane korytarze ekologiczne. Ich celem jest również zapewnienie
powiązań pomiędzy terenami chronionymi stanowiąc ważny element Ekologicznego Systemu
Obszarów Chronionych. Tworzenie tego Systemu zakłada m. in. utworzenie sieci obszarów
chronionych, o różnych rygorach ochrony, połączonych korytarzami ekologicznymi. Idea ta
miała na celu przełamanie barier (komunikacyjnych, urbanistycznych i innych) powodujących
jedno z największych zagrożeń dla żywego świata przyrody, jakim jest fragmentaryzacja
środowiska.
Projektowany Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Dobrej”
Projektowany OChK „Dolina Dobrej” położony jest w całości w dorzeczu rzeki
Dobrej, prawostronnego dopływu Widawy. Prawie cały ten obszar położony jest jest w
granicach gminy Długołęka, jedynie jego krańce NE i SW znajdują się odpowiednio na
terenie gminy Dobroszyce i miasta Wrocławia. Jego oś na terenie gminy stanowi środkowy
odcinek rzeki Dobrej od Januszkowie do Zakrzowa. Obszar ten wyróżnia się stosunkowo
dużą lesistością w porównaniu do użytkowanych rolniczo sąsiednich obszarów gminy oraz
większymi powierzchniami łąk, często podmokłymi, w dolinie rzeki Dobrej. Występują tu
dość licznie stawy hodowlane w Pruszowicach, Domaszczynie, Szczodrem i Januszkowicach.
Do najcenniejszych florystycznie zbiorowisk należą fragmenty zachowanych lasów
grądowych oraz łęgów (wiązowo-jesionowych, jesionowo-olszowych) z drzewostanem
zbliżonym do naturalnego, występujące w dolinie rzeki Dobrej. Są one ostoją takich
gatunków chronionych roślin jak: kruszyna pospolita, kalina koralowa, porzeczka czarna,
kopytnik pospolity, konwalia majowa. W przekształconych w łęgi wielogatunkowych lasach
liściastych z klasy Querco-Fagatea, występuje dąb szypułkowy, jesion wyniosły, olsza
czarna, klon polny i wiąz pospolity, a w podszycie dereń świdwa, bez czarny, głóg. Do
rzadkich gatunków roślin występujących w runie należą: rutewka wąskolistna, irys żółty,
sitowie leśne. Ponadto cennymi seminaturalnymi fitocenozami są ekstensywnie użytkowane
łąki, gdzie występują m. in. przedstawiciele rodziny storczykowatych: storczyk plamisty,
storczyk szerokolistny i listera jajowata. Na brzegach stawów rosną: tatarak zwyczajny,
oczeret jeziorny, żabiniec, babka wodna i pałka szerokolistna.
87
Na terenie projektowanego OCHK „Dolina Dobrej" stwierdzono występowanie 17
gatunków roślin prawnie chronionych, z tego 8 objętych ochroną częściową, a 9 ochroną
ścisłą. Najczęściej spotykanymi gatunkami chronionymi są: kruszyna pospolita - 10
stanowisk, kalina koralowa - 9 stanowisk, konwalia majowa - 6 stanowisk i porzeczka czarna
- 6 stanowisk. Na mniej niż pięciu stanowiskach występuje bluszcz pospolity - 4 stanowiska
(ochrona ścisła), grążel żółty - 3 stanowiska (ochrona ścisła), listera jajowata - 2 stanowiska
(ochrona ścisła). Jedenaście gatunków roślin chronionych stwierdzono na pojedynczych
stanowiskach, są to: barwinek pospolity (ochrona ścisła), cis pospolity, grzybień północny
(ochrona ścisła), grzybień biały (ochrona ścisła), kocanki piaskowe, kopytnik pospolity,
pierwiosnek lekarski, śniedek baldaszkowaty (ochrona ścisła), śnieżyczka przebiśnieg
(ochrona ścisła), wiciokrzew pomorski (ochrona ścisła). Jak widać na omawianym terenie
większość gatunków chronionych występuje na nielicznych stanowiskach, stąd stopień ich
zagrożenia jest bardzo wysoki. Występują tu również dwa gatunki storczyków: storczyk
plamisty i storczyk szerokolistny.
Na obszarze tym występują liczne gatunki płazów (wszystkie objęte ścisłą ochroną) z
dużymi koloniami rzekotki drzewnej i grzebuszki ziemnej, gadów (wszystkie objęte ścisłą
ochroną), ptaków, nietoperzy (wszystkie objęte ścisłą ochroną) i ssaków owadożernych
(wszystkie objęte ścisłą ochroną). Z bardzo rzadkich drapieżników występujących w naszym
kraju można tu spotkać wydrę i gronostaja.
Projektowany Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Widawy”
Projektowany OCHK „Dolina Widawy" w całości usytuowany jest w dorzeczu rzeki
Widawy, prawostronnego dopływu Odry, na terenach gmin Oleśnica, Długołęka i Czernica
oraz miasta Wrocławia. W gminie Długołęka obszar ten obejmuje tereny rolnicze i leśne o
znacznie przeobrażonej naturalnej szacie roślinnej. Charakteryzuje się on urozmaiconym
krajobrazem, interesującymi zbiorowiskami nawodnymi, fragmentami lasów, licznymi
drzewami pomnikowymi oraz licznymi stanowiskami chronionych roślin i zwierząt. W lasach
gnieździ się wiele ptaków drapieżnych - bielik, trzmielojad, jastrząb, krogulec, pustułka,
kania czarna, błotniak stawowy. Stwierdzono tutaj występowanie pięciu par żurawia i trzech
par bociana czarnego. Na stawach w lasach koło Borowej, można spotkać wiele gatunków
ptaków wodnych jak: głowienki, czernice, perkozy dwuczube itp. Lasy ze stawami w rejonie
Borowej oraz dolina rzeki Widawy z rozległymi wilgotnymi łąkami mają dużą wartość
krajobrazową i przyrodniczą.
88
Do najcenniejszych florystycznie zbiorowisk należą nieliczne fragmenty zachowanych
lasów grądowych, dąbrów oraz łęgów z drzewostanem o składzie zbliżonym do naturalnego,
w których występują takie gatunki chronione jak: kruszyna pospolita, kalina koralowa,
porzeczka czarna, kopytnik pospolity i konwalia majowa. Drugą grupę cennych zbiorowisk
florystycznych stanowią ekstensywnie użytkowane łąki, na których rosną przedstawiciele
rodziny storczykowatych, storczyk plamisty i storczyk szerokolistny. Na terenie tym
stwierdzono występowanie 9 gatunków roślin prawnie chronionych, z tego 7 objętych
ochroną częściową oraz 2 ochroną ścisłą (śnieżyczka przebiśnieg, wawrzynek wilczełyko podlegające ochronie ścisłej, bluszcz pospolity, barwinek pospolity, kalina koralowa, grążel
żółty, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kruszyna pospolita), występujących na 72
stanowiskach.
Najczęściej spotykanymi na tym obszarze chronionymi gatunkami roślin są: kruszyna
pospolita, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kalina pospolita, do mniej licznych zaliczyć
można bluszcz pospolity, porzeczkę czarną i wawrzynek wilczełyko. Za gatunki rzadkie
można tutaj uznać śnieżyczkę przebiśnieg, grążel żółty i barwinek pospolity.
Śnieżyczka przebiśnieg występuje na 2 stanowiskach w dolinie Widawy, na siedliskach łęgów
jesionowych, obsadzonych sztucznym drzewostanem dębowo-jesionowym lub grądowych ze
znacznym udziałem dębu w drzewostanie. Grążel żółty występuje na 1 stanowisku, w widłach
Młynówki i Widawy, na NW od Kiełczówka (kilkanaście płatów w stawie rybnym).
Utrzymanie się tego stanowiska zależy w znacznej mierze od sposobu odmulanie stawów.
Barwinek pospolity występuje na 1 stanowisku, w parku wiejskim z drzewostanem grądowym
w rejonie wsi Kątna.
Projektowany Obszar Chronionego Krajobrazu „Wzgórza Trzebnickie”
Obszar projektowanego OCHK położony jest w północno-wschodniej części
województwa dolnośląskiego, na terenie powiatów Wołów, Trzebnica, Milicz, Oleśnica i
Wrocław. Obejmuje on m. in. północną część gminy Długołęka (2400 ha) wraz z wsiami
Jaksonowice,
Węgrów,
Zaprężyn
oraz
fragmentami
wsi
Bierzyce,
Godzieszowa,
Januszkowice, Kępa, Michałkowice. Na terenie gminy Długołęka obszar ten o charakterze
typowo rolniczym stanowi przedpole Wzgórz Trzebnickich. Brak tutaj lasów, wilgotnych łąk,
a występujące cieki są nieliczne i niewielkie, w efekcie bioróżnorodność i wartość
przyrodnicza tego terenu jest niewielka.
89
W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Długołęka wprowadzonego uchwałą Nr XXXVI/69/97 z dnia 24.XI.1997 r. z późniejszymi
zmianami funkcjonują następujące nazwy obszarów chronionego krajobrazu:
1.Projektowany obszar chronionego krajobrazu Wzgórza Trzebnickie
2.Projektowany obszar chronionego krajobrazu - Borowa;
3.Projektowany obszar chronionego krajobrazu Dolina Dobrej
Proponowany przez Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody zasięg obszarów
chronionego krajobrazu został w Studium nieco skorygowany:
wykluczono z niego tereny rolne w południowej części gminy,których
walory
krajobrazowe są wątpliwe, a ponadto zlokalizowano tam 4 wysypiska odpadów
przemysłowych i komunalnych;
skorygowano nieznacznie granicę w rejonie wsi Łozina i Januszkowice, aby nie
kolidowała z przebiegiem autostrady;
zwiększono zasięg ochrony w centralnej części gminy, łącząc odrębne dotąd zespoły
ekosystemów leśno - łęgowo - wodnych rzek Dobrej, Widawy i częściowo Topór i
Oleśniczka.
W terenach objętych ochroną krajobrazu występują, jako ważne elementy
ekosystemów przyrodniczych, ciągi nadrzeczne leśno-łęgowe wzdłuż rzek: Widawy, Dobrej i
Topora.
W obrębie dolin tych rzek istnieje pilna konieczność pielęgnacji obudowy
biologicznej cieków w celu odbudowy równowagi biocenotycznej, poprawy mikroklimatu,
warunków wodnych i glebowych.
Dla prawidłowego działania dolin, jako rynien
przewietrzających należy wprowadzić zakaz zabudowy poprzecznej dna dolin i ograniczenia
w ich zadrzewianiu, ograniczyć stosowanie środków chemicznych ochrony roślin oraz
dopuścić zainwestowanie wyłącznie związane z usługami sportu i rekreacji. Przy regulacji
rzek nie można dopuścić do przesuszenia dolin.
Projektowane pomniki przyrody
Przeprowadzona na terenie gminy Długołęka w 1992 roku inwentaryzacja dendroflory
(Lenard, Kęskiewicz 1992) wykazała występowanie na jej terenie 228 pojedynczych drzew i
grup drzew, które ze względu na rozmiary i wiek należałoby objąć ochroną jako pomniki
przyrody.
90
Plan urządzeniowo-rolny gminy Długołęka wskazuje 68 drzew pomnikowych i 8 alei
pomnikowych.
Brak właściwej gospodarki i pielęgnacji drzewostanu oraz zaniedbanie i dewastacja
licznych historycznych zespołów zieleni przypałacowej i wiejskiej, doprowadziło w
większości przypadków do zniszczenia cennych zespołów dendroflory oraz zatarcia kształtu
historycznych założeń. Rozbudowa dróg również przyczyniła się do zubożenia cennych
krajobrazowo przydrożnych założeń zieleni wysokiej. W związku z tym, liczba drzew
zinwentaryzowanych w 1992 r. jako pomnikowe mogła ulec zmianie. Zatem jednym ze
szczególnie ważnych zadań gminy będzie aktualizacja inwentaryzacji oraz objęcie opieką i
pielęgnacją pojedynczych drzew i grup drzew o wymiarach pomnikowych, które do tej pory
nie zostały objęte ochroną konserwatorską, a w dalszej kolejności wpisanie ich na listę
pomników przyrody.
Projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy
W gminie Długołęka, w miejscowości Zaprężyn, występuje malownicze krajobrazowo
miejsce – wąwóz lessowy, proponowany do objęcia ochroną prawną (Plan urządzenioworolny gminy Długołęka).
91
Fot. 7. Wąwóz lessowy w Zaprężynie, proponowany do objęcia ochroną prawną
Użytki ekologiczne
Na obszarze gminy występuje proponowanych 8 użytków ekologicznych (Plan
urządzeniowo-rolny gminy Długołęka).
92
6
6.1
Ocena skutków realizacji SUiKZP fragmentu gminy Długołęka
Skutki
środowiskowe
wynikające
z
projektowanych
kierunków
zagospodarowania
przestrzennego fragmentu gminy Długołęka
Teren gminy podzielono na trzy obszary funkcjonalno-przestrzenne. Dla każdego z
nich obowiązują inne parametry i wskaźniki zagospodarowania przestrzennego. Obszary te
pokrywają się z granicami obrębów ewidencyjnych.
Ryc. 30. Obszary funkcjonalno-przestrzenne wydzielone w Studium.
93
Obszar I
Tabela 6. Parametry i wskaźniki zagospodarowania przestrzennego dla obrębów: Ramiszów, Pruszowice,
Szczodre, Domaszyn, Długołęka, Mirków, Kiełczów, Wilczyce, Kiełczówek, Brzezia Łąka.
Opis na rysunku
Studium
Tereny funkcji
mieszkaniowej
jednorodzinnej (MN1)
Kierunki zagospodarowania
Wskaźniki
• lokalizacja zabudowy mieszkaniowej
jednorodzinnej
• lokalizacja uzupełniającej nieuciążliwej
zabudowy aktywności gospodarczych
• dopuszcza się lokalizację zabudowy
usług publicznych - nie dotyczy
obiektów sakralnych
• dopuszcza
się
wprowadzanie
różnorodnych form zieleni, terenów
rekreacyjnych, stawów rekreacyjnych
oraz innych terenów czynnych
biologicznie zarówno na terenach
nowoprojektowanej zabudowy jak i na
terenach zabudowy już istniejącej
• wprowadzanie zieleni izolacyjnej na
terenach styku z terenami aktywności
gospodarczych
• kreowanie przestrzeni publicznych o
znaczeniu lokalnym
• budowa dróg dojazdowych i parkingów
niezbędnych do obsługi terenów
• kompleksowe uzbrojenie terenu w
urządzenia i sieci infrastruktury
technicznej niezbędnej do obsługi
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej, w tym stanowisk
archeologicznych
Tereny funkcji
mieszkaniowej
jednorodzinnej
• lokalizacja uzupełniającej zabudowy
wielorodzinnej – maksymalnie 4 lokale
mieszkalne
usług publicznych – nie dotyczy
• dopuszcza
się
wprowadzanie
• maksymalna wysokość zabudowy: 12 m
powyżej poziomu terenu
• minimalny udział terenów biologicznie
czynnych dla działki budowlanej: 25%
• minimalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
o dla zabudowy szeregowej: 200 m2
o dla zabudowy bliźniaczej 500 m2
o dla zabudowy wolnostojącej : 700 m2
• optymalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
o dla zabudowy szeregowej: 250 – 400 m2
o dla zabudowy bliźniaczej 600 – 800 m2
o dla zabudowy wolnostojącej : 1000 –
2000 m2
• minimalne wskaźniki parkingowe:
o 1 miejsce parkingowe na 1 lokal
mieszkalny
o obiekty
handlowe:
2
miejsca
parkingowe na 100 m2 powierzchni
sprzedaży
o obiekty biurowe, usługowe, urzędy: 1
miejsce parkingowe na 100 m2
powierzchni biurowej
• optymalne wskaźniki parkingowe:
o obiekty mieszkaniowe: 2 – 2,5 miejsca
parkingowe na 1 lokal mieszkalny
o obiekty handlowe: 2 – 3,5 miejsc
parkingowych na 100 m2 powierzchni
sprzedaży
o obiekty biurowe, usługowe, urzędy: 1 3 miejsc parkingowych na 100 m2
• minimalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
o dla zabudowy szeregowej: 200 m2
o dla zabudowy wolnostojącej : 700 m2
• optymalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
o dla zabudowy szeregowej: 250 – 400 m2
94
Tereny funkcji
aktywności
gospodarczej
z wykluczeniem
inwestycji uciążliwych
(AG1)
gospodarczych
znaczeniu lokalnym
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
2000 m2
mieszkalny jednorodzinny
o 2 miejsca parkingowe na 1 lokal
mieszkalny wielorodzinny
o Obiekty
handlowe:
2
miejsca
2
parkingowe na 100 m powierzchni
sprzedaży
o obiekty mieszkaniowe: 2 – 2,5 miejsca
sprzedaży
o obiekty szkolne: 10 - 25 miejsc
parkingowych na 10 izb lekcyjnych
• lokalizacja zabudowy usługowej
• lokalizacja nieuciążliwej zabudowy
produkcyjnej i składowej
• dopuszcza się utrzymanie istniejących
funkcji
mieszkaniowych
oraz
utrzymanie funkcji mieszkaniowych
określonych w miejscowych planach
zagospodarowania
przestrzennego
uchwalonych do dnia uchwalenia
niniejszego studium
terenach
styku
z
terenami
mieszkaniowymi
• dla obszarów oznaczonych szrafem na
rysunku studium dopuszcza się
lokalizację obiektów handlowych o
powierzchni
sprzedaży
powyżej
2000m2
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
czynnych dla działki: 10%
sprzedaży
o obiekty handlowe o powierzchni
sprzedaży powyżej 2000m2: 3 - 4 miejsc
sprzedaży
o obiekty
handlowe: 2 miejsca
sprzedaży
sprzedaży powyżej 2000m2: 3 miejsca
sprzedaży
95
Tereny funkcji
aktywności
gospodarczej
z dopuszczeniem
(AG2)
archeologicznych
• lokalizacja zabudowy produkcyjnej i
składowej (dopuszcza się lokalizację
inwestycji uciążliwych)
funkcji
mieszkaniowych
oraz
zagospodarowania
przestrzennego
niniejszego studium
terenach
styku
z
terenami
mieszkaniowymi
powierzchni
sprzedaży
powyżej
2000m2
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
Tereny funkcji usług
publicznych (UP)
• lokalizacja
zabudowy
usług
publicznych
takich
jak
szkoły,
internaty,
szpitale,
przychodnie,
urzędy,
żłobki,
domy
pomocy
społecznej, placówki szkolno –
wychowawcze, świetlice wiejskie,
domy kultury, biblioteki, muzea
• dopuszcza się lokalizację usług kultu
religijnego (sakralnych)
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
Tereny funkcji
urządzeń obsługi
infrastruktury
technicznej (IT)
• kontynuacja i uzupełnianie istniejącej
zabudowy
urządzeń
obsługi
infrastruktury technicznej
• możliwość lokalizacji obiektów i
urządzeń infrastruktury inżynieryjnej, z
powyżej poziomu terenu (dopuszcza się
możliwość
lokalizacji
wyższych
obiektów związanych z procesami
technologicznym specyficznymi dla
danej aktywności gospodarczej)
sprzedaży
sprzedaży powyżej 2000m2: 3 - 4 miejsc
sprzedaży
o obiekty
handlowe: 2 miejsca
sprzedaży
sprzedaży powyżej 2000m2: 3 miejsca
sprzedaży
o
wprowadzanie dominant o większej
wysokości dla obiektów sakralnych)
czynnych: 25%
Nie ustala się
96
Tereny komunikacji
samochodowej (KS)
Tereny parku Szczodre
(SZ)
Tereny funkcji
sportowo –
rekreacyjnej (SR)
Tereny funkcji
ogrodów działkowych
(ZD)
Tereny funkcji zieleni
urządzonej (ZU)
zakresu: zbiorowego zaopatrzenia w
wodę,
kanalizacji,
hydrografii,
elektroenergetyki, energetyki cieplnej,
gazownictwa, składowania i odzysku i
unieszkodliwiania
odpadów
oraz
telekomunikacji
• lokalizacja dróg
• lokalizacja węzłów drogowych
• lokalizacja miejsc obsługi podróżnych i
stacji benzynowych
• lokalizacja
funkcji
bezpośrednio
sąsiadującej (przyległej) w przypadku
zajęcia przez węzeł lub drogę mniejszej
powierzchni niż przewidziano na
rysunku studium
• zachowanie historycznego układu
przestrzennego
• dostosowanie nowej zabudowy do
historycznej kompozycji przestrzennej
• lokalizacja urządzeń sportu i rekreacji
• lokalizacja pól biwakowych i pól
kempingowych
• likwidacja
obiektów
dysharmonizujących
• dopuszcza się lokalizację obiektów
małej architektury
• budowa
dróg
dojazdowych
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
kempingowych
usługowej służącej obsłudze terenów
rekreacyjno - sportowych oraz świetlic
wiejskich
małej architektury
• lokalizacja i utrzymanie ogrodów
działkowych
małej architektury
• lokalizacja parków, skwerów i terenów
rekreacyjnych
• modernizację istniejącej i realizację
Nie ustala się
czynnych: 40%
czynnych: 50%
czynnych: 70%
czynnych: 50%
97
Tereny cmentarzy
(ZC)
nowej zabudowy związanej z funkcją
terenu
• zachowanie, remont i przebudowa
istniejących obiektów budowlanych
• lokalizacja obiektów małej architektury
• lokalizacja cmentarzy
• dopuszcza
się
lokalizację
towarzyszących obiektów sakralnych i
pomocniczych służących obsłudze
cmentarza
• utrzymanie
dotychczasowego
przeznaczenia terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej
• lokalizacja zbiorników wodnych
• tereny wyłączone spod zabudowy
Nie ustala się
Tereny wód
Nie ustala się
powierzchniowych
(W)
Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej
Tereny lasów (LS)
• utrzymanie i bezwzględna ochrona istniejących lasów,
• nowe zalesienia na terenach wskazanych do rozwoju funkcji,
• utrzymanie wielofunkcyjnego charakteru przyrodniczego lasów, w tym ich funkcji
glebochronnej, wodochronnej i klimatochronnej
zagospodarowanie lasów powinno być zgodne z planami urządzenia lub planami
ochrony
Tereny rolne z
• kontynuacja funkcji dla istniejących obiektów mających funkcję inną niż funkcja
możliwością realizacji
rolna
funkcji zabudowy
• możliwość lokalizowania zabudowy zagrodowej
zagrodowej (RZ)
• ochrona gleb najwyższych klas bonitacyjnych (I-III) przed nieuzasadnioną
zabudową oraz niewłaściwymi zabiegami agrotechnicznymi
• wzbogacanie terenów rolniczej przestrzeni produkcyjnej zadrzewieniami
śródpolnymi, wiatrochronnymi oraz realizacją zieleni wzdłuż ciągów
komunikacyjnych oraz cieków wodnych i wód powierzchniowych, które zapobiegną
erozji oraz zanieczyszczeniu wód oraz gleb
• dopuszcza się realizację stawów rybnych i zbiorników retencyjnych
• możliwość lokalizowania zabudowy zagrodowej zgodnie z ustawą o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym
• wyklucza się możliwość lokalizacji zabudowy innej niż zabudowa zagrodowa,
obiekty hodowlane oraz zabudowa służąca realizacji celów publicznych (w tym
telekomunikacyjnych)
Dla zabudowy zagrodowej minimalna powierzchnia działki budowlanej wynosi
10000 m2
Tereny rolne (R)
rolna
• wyklucza się możliwość lokalizacji zabudowy innej niż zabudowa służąca realizacji
celów publicznych (w tym telekomunikacyjnych)
98
Tereny łąk i pastwisk
(Ł)
• utrzymanie dotychczasowego przeznaczenia terenów
• kontynuacja funkcji dla istniejących obiektów mających funkcję inną niż funkcja łąk
i pastwisk
• ochrona obszarów zmeliorowanych – utrzymanie w dobrym stanie rowów
melioracyjnych
Obszar II
Tabela 7. Parametry i wskaźniki zagospodarowania przestrzennego dla obrębów: Siedlec, Godzieszowa, Tokary,
Bukowina, Pasikurowice, Bąków, Bierzyce, Budziwojowice, Łosice, Dąbrowica, Dobroszów, Byków, Borowa,
Kamień, Bielawa, Piecowice, Śliwice, Pietrzykowice, Łozina.
Opis na rysunku Studium
Tereny funkcji
mieszkaniowej
Tereny funkcji
mieszkaniowej
• lokalizacja
zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej z wyłączeniem szeregowej
• dopuszcza się lokalizację zabudowy usług
publicznych - nie dotyczy obiektów
sakralnych
• dopuszcza się wprowadzanie różnorodnych
form zieleni, terenów rekreacyjnych,
stawów rekreacyjnych oraz innych terenów
czynnych biologicznie zarówno na terenach
gospodarczych
znaczeniu lokalnym
• kompleksowe
uzbrojenie
terenu
w
urządzenia i sieci infrastruktury technicznej
niezbędnej do obsługi terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej,
w tym
stanowisk
archeologicznych
• lokalizacja
zabudowy
mieszkaniowej
jednorodzinnej z wyłączeniem szeregowej
• lokalizacja
uzupełniającej
zabudowy
wielorodzinnej - maksymalnie 4 lokale
mieszkalne
sakralnych
• dopuszcza się wprowadzanie różnorodnych
form zieleni, terenów rekreacyjnych,
stawów rekreacyjnych oraz innych terenów
czynnych biologicznie zarówno na terenach
Wskaźniki
• minimalna powierzchnia działki budowlanej:
o dla zabudowy wolnostojącej : 700m2
• optymalna powierzchnia działki budowlanej:
o dla zabudowy wolnostojącej : 700 – 2000 m2
o 1 miejsce parkingowe na 1 lokal mieszkalny
o obiekty handlowe: 2 miejsca parkingowe na
100 m2 powierzchni sprzedaży
miejsce parkingowe na 100 m2 powierzchni
biurowej
o obiekty mieszkaniowe: 1,5 – 2,5 miejsca
o obiekty
handlowe: 2 – 3,5 miejsc
sprzedaży
o obiekty biurowe, usługowe, urzędy: 1 - 3
miejsc parkingowych na 100 m2 powierzchni
biurowej
• minimalna powierzchnia działki budowlanej:
• dla zabudowy wolnostojącej : 700m2
• optymalna powierzchnia działki budowlanej:
o dla zabudowy wolnostojącej : 700 – 2000 m2
o 1 miejsce parkingowe na 1 lokal mieszkalny
jednorodzinny
o 1,5 miejsca parkingowego na 1 lokal
99
wprowadzanie zieleni izolacyjnej na
gospodarczych
kreowanie przestrzeni publicznych o
znaczeniu lokalnym
budowa dróg dojazdowych i parkingów
kompleksowe
uzbrojenie
terenu
w
uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej,
w tym
stanowisk
archeologicznych
o Obiekty handlowe: 2 miejsca parkingowe na
biurowej
o obiekty mieszkaniowe: 1,5 – 2,5 miejsca
o obiekty
mieszkaniowe
wielorodzinne:
minimum 2 miejsca parkingowe na 1 lokal
mieszkalny
o obiekty
sprzedaży
biurowej
• lokalizacja
nieuciążliwej
zabudowy
funkcji mieszkaniowych oraz utrzymanie
funkcji mieszkaniowych określonych w
miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego uchwalonych do dnia
uchwalenia niniejszego studium
terenach styku z terenami mieszkaniowymi
rysunku studium dopuszcza się lokalizację
obiektów handlowych o powierzchni
sprzedaży powyżej 2000m2
sakralnych
• kompleksowe
uzbrojenie
terenu
w
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej,
w tym
stanowisk
archeologicznych
• zakaz lokalizacji
terenach styku z terenami mieszkaniowymi
funkcji mieszkaniowych oraz utrzymanie
funkcji mieszkaniowych określonych w
miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego uchwalonych do dnia
uchwalenia niniejszego studium
o obiekty
sprzedaży
o obiekty handlowe o powierzchni sprzedaży
powyżej 2000m2: 3 - 4 miejsc parkingowych
na 100 m2 powierzchni sprzedaży
biurowej
powyżej 2000m2: 3 miejsca parkingowe na
biurowej
•
•
•
•
•
Tereny funkcji aktywności
gospodarczej
z wykluczeniem inwestycji
uciążliwych (AG1)
Tereny funkcji aktywności
gospodarczej
z dopuszczeniem
inwestycji uciążliwych (AG2)
możliwość lokalizacji wyższych obiektów
związanych z procesami technologicznym
specyficznymi dla danej aktywności
gospodarczej)
o obiekty
sprzedaży
100
rysunku studium dopuszcza się lokalizację
obiektów handlowych o powierzchni
sprzedaży powyżej 2000m2
• kompleksowe
uzbrojenie
terenu
w
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej,
w tym
stanowisk
archeologicznych
powyżej 2000m2: 3 - 4 miejsc parkingowych
na 100 m2 powierzchni sprzedaży
miejsc parkingowych na 1000 m2
powyżej 2000m2: 3 miejsca parkingowe na
biurowej
publicznych (UP)
• lokalizacja zabudowy usług publicznych
takich jak szkoły, internaty, szpitale,
przychodnie, urzędy, żłobki, domy pomocy
społecznej,
placówki
szkolno
–
wychowawcze, świetlice wiejskie, domy
kultury, biblioteki, muzea
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej,
w tym
stanowisk
archeologicznych
(dopuszcza się wprowadzanie dominant o
większej wysokości dla obiektów sakralnych)
•
czynnych: 25%
biurowej
biurowej
Tereny funkcji urządzeń
obsługi infrastruktury
technicznej (IT)
zabudowy urządzeń obsługi infrastruktury
technicznej
• możliwość lokalizacji obiektów i urządzeń
infrastruktury inżynieryjnej, z zakresu:
zbiorowego
zaopatrzenia
w
wodę,
kanalizacji, hydrografii, elektroenergetyki,
energetyki
cieplnej,
gazownictwa,
składowania i odzysku i unieszkodliwiania
odpadów oraz telekomunikacji
• po rekultywacji zamkniętych składowisk
odpadów tereny zrekultywowane można
przeznaczyć pod aktywność gospodarczą
• eksploatacja surowców naturalnych ze złóż
surowców naturalnych
• po zakończeniu eksploatacji złóż dopuszcza
się rekultywację terenów górniczych
poprzez zalesienie, utworzenie zbiornika
wodnego lub wykreowanie terenów
rekreacyjno – sportowych (funkcje mogą
się uzupełniać)
• dla linii elektroenergetycznych 400kV
Pasikurowice – Dobrzeń oraz 110kV
Pasikurowice – Oleśnica wyznacza się w
złożu kopaliny filar ochronny. Proponuje się
aby
szerokość
filara
ochronnego
Nie ustala się
Tereny eksploatacji
surowców naturalnych (PG)
Nie ustala się
101
odpowiadała
szerokości
pasów
technologicznych wyżej wymienionych linii.
Na etapie sporządzania miejscowych planu
zagospodarowania
przestrzennego
terenów
górniczych
możliwa
jest
modyfikacja szerokości filara ochronnego.
• po zakończeniu rekultywacji tereny
zrekultywowane można przeznaczyć pod
aktywność gospodarczą
Tereny komunikacji
samochodowej (KS)
Tereny funkcji sportowo –
rekreacyjnej (SR)
urządzonej (ZU)
Tereny cmentarzy (ZC)
stacji benzynowych
• lokalizacja
funkcji
bezpośrednio
sąsiadującej (przyległej) w przypadku
powierzchni niż przewidziano na rysunku
studium
kempingowych
wiejskich
małej architektury
• dla obrębu Siedlec dopuszcza się
lokalizację parku wiejskiego i funkcji
zieleni urządzonej
rekreacyjnych
• modernizację istniejącej i realizację nowej
zabudowy związanej z funkcją terenu
Nie ustala się
• dopuszcza się lokalizację towarzyszących
obiektów sakralnych i pomocniczych
służących obsłudze cmentarza
• utrzymanie
dotychczasowego
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej
Nie ustala się
• minimalny udział
czynnych: 50%
terenów
biologicznie
• minimalny udział
czynnych: 50%
terenów
biologicznie
Nie ustala się
Tereny lasów (LS)
zagospodarowanie lasów powinno być zgodne z planami urządzenia lub planami ochrony
Tereny rolne z możliwością
• kontynuacja funkcji dla istniejących obiektów mających funkcję inną niż funkcja rolna
realizacji funkcji zabudowy
zagrodowej (RZ)
• ochrona gleb najwyższych klas bonitacyjnych (I-III) przed nieuzasadnioną zabudową oraz
Tereny wód
powierzchniowych (W)
102
Tereny rolne (R)
Tereny łąk i pastwisk (Ł)
niewłaściwymi zabiegami agrotechnicznymi
• wzbogacanie terenów rolniczej przestrzeni produkcyjnej zadrzewieniami śródpolnymi,
wiatrochronnymi oraz realizacją zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz cieków
wodnych i wód powierzchniowych, które zapobiegną erozji oraz zanieczyszczeniu wód oraz
gleb
• wyklucza się możliwość lokalizacji zabudowy innej niż zabudowa zagrodowa, obiekty
hodowlane oraz zabudowa służąca realizacji celów publicznych (w tym telekomunikacyjnych)
2
4000 m
• kontynuacja funkcji dla istniejących obiektów mających funkcję inną niż funkcja rolna
• ochrona gleb najwyższych klas bonitacyjnych (I-III) przed nieuzasadnioną zabudową oraz
niewłaściwymi zabiegami agrotechnicznymi
• wzbogacanie terenów rolniczej przestrzeni produkcyjnej zadrzewieniami śródpolnymi,
wiatrochronnymi oraz realizacją zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych oraz cieków
wodnych i wód powierzchniowych, które zapobiegną erozji oraz zanieczyszczeniu wód oraz
gleb
• wyklucza się możliwość lokalizacji zabudowy innej niż zabudowa służąca realizacji celów
publicznych (w tym telekomunikacyjnych)
•
•
•
•
•
utrzymanie dotychczasowego przeznaczenia terenów
kontynuacja funkcji dla istniejących obiektów mających funkcję inną niż funkcja łąk i pastwisk
ochrona obszarów zmeliorowanych – utrzymanie w dobrym stanie rowów melioracyjnych
dopuszcza się realizację stawów rybnych i zbiorników retencyjnych
wyklucza się możliwość lokalizacji zabudowy innej niż zabudowa służąca realizacji celów
publicznych (w tym telekomunikacyjnych)
Obszar III
Tabela 8. Parametry i wskaźniki zagospodarowania przestrzennego dla obrębów: Krakowiany, Węgrów, Skała,
Zaprężyn, Kępa, Jaksonowice, Michałowice, Januszkowice, Stępin, Raków, Oleśniczka, Kątna.
Opis na rysunku
Studium
Tereny funkcji
mieszkaniowej
Wskaźniki
jednorodzinnej,
z
wyłączeniem
zabudowy szeregowej
• lokalizacja zabudowy zagrodowej z
wykluczeniem lokalizacji nowych
obiektów hodowlanych o obsadzie
powyżej
4
dużych
jednostek
przeliczeniowych inwentarza
• dopuszcza
się
wprowadzanie
powyżej poziomu terenu (w przypadku
położenia na obiektu na stoku wysokość
mierzona od strony przystokowej)
• minimalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
• optymalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
2000 m2
mieszkalny
103
Tereny funkcji
mieszkaniowej
gospodarczych
znaczeniu lokalnym
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
jednorodzinnej,
z
wyłączeniem
zabudowy szeregowej
• lokalizacja uzupełniającej zabudowy
wielorodzinnej - maksymalnie 4 lokale
mieszkalne
• dopuszcza
się
wprowadzanie
gospodarczych
znaczeniu lokalnym
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
o obiekty
handlowe:
2
miejsca
sprzedaży
o obiekty mieszkaniowe: 1 – 2 miejsca
sprzedaży
• minimalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
• optymalna
powierzchnia
działki
budowlanej:
2000 m2
mieszkalny jednorodzinny
o 1,5 miejsca parkingowego na 1 lokal
o Obiekty
handlowe:
2
miejsca
sprzedaży
powierzchni biurowe
o obiekty mieszkaniowe: 1 – 2 miejsca
o obiekty mieszkaniowe wielorodzinne:
minimum 1,5 miejsca parkingowe na 1
lokal mieszkalny
sprzedaży
o obiekty biurowe, usługowe, urzędy: 1 -
104
3 miejsc parkingowych na 100 m2
Tereny funkcji
aktywności
gospodarczej
z wykluczeniem
(AG1)
Tereny funkcji
aktywności
gospodarczej
z dopuszczeniem
(AG2)
• lokalizacja nieuciążliwej zabudowy
funkcji
mieszkaniowych
oraz
zagospodarowania
przestrzennego
niniejszego studium
terenach
styku
z
terenami
mieszkaniowymi
powierzchni
sprzedaży
powyżej
2000m2
usług publicznych
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
terenach
styku
z
terenami
mieszkaniowymi
funkcji
mieszkaniowych
oraz
zagospodarowania
przestrzennego
niniejszego studium
powierzchni
sprzedaży
powyżej
2000m2
o obiekty
handlowe: 2 miejsca
sprzedaży
sprzedaży
możliwość
lokalizacji
wyższych
obiektów związanych z procesami
technologicznym specyficznymi dla
danej aktywności gospodarczej. W
przypadku położenia na obiektu na
stoku wysokość mierzona od strony
przystokowej)
sprzedaży
o obiekty
handlowe: 2 miejsca
105
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
sprzedaży
publicznych (UP)
• lokalizacja
zabudowy
usług
publicznych
takich
jak
szkoły,
internaty,
szpitale,
przychodnie,
urzędy,
żłobki,
domy
pomocy
społecznej, placówki szkolno –
wychowawcze, świetlice wiejskie,
domy kultury, biblioteki, muzea
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
Tereny funkcji
urządzeń obsługi
infrastruktury
technicznej (IT)
zabudowy
urządzeń
obsługi
• możliwość lokalizacji obiektów i
urządzeń infrastruktury inżynieryjnej, z
zakresu: zbiorowego zaopatrzenia w
wodę,
kanalizacji,
hydrografii,
elektroenergetyki, energetyki cieplnej,
gazownictwa, składowania i odzysku i
unieszkodliwiania
odpadów
oraz
telekomunikacji
• eksploatacja surowców naturalnych ze
złóż surowców naturalnych
• po zakończeniu eksploatacji złóż
dopuszcza się rekultywację terenów
górniczych
poprzez
zalesienie,
utworzenie zbiornika wodnego lub
wykreowanie terenów rekreacyjno –
sportowych
(funkcje
mogą
się
uzupełniać)
• dla linii elektroenergetycznych 400kV
Pasikurowice – Dobrzeń oraz 110kV
Pasikurowice – Oleśnica wyznacza się
w złożu kopaliny filar ochronny.
Proponuje się aby szerokość filara
ochronnego odpowiadała szerokości
pasów
technologicznych
wyżej
• dopuszcza się wprowadzanie dominant
o większej wysokości dla obiektów
sakralnych
czynnych: 25%
Nie ustala się
Tereny eksploatacji
surowców naturalnych
(PG)
Nie ustala się
106
Tereny komunikacji
samochodowej (KS)
Tereny funkcji
usługowo –
rekreacyjnej (UR)
Tereny funkcji
sportowo –
rekreacyjnej (SR)
Tereny funkcji
ogrodów działkowych
(ZD)
urządzonej (ZU)
wymienionych
linii.
Na
etapie
sporządzania
miejscowych
planu
zagospodarowania
przestrzennego
terenów górniczych możliwa jest
modyfikacja
szerokości
filara
ochronnego.
stacji benzynowych
• lokalizacja
funkcji
bezpośrednio
sąsiadujące (przyległej)j w przypadku
powierzchni niż przewidziano na
rysunku studium
kempingowych
usługowej
małej architektury
• budowa
dróg
dojazdowych
terenów
• uwzględnienie
zasad
ochrony
archeologicznych
kempingowych
wiejskich
małej architektury
• lokalizacja i utrzymanie ogrodów
działkowych
małej architektury
rekreacyjnych
• modernizację istniejącej i realizację
nowej zabudowy związanej z funkcją
terenu
Nie ustala się
czynnych: 40%
czynnych: 50%
czynnych: 70%
czynnych: 50%
107
Tereny cmentarzy
(ZC)
• dopuszcza się lokalizację cmentarzy
dla zwierząt
• dopuszcza
się
lokalizację
towarzyszących obiektów sakralnych i
pomocniczych służących obsłudze
cmentarza
• utrzymanie
dotychczasowego
• uwzględnienie
zasad
ochrony
konserwatorskiej
Nie ustala się
Tereny wód
Nie ustala się
powierzchniowych
(W)
Tereny lasów (LS)
zagospodarowanie lasów powinno być zgodne z planami urządzenia lub planami
ochrony
Tereny rolne z
rolna
funkcji zabudowy
zagrodowej (RZ)
• wyklucza się możliwość lokalizacji zabudowy innej niż zabudowa zagrodowa,
obiekty hodowlane oraz zabudowa służąca realizacji celów publicznych (w tym
telekomunikacyjnych)
1500 m2
Tereny rolne z
• dopuszcza się lokalizację elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą
elektrowni wiatrowych
rolna
(RW)
• wyklucza się możliwość lokalizacji zabudowy innej niż elektrownie wiatrowe,
obiekty służące obsłudze elektrowni wiatrowych oraz obiekty służąca realizacji
108
Tereny rolne (R)
Tereny łąk i pastwisk
(Ł)
rolna
• utrzymanie dotychczasowego przeznaczenia terenów
• kontynuacja funkcji dla istniejących obiektów mających funkcję inną niż funkcja łąk
i pastwisk
• ochrona obszarów zmeliorowanych – utrzymanie w dobrym stanie rowów
melioracyjnych
109
Tabela 9. Skutki środowiskowe oraz propozycje rozwiązań służących ograniczaniu, zapobieganiu negatywnym
oddziaływaniom na środowisko wynikające z projektowanych kierunków zagospodarowania przestrzennego.
Skutki środowiskowe oraz propozycje rozwiązań służących ograniczaniu, zapobieganiu
negatywnym oddziaływaniom na środowisko wynikające z podstawowych kierunków
zagospodarowania przestrzennego
Symbol terenu
MN1
Obszary wskazane pod
Obszary
wskazane
pod
rozwój zabudowy
rozwój funkcji w Studium
funkcji W rozproszeniu na terenie
Tereny
mieszkaniowej
całej gminy
jednorodzinnej
Skutki środowiskowe
Oddziaływanie na stan powietrza w trakcie realizacji ustaleń Studium nastąpi w wyniku
pracy sprzętu budowlanego i transportu materiałów budowlanych (spaliny) oraz w wyniku
składowania materiałów budowlanych (ewentualne źródło zapylenia), a także w trakcie prac
ziemnych (pylenie z powierzchni terenu pozbawionej roślinności, w zależności od
warunków atmosferycznych).
Wpływ przedsięwzięcia na warunki aerosanitarne w trakcie jego budowy będzie okresowy,
ograniczony przestrzennie i jakościowo, jego ograniczenie można osiągnąć przez
wygrodzenie terenów realizacji prac budowlanych, ewentualnie zwilżanie obszaru w
sytuacjach małej wilgotności powietrza itp.
Na
etapie
funkcjonowania
źródłami
zanieczyszczenia
atmosfery
na
obszarze
zainwestowania (poza zewnętrznymi) będą:
•
źródła ciepła projektowanych obiektów,
•
motoryzacyjne zanieczyszczenia powietrza.
Jako źródła ogrzewania należy wykorzystywać paliwa niskoemisyjne lub nieemisyjne dzięki
czemu zanieczyszczenia nie wpłyną w istotnym stopniu na pogorszenie stanu atmosfery.
Zmiany w obrębie obszaru związanego z lokalizacją zabudowy będą miały wpływ na wzrost
natężenia ruchu drogowego oraz związany z tym wzrost zanieczyszczeń aerosanitarnych
pochodzenia motoryzacyjnego. Główne zanieczyszczenia motoryzacyjne to m.in. tlenek
węgla, tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i alifatyczne. W nawiązaniu do obecnych
tendencji proekologicznych na rynku motoryzacyjnym, w przyszłości spodziewany jest
jednostkowy spadek emisji zanieczyszczeń przez pojazdy samochodowe.
Planowana wpłynie na nieznaczne zmniejszenie przewietrzania terenu, a jednocześnie nie
spowoduje stagnacji zanieczyszczonego powietrza nad obszarami zabudowanymi. Ponadto na
110
czystość mas powietrza ma wpływ sąsiedztwo kompleksów leśnych, które dość licznie występują
wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych.
Na etapie inwestycyjnym (realizacji ustaleń) odczuwalny będzie okresowy wzrost natężenia
hałasu, związany z pracą sprzętu budowlanego i transportem materiałów budowlanych.
Emisja hałasu w trakcie budowy jest traktowana jako prace okresowe i nie podlega regulacji
prawnej w tym zakresie. Należy jednak zastosować tzw. bierną ochronę przed hałasem
poprzez ograniczenie czasu pracy najbardziej hałaśliwych urządzeń w ciągu doby, z
wykluczeniem godzin nocnych.
Podstawowymi, źródłami zmian warunków akustycznych na etapie funkcjonowania
inwestycji (poza zewnętrznymi) będą:
•
powstanie
nowych
źródeł
hałasu
związanych
z
obiektami
przemysłowo-
składowymi, usługowymi i mieszkalnymi;
•
wzrost natężenia ruchu samochodowego, związany z obsługą komunikacyjną ww.
obiektów
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska
z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Kolejnym aspektem związanym z projektowanymi terenami jest gospodarka odpadami oraz
odprowadzanie ścieków. Z nowymi terenami przeznaczonymi pod zabudowę wiąże się
zwiększona produkcja odpadów. Nie przewiduje się jednak w związku z tym znaczącego
negatywnego oddziaływania na środowisko przy zastosowaniu się do obowiązujących norm
prawnych.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
oddziaływaniom na środowisko
W pierwszej kolejności winno uzupełniać się istniejące układy ruralistyczne. Należałoby
zrezygnować z zabudowy na terenach o warunkach ekofizjograficznych niekorzystnych pod
zabudowę. W przypadku wprowadzania zabudowy na terenach z występującymi
zadrzewieniami
należy
adaptować
istniejącą
roślinność
oraz
wkomponować
ją
w projektowaną zabudowę.
MN2
Tereny
funkcji
jednorodzinnej
mieszkaniowej Południowo-zachodnia
część
gminy
Tereny funkcji mieszkaniowej jednorodzinnej z możliwością realizacji wielorodzinnej
zlokalizowano w południowo-zachodniej części gminy w styczności z miastem Wrocław.
Oddziaływanie tej funkcji będzie zbliżone do oddziaływania zabudowy jednorodzinnej,
111
opisanej powyżej.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Dla tego przypadku zabudowy obowiązują propozycje rozwiązań przedstawione powyżej.
Należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednio opracowany projekt zagospodarowania
przestrzennego, zawierający między innymi odpowiedni udział terenów czynnych
biologicznie oraz spełniający normy ochrony środowiska.
RZ
Tereny
rolne
z
możliwością
realizacji W rozproszeniu na terenie całej
gminy
funkcji zabudowy zagrodowej
Nie przewiduje się negatywnego oddziaływania tej funkcji na środowisko w przypadku
przestrzegania obowiązujących norm ochrony środowiska. Problemem może okazać się
lokalizacja terenów rolniczych wraz z zabudową zagrodową przy intensywnie rozwijającym
się ośrodku miejskim. Wiąże się z tym bowiem kumulacja zanieczyszczeń środowiska.
Przewiduje się również możliwość niekontrolowanego rozwoju na tych obszarach zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Rozwiązaniem ograniczającym wpływ inwestycji na środowisko może być właściwie
opracowany projekt zagospodarowania terenu, przestrzegający norm ochrony środowiska.
Nie należy dopuścić do wprowadzania intensywnego zagospodarowania rolniczego. Nadzór
budowlany powinien przestrzegać zapisów wynikających zarówno ze SUiKZP jak i MPZP
obowiązujących dla tych terenów.
AG1/U
Tereny funkcji aktywności gospodarczej z W rozproszeniu na terenie całej
P
wykluczeniem
usługi publiczne
inwestycji
uciążliwych
/ gminy
wzdłuż
projektowanych
istniejących
i
ciągów
komunikacyjnych
Skutki środowiskowe wprowadzanej funkcji będą zbliżone do tych opisanych dla zabudowy
mieszkaniowej powyżej. Dodatkowymi kolizjami ze środowiskiem może okazać się m.in.:
zwiększenie ruchu drogowego (hałas i zanieczyszczenie powietrza). Problemem mogą
okazać się oddziaływania skumulowane. Będą one występowały w przypadku łączenie kilku
rodzajów zabudowy i przeznaczanie pod nich rozległych przestrzeni. Teren taki staje się w
wielu przypadkach przyrodniczą pustynią i prowadzi do nieodwracalnych często
112
przekształceń środowiska.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Rozwiązaniami służącymi ograniczaniu i zapobieganiu negatywnym oddziaływaniom na
środowisko tej funkcji będą projekty zagospodarowania terenu uwzględniające w swoich
zapisach właściwie dobrane nasadzenia roślinne pełniące funkcje przyrodnicze, izolacyjne
jak i estetyczne. Rozwiązaniami zaproponowanymi w zapisach Studium są m.in.:
wprowadzenie zieleni izolacyjnej na terenach styku z terenami mieszkaniowymi. Dla
terenów tych przewidziano ponadto minimalny wskaźnik udziału terenów biologicznie
czynnych na poziomie 10-35%. Należy przestrzegać ponadto zapisów MPZP sporządzonych
dla tych terenów, określających właściwe wskaźniki zagospodarowania przestrzennego, w
tym udział powierzchni biologicznie czynnej.
AG2
Tereny funkcji aktywności gospodarczej z W rozproszeniu na terenie całej
dopuszczeniem inwestycji uciążliwych
gminy
Na obszarach tych przewidziano lokalizację zabudowy produkcyjnej i składowej. Skutki
środowiskowe będą uzależnione od wielu czynników. Przede wszystkim od typu
wprowadzonych funkcji (w zależności od rodzaju oddziaływania na środowisko), rodzaju
składowanych elementów oraz rodzaju wprowadzanych usług. Skutkiem środowiskowym
wprowadzonej funkcji będzie ewentualne obniżenie walorów krajobrazowych, skażenie wód
gruntowych, zanieczyszczenie powietrza, nadmierna produkcja odpadów itp. Dla terenów
tych przewidziano minimalny wskaźnik udziału terenów biologicznie czynnych na poziomie
5-10%. Skutkiem tego zapisu będzie możliwość znaczącego przekształcenia środowiska
przyrodniczego. Pasy izolacyjne zieleni nie będą mogły być w niektórych przypadkach
zrealizowane w szerokości zapewniającej odpowiednią ich funkcję.
Obszary te przy zastosowaniu wszelkich norm związanych z ochroną środowiska nie winny
jednak stanowić znaczącego zagrożenia dla środowiska przyrodniczego.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Przy budowie obiektów należy stosować się do obowiązujących norm prawnych ochrony
środowiska. Rozwiązaniami zaproponowanymi w zapisach Studium są m.in.: wprowadzenie
zieleni izolacyjnej na terenach styku z terenami mieszkaniowymi. Pozostałe propozycje
przedstawiono w rozdziale 8 - Propozycje rozwiązań służących ograniczaniu, zapobieganiu
negatywnym oddziaływaniom na środowisko.
113
SR
W rozproszeniu na terenie całej
Tereny funkcji sportowo-rekreacyjnej
gminy
Nie przewiduje się znaczącego oddziaływania na środowisko. Oddziaływanie może polegać
na intensyfikacji ruchu turystycznego oraz przerwaniu ciągłości korytarzy ekologicznych.
Duży wpływ na przewidywane skutki środowiskowe będzie miała forma zagospodarowania.
Zapisy Studium dają szerokie możliwości. Zagospodarowanie terenu w większości
przypadków wiązało będzie się głównie z budową infrastruktury technicznej towarzyszącej
obiektom sportu i rekreacji, częściowym pomniejszeniem terenów czynnych biologicznie (w
Studium
zaproponowano
minimalny
wskaźnik
na
poziomie
50%),
grodzeniem,
„uciążliwościami” akustycznymi. Istotny dla środowiska będzie ponadto etap budowy
obiektu, na który składały będą się ponadto czynnik hałasu, produkcja odpadów, zniszczenie
roślinności porastającej teren, płoszenie zwierząt występujących w sąsiedztwie obiektu itp.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Przy budowie obiektów należy stosować się do obowiązujących norm ochrony środowiska.
W celu minimalizacji negatywnych oddziaływań na środowisko należy sporządzić dobry
projekt zagospodarowania terenu uwzględniający właściwie dobrane nasadzenia roślinne
oraz elementy zagospodarowania terenu umożliwiające swobodną migrację mniejszych
zwierząt oraz ograniczyć do minimum zainwestowanie kubaturowe kosztem powierzchni
czynnych biologicznie.
IT
Tereny
funkcji
urządzeń
obsługi W rozproszeniu na terenie całej
gminy
Skutki środowiskowe zależne będą od wprowadzonej na tym terenie funkcji. Będą wiązały
się ona z emisją promieniowania, „uciążliwościami” akustycznymi oraz budową i
eksploatacją obiektów infrastruktury technicznej. Skutki środowiskowe tych funkcji zostały
opisane szczegółowo pod tabelą.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Zabiegami minimalizującymi dla tego typu inwestycji mogą być zieleń izolacyjna, pełniąca
funkcję maskującą oraz odsunięcie od niej zabudowy mieszkaniowej. Przy budowie
obiektów należy stosować się do obowiązujących norm prawnych ochrony środowiska.
KS
Tereny komunikacji samochodowej
W rozproszeniu na terenie całej
114
gminy
wzdłuż
ciągów
komunikacyjnych
Skutki środowiskowe tego typu inwestycji będą podobne do rozwoju systemów
infrastruktury technicznej, w tym budowy dróg, które zostały opisane pod poniższą tabelą.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Propozycjami minimalizującymi dla tego typu inwestycji będą przede wszystkim właściwe
odprowadzenie
i
podczyszczenie
zanieczyszczeń
drogowych
oraz
właściwe
zagospodarowanie otoczenia z uwzględnieniem ciągów widokowych.
RW
Tereny
rolne
z
możliwością
elektrowni wiatrowych
realizacji Na wschód od miejscowości
Stępin
Obszary zlokalizowane zostały w odległości Około 700 m od zabudowy mieszkaniowej
miejscowości Stępin i Smardzów. Lokalizacja elektrowni w bliskiej odległości od zabudowy
mogłaby spowodować pogorszenie warunków akustycznych na terenach do nich
przylegających. Przy lokalizacji elektrowni wiatrowych zachowano odległość od terenów
wymagających ochrony przed hałasem, która zapewni dotrzymanie akustycznych
standardów jakości środowiska określonych w przepisach odrębnych na terenach
podlegających ochronie. Należy zaznaczyć, że obszary wyznaczone w Studium są terenami,
na których przewiduje się tylko potencjalną możliwość lokalizacji farm wiatrowych.
Obszary przeznaczone pod rozwój elektrowni wiatrowych zlokalizowane są poza obszarami
ważnymi dla ptaków i nietoperzy. Pokrywają się one jednak z regionalnym korytarzem
ekologicznym. Lokalizacja farm wiatrowych wymaga szczegółowych badań wpływu
inwestycji na środowisko i zgodnie z przepisami odrębnymi możliwe będzie sporządzenie
raportów oddziaływania na środowisko. Jednak zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów
z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko, nie wszystkie elektrownie wiatrowe kwalifikują się do przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko, dla których wymagane jest przeprowadzenie oceny
oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko.
Przed przystąpieniem do budowy elektrowni powinna zostać poprzedzona analiza
gatunkowa i ilościowa ptactwa i nietoperzy oraz analiza zagrożeń związanych z budową
i użytkowaniem elektrowni wiatrowych. Analiza powinna zostać sporządzona na podstawie
obserwacji terenowych z wykorzystaniem dostępnej literatury fachowej i wiedzy na temat
115
omawianych zwierząt i zaobserwowanych tras migracji.
Dla każdej planowanej inwestycji konieczne jest przeprowadzenie całorocznych lub
zbliżonych do całorocznych badań (obejmujących co najmniej okres od kwietnia do
października). Niedopuszczalne jest natomiast sporządzanie raportów na podstawie
monitoringu obejmującego np. tylko aktywność letnią lub okres migracji. Nie można
zastępować badań (całości lub ich części) analizą literatury. Dla każdej planowanej farmy
wiatrowej (zwartego kompleksu elektrowni wiatrowych lub pojedynczych elektrowni
wiatrowych posadowionych w znacznym oddaleniu od innych) konieczne są osobne
badania. Niedopuszczalne jest określanie aktywności nietoperzy na podstawie analogii
z innymi, nawet bardzo podobnym siedliskowo obszarem.
Tereny budowy elektrowni wiatrowych są ponadto miejscami, na których nastąpi
zniszczenie powierzchni biologicznie czynnej pod fundamentami elektrowni wiatrowej oraz
pod niezbędnymi drogami dojazdowymi.
Oddziaływanie farm wiatrowych na ptaki jest przedmiotem wielu badań
zagranicznych i krajowych. W literaturze przedmiotu wymienia się następujące trzy rodzaje
potencjalnych oddziaływań:
• możliwość śmiertelnych zderzeń z elementami wiatraków – rotorem lub wieżą,
• utratę
lub
fragmentację
siedlisk
lęgowych
i/lub
żerowiskowych
lub
wypoczynkowych,
• tworzenie efektu bariery dla ptaków migrujących sezonowo lub okresowo, lokalnie
pomiędzy żerowiskami i lęgowiskami.
Negatywne oddziaływanie elektrowni wiatrowych na chiropterofaunę może polegać na:
• niszczeniu kwater lub ich zakłócaniu,
• przecinaniu tras przelotów nietoperzy, w tym tras migracyjnych,
• stawianiu konstrukcji budowlanych na terenach łownych i uniemożliwieniu przez to
korzystania z podstawowych obszarów łownych lub stworzeniu zagrożenia
kolizjami, przy czym lokalizacje w terenie zadrzewionym/pokrytym roślinnością
krzewiastą prawdopodobnie stanowią większe ryzyko, niż lokalizacje w terenie
otwartym.
Na terenie gminy Oleśnica wyznaczono przestrzenie z przeznaczeniem pod rozwój
energetyki wiatrowej. Obszary te przylegają do granic gminy Długołęka i tworzą zwarty
kompleks. Należy spodziewać się zatem oddziaływania skumulowanego tych elektrowni
zarówno na krajobraz jak i na faunę występującą na tym terenie. Kompleks elektrowni
zaprojektowany został bowiem na terenie regionalnego korytarza ekologicznego. Ze
116
względu na ukształtowanie terenu oraz brak naturalnych przesłon elektrownie te będą bardzo
dobrze eksponowane z dróg otaczających ten obszar („stara” i „nowa” droga krajowa nr 8).
Ryc. Wycinek ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Oleśnica
Źródło: http://www.olesnica.wroc.pl/pliki/aktualnosci/20103003_u_xlvii_221_10_z2.jpg (22.03.2012 r.)
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Propozycjami minimalizującymi zaproponowanymi w Studium dla tej funkcji są:
• wzbogacanie
śródpolnymi,
terenów
rolniczej
wiatrochronnymi
przestrzeni
oraz
produkcyjnej
realizacją
zieleni
zadrzewieniami
wzdłuż
ciągów
komunikacyjnych oraz cieków wodnych i wód powierzchniowych, które
zapobiegną erozji oraz zanieczyszczeniu wód oraz gleb;
• wykluczenie możliwości lokalizacji zabudowy innej niż elektrownie wiatrowe,
obiekty służące obsłudze elektrowni wiatrowych oraz obiekty służące realizacji
celów publicznych (w tym telekomunikacyjnych).
O szczegółowej lokalizacji inwestycji powinny zdecydować szczegółowe badania oraz
przeprowadzona wnikliwa analiza środowiskowa. Zalecane jest, aby analizy poszczególnych
117
składników środowiska były przeprowadzone nadzwyczaj dokładnie. Metody badań są
różne. Jedna z nich została opracowana w Ocenie ryzyka środowiskowego przy realizacji
inwestycji w energetyce wiatrowej. Przewodnik dla inwestorów. Opracowanie przygotowała
Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej. Procedura oceny ryzyka przyrodniczego
składa się z 3 etapów. Etap pierwszy: Przedrealizacyjna analiza przyrodnicza; etap drugi:
Inwentaryzacja przyrodniczo-środowiskowa; etap trzeci: Uzyskanie decyzji środowiskowej
(zakres szczegółowej analizy przyrodniczo-środowiskowej obejmować powinien analizę
ornitologiczną, przyrodniczą, hałasową i krajobrazową).
Do szczegółowej lokalizacji elektrowni wiatrowych zaleca się stosowanie
wytycznych
zawartych
w Wytycznych
w zakresie
oceny
oddziaływania
elektrowni
wiatrowych na ptaki. W opracowaniu przedstawiono cel i schemat oceny oddziaływania
projektów wiatrowych na ptaki, ocenę wstępną lokalizacji (screening), monitoring
przedrealizacyjny oraz porealizacyjny. Przedstawiono ponadto zestawienie parametrów
lokalizacji, które należy uwzględnić w trakcie oceny wstępnej, ścieżki monitoringu
przedrealizacyjnego, zakres monitoringu przedrealizacyjnego i porealizacyjnego.
UR
Tereny funkcji usługowo-rekreacyjnej
Teren
na
południe
od
miejscowości Jaksonowice
Teren ten przeznaczono pod lokalizację urządzeń sportu i rekreacji, lokalizację pól
biwakowych i pól kempingowych, dopuszcza się lokalizację zabudowy usługowej. Dla
obszaru wyznaczono minimalny udział terenów biologicznie czynnych na poziomie 40%.
Jest to wskaźnik niezwykle niski, jeżeli chodzi o pola biwakowe. Lokalizacja tego typu
obiektów przy projektowanej drodze krajowej klasy technicznej S wydaje się być
nieuzasadnione ze względu na brak komfortu wypoczynku. Ukształtowanie terenu nie jest
ponadto możliwe do realizacji tego typu inwestycji.
Teren ten pokrywa się z projektowanym użytkiem ekologicznym oraz na terenie
projektowanego obszaru chronionego krajobrazu. Oddziaływanie tego typu inwestycji
będzie wiązało się ze wzmożonym ruchem turystycznym oraz zmianami ukształtowania
terenu oraz budową towarzyszącej infrastruktury terenu. Obiekt ten będzie również wpływał
na obniżenie walorów krajobrazowych – ekspozycja z projektowanej drogi krajowej S8.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Proponowanymi zabiegami minimalizującymi mogą być przede wszystkim wprowadzenie
roślinności ochronnej oraz ekranów dźwiękochronnych wzdłuż drogi krajowej. Jedynym
118
zapisem minimalizującym przedstawionym w Studium jest uwzględnienie zasad ochrony
konserwatorskiej, w tym stanowisk archeologicznych
PG
Tereny eksploatacji surowców naturalnych
Teren położony w centralnej
części gminy, na południe od
miejscowości Januszkowice
Skutki środowiskowe lokalizacji inwestycji mogą okazać się duże. Głównym skutkiem jest
możliwość obniżenia poziomu wód gruntowych oraz zmiany w ukształtowaniu terenu.
Dodatkowo na etapie eksploatacji w najbliższej okolicy obiektu nastąpi wzrost
„uciążliwości” akustycznych
(wydobycie oraz
transport
kopaliny) oraz
czasowe
zanieczyszczenie środowiska pyłem pochodzącym z terenu pozyskiwania kopaliny. W
przypadku stosowania się do obowiązującego ustawodawstwa, nie przewiduje się
znaczącego negatywnego oddziaływania tego typu inwestycji na zabudowę mieszkaniową
sąsiadujących miejscowości. Oddziaływanie kopalni na istniejącą oraz projektowaną
zabudowę jednorodzinną nie będzie znaczące. Na terenie gminy występują dodatkowo inne
udokumentowane złoża kopalin
Na tym etapie ciężko jest określić wpływ wydobycia surowców w określonych
obszarach ich występowania. Najczęstszą kolizją na linii człowiek-przyroda jest w tym
przypadku zagrożenie zmianą stosunków wodnych, zanieczyszczeniem lub degradacją
zbiorników i cieków wodnych, będących lokalnymi korytarzami ekologicznymi oraz
zagrożenie wycinką lasów i zadrzewień. Zagrożenie stanowi zbliżenie się terenów
eksploatacji do zespołów bagiennych i cieków wodnych, co może spowodować naruszenie
stosunków wodnych i pogorszenie środowiska gruntowo-wodnego.
Poniżej przedstawiono przewidywane oddziaływanie wydobycia kruszywa na
komponenty środowiska.
W przewidywaniach dla środowiska przyrodniczego, dotyczących eksploatacji
kruszywa naturalnego, mogą wystąpić następujące zagrożenia i oddziaływania :
- nieodwracalne przekształcenia powierzchni ziemi – powstanie zagłębienie terenu,
leja depresyjnego
- zmniejszenie miąższości warstwy izolującej poziomy wód podziemnych od
powierzchni terenu,
- eksploatacja kruszywa nieznacznie zwiększy zagrożenie zanieczyszczenia gruntu.
Zagrożenie to związane jest z obecnością sprzętu ciężkiego o napędzie spalinowym w
obrębie wyrobiska, placów manewrowych i tymczasowych dróg wewnętrznych,
119
- w pasie przyległym do wyrobiska, może nastąpić pogorszenie warunków glebowych
z powodu zwiększonego drenażu wód opadowych, nasilenia się procesów erozji
i niestabilności skarp,
- na terenach pozbawianych roślinności o większym nachyleniu, zwiększy się erozja
powierzchniowej warstwy gruntu;
ponadto nastąpi:
- likwidacja pokrywy glebowej,
- ubytek terenów biologicznie czynnych,
- w trakcie eksploatacji niepokojone będą zwierzęta występujące na przedmiotowym
terenie oraz w okolicy.
Ocena zmian w krajobrazie: przez okres kilkudziesięciu lat działalność zakładu
eksploatującego kruszywo powodować będzie znaczące przekształcenie rzeźby terenu.
Stopniowo powstawać będzie wyrobisko o głębokości kilku metrów. W trakcie prowadzenia
prac teren pozbawiony będzie roślinności. W sąsiedztwie wyrobiska czasowo gromadzone
będą zewnętrzne zwałowiska nadkładu. Wyeksploatowany obszar powinien być poddawany
sukcesywnej rekultywacji, pozwoli to zniwelować skutki negatywnego oddziaływania na
krajobraz.
ELEMNTY ŚRODOWISKA I PROGNOZOWANE SKUTKI
POZYTYWNE
NEGATYWNE
RZEŹBA TERENU (MORFOLOGIA) I KRAJOBRAZ
Jedynym pozytywnym skutkiem działalności Odkrywkowy sposób eksploatacji złoża
eksploatacyjnej złoża może być zwiększenie spowoduje trwałe zmiany w pierwotnej
różnorodności w zakresie hipsometrii oraz (naturalnej)
rzeźbie
terenu
–
jego
częściowa zmiana wykorzystania gruntów o hipsometrii i sposobu użytkowania.
słabych glebach na obszary zalesione lub
wodne. Wszystko to w pewnym stopniu
uatrakcyjni
krajobraz
właściwej
po
wykonaniu
rekultywacji
terenów
poeksploatacyjnych.
WODY POWIERZCHNIOWE
W
wypadku
kruszywa
z
kontynuowania eksploatacji Podjęcie
zawodnionej
części
złoża zwierciadła
eksploatacji
złoża
wody
gruntowej
poniżej
bez
powstanie zbiornik wody powierzchniowej, odwadniania złoża nie będzie wywierało
który w wypadku pozostawienia go z czasem bezpośredniego
wpływu
na
stan
120
może stać się trwałym elementem systemu istniejących wód powierzchniowych w
hydrograficznegoprzyjęciu
przy
hipotetycznym bezpośrednim
rekultywacji
sąsiedztwie
terenów
terenów przewidzianych do eksploatacji kruszywa
poeksploatacyjnych o kierunku częściowo naturalnego.
wodnym. W ten sposób wprowadzi do
krajobrazu nowy element w postaci stawu,
który może być wykorzystywany do rekreacji
lub celów gospodarczych jako staw rybny, co
jest
na
terenie
analizowanej
gminy
uzasadnione historycznie i krajobrazowo.
WODY PODZIEMNE - GRUNTOWE
Ze względu na przyjęty sposób eksploatacji Zwiększy się potencjalne zagrożenie dla
złoża – bez jego odwadniania nie należy jakości wody gruntowej po odsłonięciu jej
przewidywać istotnych zmian w zachowaniu zwierciadła
się
zwierciadła
gruntowych.
wód
Przy
podziemnych
takim
wody
w
wyrobisku
– eksploatacyjnym – kiedy to nastąpi
założeniu bezpośredni
jej
kontakt
z
wodami
oddziaływanie na wody można uznać za opadowymi i spływowymi lub źródłem
neutralne i nieszkodliwe.
zanieczyszczenia
Oddziaływanie
wody
powierzchniowego.
eksploatacji
podziemne
ewentualnym
wiąże
utrzymaniem
złoża
na
się
z
zbiornika
wody powierzchniowej, który dla wód
gruntowych posiadał będzie charakter
drenażowy.
GLEBA
Degradacja warstwy glebowej oraz późniejsze W wyniku zdjęcia nadkładu część gleby
jej
odtwarzanie w ramach
rekultywacji ulegnie
nieodwracalnej
terenów poeksploatacyjnych o kierunku rolno wymieszaniu
degradacji
nadkładowym
piaskiem
– leśnym czy też wodnym nie w pełni drobnym. Pozostała część gleby powinna
przywróci jej pierwotny (naturalny) stan a zostać złożona na zwałowisku i zużyta w
jedynie może zmienić sposób użytkowania z końcowym
korzyścią
dla
gospodarki.
etapie
do
prac
Ponadto rekultywacyjnych terenu.
pozytywnym skutkiem mogą być wyniki
badań
i
obserwacji
skuteczności
121
prowadzonych
długoletnich
zabiegów
odtwarzania warstwy glebowej na całym
obszarze
w
tym
również
terenach
o
rekultywacji rolno – wodnej.
SZATA ROŚLINNA I ŚWIAT ZWIERZĄT
Po
wykonaniu
poeksploatacyjnych
rekultywacji
terenów Oceniania inwestycja będzie zmieniała
zwiększy
się ekosystem
na
obszarze
prowadzonej
różnorodność szaty roślinnej. W wypadku eksploatacji złoża. Świat roślinny będzie
przyjęcia rekultywacji o kierunku rolno – na polu eksploatacyjnym zniszczony.
wodnym lub rolno – leśnym zwiększy się Eksploatacja prowadzona etapowo przy
różnorodność roślin o gatunki wodno – leśne jednoczesnej
a
także
populacja
ptaków
wodnych
rekultywacji
terenów
i poeksploatacyjnych w znacznym stopniu
gatunków – ryb.
spowoduje, że zniszczenie roślinności
będzie miało charakter okresowy. Po
rekultywacji terenów poeksploatacyjnych
roślinność
i
towarzyszący jej
zwierząt
częściowo
powrócą
świat
na
zdegradowany teren.
Eksploatacja
kruszywa
naturalnego,
przyczynia
się
do
znacznych
zmian
w przypowierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, między innymi w postaci znacznych
obszarów wyłączonych z użytkowania, hałd oraz wyrobisk. Prowadzone prace
rekultywacyjne po zakończonej eksploatacji łagodzą przeobrażenia spowodowane
wydobywaniem kopalin.
Działania związane z wydobywaniem kopaliny mogą kwalifikować się do
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla przedsięwzięć tych
wymagane jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację
przedsięwzięcia oraz przeprowadzenie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na
środowisko, przedsięwzięcie to może wymagać sporządzenia raportu o oddziaływaniu na
środowisko.
Zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym legalizacja i uruchomienie wydobycia
może nastąpić dopiero po zatwierdzeniu dokumentacji geologicznej złoża kopaliny oraz
udzieleniu koncesji. Udzielenie koncesji następuje w drodze decyzji wydanego na podstawie
Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wójt uzgadnia w drodze
postanowienia zgodność decyzji z zapisami MPZP. Koncesji na eksploatację kopalin
122
pospolitych na obszarze nie większym niż 2 ha udziela starosta. Dla terenu górniczego
sporządza się MPZP. Jeżeli nie przewiduje się ujemnych wpływów na środowisko w
związku z wydobywaniem kruszywa, można odstąpić od sporządzania takiego planu.
Poza wskazanymi terenami, także na innych obszarach gminy Studium dopuszcza
eksploatację kruszywa pod warunkiem zachowania ustaleń Studium i przepisów dotyczących
ochrony środowiska i krajobrazu, udokumentowania złoża oraz uzyskania koncesji.
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
Przy prawidłowo przeprowadzonym procesie rekultywacji wyrobiska wzrosną walory
przyrodnicze i krajobrazowe obszaru. Nie należy doprowadzić do obniżenia się poziomu
wód gruntowych w okolicy wyrobiska.
123
Pozostałe skutki środowiskowe zapisów Studium
Intensyfikacja zabudowy mieszkaniowej
Zapisy Studium prowadzą do znacznej intensyfikacji zabudowy mieszkaniowej na
terenie gminy. Szczególnie dużo zabudowy planuje się w bezpośrednim otoczeniu
istniejących układów ruralistycznych, prowadząc do stosunkowo dużych przekształceń
krajobrazu kulturowego. Na poniższej rycinie przedstawiono tereny wnioskowane przez
właścicieli
o
zmianę
przeznaczenia
terenu,
obrazujące
duże
zainteresowanie
przekształceniami terenu opracowania.
Ryc. 31. Tereny wnioskowane o zmianę przeznaczenia terenu.
Źródło: Opracowanie własne, Inplus sp. z o.o.
124
Do projektowanej w Studium należy dołączyć zabudowę zaplanowaną w Miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego. Łącznie stanowią one rozległą przestrzeń, która
jest porównywalna z aktualnie zabudowanymi terenami.
Ryc. 32. Zabudowa zaprojektowana w Studium i w obowiązujących na terenie gminy Miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego.
125
Ryc. 33. Istniejące tereny zabudowane na terenie gminy.
Kolizja nowej zabudowy z terenami podmokłymi
Tereny podmokłe pełnią istotną rolę w środowisku przyrodniczym. Zabudowa tych
terenów jest utrudniona i należałoby przemyśleć możliwość odsunięcia projektowanej
zabudowy od terenów o silnym uwilgotnieniu. Obszary te pełnią ponadto istotną rolę w
retencjonowaniu wód opadowych. W Studium wyznaczono kilka obszarów planowanej
zabudowy pokrywających się z obszarami podmokłymi. Znajdują się one w północnej części
126
gminy, na północ od miejscowości Bąków. Przeznaczenie tych terenów to tereny rozwoju
aktywności gospodarczej z dopuszczeniem inwestycji uciążliwych..
Rozbudowa sieci drogowej
W związku z intensywnym rozwojem strefy podmiejskiej Wrocławia niezbędna
będzie budowa uzupełniającego systemu drogowego. Został on przedstawiony w Studium.
Realizacja ciągów infrastruktury wiązała się będzie z następującymi zmianami w środowisku:
• ingerencja w budowę geologiczną poprzez wykonanie wykopów i nasypów,
• przekształcenia powierzchni ziemi – niwelacja powierzchni, przykrycie powierzchni
nieprzepuszczalnymi materiałami,
• likwidacja pokrywy glebowej pod realizowanymi drogami,
• ubytek terenów biologicznie czynnych,
• trwałe usunięcie roślinności, przedzielenie ekosystemów,
• trwałe zmiany w krajobrazie,
• niebezpieczeństwo zanieczyszczenia gleb substancjami ropopochodnymi
• hałas i zanieczyszczenie powietrza.
Dodatkowym problemem jest lokalizacja projektowanych dróg na terenie istniejących i
projektowanych form ochrony przyrody. Działaniami minimalizującymi i zapobiegającymi
negatywnym skutkom środowiskowym mogą być:
• Szczegółowa inwentaryzacja terenu przeznaczonego pod budowę ze szczególnym
uwzględnieniem gatunków roślin, zwierząt oraz siedlisk objętych ochroną gatunkową.
• W przypadku stwierdzenia występowania cennych gatunków roślin na trasie budowy
drogi należałoby rozważyć inny wariant poprowadzenia jezdni, możliwość
przeniesienia gatunków w inne miejsce lub w miejscach najcenniejszych
poprowadzenie trasy estakadą.
• Właściwie opracowany projekt budowlany drogi zgody z normami ochrony
środowiska.
• Wprowadzenie nasadzeń izolacyjnych wzdłuż nowo projektowanych dróg.
Na terenie gminy występują drogi projektowane oraz w trakcie budowy. Poniżej
przedstawiono opis oddziaływania poszczególnych inwestycji na środowisko.
127
Projektowane drogi
• Droga wojewódzka (wschodnia obwodnica Wrocławia) o długości ok. 8,5 km.
Zaproponowano ją w zachodniej części terenu opracowania, jako kontynuację drogi krajowej
DK8. Droga przecina na swojej trasie 5 cieków wodnych. Są nimi (od północy): Dopływ ze
Starego Mirkowa (dwukrotnie), Dopływ ze Śliwic (dwukrotnie), Oleśnica, Młynówka oraz
Kanał Graniczny. Wiąże się to z koniecznością budowy mostów, co generuje dodatkowe
koszty. Ma to ponadto negatywny wpływ na występujące wzdłuż cieków wodnych lokalne
korytarze ekologiczne. Budowa drogi może mieć ponadto negatywny wpływ na projektowaną
i istniejącą zabudowę mieszkaniową w miejscowości Kiełczów. Pozostałe, zaprojektowane w
Studium, tereny rozwojowe to obszary aktywności gospodarczej z preferowaną funkcją
produkcyjno – składową oraz usługową. Rozwój tych terenów winien nastąpić dopiero po
doprowadzeniu do nich omawianej drogi. W południowej części przebiegu droga przechodzi
przez projektowany obszar chronionego krajobrazu oraz obszar Natura 2000. Dla drogi
wyznaczono dwa warianty realizacyjne. Wariant I przebiega częściowo przez obszar Natura
2000 „Lasy Grędzińskie”. Drugi z wariantów omija obszary objęte ochroną jednakże biorąc
pod uwagę uwarunkowania przyrodnicze jest on bardziej inwazyjny dla środowiska.
Inwestycja ta jest obecnie (marzec 2012 r.) w trakcie procedury oceny oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko. W wyniku tej procedury podjęte zostaną decyzje dotyczące
realizacji przedsięwzięcia, w tym wybory wariantu, warunki realizacji inwestycji oraz
ewentualne działania minimalizujące i kompensujące negatywny wpływ na środowisko.
• drogi o nieokreślonej kategorii o łącznej długości ponad 11 km
Są to drogi o niewielkiej długości, średnio od 0,5 do 1 km. Rozmieszczone są one w
rozproszeniu na terenie całej gminy. Ich trasy pokrywają się również z przebiegiem
mniejszych cieków wodnych. Trudno jednak w tym przypadku mówić o kolizji z korytarzami
ekologicznymi. Oddziaływanie budowy tych inwestycji drogowych ze względu na niewielki
zasięg będzie niewielkie. Największego z oddziaływań należy spodziewać się w przypadku
budowy drogi w pobliżu miejscowości Łozina. Trasa jej projektowanego przebiegu pokrywa
się z miejscami występowania chronionych gatunków roślin oraz siedlisk ‘naturowych’.
Drogi te w kilku miejscach ponadto przebiegają przez tereny stanowisk archeologicznych.
Wiąże się z tym konieczność przeprowadzenia szczegółowych badań archeologicznych przed
przystąpieniem do prac budowlanych. Droga w okolicach Januszkowic przebiega przez
ważny ciąg ekologiczny.
128
Drogi w budowie
Droga krajowa S8 o długości ok. 15 km
Droga zlokalizowana jest w północnej części gminy, dzieląc ją na dwie części. Droga na
swojej trasie przecina następujące cieki wodne (od zachodu): Dopływ z Siedlca, Przyłęk,
Dopływ z Tokar, Mielnica oraz Dobra. W trakcie realizacji tej inwestycji dochodzi do
przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych (głównie związanego z Doliną Dobrej).
Oddziaływanie skumulowane tej inwestycji będzie wiązało się przede wszystkim z silną
presją inwestycyjną wokół drogi. Największe zagęszczenie nowych inwestycji zaplanowane
zostało w okolicy miejscowości Łozina. Dojdzie tu do olbrzymich strat w środowisku
przyrodniczym. Droga przebiegać będzie w tym miejscu przez tereny cenne dla ptaków i
nietoperzy. Bezpowrotnie zniszczone zostaną zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (siedlisko
chronione). Częściowo w wyniku samej budowy drogi, częściowo w wyniku rozbudowy jej
sąsiedztwa oraz wyraźnej zmiany stosunków wodnych na tym terenie. Zniszczeniu ulegną
ponadto gatunki roślin objęte ochroną, takie jak: porzeczka czarna, pierwiosnka lekarska,
kalina koralowa i storczyk szerokolistny. Kolejną ważną kolizją na trasie tej drogi jest
projektowany użytek ekologiczny we wschodniej części terenu opracowania (okolice
miejscowości Januszkowice). W tym przypadku całkowitej degradacji ulegnie cenne
zbiorowisko ‘naturowe’, jakim bez wątpienia są niżowe i górskie świeże łąki użytkowane
ekstensywnie.
Droga krajowa DK8 o długości ok. 3 km
Droga znajduje się na terenie gminy tylko w niewielkim fragmencie. Kolizja ze środowiskiem
przyrodniczym następuje głównie w miejscu przecięcia z korytarzem ekologicznym. W
niewielkim fragmencie droga pokrywa się z projektowanym obszarem chronionego
krajobrazu.
Wprowadzanie nowej zabudowy na terenie stanowisk archeologicznych
Wprowadzenie nowej zabudowy na terenie stanowisk archeologicznych nie jest
dużym problemem, aczkolwiek wymaga szczególnej ostrożności. Przy planowanej budowie
poszczególnych elementów należałoby zwrócić szczególną uwagę na przebadanie pokładów
glebowych pod specjalnym nadzorem specjalistów z dziedziny archeologii. Badania
archeologiczne powinny objąć otoczenie stanowiska, nie tylko ten, który pokrywa się z
zasięgiem planowanej inwestycji.
129
Konflikty przestrzenne funkcji planistycznych
W
zapisach
Studium
doszło
do
kilku
konfliktów
podstawowych
funkcji
planistycznych. W kilku miejscach tereny funkcji mieszkaniowej oraz rekreacyjno-sportowej
zostały zaproponowane w pobliżu terenów aktywności gospodarczej z preferowaną funkcją
produkcyjno-składową.
Rozległe tereny eksploatacji kruszyw znajdują się z kolei w sąsiedztwie terenów
leśnych oraz podmokłych. Ze względu na ukształtowanie terenu, eksploatacja kruszyw może
spowodować obniżenie poziomu wód gruntowych w okolicy, co z kolei spowoduje
zachwianie równowagi ekologicznej i przekształcenia środowiska przyrodniczego.
Działaniami ograniczającymi negatywny wpływ konfliktu funkcji planistycznych mogą
być:
• odseparowanie
dwóch
funkcji
(zabudowy
produkcyjno-usługowej
i
usług
turystycznych i zabudowy rekreacji indywidualnej) poprzez wprowadzenie pasa
zieleni izolacyjnej, pełniącego m in. funkcję dźwiękochronną;
• lokalizacja zabudowy produkcyjno-usługowej w możliwie dużej odległości od
zabudowy usług turystycznych i rekreacji indywidualnej;
• wprowadzenie zabudowy produkcyjno-usługowej o jak najmniejszej „uciążliwości”
akustycznej;
• zastosowanie metod pozyskiwania kruszywa nie wpływających na obniżenie poziomu
wód gruntowych (np. wydobywanie spod lustra wody).
Degradacja historycznych układów ruralistycznych
Jednym z większych atutów krajobrazu gminy są dobrze zachowane układy
ruralistyczne. Część z nich została z tego względu objęta ochroną konserwatorską. W
układach tych występują luki, które powinny być uzupełniane w miarę presji zabudowy
mieszkaniowej mieszkańców gminy. W układach tych zauważalne są deformacje w postaci
nowej zabudowy lokalizowanej bez zachowania proporcji w rozmieszczeniu obiektów
kubaturowych na działce siedliskowej. W Studium wyznacza się pasy uzupełnień zabudowy
deformujące
nieznacznie
istniejące
układy.
Jest
to
szczególnie
niekorzystne
dla
najcenniejszych układów przestrzennych. Należałoby odstąpić od możliwości negatywnych
przekształceń cennej, historycznej zabudowy. Do negatywnych skutków planowanego
rozwoju przestrzennego gminy należy uznać ponadto łączenie się układów ruralistycznych w
130
całość. Należy zaznaczyć, że większość tych przekształceń została zatwierdzona już w
obowiązujących Miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Oddziaływanie obiektów będących źródłami pól elektromagnetycznych (stacje bazowe
telefonii komórkowej i linie elektroenergetyczne)
Obiekty emitujące PEM nie są źródłem zanieczyszczenia gleby i powierzchni ziemi.
W trakcie pracy ww. obiektów nie są wytwarzane żadne odpady, ścieki czy związki. Jedynym
wyjątkiem są transformatory, w których do chłodzenia używany jest specjalny olej
transformatorowy. Ze względu na swoją specyfikę pracy nie są zaopatrywane w wodę (za
wyjątkiem największych ośrodków nadawczych telewizyjno-radiowych wszystkie obiekty są
bezobsługowe) i w związku z powyższym nie są źródłem powstawania ścieków. Obiekty
takie
nie
są
również
źródłem
zanieczyszczenia
wód
opadowych.
Emisja
pola
elektromagnetycznego nie powoduje zmian fizyko-chemicznych powietrza. Ww. obiekty nie
są źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego (nie są źródłem wytwarzania
gazów, pyłów i innych substancji mogących zanieczyścić powietrze). Ze względu na brak
emisji gazów cieplarnianych oraz zanieczyszczeń w trakcie eksploatacji ww. obiekty nie mają
wpływu na klimat. Budowa obiektów emitujących PEM może być powodem obniżenia
wartości dóbr materialnych osób trzecich. Najczęściej ma to miejsce w przypadku budowy
inwestycji liniowych, czyli linii najwyższych napięć. Działki, nad którymi przebiegają takie
linie często tracą na wartości ze względu na wyłączenie pasa terenu spod zabudowy i inne
ograniczenia dotyczące takiego terenu. Jednak w trakcie budowy takich inwestycji inwestorzy
stosują odpowiednie rekompensaty finansowe lub wykup działek objętych zasięgiem
oddziaływania inwestycji. Budowa punktowych obiektów emitujących PEM może być
powodem obniżania wartości nieruchomości znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie.
Jednak ze względu na dużą ilość szczególnie stacji bazowych telefonii komórkowej ludność
zdążyła się przyzwyczaić do ich obecności i wpływ na wartość sąsiednich nieruchomości jest
znikomy. Problemem jest obecnie budowa obiektów emitujących PEM (głównie stacje
bazowe) na obiektach zabytkowych lub terenach objętych opieką konserwatorską.
Rozwiązaniem minimalizującym niekorzystny wpływ takich obiektów na zabytki jest np.
montaż anten wewnątrz okien wież zabytkowych kościołów, schowanych za żaluzjami. Takie
obiekty z zewnątrz są niewidoczne. W przypadku konieczności montażu anten na elewacji
obiektów zabytkowych można zastosować odpowiednią kolorystykę i pomalować anteny w
kolorach elewacji. Innym rozwiązaniem jest montaż anten na masztach zlokalizowanych na
131
brzegu dachu budynku. Projekt każdego tego typu przedsięwzięcia należy uzgodnić z
Konserwatorem Zabytków. Obiekty emitujące PEM z wyjątkiem najwyższych masztów 200400 m nie mają negatywnego wpływu na obszary Natura 2000. Jednak w każdym takim
przypadku należy podchodzić do inwestycji indywidualnie. Zgodnie z zapisami Ustawy o
ochronie przyrody zabrania się podejmowania działań mogących, osobno lub w połączeniu z
innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000,
w tym w szczególności:
• pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla
których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub
• wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar
Natura 2000, lub
• pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
Ewentualne oddziaływanie na ptaki będące obiektem ochrony będzie miało charakter
krótkotrwały i może mieć miejsce tylko w momencie przelotu w obszarze występowania pola
elektromagnetycznego o wartościach gęstości mocy większych ni: 0,1 W/m2. Ewentualne
oddziaływanie na siedliska będące obiektem ochrony nie będzie miało miejsca ze względu na
występowanie pól elektromagnetycznych na dużych wysokościach. Omawiana stacja bazowa
nie będzie w żaden sposób wpływać na powierzchnię ziemi.
Wpływ pola elektromagnetycznego na organizmy żywe jest rozpatrywany jako wpływ stałego
pola magnetycznego, stałego pola elektrycznego, przepływu prądu elektrycznego przez
organizm, wpływu zmiennych pól elektromagnetycznych czyli fal elektromagnetycznych.
Wszystkie organizmy, które żyją na Ziemi, podlegają działaniu ziemskiego pola
magnetycznego. Ziemia jest gigantycznym magnesem, wytwarzającym wokół siebie stałe
pole magnetyczne. Tkanka żywa jest na ogół mało podatna na działanie pola magnetycznego
o takim natężeniu. Niektórzy badacze stwierdzają jednak, że silne pole magnetyczne ma
wpływ na układ nerwowy u ludzi i zwierząt i przejawia się opóźnieniem czasu reakcji.
Zwierzęta często boją się zbliżyć do linii wysokiego napięcia i unikają przechodzenia pod
nimi. Sarny na przykład w zasadzie nie przechodzą na odległość bliższą niż 80 m, do
umieszczonych przecież kilkanaście metrów nad ziemią przewodów będących pod napięciem
220 kV. Natomiast u roślin działanie silnego pola magnetycznego powoduje kurczenie się
komórek i zmiany w błonach komórkowych. U niektórych gatunków zwierząt np. owadów,
ptaków lub ryb pole magnetyczne Ziemi odpowiada za orientację w przestrzeni (np. coroczne
wędrówki ptaków do tych samych miejsc lęgowych różnie położonych geograficzne dla
różnych gatunków).
132
Opublikowano już ogromną liczbę prac naukowych (z analiz baz bibliograficznych
wynika, ze ponad 10000) na temat nietermicznych oddziaływań PEM. Nie dają one ma
praktycznie żadnych spójnych wniosków na tematy opisywanych zjawisk.
Interpretacje otrzymywanych wyników są bardzo rozbieżne i na ich podstawie nie można
wysunąć jednoznacznie konkretnych wniosków. Wyniki są przypadkowe, niepowtarzalne i
ograniczone do specyficznych warunków ekspozycji. Można jednak wyprowadzić z tych
badań jeden wniosek: nietermiczne pola MF są czynnikiem o słabej aktywności biologicznej i
nie są bezpośrednio cytotoksyczne. Ponadto jednoznacznie stwierdzono, ze PEM o gęstości
mocy poniżej 0,05 W/m2 (w Polsce według przepisów górna granica dla populacji generalnej
wynosi 0,1 W/m2) nie ma żadnego oddziaływania na organizmy żywe.
Jako efekty nieswoiste w literaturze przytaczane są oddziaływania, które nie można w
sposób bezpośredni powiązać z PEM, ale powiązywane przez osoby je odczuwające z
wpływem np. niedalekiego nadajnika telewizyjnego. Można do nich zaliczyć m.in.:
zaburzenia snu, odczuwanie swędzenia skóry, zaczerwienienia, odczuwanie ciepła, wzrost
ciśnienia, zaburzenia w pracy serca. Efekty te są zgłaszane, ale nie można ich potwierdzić
doświadczalnie – przy tworzeniu warunków zbliżonych do naturalnych ich występowanie nie
zależy od ekspozycji – jest zupełnie przypadkowe.
Jest to najczęstsze zaobserwowane oddziaływanie i najbardziej udokumentowane – zwłaszcza
w mediach. Obecność stacji bazowej w najbliższym sąsiedztwie powoduje powstawanie
wszelkiego rodzaju schorzeń u niektórych mieszkańców. Są to: bóle serca, bezsenność, bóle
głowy, zakłócenia w pracy rozruszników serca, osłabienie organizmu, przeziębienia,
swędzenie skóry, pieczenie oczu etc. Efekty te „występują” niezależnie od tego, czy stacja
bazowa pracuje, czy też nie.
W celu ograniczenia wpływu PEM emitowanego przez stacje bazowe na otoczenie
stosuje się wiele metod, ale wszystkie mają jedno podłoże – spełnienie obowiązujących w
Polsce przepisów dotyczących ochrony środowiska przed polami niejonizującymi.
Jakakolwiek metoda nie zastałaby zastosowana u jej podłoża leży fundamentalny przepis – w
miejscach dostępnych dla ludności gęstość mocy PEM nie może przekroczyć 0,1 W/m2 .
Stacje bazowe telefonii komórkowych są tak projektowane (chodzi głownie o zawieszenie
anteny emitującej PEM) aby spełniały przepisy obowiązującego prawa. Innym sposobem
spełnienia norm jest ograniczenie mocy emitowanej przez antenę. Stosuje się metodę
polegającą na dobraniu anteny o odpowiednich parametrach lub ograniczenie mocy poprzez
zastosowanie np. tłumika zainstalowanego w torze zasilania anteny. Przy konieczności
instalowania anten bezpośrednio na elewacjach budynków może wystąpić zjawisko
133
oddziaływania listka tylniego np. poprzez ścianę o małej tłumienności, za którą może
wystąpić przekroczenie dopuszczalnego poziomu gęstości mocy. W takim przypadku można
zastosować np. ekran metalowy lub metalizowany.
Na terenie wielu obszarów Natura 2000, które obejmują swoim zasięgiem nierzadko
duże powierzchnie, w skład których wchodzi wiele miejscowości, znajduje się wiele
obiektów emitujących PEM. Dla obszarów Natura 2000 sporządza się Standardowe
Formularze Danych, w których znajdują się informacje dotyczące zagrożeń. Przed budową
obiektu emitującego PEM należy sprawdzić, czy nie zostały tam wymienione przedsięwzięcia
polegające na budowie obiektów emitujących PEM. Z wyjątkiem etapu budowy lub
likwidacji w trakcie eksploatacji obiekty emitujące PEM praktycznie nie są źródłem
powstawania odpadów. Tylko w przypadku awarii lub sporadycznie mogą powstać takie
odpady, jak: urządzenia elektroniczne, akumulatory, świetlówki, kable miedziane i elementy
stalowe. Praktycznie wszystkie odpady powstające na etapie budowy, likwidacji czy
eksploatacji mogą zostać poddane recyklingowi lub część elementów może zostać powtórnie
wykorzystanych.
Wszystkie urządzenia nadawczo-odbiorcze zamknięte są w wydzielonych pomieszczeniach
technicznych, kontenerach lub specjalnych szafach. Ich ściany posiadają właściwości
tłumiące hałas. Ze względu na wytłumiające właściwości ścian, hałas emitowany przez
urządzenie elektryczne jest praktycznie niesłyszalny poza pomieszczeniem. Jedynym źródłem
hałasu mogą być klimatyzatory zamontowane na zewnątrz kontenerów lub pomieszczeń w
przypadku głośnej pracy wentylatorów (na skutek np. uszkodzenia łożysk lub łopatek
wirnika). Jedynie linie wysokiego napięcia i najwyższych napięć mogą generować uciążliwy
hałas (bzyczenie) w czasie opadów takich jak mżawka lub przy dużej wilgotności powietrza –
mgły. Problem dotyczy najczęściej obszarów chronionego krajobrazu, cennych pod
względem krajobrazowym, obszarów cennych pod względem kulturowym lub terenów
objętych opieką konserwatorską. Aby zminimalizować negatywny wpływ na krajobraz można
próbować wykorzystać istniejące już obiekty takie jak kominy, istniejące już wieże innych
operatorów, wieże kościołów, wysokie budynki. W przypadku braku takich obiektów można
zastosować odpowiednią kolorystykę wież, np. u dołu kolory zielone tak, aby wieża zlewała
się z otaczającą roślinnością, natomiast u góry kolory stalowo-szare, aby wieża zlewała się z
kolorem nieba. Można zastosować również w miejsce tradycyjnych wież kratowych wieże
strunobetonowe, które są bardziej smukłe i wprowadzają mniejszy dysonans w otaczającym
krajobrazie. Wokół wież można nasadzić wysoką roślinność zimozieloną, która zamaskuje
część wieży oraz kontener znajdujący się u jej podstawy.
134
Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące jest promieniowaniem, którego energia
oddziaływania nie jest w stanie wywołać w ciałach materialnych procesu jonizacji cząsteczek.
Głównym efektem pochłonięcia przez ciała materialne energii takiego promieniowania jest
wydzielenie
się
pewnej
porcji
ciepła.
Głównym
efektem
pochłaniania
fal
elektromagnetycznych przez organizmy żywe jest zatem wydzielanie się wewnątrz
organizmów ciepła. Głównie zdolność odprowadzania ciepła przez organizm do środowiska
determinuje czy promieniowanie o danych natężeniu może zaszkodzić. Gdy dostarczymy do
ciała człowieka więcej energii niż jest ono w stanie odprowadzić do środowiska to może dojść
do przegrzania.
Zdolność przemiany elektroenergetycznej w energię cieplną i możliwość rozgrzewania tkanek
jest cechą fal o wysokich częstotliwościach, ponad 10MHz. Jednak nie wszystkie fale mogą
wnikać do wnętrza ciałą. Najłatwiej wnikają fale o częstotliwościach w granicach 302000MHz, natomiast fale o częstotliwościach wyższych wnikają w skórę lub zmieniają się w
ciepło w zewnętrznych warstwach skóry. Odmienne efekty powoduje przebywanie w polach
elektromagnetycznych niskiej częstotliwości, czyli np. w polach sieciowych 50Hz.
Organizmy żywe przebywające w takich polach zaburzają jego rozkładowi mogą skupiać
energię pola elektrycznego wokół niektórych części swojego ciała6.
Brakuje obecnie pełnego rozeznania odnośnie wpływu urządzeń emitujących PEM na ludzkie
zdrowie. Wiele badań mówi o braku szkodliwości, a jednocześnie wiele wskazuje na ryzyko
zdrowotne związane z biologicznym oddziaływaniem nietermicznym urządzeń emitujących
PEM, a zwłaszcza stacji bazowych telefonii komórkowej, także poza obszarem obecnie
uznawanym za ponadnormatywny. Raport STOA (Scientific Technology Options Assessment
- organ Parlamentu Europejskiego) PE nr 297.574 pt. Fizjologiczne i środowiskowe skutki
niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego zwraca uwagę, że obecne standardy
bezpieczeństwa opierają się na efektach termicznych PEM (podgrzewania ciała np.
użytkownika
telefonu
komórkowego),
ignorując
efekty
związane
ze
zbieżnością
częstotliwości telefonii komórkowej z częstotliwościami wykorzystywanymi w niektórych
procesach na poziomie komórkowym. Raport STOA akcentuje też kwestię wpływu PEM na
organizmy dzieci jako osoby większego ryzyka. Według przeglądu badań wykonanego przez
zespół Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi (A. Bortkiewicz. Stacje bazowe telefonii
komórkowej a subiektywne dolegliwości mieszkańców - przegląd badań. Medycyna Pracy
6
Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące pochodzące od stacji bazowych telefonii komórkowej i
innych obiektów emitujących PEM, linii i stacji elektroenergetycznych o napięciu znamionowym równym i
wyższym 110kV zlokalizowanych na terenie miasta Jaworzna oraz wpływu ww. promieniowania na organizmy
żywe w tym ludzi.
135
2004; 55 (4); 345-351), u mieszkańców okolic stacji bazowych występują różnego rodzaju
dolegliwości, przede wszystkim ze strony układu krążenia, a także kłopoty ze snem,
drażliwość, depresja, zaburzenia widzenia, trudności z koncentracją uwagi, nudności, utrata
apetytu, zawroty i bóle głowy. Stwierdzono związek między występowaniem poszczególnych
symptomów a poziomem ekspozycji i odległością od stacji bazowej.
W 2006 r. naukowcy z 14 krajów podjęli na konferencji w Benevento uchwałę (Benevento
Resolution), wzywającą do stosowania zasady przezorności w stosunku do łączności
bezprzewodowej. Rezolucja stwierdza m.in., że zgromadzono znaczną ilość dowodów
wskazujących
na
negatywny
wpływ
pola
elektrycznego,
magnetycznego
i elektromagnetycznego na ludzkie zdrowie mimo zachowania obowiązujących norm.
Stacje bazowe telefonii komórkowych są obecnie najbardziej rozpowszechnionym rodzajem
obiektów
radiokomunikacyjnych.
Na
terenie
opracowania
istnieją
sieci
telefonii
komórkowych wykorzystujących zakresy częstotliwości:
• około 900 MHz – sieci GSM 900;
• około 1800 MHz – sieci GSM 1800.
Zasięgi występowania pól elektromagnetycznych o wartościach granicznych, czyli
wartościach, które nie mogą być przekraczane w środowisku, w otoczeniu anten stacji
bazowych telefonii komórkowych są zależne od mocy doprowadzonej do tych anten i
charakterystyk promieniowania tych anten. W otoczeniu typowych stacji bazowych telefonii
komórkowej GSM pola elektromagnetyczne o wartościach granicznych występują nie dalej
niż kilkadziesiąt metrów od samych anten i to na wysokości ich zainstalowania. W praktyce,
w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajdujących się w miastach, a więc najbardziej
rozpowszechnionych pola o wartościach wyższych od dopuszczalnych w praktyce nie
występują dalej niż 25 do 45 metrów od anten na wysokości zainstalowania tych anten.
Należy tu mieć na uwadze fakt budowania stacji o bardzo różnorodnych konfiguracjach anten.
Stacje bazowe telefonii komórkowej muszą odpowiadać wymaganiom bardzo surowych norm
technicznych. System GSM używany w Polsce musi odpowiadać tym samym surowym
normom. Polskie przepisy ochronne - bardziej rygorystyczne od przepisów stosowanych w
innych krajach wymuszają stosowanie odmiennych sposobów mocowania anten stacji
bazowych, tak aby były one znaczniej niż w innych krajach oddalone od miejsc dostępnych
dla ludności.
W systemie GSM stacje bazowe nadają swoje sygnały w zakresie częstotliwości od 935 do
960 MHz i od 1805 do 1880 MHz (dawny DCS). Zgodnie z normatywami ETSI maksymalna
moc stacji nie może przekraczać 55 dBm, czyli 320 watów. W praktyce, w warunkach
136
wielkiego miasta, moce doprowadzane do poszczególnych anten sektorowych nie
przekraczają 20 watów. Oprócz anten sektorowych na stacjach bazowych GSM instalowane
są anteny radiolinii pracujące w miastach, w pasmach 23 GHz, 27 GHz i 38 GHz.
Ryc. 34. Stacja bazowa z antenami na wieży. Kolorowymi liniami zaznaczono granice przestrzeni,
wewnątrz których pola elektromagnetyczne mają wartości wyższe od granicznych, określonych w polskich
przepisach.
Źródło: Różycki S. 2007.Ochrona przed polami elektromagnetycznymi, których źródłami są stacje
bazowe radiokomunikacji ruchomej. Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji.
Lokalizacja zabudowy w bezpośrednim sąsiedztwie linii elektroenergetycznych może
spowodować negatywne skutki. Do uciążliwości związanych z linią można zaliczyć m.in.
ograniczenia w użytkowaniu terenu pod linią, hałas związany z ulotem, zakłócenia
radioelektryczne czy pogorszenie walorów krajobrazowych otoczenia. Wśród zagrożeń,
największe stanowi niewątpliwie możliwość porażenia prądem elektrycznym, co w tym
przypadku skutkuje utratą życia lub poważnymi poparzeniami i innymi obrażeniami ciała.
Elektroenergetyczne linie przesyłowe NN, WN, SN związane są z częstotliwością
przemysłową 50 Hz; ich oddziaływanie mieści się w tzw. paśmie ELF (extremely low
frequency) - ekstremalnie niskim. W takim przypadku (pole quasistacjonarne) bada się
osobno składową elektryczną i magnetyczną PEM, a stosowanie określenia promieniowanie
jest bezcelowe i mylące. Wpływ pola pochodzącego od linii na otoczenie wyraża się
wielkościami fizycznymi: natężeniem pola elektrycznego i natężeniem pola magnetycznego,
które są mierzalne przy wykorzystaniu stosunkowo prostej aparatury pomiarowej. Dla dobrze
zaprojektowanych i wykonanych linii przesyłowych o niższym napięciu znamionowym,
natężenie pola elektrycznego (1,8 m nad ziemią) jest znacznie mniejsze. Pola elektryczne i
137
magnetyczne o odpowiednio dużych natężeniach, których źródłem jest napowietrzna linia
przesyłowa, mogą być w jej sąsiedztwie przyczyną istotnych zjawisk fizycznych jak:
• powstawanie ładunku elektrycznego w metalowych przedmiotach, izolowanych od
ziemi (np. samochód, rower, parasol),
• przepływ prądów o niewielkich wartościach w obiektach tworzących obwody
zamknięte, np. metalowe ogrodzenia,
• odczuwalne przez człowieka wyładowania iskrowe przy zbliżeniu do naładowanego
obiektu oraz przepływ prądu od obiektu, przez człowieka, do uziemienia co powyżej
pewnej wartości progowej powoduje uczucie mrowienia lub kłucia.
W rzeczywistości, pod liniami można przebywać bez obaw i np. uprawiać rolę, wypasać
zwierzęta, czy używać sprzętu rolniczego o dużych rozmiarach (ciągniki, kombajny, etc.) pod warunkiem zachowania należytych odległości od elementów linii, będących pod
napięciem. W warunkach zwykłej działalności gospodarczej człowieka nie powinno
dochodzić do nadmiernych zbliżeń, co wynika z prawidłowego projektowania i wykonania
linii napowietrznych. W trosce o zachowanie bezpieczeństwa w praktyce, właściciel linii jest
zobowiązany do stałego monitoringu jej stanu i dokonywania okresowych badań, w tym
pomiarów natężenia pola elektrycznego i magnetycznego.
Nie należy dopuścić do przekroczenia poziomów pól elektroenergetycznych, zgodnie z
rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymania tych poziomów.
Na terenie gminy występuje kilkanaście stacji bazowych telefonii komórkowej.
Zgodnie z danymi pochodzącymi ze strony http://mapa.btsearch.pl/ jest ich 15. Wszystkie
obiekty znajdują się na terenie istniejącej bądź projektowanej zabudowy o różnej funkcji. W
każdym z tych przypadków przewiduje się wyżej opisane oddziaływanie na środowisko tych
obiektów.
Na terenie gminy występuje stosunkowo zwarta sieć linii elektroenergetycznych
wysokiego napięcia, będących źródłem oddziaływania na środowisko. Największe ich
zagęszczenie występuje w północno-zachodniej części gminy. W większości przypadków
linie występują w oddaleniu od siedzib ludzkich. W niektórych przypadkach zbliżają się
jednak do tych terenów oraz przechodzą nad ciągami komunikacyjnymi stwarzając w tych
przypadkach największe zagrożenie środowiskowe.
138
Rozwój infrastruktury technicznej związany ze zwiększeniem terenów przeznaczonych
pod zabudowę
Tabela 10. Oddziaływanie infrastruktury technicznej na etapie realizacji i eksploatacji.
RODZAJ
SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA I
LP.
UWAGI
ODDZIAŁYWANIA
ZAGROŻENIA
Etap realizacji infrastruktury technicznej
oddziaływania na klimat
pogorszenie warunków akustycznych
1.
akustyczny
(wzrost hałasu)
Oddziaływania te będą miały
oddziaływania na
wzrost zapylenia powietrza
charakter krótkotrwały,
2.
powietrze atmosferyczne
źródłem oddziaływania będą:
obejmujący etap prowadzenia
-maszyny budowlane wykorzystywane przy prac związanych z budową
budowie sieci,
sieci wodociągowej.
- pojazdy transportujące materiały służące Zatem oddziaływanie
do budowy,
inwestycji na etapie budowy
Wpływ na krajobraz
związany z zapleczem budowlanym, na jakość środowiska będzie
3.
miejscem
składowania
materiałów, niewielkie.
wykonywaniem wykopów oraz pracą
sprzętu ciężkiego
oddziaływanie na wody
potencjalne zanieczyszczenia wody na Jedynie w przypadku
4.
podziemne
skutek wycieków ropopochodnych
wystąpienia sytuacji
źródłem zanieczyszczeń mogą być awaryjnych tj.
również spływy deszczowe i roztopowe z niekontrolowany wyciek
terenu budowy; ponadto nieodpowiednie paliwa z pracującego sprzętu
składowanie materiałów budowlanych, ciężkiego czy też innych
niewłaściwa
lokalizacja
zaplecza substancji chemicznych (farby,
budowy,
masy uszczelniające)
oddziaływanie
na
wody
potencjalne
zanieczyszczenie
wód
Hipotetycznie
5.
powierzchniowe
powierzchniowych powodowane przez:
− spływy deszczowe i roztopowe z terenu
budowy
− nieodpowiednio składowane materiały
budowlane
− niewłaściwa lokalizacja zapleczy budowy
bądź
nieodpowiednio
zorganizowane
zaplecza sanitarne itp.,
przekształcenie
zagęszczenie gleby na skutek ruchu
6.
powierzchni terenu
ciężkich pojazdów
w
wyniku
prowadzenia
prac
budowlanych będą usuwane masy
ziemne.
oddziaływanie na
negatywny wpływ na stan drzew na W przypadku
7.
roślinność
skutek zagęszczenia gleby w przypadku, nieodpowiedniego lub braku
gdy ciężkie pojazdy zlokalizowane zabezpieczenia drzew na okres
zostaną w zasięgu koron drzew.
prowadzenia prac
ruch ciężkich pojazdów może być budowlanych
również źródłem uszkodzeń pni i gałęzi
rosnących w pobliżu drzew
wycinka drzew i krzewów w przypadku
ich występowania na trasie przebiegu
elementów infrastruktury
oddziaływanie na
hałas oraz obecność ludzi, pojazdów i
8.
zwierzęta
maszyn płoszą zwierzęta, a pozbawiony
roślinności pas terenu utrudnia ich
migracje.
oddziaływanie na
pękanie murów budynków na skutek Hipotetycznie
9.
pobliskie obiekty
ruchu ciężkich pojazdów oraz pracy
budowlane
maszyn będących źródłem wibracji.
hipotetycznie zniszczeniu ulec mogą W przypadku braku
10. wpływ na dobra kultury
139
dobra kultury ukryte w ziemi
11.
inne
•
oddziaływania na klimat
akustyczny
oddziaływania na
powierzchnię ziemi
(ruchy masowe)
•
•
oddziaływania na wody
powierzchniowe
•
oddziaływania na wody
podziemne
i gruntowe
•
oddziaływania na
powietrze atmosferyczne
i klimat
oddziaływania na gleby
•
•
•
oddziaływania na
przyrodę ożywioną (flora
i fauna, fragmentacja
siedlisk)
oddziaływania na
krajobraz
chwilowe utrudnienia w ruchu związane
z ruchem pojazdów,
budowa sieci wodociągowej czasowe
zajęcie terenu dróg lokalnych. Z terenów
tych usuwana jest nawierzchnia, giną
drobne
zwierzęta,
usuwana
jest
wierzchnia warstwa gleby.
Etap eksploatacji infrastruktury technicznej
możliwy hałas wytwarzany przez
urządzenia towarzyszące
zmiany pokrycia powierzchni ziemi, w
przypadku sieci kanalizacyjnych i
wodociągowych
–
zazwyczaj
poprowadzone są w ciągu dróg lokalnych
brak oddziaływania lub w przypadku
sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
poprawa jakości poprzez odprowadzanie
ścieków
komunalno-bytowych
do
oczyszczalni ścieków
brak oddziaływania lub w przypadku
sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
poprawa jakości poprzez odprowadzanie
ścieków
komunalno-bytowych
do
oczyszczalni ścieków
Nie
przewiduje
się
znaczącego
oddziaływania
wcześniejszego skrupulatnego
rozpoznania archeologicznego
hipotetyczne
Oddziaływanie to nie będzie
jednak znaczące z uwagi na
charakter realizowanej
inwestycji
Pogorszeniu ulegną własności retencyjne
i filtracyjne gruntu,
Zmiany struktury gleby oraz jej składu
chemicznego i biologicznego
Zmiany
poziomu
wód
gruntowych
wpływają na wilgotność gleby
Podczas
eksploatacji
rurociągu
negatywne
oddziaływanie
na
poszczególne grupy zwierząt zależy od
ich wymagań w stosunku do środowiska,
reakcji na zakłócenia oraz stopnia
zaburzenia biotopów. Pośrednie skutki są
spowodowane
np.
ograniczeniem
możliwości znalezienia schronienia, czy
swobodnej migracji.
W
perspektywie
długoterminowej
zdecydowana większość zbiorowisk
roślinnych, które uległy negatywnemu
oddziaływaniu, powinna być w stanie się
odnowić i odzyskać utracone funkcje.
Wyjątek stanowią zadrzewienia, których
nie można wprowadzać w tzw. strefie
kontrolowanej.
Jedynymi elementami zakłócającymi
krajobraz będą obiekty kubaturowe (np.
tłocznie, stacje redukcyjno-pomiarowe),
przejścia przez tereny zadrzewione,
a także żółte słupki znacznikowe.
napowietrzne linie elektroenergetyczne, z
racji prowadzenia ich na wysokich
słupach, wyraźnie zaznaczają się w
140
otoczeniu - szczególnie na terenach
równinnych, z niską roślinnością. Słupy i
linie elektroenergetyczne wywierają
znaczny wpływ na krajobraz wiejski i
miejski.
Wpływ zabudowy na krajobraz i ukształtowanie terenu
Wpływ zabudowy na krajobraz będzie znaczący. Opisany został on już częściowo w
poprzednich rozdziałach, gdyż wiąże się w dużej mierze z wprowadzaniem nowego
zainwestowania kubaturowego. Głównym problemem będzie dogęszczenie układów
ruralistycznych. W chwili obecnej dochodzi do wielu przekształceń powodujących obniżanie
wartości krajobrazowych gminy. Problemowe są dogęszczenia zabudowy na istniejących
działkach oraz obniżanie się poziomu architektonicznego nowo powstających budynków.
Zdecydowanie mniejszych przekształceń należy spodziewać się w przypadku wpływu
na rzeźbę omawianego terenu. Wprowadzenie zabudowy spowoduje jedynie czasowe zmiany
ukształtowania terenu na etapie budowy nowych obiektów. Największe przekształcenia będą
występowały w przypadku terenów górniczych. Będą to zmiany długotrwałe. Po właściwie
przeprowadzonym procesie rekultywacji nie wpływające negatywnie na krajobraz.
Wśród działań zapobiegających minimalizujących i rekompensujących straty
krajobrazu kulturowego terenu opracowania można wymienić:
• stosowanie się do wytycznych zawartych w MPZP;
• stworzenie wzornika architektury regionalnej dla terenu opracowania oraz obszarów
sąsiednich;
• wkomponowywanie zabudowy w istniejący układ zieleni oraz budowanie kompozycji
ogrodów przydomowych w oparciu o specyfikę regionu;
• wyodrębnienie przestrzeni publicznych w ciągach zabudowy mieszkaniowej;
• prace budowlane związane z wnoszeniem budynków nie powinny wpływać na trwałą
zmianę ukształtowania terenu – po zakończeniu robót teren należy przywrócić do
stanu pierwotnego;
• stosowanie się do przepisów prawa związanych z kształtowaniem i ochroną
krajobrazu.
Zwiększenie ilości produkowanych odpadów
Przewidziane w Studium zwiększenie ilości terenów przeznaczonych pod nową
zabudowę może stać się przyczyną zwiększenia ilości produkowanych odpadów.
Oddziaływanie tej zmiany będzie powodowało czasowe zmiany w klimacie akustycznym,
141
związane z wywozem nieczystości. Skutkiem zwiększonego ruchu, związanego z wywozem
odpadów będzie również możliwość pogorszenia stanu nawierzchni dróg. Znaczącego
zwiększenia ilości produkowanych odpadów należy spodziewać się przede wszystkim w
okresie budowy nowych obiektów (odpady budowlane), a także eksploatacji nowych
obiektów.
Wprowadzenie zabudowy na gruntach chronionych (klasy I-III)
Na terenie gminy dominują gleby wysokich klas bonitacyjnych. Duża część z tych
terenów została już odrolniona i zabudowana. Część z nich nie jest jeszcze zabudowana, a
proces odrolnienia nastąpił w związku z wprowadzeniem na tych terenach Miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego. W związku z zapisami Studium pod zabudowę
przeznaczono kolejne tereny. Duża część z nich została zaprojektowana w miejscu
występowania gleb chronionych (klasy I-III).
142
6.2
Wpływ ustaleń Studium na obszary chronione
Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody zabrania się podejmowania działań mogących
w istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i
zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których wyznaczony
został obszar Natura 2000.
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Kumaki Dobrej” (PLH020078)
Obszar ma kluczowe znaczenie dla ochrony płazów w regionie dolnośląskim występują tu bardzo bogate i wysokie liczebnie populacje kumaka nizinnego oraz traszki
grzebieniastej. Dużym walorem są również stare dęby ze stanowiskami pachnicy dębowej i
kozioroga dębosza. Do najbardziej interesujących siedlisk tego terenu należy zaliczyć
zachowane zmiennowilgotne łąki trzęślicowe.
Na terenie obszaru chronionego wprowadzona została w rozproszeniu zabudowa
mieszkaniowa oraz usługowa. Największą powierzchnię zajmuje zabudowa mieszkaniowa
jednorodzinna, tworząca duże płaty. Stosunkowo dużą powierzchnię tego terenu zajęta jest
przez tereny o funkcji rekreacyjno-sportowej. Tereny aktywności gospodarczej z preferowaną
funkcją produkcyjno-składową stanowią zaledwie niewielki odsetek tego terenu. Zapisy
Studium wprowadzają ponadto stosunkowo dużą ilość zabudowy w styczności z obszarem
Natura 2000. Oddziaływanie tej zabudowy na obszar Natura 2000 może być znaczące tylko w
pewnych sytuacjach i związane jest głównie z możliwością obniżenia się poziomu wód
gruntowych w związku z wprowadzaną zabudową. Największe oddziaływanie będzie
występowało w przypadkach lokalizacji nowej zabudowy przy najcenniejszych siedliskach
„naturowych”. Na tym obszarze nie zaprojektowano zabudowy bezpośrednio na tego typu
siedliskach. Dla utrzymania tego obszaru w dobrej kondycji niezmiernie ważne będzie
prowadzenie zrównoważonej gospodarki rybackiej w stawach występujących na tym terenie.
Intensyfikacja gospodarki stawowej i niszczenie roślinności wodnej stanowi duże zagrożenie
dla jakości tego obszaru. Nie można dopuścić ponadto do zarastania łąk występujących na
tym terenie. Ważne powinny być ponadto działania zmierzające do ochrony płazów tego
obszaru m. in. podczas wiosennych migracji. Działaniami minimalizującymi negatywny
wpływ wprowadzanych inwestycji będzie bez wątpienia właściwe sporządzenie projektu
budowlanego, uwzględniającego uwarunkowania ochrony środowiska. Nie można dopuścić
do wprowadzania na tym terenie ogrodzeń na podmurówkach uniemożliwiających migracje
143
płazów. Nie można dopuścić do wycinki cennego drzewostanu zasiedlonego przez gatunki
„naturowe” – m.in. przez pachnicę dębową. Przed podjęciem wycinki każdego z drzew
mogących być siedliskiem tego gatunku inwentaryzację dendrologiczną należałoby poszerzyć
o ekspertyzę wykonaną przez entomologa.
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Lasy Grędzińskie” (PLH0020081)
Obszar znajduje się w południowej części gminy. Najistotniejszym walorem
przyrodniczym badanego terenu jest rozległy obszar lasów z licznymi przestojami oraz z
wydzieleniami ze starodrzewiem. Stwierdzono tu występowanie 6 siedlisk przyrodniczych
Natura 2000. Na tym terenie w Miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
zaplanowane zostały obszary o funkcji rekreacyjno-sportowej oraz usługi.
Ustalenia Studium muszą być spójne z zapisami uchwalonych MPZP. To te
dokumenty stanowią prawo lokalne i na ich podstawie będzie kształtowana przestrzeń gminy.
W sąsiedztwie chronionych siedlisk znajdują się tereny oznaczone w MPZP jako tereny o
wiodącej funkcji zabudowy usługowej. Na terenie tym przewiduje się lokalizację
nieuciążliwych obiektów usługowych związanych z obsługą sąsiadujących terenów sportu i
rekreacji z wykluczeniem trwałej zabudowy, która mogłaby utrudnić spływ wód ze
szczególnych uwzględnieniem wezbrań powodziowych oraz wpłynąć na pogorszenie jakości
wód. Przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu zainwestowania na środowisko ma służyć
m.in. wprowadzanie na całym obszarze zieleni, obiekty budowlane mają być realizowane w
sposób zabezpieczający przed powodzią i gwarantujący ich trwałość. Powierzchnia czynna
biologicznie została dla tych obszarów przewidziana na poziomie 60 %.
W bezpośrednim sąsiedztwie chronionych siedlisk znajduje się również obszar o
funkcji usług sportu i rekreacji. Przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu zainwestowania
na środowisko ma służyć m.in. wprowadzanie na całym obszarze zieleni. W odległości 4 m
od linii rozgraniczających cieków wyklucza się wszelkie inwestycje uniemożliwiające
konserwację cieków, w tym ogrodzeń. W odległości 40 m od linii rozgraniczających cieków
wodnych , obowiązuje zakaz lokalizacji wszelkich obiektów nie związanych z ochroną
przeciwpowodziową, konserwacją i utrzymaniem cieku a także komunikacją pieszo-jezdną
niezbędną do funkcjonowania sąsiednich terenów sportowych.
Na obu terenach ze względu na położenie w rejonie cennej przyrodniczo doliny rzeki
Widawy obowiązuje tu zasada, że wszelkie obiekty, w tym ogrodzenia, nie powinny
utrudniać migracji drobnej zwierzyny. Na obszarach tych można lokalizować obiekty małej
144
architektury, tymczasowe obiekty budowlane, urządzenia i sieci infrastruktury technicznej
oraz zbiorniki wodne.
Zapisy Studium są spójne z zapisami obowiązującego dla tego obszaru Miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego. Zostały one ponadto uszczegółowione o rzeczywiste
zamiary inwestycyjne dla tego obszaru, który oznaczono, jako „obszar pola golfowego”. Dla
obszaru tego przedstawiono zapisy minimalizujące jego negatywny wpływ na środowisko. Na
obszarze tym dopuszczono lokalizację terenu o funkcji sportowo – rekreacyjnej oraz tereny
funkcji aktywności gospodarczej z wykluczeniem inwestycji uciążliwych. Na obszarze tym
dopuszcza się jedynie lokalizację obiektów i urządzeń związanych z obsługą pola golfowego.
Za zgodne z wiodącą funkcją terenów uznaje się lokalizację nieuciążliwych obiektów
usługowych i sportowo-rekreacyjnych z wykluczeniem trwałej zabudowy. Zakazuje się
utrudniania spływu wód, trwałego zmieniania stosunków wodnych i pogorszania stanu
środowiska przyrodniczego, w tym niszczenia siedlisk chronionych w ramach sieci Natura
2000.
Zabudowa na analizowanym obszarze nie pokrywa się z najcenniejszymi siedliskami
przyrodniczymi, ale występuje w ich sąsiedztwie – w czym można dopatrywać się
potencjalnego oddziaływania na te tereny. Tereny przeznaczone pod zabudowę stanowią
kompleks podmokłych, okresowo zalewanych łąk cennych przyrodniczo. Zgodnie z
informacjami uzyskanymi z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu
(pismo WSI.410.32.2021.JA) występują tu siedliska gatunków chronionych zwierząt. Należą
do nich m.in. trzepla zielona Ophiogomphus cecilia (kod 1037), czerwończyk nieparek
Lycaena dispar (kod 1060), traszka grzebieniasta Triturus cristatus (kod 1166) oraz wydry
Lutra lutra (kod 1355) – wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia
21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej flory i fauny, będących
przedmiotem ochrony ww. Obszaru Natura 2000. Przedmiotowe łąki stanowią część ostoi
ptaków o znaczeniu międzynarodowym IBA (Important Bird Area) „Dolina Widawy i
Oleśnicy”. Teren ten cechuje się gęstą siecią hydrograficzną, której główną oś wyznacza
rzeka Widawa wraz z zlewniami mniejszych dopływów. Najcenniejszym siedliskiem są
zalewowe łąki, które w okresie wiosennym stanowią miejsca gromadzenia się dużych stad
gęsi, kaczek i ptaków siewkowatych oraz są lęgowiskiem ptaków podmokłych.
W niedalekim sąsiedztwie od terenu opracowania znajdują się dwa siedliska objęte
ochroną w ramach sieci Natura 2000. Pierwszym z nich jest grąd środkowoeuropejski
(Galio-Carpinetum). Grąd środkowoeuropejski reprezentuje grupę żyznych i średnio żyznych
145
, wielogatunkowych lasów dębowo-grabowych. Siedliska te należałoby poddać stałemu
monitoringowi. Jako przedmiot monitoringu stanu grądów zaproponować można m.in.:
• areał płatów grądu (nie powinien się´ zmniejszyć),
• średni wiek drzewostanów grądu (nie powinien się zmniejszyć),
• udział dojrzałych fitocenoz w każdej z biochor grądu, mierzony procentowym udziałem
drzewostanów ponad 100-letnich (nie powinien się zmniejszyć),
• obecność i udział drzew i krzewów obcego pochodzenia geograficznego (nie powinna się
zwiększyć). Do gatunków obcych trzeba zaliczać nie tylko daglezję i dąb czerwony, ale także
buka, modrzewie, jodłę i świerka poza granicami ich naturalnych zasięgów,
• zachowanie różnorodności biologicznej, mierzone zachowaniem się w ekosystemie
wszystkich występujących w nim roślin, grzybów i zwierząt ujętych na polskiej lub
regionalnej Czerwonej Liście. Szczególną uwagę warto zwrócić na grupy roślin
naczyniowych, mszaków, grzybów wielkoowocnikowych, ptaków, chrząszczy i ślimaków,
• zachowanie wewnętrznych mikrobiotopów i struktur; ich dobrym przykładem jest np. stan
zasobów rozkładającego się drewna. Zasoby niesięgające co najmniej 10 martwych grubych
drzew na hektar muszą być ocenione jako niezadowalające.
Nie przewiduje się negatywnego oddziaływania ustaleń Studium na to siedlisko.
Kolejnym siedliskiem występującym w sąsiedztwie tego konfliktowego terenu są
łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe (Ficario-Ulmetum). Są to liściaste lasy o
drzewostanie budowanym przez dąb, jesion lub wiąz, związane z siedliskami pozostającymi
pod wpływem wód płynących, jednak nieco mniej wilgotnymi niż łęgi jesionowo-olszowe
oraz wierzbowe i topolowe. Bardzo duże znaczenie mają przemiany lasów łęgowych
powodowane zmianą warunków siedliskowych. Ograniczenie zalewów, przesuszenie i w
konsekwencji grądowienie dotyka dużą część tych siedlisk. Dużym zagrożeniem dla tego typu
siedlisk jest regulacja rzek i budowa zbiorników zaporowych, które zawsze zmieniają
warunki siedliskowe i prowadzą do ich zniszczenia bądź przynajmniej głębokiej degradacji.
Siedliska te należałoby poddać stałemu monitoringowi. Ze względu na wyjątkową wrażliwość
łęgów na zmiany warunków hydrologicznych, monitoring tego ekosystemu należy
zaplanować tak, aby mógł dawać sygnały ostrzegawcze o zachodzących zmianach już w ich
wczesnej fazie. Jako przedmiot monitoringu zaproponować można m.in.:
• Warunki wodne, mierzone np. poziomem oraz dynamiką poziomu i przepływów wody
gruntowej ujętej w sieci piezometrów (wymaga wielokrotnych obserwacji w ciągu
roku),
146
• Czas trwania i zasięg zalewu powierzchniowego, rejestrowany kartograficznie,
• Różnorodność florystyczną, mierzoną zachowaniem się występujących w płacie,
typowych dla tego ekosystemu gatunków roślin naczyniowych,
• Różnorodność awifauny, mierzona rejestrowaną na ustalonej powierzchni liczbą
gatunków ptaków oraz ich liczebnością,
• Strukturę gatunkową runa, badaną zdjęciami fitosocjologicznymi na stałym transekcie.
Zmiany w runie szybko zasygnalizują zachodzące zmiany zmiany warunków
siedliskowych,
• Strukturę populacji drzew i krzewów, badaną na stałym transekcie, a uwzględniającą
zarówno grubość drzew, jak i klasy Krafta. Jej zmiany, np. pojawienie się nalotu
gatunków grądowych, dość szybko zasygnalizują ewentualne przesuszenie.
Negatywne oddziaływanie na to siedlisko może wiązać się przede wszystkim z obniżeniem
poziomu wód gruntowych i procesem grądowienia. Zapisy Studium nie powinny
doprowadzić do negatywnego oddziaływania na to siedlisko. Nie przewiduje się bowiem
działań, które mogłyby doprowadzić do znaczącej zmiany stosunków wodnych.
Kompleks podmokłych, okresowo zalewanych łąk znajdujących się na południe od
miejscowości Brzezia Łąka jest miejscem występowania cennych gatunków zwierząt.
Lokalizacja pola golfowego na tym terenie może mieć wpływ na środowisko przyrodnicze.
Największe oddziaływanie dla tego terenu przewiduje się na etapie budowy. Istniejące łąki
będą musiały zostać bowiem zamienione na strzyżone trawniki. Pomniejszone zostaną zatem
naturalne siedliska występujących tu obecnie gatunków. Konieczna będzie również częściowa
zmiana ukształtowania terenu. Na etapie eksploatacji oddziaływanie tej inwestycji na
środowisko zostanie praktycznie całkowicie zminimalizowane. Projekt pola golfowego
powinien zawierać działania kompensujące straty wyrządzone w środowisku przyrodniczym.
Rozwiązaniem tym może być wydzielenie na terenie pola golfowego enklaw zawierających
zachowane w stanie naturalnym siedliska przyrodnicze. Projektowana roślinność powinna
nawiązywać składem gatunkowym do istniejących na tym terenie zbiorowisk roślinnych.
Niepożądane na tym obszarze jest wprowadzanie gatunków obcych.
Na terenie tym stwierdzono występowanie kilku cennych gatunków zwierząt: trzepli zielonej,
czerwończyka nieparka, traszki grzebieniastej i wydry.
147
Trzepla zielona
Do potencjalnych zagrożeń dla gatunku należą przede wszystkim:
•
Regulacja koryt rzecznych i idący za tym spadek liczby miejsc dogodnych dla
rozwoju larw, duże obciążenie wód rzecznych odprowadzanymi do nich ściekami i biogenami
spływającymi ze zlewni, prowadzące m.in. do zmiany charakteru osadów dennych (na
bardziej muliste) i zarastania koryt przez roślinność,
•
Usuwanie roślinności drzewiastej i zarośli na obrzeżach cieków,
Dla oceny trendów liczebności gatunku na terenach rolniczych i przemysłowych
pomocny jest monitoring populacji przeprowadzany w odstępach pięcioletnich na kilku
stałych odcinkach kontrolowanych różnych rzek. Najbardziej właściwy byłby zbiór wylinek
na obrzeżach cieku w czerwcu, najlepiej w dwóch terminach – w I i III dekadzie miesiąca,
wspomagany obserwacją imagines w lipcu, przy dobrych warunkach pogodowych.
W celu ochrony tego gatunku należałoby zatem przede wszystkim dążyć do
zachowania miejsc rozrodu tego gatunku. Nie należy ponadto usuwać istniejących zadrzewień
i zakrzewień nadwodnych. Ustalenia Studium mogą spowodować negatywny wpływ na ten
gatunek w przypadku wykonywania prac ziemnych na tym terenie. Oddziaływania te będą
jednakże chwilowe i powinny całkowicie ustąpić po zakończeniu prac związanych z
przygotowaniem pola golfowego do użytku.
Czerwończyk nieparek
Trudno wskazać czynniki, które mogłyby poważnie zagrozić gatunkowi w najbliższej
przyszłości. Pewnym zagrożeniem dla tego gatunku mogą być melioracje i osuszanie terenów
podmokłych, gdzie występuje najliczniej. Niemniej możliwość zasiedlenia środowisk
suchszych pozwala na znaczne zredukowanie tego zagrożenia. W związku z tym
negatywnego oddziaływania na ten gatunek należy spodziewać się jedynie na etapie budowy.
Ustać powinno ono bezpośrednio po realizacji inwestycji. Pozostawienie na obszarze pola
golfowego miejsc z naturalnymi siedliskami o większym stopniu uwilgotnienia powinno być
wystarczającym zabiegiem minimalizującym negatywny wpływ tej inwestycji na środowisko.
Traszka grzebieniasta
Najważniejszym zagrożeniem dla tego gatunku jest niszczenie stanowisk rozrodczych
(odwadnianie terenu, zasypywanie lub zanieczyszczanie niewielkich zbiorników wodnych)
przez człowieka. Pogłębia to izolacja istniejących lokalnych populacji i w konsekwencji może
148
doprowadzić do ich zaniku. Zapisy Studium nie przewidują zmian stosunków wodnych oraz
nie przewidują pomniejszania miejsc występowania tego gatunku. Nie przewiduje się zatem
negatywnego oddziaływania na ten gatunek. Niewielkie zagrożenie może występować na
etapie eksploatacji pola golfowego. Wpływ na jakość zbiorników wodnych, w których
gatunek ten występuje będą mogły mieć zanieczyszczenia wód związane z nawożeniem pola
golfowego, które mogą być przyczyną eutrofizacji. Przy stworzeniu właściwego projektu
zagospodarowania terenu uwzględniającego wymogi ochrony środowiska negatywny wpływ
na środowisko powinien zostać wyeliminowany. Szczególną uwagę należy zwrócić na dobór
odpowiednich nawozów oraz wykształcenie stref buforowych wokół istniejących zbiorników
wodnych przejmujących spływające z pól biogeny.
Wydra
Gatunek jest odporny za działanie wielu czynników chorobotwórczych przy
przyjmowaniu odpowiedniego pożywienia. Długotrwałe i ostre zimy mogą przyczyniać się do
znacznej redukcji liczebności populacji tego gatunku. Brak ryb w śródleśnych rzekach oraz
likwidacja bagien są głównymi czynnikami ograniczającymi liczebność wydry w Polsce.
Najwięcej wydr ginie w sieciach rybackich i na drogach.
Zagrożeniem dla tego gatunku może być również wzmożony ruch drogowy na drogach
dojazdowych do pola golfowego. Nie przewiduje się negatywnego wpływu budowy pola
golfowego na ten gatunek. Niewielkie oddziaływanie związane z płoszeniem może nastąpić
na etapie budowy. Nie przewiduje się natomiast pomniejszenia siedlisk występowania
gatunku.
Dodatkowym zagrożeniem dla tych terenów jest ponadto możliwość podtopień
związanych z wylewaniem cieków wodnych. Nie należy ponadto dopuścić do nadmiernej
penetracji tych terenów przez turystów. Zabiegami minimalizującymi ich wpływ na
środowisko będą przede wszystkim – budowa odpowiednio poprowadzonego systemu ścieżek
rowerowych i pieszych.
Z analizy i oceny wpływu planowanego zagospodarowania na ten obszar wynika, że
nie będzie ono miało znacząco negatywnego wpływu na gatunki roślin, zwierząt oraz
siedliska przyrodnicze chronione w ramach Obszaru Natura 2000 „Lasy Grędzińskie”.
Przedmiotowe łąki stanowią część ostoi ptaków o znaczeniu międzynarodowym IBA
(Important Bird Area) „Dolina Widawy i Oleśnicy”. Ostoje ptaków IBA to miejsca
149
wyróżniające się z otoczenia tym, że występują tam ptaki szczególnie cenne, lub tym, że jest
to obszar wyjątkowo licznie zasiedlany przez ptaki. W szczególności ostoje ptaków to
obszary, na których występują rzadkie, zagrożone wymarciem gatunki ptaków, gatunki o
ograniczonym
zasięgu
lub
gatunki
charakterystyczne
dla
konkretnych
biomów
przyrodniczych, duże koncentracje ptaków migrujących i zimujących. Wyznaczenie ostoi
ptaków nie zapewnia formalnej ochrony danego terenu – jest to jedynie wskazanie, które
miejsca należy chronić w ramach istniejących form ochrony obszarowej.
Lokalizacja pola golfowego na terenie ostoi ptaków nie powinna wywierać
znaczącego negatywnego oddziaływania na ornitofaunę. Do ewentualnego płoszenia ptactwa
może dojść na etapie budowy pola golfowego. Działaniami minimalizującymi ewentualne ten
wpływ będzie prowadzenie prac budowlanych na tym terenie poza okresem migracji ptactwa.
Okres
prac
budowlanych
powinien
zostać
wskazany
na
podstawie
wcześniej
przeprowadzonego monitoringu przedrealizacyjnego ornitofauny. Dla realizacji inwestycji
wymagane jest dodatkowo sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko, który wykazać
powinien wpływ tej inwestycji na środowisko.
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Stawy w Borowej” (PLH020045)
Obszar obejmuje 4 duże stawy rybne, o całkowitej powierzchni 15 ha, stanowiące
utrwalony element krajobrazu. Jest to największe znane stanowisko rośliny koleantusa
delikatnego (Coelanthus subtilis) w Polsce z Zał. II Dyr. siedliskowej). Niewykluczone jest
występowanie gatunków zwierząt z Załącznika II (np. Triturus cristatus, Bombina bombina,
Lutra lutra); konieczna jest inwentaryzacja faunistyczna obszaru. Głównym zagrożeniem dla
obszaru może być zintensyfikowanie gospodarki stawowej lub inne zmiany w
dotychczasowym gospodarowaniu (np. zaniechanie regularnego spuszczania stawów).
Niebezpieczne może być również nawożenie. Należy zatem dążyć do aktualnego
(historycznego) użytkowania terenu.
Problemem i zagrożeniem wynikającym bezpośrednio z zapisów Studium jest
projektowany rozwój zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w styczności z obszarem
Natura 2000 w okolicy miejscowości Borowa oraz rozwój rozległego obszaru aktywności
gospodarczej z preferowaną funkcją produkcyjno-składową na zachód od obiektu
zainteresowania. Rozwój szczególnie tej drugiej funkcji może mieć nieodwracalny wpływ na
stan środowiska przyrodniczego okolicy. Nie należy doprowadzić do wprowadzania na tych
terenach zabudowy mogącej znacząco oddziaływać na środowisko (zanieczyszczenie wód
powierzchniowych i podziemnych, obniżenie poziomu wód itp.).
150
Pomniki przyrody
Na terenie gminy Długołęka znajduje się 14 zarejestrowanych i objętych ochroną
pomników przyrody. Ustalenia Studium, ze względu na swój ogólny charakter, nie będą
oddziaływały negatywnie na istniejące pomniki przyrody. Przy wprowadzaniu lub
rozbudowywaniu istniejącej zabudowy lub układów komunikacyjnych należy zachować
szczególną ostrożność, by nie uszkodzić nadziemnej i podziemnej części drzew będących
pomnikami. Szczególną uwagę należy zwrócić na konieczność podtrzymywania istniejącego
poziomu wód gruntowych. Nie należy dopuścić do znaczącego zabudowywania materiałami
nieprzepuszczalnymi terenu nad bryłą korzeniową. Dla obszaru całej gminy należałoby
ponadto sporządzić opracowanie dotyczące stanu istniejącego i programu ochrony gminnych
pomników przyrody wraz z weryfikacją propozycji nowych pomników przyrody
przedstawionych
w
innych
opracowaniach
(m.in.
Opracowaniu
ekofizjograficznym
sporządzonym na potrzeby SUiKZP). Dla istniejących pomników przyrody powinien
obowiązywać katalog zakazów wymienionych w Ustawie o ochronie przyrody, m.in.:
niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu; wykonywania prac ziemnych trwale
zniekształcających rzeźbę terenu, uszkadzania i zanieczyszczania gleby oraz umieszczania
tablic reklamowych.
Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
Na terenie gminy Długołęka występują stanowiska chronionych gatunków roślin i
zwierząt stwierdzone w przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej gminy Długołęka w
1992 roku. Inwentaryzacja tych gatunków została przeprowadzona wiele lat temu i nie
wszystkie stanowiska istnieją do dnia dzisiejszego. Dlatego też konieczne jest sporządzenie
nowej inwentaryzacji przyrodniczej terenu gminy. Przedstawione w Studium tereny
przeznaczone pod zabudowę niejednokrotnie pokrywają się z zasięgiem występowania
chronionych gatunków. Projekty zagospodarowania terenu sporządzone dla tych obszarów
powinny uwzględniać występowanie tych gatunków i w miarę możliwości rośliny objęte
ochroną
powinny
zostać
adaptowane
do
projektowanego
zagospodarowania.
W
szczegółowych projektach powinny zostać ponadto uwzględnione zabiegi minimalizujące
negatywny wpływ na zwierzęta występujące na terenie gminy – objęte ochroną gatunkową.
Zapisy Studium mogą spowodować zmniejszenie wielkości siedlisk cennych gatunków
zwierząt. Siedliska te zlokalizowane są w rozproszeniu na terenie całej gminy. Lokalizacja
przedstawiona na załączniku graficznym jest orientacyjna i gatunki te mogą występować w
151
najbliższym otoczenia wskazanego miejsca. Przed przystąpieniem do prac budowlanych
należałoby dokonać aktualizacji inwentaryzacji fauny.
W stosunku do gatunków dziko występujących roślin i grzybów objętych ochroną
gatunkową mogą być wprowadzone następujące zakazy, wynikające z ustawy o ochronie
przyrody:
1) zrywania, niszczenia, uszkadzania, przemieszczania i hodowli;
2) niszczenia ich siedlisk i ostoi;
3) dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia
ściółki leśnej i gleby w ostojach;
4) pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetwarzania okazów
gatunków;
5) zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny okazów gatunków;
6) wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków.
W stosunku do gatunków dziko występujących roślin i grzybów, objętych ochroną
gatunkową, mogą być wprowadzone, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli
nie spowoduje to zagrożenia dla dziko występujących populacji objętych ochroną gatunkową
roślin lub grzybów, odstępstwa określone w ustawie.
W stosunku do gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową
mogą być wprowadzone, następujące zakazy:
1) umyślnego zabijania, okaleczania i chwytania;
1a) transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, chowu i hodowli, a także posiadania żywych
zwierząt;
2) zbierania, przetrzymywania i posiadania okazów gatunków;
3) umyślnego niszczenia ich jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych;
4) niszczenia ich siedlisk i ostoi;
5) niszczenia ich gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych
schronień;
6) wybierania, posiadania i przechowywania ich jaj;
7) wyrabiania, posiadania i przechowywania wydmuszek;
8) preparowania okazów gatunków;
9) zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny okazów
gatunków;
10) wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków;
152
11) umyślnego płoszenia i niepokojenia;
12) fotografowania, filmowania i obserwacji, mogących powodować ich płoszenie
lub niepokojenie;
13) przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca;
14) przemieszczania urodzonych i hodowanych w niewoli do stanowisk naturalnych.
W stosunku do gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą
być wprowadzone, w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i jeżeli nie spowoduje to
zagrożenia dla dziko występujących populacji zwierząt objętych ochroną gatunkową,
odstępstwa od zakazów, o których mowa w ustawie.
Na obszarze objętym zmianą Studium stwierdzono występowanie gatunków objętych ochroną
prawną. Dla gatunków tych należy stosować się do obowiązujących przepisów i nie dopuścić
do zmniejszenia ich populacji.
Należy zaznaczyć, że dokument, jakim jest Studium nie jest aktem prawa miejscowego i
wyznacza jedynie kierunki rozwoju gminy. Zapisy Studium nie powodują bezpośredniego
zagrożenia dla występujących na badanym terenie gatunków. Tereny, na których stwierdzono
występowanie gatunków objętych ochroną nie powinny zostać pomniejszane. W przypadku
konieczności usunięcia części chronionych, a stosunkowo pospolitych gatunków należy
sporządzić wnioski o zezwolenie na wykonywanie czynności zabronionych w stosunku do
gatunków objętych ochroną.
Gleby chronione
Na terenie gminy gleby chronione zajmują bardzo dużą powierzchnię. Studium
wprowadza duże zmiany w przeznaczeniu terenu, przekształcając tereny otwarte (głównie
użytki rolne) na tereny zabudowane. Duża część zabudowy zaplanowana została na terenie
gleb chronionych. Zabiegami minimalizującymi negatywny wpływ tych zabiegów będzie
wykorzystanie wierzchniej, urodzajnej warstwy gleby do zakładania terenów zieleni
towarzyszącej zagospodarowaniu kubaturowemu na terenie gminy.
Lasy ochronne
Praktycznie wszystkie lasy na terenie gminy Długołęka są lasami ochronnymi i
ochronno-gospodarczymi. Zapisy Studium nie będą bezpośrednio negatywnie wpływały na
kondycję lasów ochronnych. Pośredniego negatywnego oddziaływania można dopatrywać się
153
w intensyfikacji zagospodarowania przestrzennego i związanego z tym zwiększonego
zanieczyszczenia środowiska, które będzie miało wpływ na jakość lasów. Szczególnie
narażone na zanieczyszczenia środowiska będą lasy iglaste.
Główny Zbiornik Wód Podziemnych
Na obszarze gminy Długołęka występuje jeden Główny Zbiornik Wód Podziemnych –
na wschodnich krańcach gminy, w części obrębów Stępin i Raków. Jest to GZWP 322 –
Zbiornik Oleśnica. Jedynym nowym elementem zagospodarowania wprowadzanym przez
Studium na terenie GZWP jest fragment projektowanej drogi krajowej S8. Oddziaływanie
tego typu inwestycji będzie polegało głównie na możliwości przedostawania się zwiększonej
ilości zanieczyszczeń do gleby.
Korytarze ekologiczne
Główny regionalny korytarz ekologiczny przebiega przez wschodnią część gminy
Długołęka w kierunku północ-południe i stanowi łącznik między największymi kompleksami
leśnymi. Pozostałe, lokalne korytarze ekologiczne, związane są przede wszystkim z ciekami
wodnymi występującymi na terenie gminy – wraz z dolinami, w których są umiejscowione.
Korytarze ekologiczne występujące na terenie gminy poprzecinane zostały w kilku miejscach
linearnymi układami infrastruktury technicznej.
Do
przerwania
zagospodarowania
ciągłości
przestrzennego.
ekologicznej
Głównymi
doszło
barierami
w
wyniku
intensyfikacji
regionalnego
korytarza
ekologicznego są linearne układy infrastrukturalne w postaci drogi krajowej nr 8 oraz linii
kolejowej. Wpływ na swobodne przemieszczanie się gatunków będzie miało również
poprzeczne zabudowywanie korytarza projektowaną rozbudową układu ruralistycznego
Oleśniczki. Projektowana zabudowa została już jednak zatwierdzona w obowiązujących
Miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, które stanowią akt prawa
miejscowego.
Wśród działań zapobiegających i rekompensujących straty środowiska przyrodniczego
w przypadku przerwania ciągłości korytarzy ekologicznych można wymienić:
• zakładanie pasów zieleni izolacyjnej w sąsiedztwie projektowanej zabudowy oraz ciągów
komunikacyjnych;
154
• właściwe opracowanie koncepcji projektowej, wpisującej się w strukturę przyrodniczą i
krajobrazową gminy;
• w miarę możliwości i potrzeb zaproponowanie przepustów dla drobnych ssaków, tuneli
dla płazów i gadów;
• odpowiednia aranżacja terenu na najściach i dojściach do przejść;
• odpowiedni czas realizacji inwestycji (prowadzenie prac budowlanych np. poza okresem
rozrodu występujących na terenie opracowania gatunków zwierząt);
• poprawa struktury przestrzennej i funkcjonalnej siedlisk związanych z ciekami wodnymi
przez wyznaczenie i odtworzenie korytarza swobodnej migracji rzeki;
• stworzenie miejsc dogodnych do rozrodu płazów.
Projektowane użytki ekologiczne
Na terenie gminy zaprojektowano 8 użytków ekologicznych. Ustalenia Studium w
sposób istotny wpłyną na jakość środowiska przyrodniczego tych obszarów.
155
Ryc. 35. Rozmieszczenie projektowanych użytków ekologicznych na terenie gminy.
Źródło: Opracowanie własne.
Pierwszy z użytków ekologicznych zlokalizowany jest w sąsiedztwie miejscowości
Ramiszów. Zajmuje on powierzchnię około 84 ha. Na terenie znajdują się cenne siedliska
przyrodnicze.
Zachodnią
połowę
obszaru
zajmuje
grąd
środkowoeuropejski
i
subkontynentalny. Północno-wschodni narożnik niżowe i górskie świeże łąki użytkowane
ekstensywnie. Na terenie projektowanego użytku stwierdzono występowanie gatunków
objętych prawną ochroną, m.in.: konwalii majowej, kruszyny pospolitej oraz wiciokrzewu
pomorskiego. Teren w dużej mierze pokrywa się z obszarem Natura 2000 Kumaki Dobrej.
156
Jest ważnym siedliskiem dla kumaka nizinnego oraz traszki grzebieniastej. Tereny leśne
znajdujące się na tym obszarze pełnią funkcję lasów ochronnych.
Realizacja zapisów Studium wpłynie w sposób istotny na stan projektowanego użytku
ekologicznego. Teren ten znajduje się bowiem pomiędzy dwoma projektowanymi drogami
krajowymi (DK8 i S8). Pomiędzy tymi drogami a użytkiem ekologicznym wyznaczono
rozległy na ponad 60 ha teren aktywności gospodarczej z preferowaną funkcją usługową.
Obszar ten przylegał będzie bezpośrednio do terenu projektowanego użytku. W związku z
prowadzonymi pracami budowlanymi na etapie budowy można spodziewać się zmian
stosunków wodnych, które pełnią podstawową funkcję w funkcjonowaniu tego obszaru. Na
etapie eksploatacji terenu usługowego należy spodziewać się „uciążliwości” akustycznych
oraz możliwość zwiększonej penetracji turystycznej tego terenu. Lokalizacja zabudowy
usługowej wpłynie zdecydowanie na obniżenie wartości estetycznych terenu. Negatywnych
oddziaływań związanych z działalnością człowieka należy spodziewać się również na
ornitofaunę występującą na terenie projektowanej formy ochrony przyrody.
Drugi z projektowanych użytków ekologicznych zlokalizowany jest niecały kilometr
na północny wschód od miejscowości Bukowina i zajmuje powierzchnię około 3,5 ha. Jest to
interesująca mozaika terenów leśnych i łąkowych wymagająca ochrony. Praktycznie cały
ekosystem zostanie bezpowrotnie zniszczony. Na miejscu użytku ekologicznego w Studium
zaprojektowano bowiem tereny aktywności gospodarczej z preferowaną funkcją produkcyjnoskładową, a w ich bezpośrednim sąsiedztwie tereny sportu i rekreacji. Należy bezwzględnie
odstąpić od zainwestowania tych cennych obszarów.
Trzeci z projektowanych użytków ekologicznych znajduje się na północny-wschód od
miejscowości Szczodre. Zlokalizowany jest on w dolinie środkowej części biegu Dopływu z
Tokar. Najcenniejszymi siedliskami stwierdzonymi na terenie użytku są łęgi wierzbowe,
topolowe, olszowe, jesionowe oraz zmiennowilgotne łąki trzęślicowe.
Oddziaływanie na wskazany obszar będzie znaczące w północnej jego części. Tam też na jego
terenie wyznaczono tereny przeznaczone pod rozwój zabudowy usługowej i produkcyjnoskładowej. Fragment użytku pokrywa się ponadto z węzłem komunikacyjnym projektowanej
drogi krajowej S9. Oddziaływania planowanego węzła komunikacyjnego oraz towarzyszącej
zabudowy będą znaczące. Nie należy dopuścić do obniżenia poziomu wód gruntowych w
najbliższej okolicy oraz zastosować nasadzenia izolacyjne powstrzymujące zanieczyszczenia
środowiska płynące z północy. Duży wpływ na jakość środowiska tego terenu będzie miał
stan wód płynących. Nie należy zatem dopuścić do obniżenia jakości wód Dopływu z Tokar.
157
Czwarty z użytków ekologicznych zaproponowany został na wschód od Januszkowic
w dolinie Dobrej na powierzchni około 30 ha. Dużą część projektowanego obiektu zajmują
niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie.
Zgodnie z ustaleniami Studium teren ten zostanie przedzielony drogą krajową S8 na dwie
części. Budowa drogi będzie miała bardzo duży wpływ na omawiany obszar i bez wątpienia
spowoduje obniżenie jego wartości. Przy budowie mostu przez Dobrą należy wprowadzić
wszelkie możliwe i znane zabiegi minimalizujące wpływ tej inwestycji na środowisko,
zwracając uwagę na fakt, że dolina rzeki powinna pełnić funkcję lokalnego korytarza
ekologicznego. Po obu stronach rzeki należy pozostawić odpowiednio szeroki pas roślinności
nadbrzeżnej pełniący funkcję buforową i umożliwiający swobodną migrację zwierząt.
Piąty, szósty i siódmy użytek ekologiczny znajdują się w oddaleniu od
zainwestowania mogącego mieć negatywny wpływ na chroniony obszar, a przewidzianego w
Studium.
Ósmy z użytków ekologicznych zaproponowano na południowy-wschód od
miejscowości Jaksonowice. Użytek leży na skraju projektowanego dużego kompleksu
rekreacyjno-sportowego. Oddziaływanie tego typu inwestycji może w pewnym stopniu
zaszkodzić jakości środowiska przyrodniczego. Teren ten cechuje się wyjątkowymi walorami
krajobrazowymi, co ma bezpośrednie przełożenie na plany utworzenia tu różnorakich form
ochronnych. Możliwość realizacji na omawianym terenie infrastruktury sportowej i
rekreacyjnej powinno przebiegać z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z potrzeby
ochrony cennych przyrodniczo i krajobrazowo elementów środowiska przyrodniczego.
Intensyfikacja ruchu turystycznego może doprowadzić jednak do niekontrolowanych zmian
zachodzących we florze i faunie. Działania zmierzające do rozwoju funkcji turystycznej
powinny ograniczać się tylko do turystyki kwalifikowanej nie ingerującej w strukturę
środowiska
przyrodniczego.
Ruch
turystyczny
powinien
odbywać
się
wyłącznie
wyznaczonymi trasami, a infrastruktura techniczna nie powinna naruszać walorów
krajobrazowych okolicy.
Projektowane obszary chronionego krajobrazu
Na terenie gminy Długołęka zaproponowano 3 obszary chronionego krajobrazu:
Wzgórza Trzebnickie, Dolina Dobrej oraz Dolina Widawy.
158
Ryc. 36. Projektowane obszary chronionego krajobrazu na terenie gminy Długołęka.
Obszar chronionego krajobrazu Wzgórza Trzebnickie
Teren ten, zajmujący północną część gminy, posiada wyjątkowe wartości
krajobrazowe. W Studium został on przekształcony tylko w niewielkim stopniu. Pewne
zmiany mogą być jednak znaczące. Chodzi tu przede wszystkim o znaczną rozbudowę funkcji
rekreacyjno-sportowej. Z funkcją tą wiązała będzie się konieczność zmian ukształtowania
terenu oraz wprowadzeniem infrastruktury technicznej. Może mieć to negatywny wpływ na
krajobraz Wzgórz.
159
Należy zaznaczyć jednak, że zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem, obszar
chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz
o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania
potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy
ekologicznych. Zapisy Studium nie powodują w sposób bezpośredni zaburzenia ciągłości
regionalnego korytarza ekologicznego.
Obszar chronionego krajobrazu Dolina Dobrej
Obszar ten zaprojektowany został w środkowej części gminy. Zapisy Studium
wyznaczają na tym obszarze kilka płatów zabudowy – mieszkaniowej oraz produkcyjnoskładowej. Duża część wprowadzonej na tym terenie zabudowy mieszkaniowej wynika z
obowiązujących dla tego obszaru Miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w
okolicach miejscowości Pruszowice i Domaszczyn. Teren ten zabudowany zostanie jednak
dość szczelnym pierścieniem zabudowy, co będzie miało znaczący wpływ na jego jakość
przyrodniczo-krajobrazową.
Zaburzone
zostaną
również
jego
funkcje
korytarza
ekologicznego – ciągu powiązań przyrodniczych z Wrocławiem.
Obszar chronionego krajobrazu Dolina Widawy
Obszar ten zaproponowany został w południowo-wschodniej części gminy i jest
największą z projektowanych form ochrony przyrody na terenie gminy. Na terenie tym
występują duże, zwarte skupiska nowej zabudowy przeważnie w południowej części gminy
(m.in. Brzezia Łąka, Kiełczówek). Część nowych inwestycji została zaprojektowana na
terenach szczególnego zagrożenia powodziowego. Są to tereny o funkcji rekreacyjnosportowej i usługowej w południowo-wschodniej części terenu opracowania (wzdłuż Kanału
Granicznego) oraz na południe od miejscowości Kiełczów i Wilczyce. Duża część terenów
tych miejscowości zaprojektowano w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru zagrożonego
powodzią. Przekształcenia krajobrazu tego terenu, ze względu na ilość wprowadzanych
przekształceń, należy uznać za duże.
160
7
Ocena skutków realizacji ustaleń Studium na komponenty środowiska
Prognozowane skutki realizacji rozwiązań przewidzianych w Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Długołęka na różnorodność biologiczną,
ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby
naturalne, zabytki i dobra materialne przedstawiono uwzględniając oddziaływania
bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe,
długoterminowe, stałe i chwilowe, pozytywne i negatywne. Ponadto wzięto pod uwagę
zależności między poszczególnymi komponentami środowiska i pomiędzy oddziaływaniami
na te elementy. Przy analizie możliwych oddziaływań wskazano te, które mogą być znaczące.
Poniżej przedstawiono ocenę skutków realizacji ustaleń Studium na poszczególne
komponenty środowiska.
Różnorodność biologiczna
Zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro - różnorodność
biologiczna to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących w ziemskich
ekosystemach oraz w zespołach ekologicznych, których są częścią. Dotyczy ona
różnorodności w obrębie gatunku (różnorodność genetyczna), pomiędzy gatunkami oraz
różnorodności ekosystemów. Dla zachowania i wzbogacania różnorodności biologicznej duże
znaczenie ma zróżnicowanie siedlisk i oddziaływanie człowieka, w szczególności ochrona
siedlisk słabo lub wcale nie przekształconych.
Realizacja Studium może wywierać pewnego rodzaju oddziaływania na zmniejszenie
różnorodności biologicznej. Należy zaznaczyć, że istotne znaczenie trzeba przypisać
uchwalonym Miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego sporządzanym wraz z
Prognozami oddziaływania na środowisko dla terenów, na których zaplanowano nowe
inwestycje. W dokumentach tych część zabudowy wyznaczono na miejscach występowania
chronionych gatunków i rzadkich siedlisk.
Kluczowe znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej w przestrzeni
rolniczej mają utrzymane zadrzewienia śródpolne, oczka wodne i tereny podmokłe, miedze,
ekstensywnie użytkowane łąki i pastwiska. Na terenach leśnych duże znaczenie dla
utrzymania różnorodności biologicznej mają pozostawiane spróchniałe drzewa i powalone
pnie, starodrzew oraz torfowiska i polany śródleśne. Siedliska tego typu, uznane za
najcenniejsze z punktu widzenia zachowania różnorodności biologicznej, są szczególnie
161
cenne w rozpatrywanej gminie. Należy dążyć do zachowania wymienionych powyżej
elementów mających wpływ na podtrzymanie różnorodności biologicznej.
Działaniami zapobiegającymi, minimalizującymi oraz rekompensującymi ewentualny spadek
różnorodności biologicznej dla obszaru opracowania, oprócz tych opisanych powyżej, mogą
być szczegółowa inwentaryzacja oraz waloryzacja faunistyczna, florystyczna i mykologiczna
terenu opracowania, określająca aktualny stan środowiska przyrodniczego, wprowadzanie
nowych nasadzeń w ogrodach przydomowych oraz stwarzanie dogodnych miejsc do
bytowania zwierząt, roślin i grzybów.
Ludzie
Przewidziane w Studium elementy zagospodarowania przyczynią się do poprawy
funkcjonowania gminy. Będzie to miało pozytywne znaczenie dla jej mieszkańców.
Zwiększenie ilości działek budowlanych z przeznaczeniem pod budownictwo mieszkaniowe
przyczyni się również do poprawy warunków życia mieszkańców oraz może stać się
przyczyną zwiększenia ilości osób je zamieszkujących. Wprowadzenie zabudowy o funkcji
produkcyjno-składowej i usługowej będzie miało wpływ na zwiększenie zatrudnienia, w tym
miejscowej ludności. Będzie wiązało się to również ze znacznym wzrostem dochodów gminy.
Intensyfikacja komunikacji drogowej wpłynie na zmianę klimatu akustycznego w
najbliższym otoczeniu dróg. Szczegółowe badania hałasu powinny wykazać, w których
miejscach powinno nastąpić obniżenie tego czynnika w najbliższym otoczeniu miejsc
zamieszkania. W przypadku stwierdzenia przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu
działaniami
minimalizującymi
wpływ
tego
czynnika
na
człowieka
będą
ekrany
dźwiękochronne. Zapisy Studium odznaczają się przewagą oddziaływań obojętnych i
pozytywnych dla ludzi.
Zwierzęta
Zwiększenie ruchu drogowego może wpłynąć na zmniejszenie przeżywalności
zwierzyny, dla której trasa koliduje z drogami migracji. W skutek wzmożonego ruchu
komunikacyjnego niepokojone będą zwierzęta występujące w okolicy dróg.
Przy realizacji, wszystkich wprowadzonych w Studium zmian, będą prowadzone prace
budowlane. W wyniku usunięcia roślinności i warstwy próchnicznej gleby może zginąć duża
część mało ruchliwych zwierząt. Pozostałe, występujące w okolicy, zwierzęta mogą być
niepokojone hałasem, związanym z prowadzoną budową oraz obecnością człowieka (głównie
płazy, gady i ptaki).
162
Działaniami zapobiegającymi i minimalizującymi negatywny wpływ na zwierzęta mogą być:
•
Szczegółowa inwentaryzacja terenu przeznaczonego pod zainwestowanie ze
szczególnym uwzględnieniem gatunków zwierząt oraz siedlisk objętych ochroną
gatunkową;
•
Właściwie opracowany projekt budowlany zgody z normami ochrony środowiska;
•
W ciągach zabudowy należy wprowadzać ażurowe ogrodzenia umożliwiające
swobodną migrację mniejszych zwierząt;
•
Nie można dopuścić do utraty lub znacznego pomniejszenia siedlisk zwierząt oraz
pomniejszenia populacji roślin żywicielskich niezbędnych do rozwoju poszczególnych
gatunków.
Rośliny
W wyniku zainwestowania kubaturowego nastąpi zmniejszenie powierzchni
biologicznie czynnej. Zniszczeniu ulegną rośliny porastające ten teren. Na ich miejsce
wprowadzone zostaną jednak nowe gatunki. W wyniku prac związanych budową nowych
obiektów kubaturowych duża część roślinności drzewiastej będzie musiała zostać usunięta.
Zmian w szacie roślinnej należy spodziewać się w związku z rozbudową układu
komunikacyjnego na terenie opracowania. Zmiany będą dotyczyć pomniejszenia powierzchni
biologicznie czynnej, pomniejszenia populacji gatunków oraz zmiany składu gatunkowego
roślinności występującej w bezpośrednim sąsiedztwie dróg.
Działaniami zapobiegającymi i minimalizującymi negatywny wpływ na rośliny mogą być:
•
Szczegółowa inwentaryzacja terenu przeznaczonego pod zainwestowanie ze
szczególnym uwzględnieniem gatunków roślin oraz siedlisk objętych ochroną
gatunkową (należy uaktualnić wykonaną dla obszaru gminy inwentaryzację);
•
Właściwie opracowany projekt budowlany zgody z normami ochrony środowiska;
•
W przypadku stwierdzenia występowania cennych gatunków roślin w miejscu
planowanego zainwestowania należałoby rozważyć inny wariant lokalizacyjny lub
możliwość przeniesienia gatunków w inne miejsce.
Woda
Prowadzone prace budowlane, w wielu przypadkach, mogą być przyczyną
ewentualnego obniżania poziomu wód gruntowych. Podczas pracy maszyn i pojazdów może
dochodzić do wycieku płynów. Wrażliwość wód podziemnych na takie zanieczyszczenia
zależy od głębokości występowania warstw wodonośnych, zdolności adsorpcyjnych pokrywy
163
glebowej oraz ilości i rodzaju zanieczyszczeń. Najbardziej podatne na zanieczyszczenia są
płytkie wody gruntowe towarzyszące glebom piaszczystym.
W kilku przypadkach projektowana zabudowa znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie lub
na zbiornikach wodnych, rzekach, terenach podmokłych oraz zagrożonych zalewaniem.
Wtedy też zagrożenie dla wód powierzchniowych związane z zabudową jest największe.
Przewiduje się możliwość negatywnego oddziaływania terenów eksploatacji kopalin na
obniżanie poziomu wód gruntowych w najbliższej okolicy. Eksploatacja kruszywa
naturalnego w kopalni w Januszkowicach trwa jednak już od 2 lat. Do tej pory do Urzędu
Gminy Długołęka nie zgłaszano występowania obniżenia poziomu wód gruntowych na
terenach rolniczych otaczających wyrobisko. Nie przewiduje się natomiast bezpośredniego
negatywnego oddziaływania zapisów na wody podziemne i Główny Zbiornik Wód
Podziemnych.
Nie stwierdzono również nieprawidłowości w zagospodarowaniu przestrzennym, które
mogłyby być przyczyną pogorszenia stanu wód podziemnych oraz ich ujęć.
Utrzymanie wód powierzchniowych śródlądowych powinno polegać na zachowaniu lub
odtworzeniu stanu ich dna lub brzegów oraz na konserwacji lub remoncie istniejących
budowali regulujących. Służyć to będzie poprawie warunków korzystania z wód i ochronie
przeciwpowodziowej. Ponadto należy dążyć do wyeliminowania zrzutu ścieków bytowych
i przemysłowych do wód powierzchniowych i gruntowych. Ochrona wód podziemnych, w
tym w szczególności na terenie GZWP, powinna ponadto odbywać się m.in. poprzez:
kompleksową
realizację
sieci
infrastruktury
technicznej,
w tym
eliminowanie
bezodpływowych zbiorników na nieczystości, ograniczeniu zrzutów nieoczyszczonych
ścieków do gleby, ochrony wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego.
Szczególną uwagę należy zwrócić ponadto na stosowanie zapisów rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego, w przypadku odprowadzania ścieków oraz wód
opadowych i roztopowych z terenów mieszkalnych, z terenów usług i zabudowy usługowoprodukcyjnej, a także z terenów dróg i parkingów.
Powietrze
W związku z nowo powstającą zabudową w okresach grzewczych należy spodziewać
się zwiększonego udziału zanieczyszczenia powietrza z tych terenów. W bezpośrednim
sąsiedztwie dróg przebiegających przez teren gminy wzrasta poziom emisji komunikacyjnej,
164
na którą składają się głównie tlenki azotu, tlenki węgla, węglowodory, pył i metale ciężkie.
Przed uciążliwościami związanymi z emisją zanieczyszczeń powietrza, tj. spalinami lub
pyleniem wywołanym ruchem pojazdów (emisja wtórna) chronić może odpowiednia
szerokość pasa drogowego oraz jego właściwe zagospodarowanie. Kolejną propozycją
minimalizującą negatywne oddziaływanie może być odsunięcie zabudowy od dróg oraz
wprowadzenie nasadzeń zieleni izolacyjnej przy ciągach komunikacyjnych. Emisja
pochodząca z
tych
źródeł
spowodować
może zmiany w lokalnych
warunkach
aerosanitarnych. Czystość powietrza nie powinna ulec znacznemu pogorszeniu pod
warunkiem zastosowania bezpiecznych ekologicznie technologii. Na etapie realizacji
zabudowy należy spodziewać się wzrostu zapylenia powietrza. Źródłem oddziaływania będą:
maszyny budowlane i pojazdy transportujące materiały służące do zaplanowanej inwestycji.
Podczas budowy stan aerosanitarny powietrza pogarszają spaliny pracujących maszyn i
pojazdów. Nie jest to jednak oddziaływanie znaczące, ponieważ trwa jedynie kilkakilkanaście tygodni.
W wyniku zagospodarowania terenów produkcyjno-usługowych nie powinny być
przekraczane dopuszczalne poziomy niektórych substancji w powietrzu, o których mowa w
rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych
substancji w powietrzu.
Powierzchnia ziemi
Przekształcenia powierzchni ziemi na terenie gminy Długołęka związane są z
planowaną zabudową oraz przebudową systemu drogowego. W trakcie prac budowlanych na
tych terenach należy spodziewać się zmiany struktury gleby.
Problemem związanym z budową nowych obiektów będzie: likwidacja wierzchniej warstwy
pokrywy glebowej, potencjalna możliwość wycieku płynów (np. paliwa) i zanieczyszczenie
gleby substancjami ropopochodnymi (szczególnie niebezpieczne dla gleb ubogich w materię
organiczną). Największe oddziaływanie na gleby wiąże się ze złożeniem na hałdzie warstwy
próchnicznej gleby. Skutkiem przemieszczenia warstwy próchnicznej jest: zniszczenie
poziomów glebowych, zmiana warunków wodno-powietrznych gleby, możliwa śmierć części
mało ruchliwych zwierząt. Kolejnym problemem jest zagęszczenie gleby przez znaczny
ciężar hałd humusu, urządzeń i pojazdów. Zwiększenie zwięzłości gleby niszczy jej strukturę,
zmniejsza uwilgotnienie oraz utrudnia obieg tlenu. Nadmierne zagęszczenie gleby zmniejsza
jej wodną retencję, sprzyja powstawaniu zastoisk wodnych, zwiększa zagrożenie erozją na
165
skutek wymywania części spławialnych do cieków wodnych, zmniejsza także pobór
składników pokarmowych przez rośliny oraz masę systemu korzeniowego.
W celu minimalizacji degradacji powierzchni glebowej w trakcie posadowienia obiektów
należy zdjąć warstwę wierzchnią gleby i wykorzystać ją do kształtowania terenów zielonych.
W terenie zagospodarowanym i zabudowanym trzeba chronić glebę odsłoniętą. Należy w
miarę możliwości zakazać jej przykrycia betonem, asfaltem itp., gdyż ulegnie w ten sposób
degradacji. Natomiast zbędne masy ziemne powstające w czasie realizacji inwestycji należy
przetransportować w miejsce wskazane przez Wójta lub wykorzystać do nowego
ukształtowania terenu w granicach parceli własnej lub sąsiednich. Ziemię odkrytą,
szczególnie glebę na skarpach i na terenach pochyłych powinno się zagospodarować
roślinnością zielną, tak by uniknąć erozji wodnej i wietrznej gleb. Jeśli natomiast konieczna
jest już zabudowa danego fragmentu gruntu to należałoby najpierw zdjąć wierzchnią warstwę
tej gleby i ponownie ją wykorzystać przy założeniach trawnikowych i innych założeniach
roślinności dekoracyjnej wokół tego budynku;
Należy ponadto zwrócić uwagę na konieczność zabezpieczenia istniejącej roślinności na
etapie budowy.
Krajobraz
Wobec zainwestowania terenów pod zabudowę może nastąpić stosunkowo duże
obniżenie walorów krajobrazowych obszaru gminy Długołęka, która posiada bardzo
atrakcyjne turystycznie elementy środowiska, do których należy zaliczyć położenie
geograficzne i historyczne, rozbudowaną sieć hydrograficzną oraz urozmaiconą rzeźbę terenu
składające się na krajobraz.
Wprowadzone nowe budownictwo powinno nawiązywać do lokalnej tradycji
architektonicznej, wykorzystując powszechnie stosowane, lokalne materiały budowlane.
Szczególną uwagę należy zwracać na proporcje budynków oraz ich rozmieszczenie na
działkach. Dobrze zaprojektowane budynki wpasowujące się w tkankę historyczną wsi mogą
wpłynąć pozytywnie na odbiór krajobrazu przez jego wizualnych użytkowników.
Aby zminimalizować negatywny wpływ stacji bazowych telefonii komórkowych na
krajobraz można zastosować odpowiednią kolorystykę wież, np. u dołu kolory zielone tak,
aby wieża zlewała się z otaczającą roślinnością, natomiast u góry kolory stalowo-szare, aby
wieża zlewała się z kolorem nieba. Można zastosować również w miejsce tradycyjnych wież
kratowych wieże strunobetonowe, które są bardziej smukłe i wprowadzają mniejszy dysonans
166
w otaczającym krajobrazie. Wokół wież można nasadzić wysoką roślinność zimozieloną,
która zamaskuje część wieży oraz kontener znajdujący się u jej podstawy.
Klimat
Nie przewiduje się znaczącego wpływu Studium na klimat. Przekształcenia w
warunkach klimatycznych na terenach projektowanej zabudowy ograniczać będą się do zmian
mikroklimatycznych. Największe zmiany wiązały będą się z wprowadzeniem na terenie
gminy dużych obszarów przeznaczonych pod rozwój funkcji produkcyjno-składowej.
Zasoby naturalne
Nie przewiduje się znaczącego wpływu Studium na zasoby naturalne w postaci
surowców mineralnych. Na terenie gminy znajdują się złoża kruszyw naturalnych. Zapisy
Studium dają możliwość pomniejszenia tych zasobów. Na terenie opracowania występują
licznie gleby wysokich klas bonitacyjnych. W wielu przypadkach tereny te zostały
przeznaczone pod zabudowę. Doprowadzi to do zniszczenia tych zasobów.
Zabytki
Teren opracowania jest bogaty w obiekty zabytkowe. Wpływ na nie będzie znaczący.
Nie należy doprowadzić do wprowadzenia dysharmonii historycznej, a nową zabudowę
projektować w nawiązaniu i z poszanowaniem dla historii, zwracając szczególną uwagę na
istniejące powiązania widokowe.
Dobra materialne
Zaproponowane w Studium działania będą przyczyniały się do poprawy sytuacji w
odniesieniu do dóbr materialnych przez poprawę ich stanu technicznego, wzrost
funkcjonalności i użyteczności. Zmiany wpłyną na wzrost dochodów gminy.
Wpływ planowanego zagospodarowania na aspekty środowiska określone w innych
aktach prawnych:
Klimat akustyczny
(Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku)
167
Hałas komunikacyjny, spośród wielu rodzajów hałasu, ze względu na obszar i liczbę
osób objętych jego oddziaływaniem oraz możliwości jego eliminacji lub ograniczenia stanowi
najtrudniejszy problem. Analiza danych statystycznych na przestrzeni lat 2000–2007
wykazała stały wzrost ogólnej liczby pojazdów, w tym pojazdów osobowych, z przejściowym
spadkiem w 2005 r.
W celu ochrony zabudowy mieszkaniowej i obszarów chronionych akustycznie
stosuje się różnego rodzaju metody i sposoby oraz środki zapobiegawcze. W wielu
przypadkach, pomimo zastosowania zabezpieczeń nie jest możliwe uzyskanie efektu
zmniejszenia wielkości hałasu do wyznaczonych przepisami wartości dopuszczalnych, a
jedynie zmniejszenie i ograniczenie uciążliwości. Należy jednak przyjąć, że ograniczenie
poziomu hałasu już o 3 - 5 dB przynosi odczuwalne efekty dla mieszkańców (niewielkie
zmiany poziomu hałasu mogą powodować odczucia o różnej intensywności). Z tych
powodów ważnym elementem w ochronie akustycznej jest dobór odpowiednich
zabezpieczeń, który w większości przypadków powinien być zadaniem uwzględniającym
oprócz uwarunkowań akustycznych także i inne problemy – niekoniecznie związane ze
sprawami ochrony przed hałasem.
Podstawową, stosowaną metodą ochrony jest w tym przypadku ograniczenie hałasu
przy użyciu ekranów akustycznych (ekrany w postaci ścian, wały ziemne i ich kombinacje).
Zabezpieczenia te nie zawsze są możliwe do zastosowania ze względów technicznych
(lokalizacja, niezbędne parametry geometryczne i akustyczne itp.) i ekonomicznych.
Rozwiązaniem tego problemu jest inne, uniwersalne spojrzenie na problem, w którym zakłada
się, że w całym przekroju drogowym włączając w to chroniony obszar lub obiekt, istnieje
możliwość wprowadzenia działań ochronnych.
Przyjęcie za podstawę w ochronie akustycznej stwierdzenia, że najczęstsze i najlepsze
rozwiązania mogą powstawać w strefie rozwiązań ochronnych występującej jedynie
pomiędzy drogą a użytkownikiem terenu oraz niekiedy niewielką świadomością o innych
równie efektywnych rozwiązaniach powoduje, że problem ochrony akustycznej często
sprowadza się do zastosowania ekranów akustycznych w postaci ścian. Poza niewątpliwymi
zaletami ekranów akustycznych, do których należą:
•
małe zajęcie terenu,
•
łatwość montażu,
•
niezła efektywność w niektórych przypadkach (pod warunkiem ich prawidłowego
rozwiązania),
168
•
akceptowalne koszty (w przypadku typowych rozwiązań),
•
estetyka rozwiązań pod warunkiem spełnienia przynajmniej podstawowych zasad
dotyczących „rytmu” elementów powtarzalnych, proporcji, porządku rozwiązania,
harmonii, kontrastu, dopasowania do otaczającego terenu, kolorystyki (są to
najczęściej podawane elementy w instrukcjach i zasadach projektowania),
zauważa się często ich nieuzasadnione stosowanie. Problemy te głównie związane są z
ukształtowaniem zabudowy mieszkaniowej wzdłuż dróg lub wysokością obiektów
chronionych i ich odległością od arterii. Taki charakter zabudowy sprawia, że nie jest
możliwe efektywne zastosowanie ekranów akustycznych (szczelna ściana bez przerw o
odpowiedniej długości i wysokości) ze względu na konieczność utrzymania zjazdów na
posesje lub budowy bardzo wysokich konstrukcji.
Rozwiązaniem tych problemów może być zastosowanie dróg serwisowych, ale
problemy w pozyskaniu gruntów oraz koszty ponoszone przez zarządzających drogą
skutecznie uniemożliwiają zastosowanie efektywnie i prawidłowo działających urządzeń
ochronnych w postaci ekranów akustycznych na obszarach z zabudową rozproszoną
(chronioną). W takich przypadkach w analizach ekonomicznych szacując wartość
zabezpieczeń należałoby uwzględnić również drogi serwisowe i ewentualnie dodatkowe
elementy infrastruktury. Pomimo wysokich kosztów ten sposób rozwiązania problemów
skutecznego stosowania ekranów akustycznych wydaje się optymalny w przypadku prób
rozwiązywania dodatkowych problemów związanych przede wszystkim z bezpieczeństwem
ruchu drogowego przy przejściach dróg przez miejscowości.
Największego natężenia hałasu należy spodziewać się w bezpośrednim sąsiedztwie dróg
krajowych i wojewódzkich.
Z pewnością, do działań zapewniających utrzymanie standardów akustycznych
środowiska, należą metody planistyczne, polegające na wydzieleniu (szczególnie już na etapie
Miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego) strefy buforowej (np. w postaci
zieleni izolacyjnej) i lokalizowanie terenów zabudowy mieszkaniowej w odległościach
pozwalających na dotrzymanie tych standardów.
Pogorszenie klimatu akustycznego gminy nastąpi również na etapie budowy i
rozbudowy terenów inwestycyjnych. Na etapie inwestycyjnym (realizacji ustaleń)
odczuwalny będzie okresowy wzrost natężenia hałasu, związany z pracą sprzętu budowlanego
i transportem materiałów budowlanych. Emisja hałasu w trakcie budowy jest traktowana jako
prace okresowe i nie podlega regulacji prawnej w tym zakresie. Należy jednak zastosować
169
tzw. bierną ochronę przed hałasem poprzez ograniczenie czasu pracy najbardziej hałaśliwych
urządzeń w ciągu doby, z wykluczeniem godzin nocnych.
Podstawowymi, źródłami zmian warunków akustycznych na etapie funkcjonowania
inwestycji (poza zewnętrznymi) będą:
•
powstanie nowych źródeł hałasu związanych z obiektami przemysłowo- składowymi,
usługowymi i mieszkalnymi;
•
wzrost natężenia ruchu samochodowego, związany z obsługą komunikacyjną ww.
obiektów.
Istotnym problemem związanym z „uciążliwościami” akustycznymi jest lokalizacja obiektów
powodujących hałas w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej oraz usług turystycznych i
rekreacji. Sposobami ograniczenia hałasu na tych terenach mogą stać się:
•
wprowadzenie pasów zieleni izolacyjnej (w szczególnych przypadkach ekranów
akustycznych porośniętych dodatkowo roślinnością pnącą);
•
odsunięcie zabudowy od dróg;
•
poprawa jakości nawierzchni dróg.
170
8
Analiza rozwiązań alternatywnych do zapisów SUiKZP fragmentu
gminy Długołęka
Prognoza sporządzana była w trakcie opracowywania projektu zmiany Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Długołęka. Prognoza
jest opracowaniem opartym głównie na bazie posiadanych materiałów zgromadzonych do
Studium. Przy sporządzaniu tego dokumentu wykorzystano również inne dostępne publikacje,
dokumenty i raporty dotyczące obszaru gminy Długołęka opracowane przez różne instytucje,
a dotyczące środowiska i zmian w nim zachodzących. Dostępne opracowania pozwoliły na
sprawdzenie, w jaki sposób proponowane w Studium rozwiązania przestrzenne dostosowane
są do uwarunkowań środowiskowych terenu opracowania.
Zapisy Studium odznaczają się przewagą oddziaływań obojętnych i pozytywnych dla
gminy, jak i środowiska przyrodniczego. Stanowią one wersję optymalną dla samorządu
terytorialnego
oraz
mieszkańców
obszaru
opracowania.
W
projekcie
dokumentu
zrezygnowano z zapisów mogących znacząco wpłynąć negatywnie na stan środowiska
przyrodniczego.
171
9
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym oddziaływaniom na środowisko
Dla obszaru całej gminy należałoby uaktualnić inwentaryzację przyrodniczą oraz
sporządzić ich waloryzację, która stałaby się kluczowym dokumentem informującym o stanie
środowiska przyrodniczego obszaru. Najnowsza wersja inwentaryzacji nie jest aktualna. Dla
obszarów Natura 2000 należy opracować plan zadań ochronnych, wyznaczający podstawowe
zadania ochronne dla tego terenu na okres najbliższych 10 lat.
Ochrona wód podziemnych powinna odbywać się m.in. poprzez: kompleksową
realizację sieci infrastruktury technicznej, w tym eliminowanie bezodpływowych zbiorników
na nieczystości, ograniczeniu zrzutów nieoczyszczonych ścieków do gleby.
Poprawa stanu powietrza na terenie gminy może być realizowana poprzez:
– zmianę nośników energii z paliw stałych na źródła odnawialne (biomasa, energia
słoneczna) oraz paliwa płynne, w tym gazowe;
– termomodernizację budynków;
– centralizowanie źródeł ciepła.
Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, w tym poprawa
klimatu akustycznego na terenie gminy powinna polegać między innymi na:
– wprowadzaniu zieleni izolacyjnej wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych oraz
wokół stref generujących hałas;
– modernizacji dróg (stosowanie „cichych” nawierzchni);
– stosowaniu określonych przez zarządców linii elektroenergetycznych zasad ochrony
i wyznaczania stref ochronnych w planach miejscowych wzdłuż tych linii.
Ochrona złóż kopalin powinna nastąpić poprzez racjonalne gospodarowanie ich
zasobami. Po zakończeniu prac na terenach eksploatacji surowców naturalnych wskazana jest
ich rekultywacja.
W celu prawidłowej ochrony gleb przyjmuje się:
– konieczność realizacji systemów kanalizacji sanitarnej, w tym indywidualnych
oczyszczalni ścieków;
– wapnowanie zakwaszonych gleb, w celu utrzymania ich przydatności do produkcji
rolniczej;
– ochronę przed zmianą własności chemicznych gleb;
– ograniczenie osuszania torfowisk oraz terenów podmokłych i niewłaściwego
prowadzenie melioracji.
172
W Studium wskazuje się tereny i obszary proponowane do objęcia zakazem i
ograniczeniami zabudowy i zagospodarowania terenu.
Działaniami zapobiegającymi i ograniczającymi negatywny wpływ budowy dróg na świat
roślin i zwierząt oraz obszar Natura 2000 mogą być m.in.:
•
Szczegółowa inwentaryzacja terenu przeznaczonego pod budowę ze szczególnym
uwzględnieniem gatunków roślin, zwierząt oraz siedlisk objętych ochroną gatunkową.
•
W przypadku stwierdzenia występowania cennych gatunków roślin na trasie budowy
drogi należałoby rozważyć inny wariant poprowadzenia jezdni lub możliwość
przeniesienia gatunków w inne miejsce.
•
Właściwie opracowany projekt budowlany drogi zgody z normami ochrony
środowiska.
•
Wprowadzenie nasadzeń izolacyjnych wzdłuż nowo projektowanych dróg.
Zabiegami zapobiegającymi negatywnym skutkom na środowisko wodne w przypadku
zabudowy zaprojektowanej w bezpośrednim sąsiedztwie lub na zbiornikach wodnych będą
m.in.:
• Odsunięcie zabudowy od zbiorników wodnych zgodne z obowiązującymi normami
prawnymi,
• Odsunięcie zabudowy od terenów zalewowych z uwzględnieniem działalności
bobrów,
• Pozostawienie odpowiedniej ilości obszarów czynnych biologicznie, umożliwiających
właściwą retencję,
• Zaproponowanie dobrze dobranego zestawienia gatunkowego roślin towarzyszących
zbiornikom wodnym, nawiązującego do naturalnego.
Działaniami zapobiegającymi negatywnym oddziaływaniom na środowisko związanymi z
planowaną zabudową w ciągu korytarza ekologicznego mogą być:
• Wprowadzenie zieleni izolacyjnej wzdłuż cieków wodnych oraz nowo powstającej
zabudowy,
• Zachowanie naturalnego biegu cieków wodnych, mającego duże znaczenie ze
względów przyrodniczych.
• Dążenie do zakazu zabudowy obszarów pokrywających się z korytarzami
ekologicznymi.
• Stworzenie warunków do swobodnego przemieszczania się drobnych zwierząt.
Działania mające na celu zachowanie i ochronę różnorodności biologicznej oraz
ograniczające negatywny wpływ ustaleń Studium na różnorodność biologiczną to m.in.:
173
• Utrzymanie zadrzewień śródpolnych, terenów podmokłych, miedz, ekstensywnie
użytkowanych łąk i pastwisk.
• Pozostawiane spróchniałych drzew i powalonych pni, starodrzewu oraz torfowisk i
polan śródleśnych.
• Wprowadzanie dolesień na wskazanych obszarach.
• Stosowanie
się
do
zapisów
ochronnych
przewidzianych
w
Studium
oraz
przyporządkowanym poszczególnym formom ochrony przyrody występującym na
obszarze opracowania
Pozostałe propozycje rozwiązań służących ograniczaniu i zapobieganiu negatywnym
oddziaływaniom na środowisko oraz rozwiązania eliminujące niekorzystne oddziaływania
podano w rozdziale 6 (Ocena skutków realizacji SUiKZP gminy Długołęka), dzieląc skutki
na:
• skutki środowiskowe wynikające z projektowanych kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Długołęka,
• wpływ ustaleń Studium na obszary chronione,
• ocena skutków realizacji ustaleń Studium na komponenty środowiska.
Istotnym problemem związanym z „uciążliwościami” akustycznymi jest lokalizacja obiektów
powodujących hałas w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej oraz usług turystycznych i
rekreacji. Sposobami ograniczenia hałasu na tych terenach mogą stać się:
•
wprowadzenie pasów zieleni izolacyjnej (w szczególnych przypadkach ekranów
akustycznych porośniętych dodatkowo roślinnością pnącą);
•
odsunięcie zabudowy od dróg;
•
poprawa jakości nawierzchni dróg.
W przypadku wprowadzania zabudowy na terenach z występującymi zadrzewieniami
należy adaptować istniejącą roślinność oraz wkomponować ją w projektowaną zabudowę. W
przypadku konieczności usunięcia zadrzewień przydrożnych, śródpolnych i nadwodnych
należy opracować projekt nasadzeń zastępczych uwzględniający dobór gatunkowy właściwy
dla określonych warunków siedliskowych. Należałoby ponadto dążyć do opracowania
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów rozwojowych gminy,
obejmujących co najmniej obszar miejscowości, eliminując MPZP ograniczające się do
obszaru kilku działek ewidencyjnych.
174
Propozycje
rozwiązań
służących
ograniczaniu,
zapobieganiu
negatywnym
oddziaływaniom na środowisko przedstawione w Studium przedstawione zostały w sposób
klarowny, ale przy okazji dający szerokie spektrum manewru w momencie podejmowania
decyzji planistycznej.
175
10 Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji
Studium
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest
niezwykle ważnym dokumentem planistycznym sporządzanym na poziomie gminy. Mimo
tego, że nie jest aktem prawa miejscowego, jego zapisy są wiążące między innymi przy
sporządzaniu Miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i powinny z tego
względu być precyzyjnie dopracowane. Brak realizacji zapisów Studium może mieć
niekorzystne skutki dla sfery przyrodniczej przestrzeni gminy.
Brak nowych terenów mieszkaniowych w granicach administracyjnych gminy może
być przyczyną przenoszenia się mieszkańców do innych gmin, obniżając tym samym wpływy
do budżetu gminy. Brak wprowadzenia zmian do Studium odbić mógłby się również na
utracie możliwych do pozyskania środków finansowych do budżetu gminy.
W przypadku pozostawienia omawianych terenów w aktualnym użytkowaniu stan
środowiska uległby nieznacznym przekształceniom związanych przede wszystkim z naturalną
sukcesją. Należy w tym miejscu zauważyć, że nie da się uniknąć postępu cywilizacyjnego,
aczkolwiek należy nim odpowiednio sterować.
176
11 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków
realizacji ustaleń Studium oraz częstotliwość jej przeprowadzania
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa
planowany sposób zagospodarowania i zawiera informacje o lokalizacji obszarów
przeznaczonych pod
zabudowę i inne funkcje, o przebiegu
głównych szlaków
komunikacyjnych, o położeniu obiektów infrastruktury technicznej, terenów rekreacyjnych,
chronionych, terenów leśnych. Studium stanowi podstawę do opracowania miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego.
Realizacja postanowień Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Długołęka powinna podlegać ocenie w zakresie zgodności z
ustaleniami:
•
określenia stopnia wykonania przewidzianych form zagospodarowania,
•
określenia stopnia realizacji założonych celów.
Realizacja postanowień Studium powinna być stale monitorowana. Monitoring
powinien obejmować przede wszystkim środowiskowe skutki realizacji następujących zadań:
•
sposoby gospodarowania przestrzenią na terenach mieszkaniowych, usługowych,
produkcyjnych, komunikacyjnych zgodnie z przewidzianymi etapami,
•
zmiany zachodzące na obszarach chronionych – analiza powinna być przeprowadzana
co rok w oparciu o materiały Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska,
•
zmiany z zakresu infrastruktury technicznej.
•
stałej rejestracji i analizy wymagają także efekty zmian w środowiskach wodnych
powstałe w wyniku regulacji kanałów i rzek.
Należałoby przeprowadzać również stałe kontrole budowlane ukierunkowane na możliwość
pojawiania się samowoli budowlanych.
W zakresie oddziaływania projektowanego zagospodarowania terenu na środowisko:
•
w odniesieniu do przedsięwzięć, dla których wydano decyzje o uwarunkowaniach
środowiskowych, obowiązywać będzie monitoring środowiska w zakresie i metodach
określonych w wydanej decyzji,
•
w odniesieniu do pozostałych terenów może to być monitoring państwowy
środowiska, prowadzony przez odpowiednie organy administracji państwowej,
powołane do badania stanu środowiska,
177
•
w przypadku skarg mieszkańców na uciążliwości prowadzonej działalności w oparciu
o uchwalony plan, analizę realizacji miejscowego planu i badanie skażenia środowiska
powinien przeprowadzić odpowiedni organ administracji samorządowej.
W zakresie uzupełnienia systemu monitoringu wskazana jest współpraca ze studenckim
ruchem naukowym rozwijającym się na wyższych uczelniach oraz z organizacjami
związanymi z ochroną środowiska przyrodniczego.
178
12 Informacja o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko
Mianem oddziaływania transgranicznego określa się jakiekolwiek oddziaływanie na
terenie danego państwa, spowodowane planowaną działalnością, której fizyczna przyczyna
jest w całości lub częściowo położona na terenie danego państwa i nie mające wyłącznie
charakteru globalnego. Specjalnej analizie podlegają inwestycje zlokalizowane blisko granic
oraz te realizowane dalej, w których ze względu na rozmiar przedsięwzięcia mogą
powodować znaczące emisje lub zmiany w środowisku.
Sprawy oddziaływania transgranicznego reguluje Konwencja z Espoo o ocenach
oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, ratyfikowana przez Polskę w
1997 r. Podstawowa zasada tej procedury jest wprowadzenie obowiązku informowania o
planowanym podjęciu działalności mogącej mieć wpływ na środowisko innych państw.
Gmina Długołęka nie leży w bliskim sąsiedztwie granicy państwa. Nieuniknione jest
natomiast oddziaływanie obciążające środowisko sąsiadujących z nią gmin. Oddziaływanie to
wiązało będzie się w przypadku omawianej gminy między innymi z przenoszeniem
zanieczyszczeń płynącymi wodami powierzchniowymi.
Reasumując, realizacja Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Długołęka nie powoduje skutków środowiskowych, których charakter mógłby posiadać
znaczenie transgraniczne, mogące objąć terytorium innych państw.
179
Załączniki graficzne:
Zał. 1. Prognoza oddziaływania na środowisko do projektu Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Długołęka– mapa w skali 1: 25 000
Spis rycin
Ryc. 1. Mapa poglądowa gminy Długołęka ............................................................................ 13
Ryc. 2. Położenie gminy Długołęka na tle województwa dolnośląskiego i powiatu
wrocławskiego .................................................................................................................. 14
Ryc. 3. Gmina Długołęka w otoczeniu gmin sąsiadujących ................................................... 14
Ryc. 4. Położenie fizyczno-geograficzne gminy Długołęka (makroregiony) ......................... 15
Ryc. 5. Podział gminy Długołęka na obręby ........................................................................... 16
Ryc. 6. Struktura użytkowania gruntów w gminie Długołęka (zestawienie procentowe) ...... 17
Ryc. 7. Procentowy udział gruntów ornych, sadów, łąk i pastwisk w ogólnej powierzchni
użytków rolnych gminy Długołęka .................................................................................. 18
Ryc. 8. Pokrycie terenu gminy Długołęka – pogląd ogólny ................................................... 19
Ryc. 9. Typy i podtypy gleb na terenie gminy Długołęka ...................................................... 31
Ryc. 10. Lokalizacja złóż ujętych w Bilansie Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych na
terenie gminy Długołęka (stan na 31.XII.2009) ............................................................... 32
Ryc. 11. Położenie aktualnych i zniesionych obszarów górniczych w gminie Długołęka ..... 33
Ryc. 12. Sieć wodna w gminie Długołęka i jej najbliższym sąsiedztwie ............................... 35
Ryc. 13. Układ cieków wodnych w gminie Długołęka ........................................................... 35
Ryc. 14. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie gminy Długołęka i w jej
sąsiedztwie ....................................................................................................................... 39
Ryc. 15. Głębokość Głównego Piętra Wodonośnego ............................................................. 41
Ryc. 16. Rozmieszczenie lasów w gminie Długołęka ............................................................ 47
Ryc. 17. Rozmieszczenie siedlisk leśnych w gminie Długołęka ............................................ 48
Ryc. 18. Bogactwo gatunkowe drzewostanów w gminie Długołęka ...................................... 49
Ryc. 19. Uszkodzenia lasów w gminie Długołęka .................................................................. 50
Ryc. 20. Położenie obszarów Natura 2000 w gminie Długołęka ............................................ 69
Ryc. 21. Obszar Natura 2000 „Kumaki Dobrej” na terenie gminy Długołęka ....................... 71
Ryc. 22. Obszar Natura 2000 „Lasy Grędzińskie”.................................................................. 74
Ryc. 23. Obszar Natura 2000 „Stawy w Borowej” ................................................................. 75
Ryc. 24. Gleby klas I – III na terenie gminy Długołęka ......................................................... 78
Ryc. 25. Funkcje lasów w gminie Długołęka.......................................................................... 79
Ryc. 26. Regionalny korytarz ekologiczny przebiegający przez gminę Długołęka................ 82
Ryc. 27. Postulowany system korytarzy ekologicznych w rejonie gminy Długołęka ............ 83
Ryc. 28. Postulowany system korytarzy ekologicznych w rejonie gminy Długołęka – rysunek
uszczegółowiony .............................................................................................................. 84
Ryc. 29. Proponowane obszary chronionego krajobrazu ........................................................ 86
Ryc. 30. Obszary funkcjonalno-przestrzenne wydzielone w Studium. ................................... 93
Ryc. 31. Tereny wnioskowane o zmianę przeznaczenia terenu. ........................................... 124
Ryc. 32. Zabudowa zaprojektowana w Studium i w obowiązujących na terenie gminy
Miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. ........................................... 125
Ryc. 33. Istniejące tereny zabudowane na terenie gminy. .................................................... 126
Ryc. 34. Stacja bazowa z antenami na wieży. Kolorowymi liniami zaznaczono granice
przestrzeni, wewnątrz których pola elektromagnetyczne mają wartości wyższe od
granicznych, określonych w polskich przepisach. ......................................................... 137
Ryc. 35. Rozmieszczenie projektowanych użytków ekologicznych na terenie gminy. ........ 156
Ryc. 36. Projektowane obszary chronionego krajobrazu na terenie gminy Długołęka. ....... 159
180
Spis fotografii
Fot. 1. Rzeka Dobra w rejonie mostu w Szczodrem (droga na Łosice) ................................... 36
Fot. 2. Naturalne łąki w dolinie Widawy – Brzezia Łąka ........................................................ 52
Fot. 3. Krajobraz rolniczy okolic Jaksonowic – niskofalista rzeźba terenu ............................. 61
Fot. 4. Krajobraz rolniczy między Jaksonowicami i Januszkowicami – teren równinny ....... 61
Fot. 5. Krajobraz rolniczy w okolicach Bukowiny – teren równinny ...................................... 62
Fot. 6. Jeden z wielu stawów hodowlanych - stałych elementów krajobrazu gminy Długołęka
.......................................................................................................................................... 62
Fot. 7. Wąwóz lessowy w Zaprężynie, proponowany do objęcia ochroną prawną ................. 92
Spis tabel
Tabela 1. Złoża kruszywa naturalnego w gminie Długołęka ................................................... 32
Tabela 2. Zasoby wód podziemnych na terenie gminy Długołęka .......................................... 39
Tabela 3. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków.......................... 65
Tabela 4. Wykaz zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków .............................. 67
Tabela 5. Zestawienie pomników przyrody w gminie Długołęka ........................................... 76
Tabela 6. Parametry i wskaźniki zagospodarowania przestrzennego dla obrębów: Ramiszów,
Pruszowice, Szczodre, Domaszyn, Długołęka, Mirków, Kiełczów, Wilczyce,
Kiełczówek, Brzezia Łąka................................................................................................ 94
Tabela 7. Parametry i wskaźniki zagospodarowania przestrzennego dla obrębów: Siedlec,
Godzieszowa, Tokary, Bukowina, Pasikurowice, Bąków, Bierzyce, Budziwojowice,
Łosice, Dąbrowica, Dobroszów, Byków, Borowa, Kamień, Bielawa, Piecowice, Śliwice,
Pietrzykowice, Łozina. ..................................................................................................... 99
Tabela 8. Parametry i wskaźniki zagospodarowania przestrzennego dla obrębów:
Krakowiany, Węgrów, Skała, Zaprężyn, Kępa, Jaksonowice, Michałowice,
Januszkowice, Stępin, Raków, Oleśniczka, Kątna. ........................................................ 103
Tabela 9. Skutki środowiskowe oraz propozycje rozwiązań służących ograniczaniu,
zapobieganiu negatywnym oddziaływaniom na środowisko wynikające z
projektowanych kierunków zagospodarowania przestrzennego. ................................... 110
Tabela 10. Oddziaływanie infrastruktury technicznej na etapie realizacji i eksploatacji. ..... 139
181

gmina długołęka - BIP - Urząd Gminy Długołęka

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zarzadzenie Nr 60/2016 z dnia 23 lutego 2016 r. - BIP

ZARZĄDZENIE NR 257/2012 RADY GMINY DŁUGOŁĘKA z dnia 22

Spalił się dom - potrzebna pomoc dla pogorzelców - BIP

Zapytanie ofertowe na opracowanie Studium Wykonalności w

GP.K4-Karta informacyjna-opracowanie i zmiany mpzp