RM-110-68-15 R O Z P O R Z Ą D Z E N I E R A D Y M I N I S T R Ó
Transkrypt
RM-110-68-15 R O Z P O R Z Ą D Z E N I E R A D Y M I N I S T R Ó
RM-110-68-15 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 25 sierpnia 2015 r. w sprawie sposobu ustalania i trybu wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy oraz osobom przeniesionym do rezerwy niebędącym żołnierzami rezerwy Na podstawie art. 119a ust. 8 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 827, 1220 i 1224) zarządza się, co następuje: Rozdział 1 Przepisy ogólne § 1. Rozporządzenie określa: 1) sposób ustalania i tryb wypłacania żołnierzowi rezerwy oraz osobie przeniesionej do rezerwy niebędącej żołnierzem rezerwy, którzy odbyli ćwiczenia wojskowe, świadczenia pieniężnego rekompensującego utracone wynagrodzenie ze stosunku pracy lub stosunku służbowego albo dochód z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej, które mogliby uzyskać w okresie odbywania ćwiczeń wojskowych, oraz tryb zwrotu wydatków z tego tytułu organom samorządu terytorialnego; 2) tryb postępowania w sprawach określonych w pkt 1. § 2. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają: 1) ustawa – ustawę z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej; 2) żołnierz – żołnierza rezerwy oraz osobę przeniesioną do rezerwy niebędącą żołnierzem rezerwy, którzy odbyli ćwiczenia wojskowe; 3) świadczenie rekompensujące – świadczenie pieniężne rekompensujące utracone wynagrodzenie ze stosunku pracy lub stosunku służbowego albo dochód z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej. –2– Rozdział 2 Ustalanie okresu odbytych ćwiczeń wojskowych § 3. 1. Świadczenie rekompensujące wypłaca się żołnierzowi za okres odbytych ćwiczeń wojskowych. 2. Okres odbytych ćwiczeń wojskowych dowódca jednostki wojskowej stwierdza w rozkazie dziennym jednostki wojskowej oraz w zaświadczeniu o odbyciu przez żołnierza ćwiczeń wojskowych. § 4. 1. Okres odbytych ćwiczeń wojskowych stanowi suma dni odbytych ćwiczeń wojskowych liczona od dnia stawienia się żołnierza do odbycia ćwiczeń wojskowych do dnia zwolnienia go z tych ćwiczeń. 2. Do okresu odbytych ćwiczeń wojskowych, za które przysługuje świadczenie rekompensujące, nie wlicza się dni, stwierdzonych w rozkazie dziennym jednostki wojskowej, w których żołnierz: 1) samowolnie opuścił jednostkę lub wyznaczone miejsce przebywania albo samowolnie poza nimi pozostawał; 2) z powodu spożycia alkoholu lub zażycia środków odurzających, substancji psychotropowych, ich preparatów, prekursorów oraz środków zastępczych był niezdolny do wykonywania obowiązków służbowych; 3) z powodu samookaleczenia lub samouszkodzenia ciała był niezdolny do wykonywania obowiązków służbowych; 4) odmówił uczestnictwa w szkoleniu lub wykonywania obowiązków służbowych; 5) nie odbywał ćwiczeń wojskowych z powodu niestawienia się na nie w terminie lub nieusprawiedliwionego spóźnienia z przepustki, urlopu albo podróży służbowej. Rozdział 3 Ustalanie wysokości świadczenia rekompensującego § 5. 1. Świadczenie rekompensujące stanowią odpowiednio: 1) kwota miesięcznego wynagrodzenia otrzymanego przez żołnierza ze stosunku pracy lub stosunku służbowego podzielona przez 21 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych; 2) kwota dochodu uzyskanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej za miesiąc poprzedzający okres odbytych ćwiczeń wojskowych podzielona przez 21 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych; –3– 3) kwota uzyskana z pomnożenia liczby hektarów przeliczeniowych, w rozumieniu ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1381, z 2014 r. poz. 40 oraz z 2015 r. poz. 1045), gospodarstwa rolnego, w którym żołnierz prowadzi działalność rolniczą, przez miesięczną wysokość przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego, ogłoszoną na podstawie art. 18 tej ustawy, podzielona przez 21 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych. W przypadku współwłasności gospodarstwa rolnego, dochód z pracy współwłaściciela będzie liczony zgodnie z jego udziałem we współwłasności. 2. W przypadku gdy okresy pozostawania w stosunku pracy, stosunku służbowym, prowadzenia działalności gospodarczej lub działalności rolniczej są krótsze niż okresy, o których mowa w ust. 1, podstawę wymiaru świadczenia rekompensującego oblicza się proporcjonalnie. § 6. W przypadku zbiegu uprawnień do kwot, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 1 i 2, żołnierzowi przysługuje tylko jeden, bardziej korzystny rodzaj świadczenia rekompensującego. § 7. W przypadku gdy prowadzona przez żołnierza działalność gospodarcza w okresie, o którym mowa w § 5 ust. 1 pkt 2, nie przynosiła dochodu lub przynosiła straty lub gdy nie jest możliwe ustalenie wysokości dochodu uzyskiwanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej, świadczenie rekompensujące przysługuje temu żołnierzowi w kwocie wynikającej z podzielenia przez 21 minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników ustalonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314), obowiązującego w okresie odbywania ćwiczeń, i następnie pomnożenia przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych. § 8. 1. Wysokość kwot, o których mowa w § 5 ust. 1, w przeliczeniu na jeden dzień ćwiczeń wojskowych, na wniosek żołnierza, stwierdza: 1) naczelnik urzędu skarbowego – w stosunku do żołnierzy prowadzących działalność gospodarczą; 2) pracodawca – w stosunku do żołnierzy będących pracownikami lub pozostających w stosunku służby; 3) wójt, burmistrz lub prezydent miasta – w stosunku do żołnierzy utrzymujących się wyłącznie z działalności rolniczej. –4– 2. Naczelnik urzędu skarbowego, pracodawca, wójt, burmistrz lub prezydent miasta po dokonaniu czynności, o której mowa w ust. 1, wydaje żołnierzowi zaświadczenie, w którym podaje kwotę dziennego utraconego wynagrodzenia albo dochodu. 3. Wysokość kwot, o których mowa w § 5 ust. 1, organy wskazane w ust. 1 stwierdzają niezwłocznie, nie później niż w ciągu siedmiu dni od dnia złożenia wniosku. 4. Jeżeli dzienna kwota świadczenia rekompensującego podana w zaświadczeniu, o którym mowa w ust. 2, jest wyższa niż kwota określona na podstawie art. 119a ust. 3 ustawy, żołnierzowi wypłaca się świadczenie rekompensujące w kwocie określonej na podstawie art. 119a ust. 3 ustawy i pomnożonej przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych. Rozdział 4 Postępowanie w sprawie wypłaty świadczenia rekompensującego § 9. 1. Dowódca jednostki wojskowej w dniu zwolnienia żołnierza z ćwiczeń wojskowych wydaje temu żołnierzowi zaświadczenie, o którym mowa w § 3 ust. 2. 2. W zaświadczeniu podaje się stopień wojskowy, imię i nazwisko, imię ojca oraz numer PESEL żołnierza, datę rozpoczęcia i zakończenia ćwiczeń wojskowych, sumę dni ćwiczeń wojskowych uznanych za odbyte oraz kwotę uposażenia wypłaconego z tytułu ich odbywania. § 10. 1. Dowódca jednostki wojskowej przesyła w terminie do siedmiu dni od dnia zakończenia ćwiczeń wojskowych do wojskowego komendanta uzupełnień właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego żołnierza lub miejsce jego pobytu czasowego trwającego ponad trzy miesiące wykaz żołnierzy uczestniczących w ćwiczeniach wojskowych. 2. W wykazie, o którym mowa w ust. 1, podaje się stopień wojskowy, imię i nazwisko, imię ojca oraz numer PESEL żołnierzy, datę rozpoczęcia i zakończenia ćwiczeń wojskowych, sumę dni ćwiczeń wojskowych uznanych za odbyte oraz kwotę uposażenia wypłaconego z tytułu ich odbywania. § 11. 1. Wojskowy komendant uzupełnień przesyła wykaz, o którym mowa w § 10 ust. 1, do właściwego szefa wojewódzkiego sztabu wojskowego. 2. Wykaz uzupełnia się o nazwy gmin właściwych ze względu na miejsce pobytu stałego żołnierza lub miejsce jego pobytu czasowego trwającego ponad trzy miesiące. § 12. 1. Wniosek o ustalenie i wypłatę należnego świadczenia rekompensującego żołnierz składa do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na swoje miejsce pobytu stałego lub pobytu czasowego trwającego ponad trzy miesiące. –5– 2. Do wniosku dołącza się zaświadczenia, o których mowa w § 3 ust. 2 i § 8 ust. 2. § 13. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta niezwłocznie, nie później niż w terminie siedmiu dni od otrzymania wniosku, o którym mowa w § 8 ust. 1 lub § 12 ust. 1, wypłaca żołnierzowi świadczenie rekompensujące. § 14. 1. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta przesyła w terminach miesięcznych do właściwego terytorialnie szefa wojewódzkiego sztabu wojskowego zestawienie wypłaconych żołnierzom świadczeń rekompensujących przewidzianych do zwrotu jednostce samorządu terytorialnego. 2. W zestawieniu podaje się stopień wojskowy, imię i nazwisko, imię ojca, numer PESEL żołnierzy oraz wysokość ustalonych i wypłaconych im świadczeń rekompensujących, a ponadto nazwę lub numer jednostki wojskowej właściwej do spraw finansowych, na której zaopatrzeniu znajduje się wojewódzki sztab wojskowy. § 15. Dowódca jednostki wojskowej właściwej do spraw finansowych, na której zaopatrzeniu znajduje się wojewódzki sztab wojskowy, w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania zestawienia, o którym mowa w § 14 ust. 1, przekazuje środki pieniężne w wysokości wskazanej w zestawieniu na rachunki bankowe organów samorządu terytorialnego. Rozdział 5 Przepis końcowy § 16. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.1) PREZES RADY MINISTRÓW EWA KOPACZ 1) Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy odbywającym ćwiczenia wojskowe (Dz. U. Nr 13, poz. 155), które na podstawie art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 773) traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia. UZASADNIENIE Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie sposobu ustalania i trybu wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy oraz osobom przeniesionym do rezerwy niebędącym żołnierzami rezerwy stanowi wykonanie delegacji ustawowej zawartej w art. 119a ust. 8 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 827). Wprowadzenie z dniem 1 sierpnia 2014 r. przez ustawę z dnia 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 773) przepisów zmieniających zasady ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy odbywającym ćwiczenia wojskowe, rozszerzenie zakresu podmiotowego o osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy oraz upoważnienie dla Rady Ministrów do wydania przepisów wykonawczych w tych sprawach powoduje konieczność opracowania przedmiotowego rozporządzenia, które zastąpi dotychczas obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy odbywającym ćwiczenia wojskowe (Dz. U. z 2000 r. Nr 13, poz. 155). Sposób ustalenia wysokości świadczenia rekompensującego będzie uregulowany odmiennie niż w dotychczasowym stanie prawnym. Świadczenie rekompensujące będzie stanowić odpowiednio kwota miesięcznego wynagrodzenia otrzymanego przez żołnierza ze stosunku pracy lub stosunku służbowego podzielona przez 21 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych albo kwota dochodu uzyskanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej za miesiąc poprzedzający okres odbytych ćwiczeń wojskowych podzielona przez 21 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych, albo kwota uzyskana z przemnożenia liczby hektarów przeliczeniowych, w rozumieniu ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1381 oraz z 2014 r. poz. 40), gospodarstwa rolnego, na którym żołnierz prowadzi działalność rolniczą, przez miesięczną wysokość przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 1 ha przeliczeniowego, ogłoszoną na podstawie tej ustawy, podzielona przez 21 i następnie pomnożona przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych. W przypadkach gdy prowadzona przez żołnierza działalność gospodarcza w miesiącu poprzedzającym okres odbytych ćwiczeń wojskowych nie przynosiła dochodu lub przynosiła straty lub gdy nie jest możliwe ustalenie wysokości dochodu uzyskiwanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej, świadczenie rekompensujące będzie przysługiwać żołnierzowi w kwocie wynikającej z podzielenia przez 21 minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w okresie odbywania ćwiczeń, i następnie pomnożenia przez liczbę dni odbytych ćwiczeń wojskowych. W przypadku współwłasności gospodarstwa rolnego dochód z pracy współwłaściciela będzie liczony zgodnie z jego udziałem we współwłasności. Zastrzeżenie to dotyczy wyłącznie współwłasności gospodarstwa rolnego w częściach ułamkowych. Natomiast rozporządzenie nie odnosi się do współwłasności łącznej, w której nie wyróżnia się udziałów, z uwagi na fakt, iż kwestie te będą rozpatrywanie zgodnie z przepisami ogólnymi. W pozostałym zakresie projektowane przepisy nie odbiegają zasadniczo od obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy odbywającym ćwiczenia wojskowe. Projekt poddano konsultacjom z organizacjami pracodawców. Żadna z organizacji nie skorzystała z prawa do przedstawienia stanowiska. Projekt został uzgodniony przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Stosownie do postanowień art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.) projekt rozporządzenia został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej na stronach internetowych Rządowego Centrum Legislacji w zakładce Rządowy Proces Legislacyjny. Po udostępnieniu projektu nie zgłosiły się podmioty zainteresowane pracami nad nim. Zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.) projektowane rozporządzenie nie podlega notyfikacji. Przedmiot projektowanej regulacji nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej. 2 Data sporządzenia Nazwa projektu 20.07.2015 r. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie sposobu ustalania i trybu wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy oraz osobom Źródło: przeniesionym do rezerwy niebędącym żołnierzami rezerwy Art. 119a ust. 8 ustawy z dnia 21 listopada Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Ministerstwo Obrony Narodowej – wiodące Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza poz. 827) Stanu lub Podsekretarza Stanu Minister Obrony Narodowej – Tomasz SIEMONIAK Nr w wykazie prac legislacyjnych Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu i programowych Rady Ministrów – RD405 płk Joanna Pietrukaniec tel. 261-846-678 OCENA SKUTKÓW REGULACJI 1. Jaki problem jest rozwiązywany? Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie sposobu ustalania i trybu wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy odbywającym ćwiczenia wojskowe stanowi wykonanie delegacji ustawowej zawartej w art. 119a ust. 8 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 827) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 30 ustawy z dnia 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 773) 2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt Projekt określa sposób ustalania i tryb wypłacania żołnierzom rezerwy oraz osobom przeniesionym do rezerwy niebędącym żołnierzami rezerwy świadczenia pieniężnego rekompensującego utracone wynagrodzenie ze stosunku pracy lub stosunku służbowego albo dochód z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej, które mogliby uzyskać w okresie odbywania ćwiczeń wojskowych, oraz tryb zwrotu wydatków z tego tytułu organom samorządu terytorialnego. W projekcie rozporządzenia ustalono ponadto tryb postępowania w tym zakresie. 3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE? Nie dotyczy. 4. Podmioty, na które oddziałuje projekt Projektowana regulacja dotyczy resortu obrony narodowej oraz organów samorządu terytorialnego. Podmiotami, na które będzie miała bezpośredni wpływ, są: szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień, dowódcy jednostek wojskowych, żołnierze rezerwy, osoby powoływane do czynnej służby wojskowej, żołnierze pełniący czynną służbę wojskową, organy samorządu terytorialnego. 5. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji Projekt został uzgodniony przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego. Projekt poddano konsultacjom z organizacjami pracodawców. Żadna z organizacji nie skorzystała z prawa do przedstawienia stanowiska. 6. Wpływ na sektor finansów publicznych (ceny stałe z … r.) 0 1 Skutki w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian [mln zł] 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Łącznie (0–10) Dochody ogółem budżet państwa JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Wydatki ogółem 3 budżet państwa JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Saldo ogółem budżet państwa JST pozostałe jednostki (oddzielnie) Źródła finansowania Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń Wejście w życie projektowanego rozporządzenia nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla budżetu resortu obrony narodowej i budżetu państwa. Skutki finansowe przedstawionych rozwiązań oszacowane zostały w trakcie prac nad nowelizacją ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Wejście w życie projektowanego rozporządzenia nie będzie miało wpływu na budżety samorządu terytorialnego, gdyż zgodnie z art. 119a ust. 7 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej wydatki z tytułu świadczeń pieniężnych pokrywane są z budżetu Ministerstwa Obrony Narodowej. 7. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorców oraz na rodzinę, obywateli i gospodarstwa domowe Czas w latach od wejścia w życie zmian W ujęciu duże przedsiębiorstwa pieniężnym sektor mikro-, małych i (w mln zł, średnich ceny stałe przedsiębiorstw z … r.) rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe (dodaj/usuń) W ujęciu duże przedsiębiorstwa niepieniężnym sektor mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe 0 Skutki 1 2 3 5 10 Łącznie (0–10) (dodaj/usuń) Niemierzalne (dodaj/usuń) (dodaj/usuń) Dodatkowe informacje, w tym wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń 8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z projektu nie dotyczy Wprowadzane są obciążenia poza bezwzględnie wymaganymi przez UE (szczegóły w odwróconej tabeli zgodności). tak nie nie dotyczy 4 zmniejszenie liczby dokumentów zmniejszenie liczby procedur skrócenie czasu na załatwienie sprawy inne: zwiększenie liczby dokumentów zwiększenie liczby procedur wydłużenie czasu na załatwienie sprawy inne: Wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich elektronizacji. tak nie nie dotyczy Komentarz. 9. Wpływ na rynek pracy Zaproponowane rozwiązania nie będą miały wpływu na rynek pracy. 10. Wpływ na pozostałe obszary środowisko naturalne sytuacja i rozwój regionalny inne: osoby powoływane do zasadniczej służby wojskowej demografia mienie państwowe informatyzacja zdrowie Omówienie wpływu 11. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego Wraz z wejściem rozporządzenia w życie. 12. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane? Nie dotyczy. 13. Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.) Brak. 5