Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl

Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Recenzent merytoryczny:
mgr Wacław Wawrzyniak — rekomendacja Towarzystwa Literackiego im. Adama
Mickiewicza
Recenzent merytoryczno–dydaktyczny:
mgr Rafał Janus — rekomendacja Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie
Recenzent wychowawczy:
mgr Krzysztof Wojcieszek — rekomendacja Ministerstwa Edukacji Narodowej
Konsultanci:
mgr mgr Roland Maszka, Ewa Prylińska
Program Między nami dla III etapu edukacyjnego (klasy I – III) jest dopuszczony przez MENiS do użytku szkolnego i wpisany do wykazu programów.
Numer dopuszczenia DKOS–4014–28/02.
ISBN 83–88881–44–2
© Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 2002
Wszystkie książki Wydawnictwa są dostępne w sprzedaży wysyłkowej.
Zamówienia prosimy nadsyłać pod adresem:
Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
80–876 Gdańsk 52, skrytka pocztowa 59
tel./fax 0 801-643-917, (58) 302-62-12, 302-59-16
http://www.gwo.pl
e-mail: [email protected]
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
SPIS TREŚCI
Charakterystyka programu
Cele edukacyjne
......................................................................................................................................
1
................................................................................................................................................................
3
Treści kształcenia
............................................................................................................................................................
6
Lektura ............................................................................................................................................................................... 32
Sposoby osiągania celów
...........................................................................................................................................
Planowane osiągnięcia uczniów
...........................................................................................................................
Kontrola i ocena osiągnięć uczniów
................................................................................................................
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
35
37
39
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Program nauczania języka polskiego Między nami jest zgodny z Podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów. Został wzbogacony
o treści ścieżek edukacyjnych: edukację filozoficzną, czytelniczą i medialną, regionalną, kulturę polską na tle tradycji śródziemnomorskiej. Może być realizowany jako
kontynuacja dowolnego programu nauczania dla drugiego etapu kształcenia.
Program przeznaczony jest dla klas I–III gimnazjum. Zakłada się jego realizację w wymiarze pięciu godzin tygodniowo w każdej klasie. Jeżeli nauczyciel ma do dyspozycji
mniejszą liczbę godzin, powinien zredukować treści kształcenia, mając na uwadze
potrzeby i możliwości uczniów.
Program powstał z myślą o nauczycielach ceniących samodzielność w pracy dydaktycznej, elastycznie reagujących na potrzeby uczniów, pragnących dzielić się z wychowankami swoimi pasjami i zainteresowaniami polonistycznymi. Dla jak najlepszej
efektywności kształcenia wskazane jest opanowanie przez nauczyciela aktywizujących
metod nauczania oraz podstaw pomiaru dydaktycznego.
Program zakłada odejście od dominacji tradycyjnego modelu porozumiewania się na
lekcji (nauczyciel — uczeń) na rzecz współpracy i komunikowania się uczniów między
sobą. Nie oznacza to rezygnacji z tego, co w metodyce sprawdzone i skuteczne.
Głównym celem jest pobudzenie samodzielności i aktywności młodego człowieka
w zdobywaniu kolejnych umiejętności.
Założeniem programu jest integrowanie szkolnych i pozaszkolnych doświadczeń uczniów oraz wykorzystywanie ich zainteresowań związanych ze środkami masowego
przekazu i kulturą popularną. Działania nauczyciela muszą jednak służyć także przybliżeniu młodzieży ambitnych tekstów literackich i kultury wysokiej.
Przedstawione w programie cele ogólne wyznaczają kierunki działań nauczyciela.
Natomiast cele szczegółowe sformułowano z punktu widzenia ucznia, aby podkreślić
jego podmiotowość w procesie dydaktycznym.
Treści nauczania zostały dobrane według kryteriów trwałości wiedzy, przydatności
oraz wartości motywacyjnej. Są one ułożone spiralnie: w klasie pierwszej największy
nacisk położono na wzbogacanie osiągnięć ze szkoły podstawowej oraz ćwiczenie niezadowalająco opanowanych umiejętności; w klasach starszych zakłada się powracanie
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
2
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
w rozszerzonym zakresie do treści najważniejszych z punktu widzenia założonych
celów.
Tabelaryczny układ treści zapewnia ich przejrzystość. Zgodnie z nowymi tendencjami
w metodyce zostały one przedstawione w koncepcji czynnościowej oraz podzielone na
cztery podstawowe umiejętności: słuchanie, czytanie, mówienie, pisanie. Ze względu
na specyfikę kształcenia polonistycznego, którego głównym tworzywem jest język,
wyodrębniono naukę o języku. Kształcenie językowe należy integrować z literackim
i kulturowym, dlatego też nie wszystkie treści zapisane w rozdziale Nauka o języku
muszą być realizowane na osobnych jednostkach lekcyjnych.
Program nie narzuca podziału lektury na klasy, gdyż zamierzeniem autorek jest
pozostawienie nauczycielowi swobody w dopasowaniu omawianych tekstów do zainteresowań oraz dojrzałości czytelniczej uczniów. Wybierając teksty do omówienia
w danej klasie, należy uwzględnić treści kształcenia. Program nie podaje tytułów
utworów poetyckich, tylko nazwiska autorów, z których twórczością należy uczniów
zapoznać. Wybór konkretnych tekstów lirycznych pozostawia się nauczycielowi, który
powinien uwzględnić potrzeby intelektualne i wychowawcze uczniów, a także bieżące
wydarzenia, szczególnie święta narodowe. Nauczyciel może się kierować również własnymi pasjami literackimi. Tytuły utworów epickich i dramatycznych dobrano tak, aby
zapoznać uczniów z najważniejszymi dziełami polskiej klasyki. Zaleca się omówienie
czterech dużych lektur w roku szkolnym.
Program nie narzuca nauczycielowi konkretnych metod nauczania. Podaje jedynie
wskazówki, proponuje sposoby realizacji celów edukacyjnych.
Z programem Między nami zgodny jest podręcznik pod tym samym tytułem, autorstwa Agnieszki Łuczak, Rolanda Maszki i Ewy Prylińskiej, wydany przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe. W cyklu kształcenia nie realizuje się kolejnych zadań
z książki, tylko program. Dopuszcza się więc wykorzystanie innego, wybranego przez
nauczyciela podręcznika.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
CELE EDUKACYJNE
CELE OGÓLNE
♦ kształtowanie systemu wartości opartego na ogólnie przyjętych normach
♦ przygotowanie do życia w społeczeństwie obywatelskim, rozbudzanie szacunku
dla prawa
♦ rozwijanie umiejętności interpersonalnych w różnych sytuacjach życiowych
♦ kształcenie umiejętności sprawnego posługiwania się potoczną i oficjalną odmianą języka w różnych sytuacjach
♦ kształtowanie świadomości językowej, dbałości o kulturę języka
♦ rozbudzanie zainteresowania różnymi tekstami kultury oraz kształcenie umiejętności ich odbioru
♦ dostrzeganie obecnych i dawnych związków między kulturą polską a kulturą
śródziemnomorską
♦ rozwijanie potrzeb czytelniczych uczniów
♦ rozbudzanie motywacji do zdobywania wiedzy, doskonalenia swej osobowości
i planowego samokształcenia
♦ wdrażanie do przemyślanego i krytycznego korzystania z różnych źródeł informacji (słowniki, encyklopedie, internet itp.)
♦ doskonalenie sprawności intelektualnych uczniów, wspieranie ich rozwoju emocjonalnego
♦ wyrównywanie osiągnięć uczniów po drugim etapie edukacyjnym, rozwijanie
umiejętności zdobytych w szkole podstawowej
SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA
1. Słuchanie i czytanie
♦ dostrzeganie różnic między językiem regionu a językiem ogólnonarodowym
♦ zainteresowanie przeszłością języka i współczesnymi kierunkami jego rozwoju
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
4
CELE EDUKACYJNE
♦ poznawanie wybranych osiągnięć kultury regionalnej, narodowej i światowej
♦ odbiór różnych tekstów kultury na poziomie dosłownym i symbolicznym
♦ dostrzeganie postaw godnych naśladowania w różnych tekstach kultury
♦ dostrzeganie w tekstach kultury elementów perswazji i manipulacji oraz środków
językowych i pozajęzykowych
♦ zauważanie związku tekstu kultury z biografią twórcy i czasem powstania utworu,
a także z innym tekstem kultury (ze względu na genezę, temat, język, intencję
wypowiedzi, funkcję tekstu)
♦ rozpoznawanie cech charakterystycznych dla różnych tekstów kultury: literatury,
malarstwa, filmu, komiksu, reklamy
♦ wartościowanie tekstów kultury pod różnymi względami: merytorycznym, etycznym, estetycznym
♦ świadome wybieranie tekstów kultury stosownie do wieku, zainteresowań i potrzeb ucznia
♦ selekcjonowanie informacji ze względu na ich przydatność
♦ poznawanie sylwetek wybitnych twórców kultury, patriotów, naukowców
♦ analizowanie związków czasowych i przyczynowo–skutkowych w pracy z lekturą
♦ syntetyzowanie wiadomości pochodzących z różnych dyscyplin naukowych
♦ umiejętne korzystanie z różnych źródeł informacji: podręczników, wydawnictw
popularnonaukowych, słowników, encyklopedii, internetu, katalogów bibliotecznych, czasopism
♦ sporządzanie notatek w czasie oglądania programu edukacyjnego, filmu lub podczas słuchania wypowiedzi kolegów
2. Mówienie i pisanie
♦ posługiwanie się poprawną polszczyzną w sytuacjach prywatnych i oficjalnych
♦ stosowanie zasad kultury żywego słowa
♦ przestrzeganie zasad etyki w posługiwaniu się językiem
♦ dostosowywanie środków językowych do intencji wypowiedzi, sytuacji komunikacyjnej, formy wypowiedzi
♦ wyrabianie nawyku dbałości o kulturę języka na różnych poziomach (ortograficznym, interpunkcyjnym, leksykalnym, składniowym, fleksyjnym, graficznym),
korzystania ze słowników i innych wydawnictw poprawnościowych
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Cele edukacyjne
5
♦ zauważanie i krytyczna ocena agresji słownej, wulgaryzmów, kłamstwa, nieuczciwości w cytowaniu
♦ formułowanie i rozwiązywanie problemów związanych z tekstami kultury i życiem codziennym
♦ świadome redagowanie przewidzianych w programie form wypowiedzi
♦ sporządzanie notatek służących samokształceniu, także w formie schematów,
tabel, map pamięci, planów, opisów bibliograficznych
♦ stylizowanie i przekształcanie tekstów
CELE WYCHOWAWCZE
♦ świadomość związków z rodziną, regionem, narodem, cywilizacją europejską
♦ duma z dokonań najwybitniejszych przedstawicieli swojego regionu i kraju
♦ rozumienie roli prawa jako zbioru zasad porządkujących relacje międzyludzkie
♦ kierowanie się tolerancją i szacunkiem dla drugiego człowieka w kontaktach
z innymi
♦ zachowanie zgodne z przyjętymi normami społecznymi
♦ komunikowanie się w zespole z zachowaniem zasad dyscypliny
♦ przejawianie szacunku dla cudzej własności, dbałość o mienie szkolne
♦ reagowanie na niepożądane zjawiska społeczne: przemoc, wandalizm
♦ rozumienie motywacji postępowania innych — zdolność do empatii
♦ dostrzeganie własnych sukcesów i porażek, wyciąganie z nich konstruktywnych
wniosków
♦ planowe wzbogacanie wiedzy i doskonalenie swej osobowości
♦ przejawianie optymizmu i aktywności życiowej
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
TREŚCI NAUCZANIA
Treści kształcenia
Klasa I
Klasa II
SŁUCHANIE
Słuchanie wypowiedzi innych
osób
Klasa III
SŁUCHANIE
♦ kulturalne i uważne słuchanie wypowiedzi kolegów, również podczas
♦ podejmowanie prób jednoczesnego
słuchania i notowania
♦ słuchanie z jednoczesnym sporządzaniem notatek
pracy w grupach
♦ wyrażanie prośby o powtórzenie lub
uzupełnienie
♦ słuchanie nagrań wzorcowej recytacji
tekstu
Rozumienie wysłuchanego tekstu
w różnych sytuacjach komunikacyjnych: rozmowa, dyskusja,
monolog
♦ określanie tematyki wysłuchanego
tekstu
♦ odróżnianie informacji od komenta-
♦ jak w klasach poprzednich
rza i oceny
♦ rozumienie poleceń
♦ selekcja informacji w wysłuchanym
tekście
♦ odróżnianie tekstu informacyjnego
od perswazyjnego
♦ określanie intencji nadawcy, dostrzeganie w głosie mówiącego smutku,
radości, kpiny, ironii
♦ analizowanie cudzych wypowiedzi
Przemówienie
pod względem logicznym
♦ wskazywanie środków językowych
typowych dla przemówienia
♦ ocenianie przemówienia według samodzielnie opracowanych kryteriów
Wywiad
♦ wyciąganie wniosków i uogólnianie
na podstawie wysłuchanego wywiadu
Wysłuchiwanie reklam radiowych
♦ dostrzeganie językowych i pozajęzykowych środków perswazyjnych;
zauważanie ich etycznego wymiaru
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
♦ prowadzenie wywiadu — reagowanie
na wypowiedzi rozmówcy
8
TREŚCI NAUCZANIA
Treści nauczania
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH
I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
Głośne czytanie
9
CZYTANIE TEKSTÓW PISANYCH
I ODBIÓR INNYCH TEKSTÓW KULTURY
♦ płynne czytanie tekstów współcze-
♦ interpretacja głosowa tekstu
♦ jak w klasie II
♦ zadawanie pytań dotyczących prze-
♦ analiza tekstu na poziomie przeno-
snych i dawnych, uwzględnianie przerzutni, przestrzeganie zasad interpunkcji, prawidłowe akcentowanie
i intonacja
♦ próby interpretacji głosowej tekstu
Ciche czytanie ze zrozumieniem
♦ odczytywanie tekstu na poziomie dosłownym
czytanego tekstu
♦ wybieranie z tekstu najważniejszych
informacji
♦ precyzyjne i trafne określanie tematu tekstu
♦ wskazywanie związków czasowych
i przyczynowo–skutkowych między
♦ zaznaczanie cytatów na zadany temat w dłuższej lekturze
śnym i symbolicznym
♦ ocenianie wartości informacyjnej
tekstu
♦ dostrzeganie aluzji literackiej
♦ wskazywanie w tekście ironii
♦ posługiwanie się terminem satyra
wydarzeniami
♦ określanie adresata, funkcji tekstu
i intencji nadawcy
w omawianiu utworu, dostrzeganie
cech satyry w różnych tekstach
♦ określanie funkcji akapitów
♦ wyszukiwanie w tekstach regional-
♦ wyjaśnianie tytułu tekstu
nych informacji o miejscowych za-
♦ wyjaśnianie psychologicznych moty-
bytkach architektonicznych, obycza-
wów postępowania bohaterów
♦ wartościowanie zachowań i postaw,
jach oraz o typowych elementach
krajobrazu
a nie bohaterów
♦ dostrzeganie złożoności natury ludzkiej, wskazywanie ogólnie aprobowanych wartości (przyjaźń, wierność,
patriotyzm)
Czytanie utworów lirycznych
♦ określanie cech liryki jako rodzaju literackiego
♦ posługiwanie się terminami wiersz
stroficzny i ciągły, wiersz bezrymo-
♦ odróżnianie osoby mówiącej w wier-
wy, wiersz wolny
♦ nazywanie układów rymów
szu od autora
♦ określanie funkcji epitetów, porównań, przenośni i wyrazów dźwiękona-
♦ wskazywanie cech gatunkowych
trenu
śladowczych w tekście
♦ posługiwanie się terminem sonet
i wskazywanie w utworze lirycznym
cech typowych dla sonetu
♦ rozpoznawanie liryki pośredniej
i bezpośredniej
♦ wskazywanie peryfraz w utworach
poetyckich
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
10
TREŚCI NAUCZANIA
♦ wskazywanie w tekście uosobienia
i ożywienia, apostrofy, pytania reto-
Treści nauczania
11
♦ zauważanie w tekście szyku przestawnego
♦ wskazywanie porównania homeryc-
rycznego
♦ określanie nastroju tekstu, wyodręb-
kiego
♦ omawianie związku treści dzieła
nianie obrazów poetyckich
♦ wyjaśnianie znaczeń symboli i alegorii
z okolicznościami jego powstania
i biografią autora
♦ wskazywanie średniówki w wierszu
sylabicznym
♦ rozpoznawanie cech gatunkowych
psalmu, pieśni i hymnu
Czytanie utworów epickich
♦ wskazywanie elementów konstrukcyjnych świata przedstawionego w utworze (fabuła, akcja, wątek, motyw)
♦ odróżnianie fikcji literackiej od rze-
♦ wskazywanie cech gatunkowych legendy, podania i przypowieści
♦ odróżnianie dziennika od pamiętnika
♦ rozróżnianie cech literatury faktu,
czywistości
♦ posługiwanie się terminami realizm
i fantastyka
powieści autobiograficznej i histo-
♦ rozróżnianie epiki współczesnej, historycznej i fantastycznej
♦ odszukiwanie w utworze wątku
głównego i wątków pobocznych
♦ posługiwanie się terminem inwokacja
rycznej
♦ uzasadnianie przynależności gatunkowej przykładowej noweli, opowia-
♦ wskazywanie w tekście charakterystyki pośredniej i bezpośredniej
♦ uzasadnianie obecności narratora
dania i powieści
♦ rozróżnianie narracji pierwszo–
wszechwiedzącego w utworze
♦ omawianie budowy noweli ze szcze-
i trzecioosobowej
♦ wskazywanie w tekście epickim fragmentów opowiadania i opisu
gólnym uwzględnieniem punktu kulminacyjnego i puenty
♦ dostrzeganie w utworze cech gatunkowych bajki; uzasadnianie przynależności tekstu do literatury dydaktycznej
♦ wskazywanie elementów typowych
dla różnych rodzajów literackich
w balladzie
Czytanie utworów dramatycznych
♦ rozpoznawanie cech dramatu jako
♦ omawianie budowy dramatu
♦ określanie motywacji działań
rodzaju literackiego
♦ posługiwanie się terminami trage-
bohaterów
dia, komedia, tekst główny, tekst poboczny (didaskalia), dialog, monolog
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
♦ określanie funkcji tekstu pobocznego, porównanie dramatu antycznego i współczesnego
12
TREŚCI NAUCZANIA
Czytanie innych tekstów pisanych
♦ korzystanie z encyklopedii i słow-
Treści nauczania
♦ korzystanie ze słowników: popraw-
ników: języka polskiego, wyrazów
nej polszczyzny i słownika frazeolo-
obcych, wyrazów bliskoznacznych
gicznego
♦ wskazywanie cech charakterystycz-
i ortograficznego
♦ posługiwanie się spisem treści, indeksem, przypisami
nych dla wywiadu, sentencji, maksymy
♦ uzasadnianie przynależności tekstu
prasowego do publicystyki
♦ odkrywanie sensu powszechnie znanych prawd filozoficznych
♦ wyszukiwanie informacji w tekście
popularnonaukowym oraz prawnym
♦ szybkie wyszukiwanie informacji
podczas pobieżnego czytania
♦ oddzielanie informacji od komenta-
13
♦ korzystanie ze słowników kultury
antycznej i słownika terminów literackich
♦ wyjaśnianie najczęstszych skrótów
słownikowych
♦ wyszukiwanie w słowniku języka
polskiego wzoru odmiany rzeczowników
♦ posługiwanie się bibliografią
♦ wskazywanie cech charakterystycznych dla reportażu
rza i opinii; wyjaśnianie roli tytułu
i śródtytułów w tekście prasowym
Odbiór innych tekstów kultury
♦ wskazywanie językowych i pozajęzykowych środków perswazji w reklamie prasowej
♦ wyszukiwanie językowych i pozajęzykowych środków perswazji w reklamie telewizyjnej i ulotce
♦ interpretacja symboli występujących
w malarstwie (symboliczne znaczenie
barw, przedmiotów, usytuowania postaci)
♦ wskazywanie gry słownej w reklamie
♦ odróżnianie filmu dokumentalnego
od fabularnego; dostrzeganie funkcji
♦ posługiwanie się terminami adaptacja filmowa i teatralna
♦ rozróżnianie melodramatu, westernu, horroru, thrillera, komedii, dramatu psychologicznego, telenoweli,
sitcomu
♦ omawianie związków dzieła sztuki
z prądami filozoficznymi, kierun-
malarskiego
kami w sztuce, obyczajami, religią
♦ wyszukiwanie informacji w interne-
środków wyrazu w sztuce filmowej
cie i encyklopediach multimedial-
♦ określanie roli reżysera, aktora, sce-
miksu
ilustracyjnej i interpretacyjnej dzieła
♦ dostrzeganie funkcji pozajęzykowych
i teatralnej (muzyka, mimika, ruch)
♦ dostrzeganie cech swoistych dla ko-
nych
♦ ocenianie programów telewizyjnych
nografa, charakteryzatora w procesie
(gier komputerowych) ze względu
powstawania filmu lub przedstawie-
na wartość poznawczą, kulturalną
nia teatralnego
i etyczną
♦ wykrywanie związków między dziełem literackim a plastycznym
Dostrzeganie kategorii estetycznych w tekstach kultury
♦ wskazywanie elementów komizmu
i tragizmu w dziele literackim
♦ dostrzeganie cech karykatury i przejaskrawienia w literaturze i rysunku
♦ odróżnianie tekstów groteskowych
od innego rodzaju utworów
♦ wskazywanie elementów komicznych i tragicznych, niejednorodności stylowej, absurdalności świata
przedstawionego w grotesce
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
14
TREŚCI NAUCZANIA
Treści nauczania
MÓWIENIE
Estetyka i organizacja wypowiedzi
15
MÓWIENIE
♦ płynne mówienie na temat, z zacho-
♦ modulowanie głosu w celu nadania
waniem spójności i logicznego upo-
wypowiedzi odpowiedniego sensu
rządkowania treści
(ton uroczysty, parodystyczny, szy-
♦ układanie wypowiedzi o trójdzielnej
♦ jak w klasach poprzednich
derczy)
kompozycji
♦ unikanie zbędnych powtórzeń wyrazowych
♦ dbałość o poprawność gramatyczną
wypowiedzi
♦ wyraźne i poprawne wymawianie wyrazów
♦ właściwe stosowanie akcentu wyrazowego i zdaniowego
Wypowiedź kilkuzdaniowa
♦ uzasadnianie własnego zdania za pomocą rzeczowych argumentów
Oficjalne i nieoficjalne sytuacje
mówienia
♦ dobieranie środków językowych w za-
♦ porządkowanie argumentów według
♦ jak w klasach poprzednich
ich ważności
♦ wygłaszanie przemówienia według
leżności od adresata wypowiedzi
zapisanego wcześniej planu; posługi-
— używanie zwrotów grzecznościo-
wanie się figurami retorycznymi
♦ jak w klasach poprzednich
wych, posługiwanie się językiem literackim i potocznym, gwarą uczniowską
Dyskusja
♦ uczestniczenie w dyskusji zgodnie
♦ jak w klasie I
z zasadami kultury
♦ formułowanie podsumowania wyników dyskusji
♦ używanie środków językowych wyrażających stosunek mówiącego do
przedstawianych treści, nawiązywanie do wypowiedzi przedmówców
Opis
♦ opisywanie wyglądu postaci, krajobrazu, przedmiotu, sytuacji
♦ wygłaszanie opisów spełniających
różne funkcje (opis użytkowy, arty-
♦ posługiwanie się przymiotnikami
styczny, reklamowy)
i wyrażeniami nazywającymi stosunki
przestrzenne
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
♦ jak w klasach poprzednich
16
TREŚCI NAUCZANIA
Opowiadanie
♦ opowiadanie treści utworu jedno–
i wielowątkowego
Treści nauczania
♦ świadome posługiwanie się informa-
17
♦ wzbogacanie opowiadania opisem
cją i komentarzem
♦ używanie wyrazów dynamizujących
tekst
Streszczenie
♦ ustne streszczanie tekstu literackiego
♦ streszczanie tekstu publicystycznego
♦ jak w klasach poprzednich
♦ charakteryzowanie postaci rzeczywi-
♦ układanie charakterystyki porów-
i popularnonaukowego według wcześniej przygotowanego planu
Charakterystyka
♦ ustne charakteryzowanie postaci
fikcyjnej; ocenianie postaw, a nie
stej
nawczej
♦ charakteryzowanie dynamicznej po-
bohatera
staci fikcyjnej
♦ układanie autocharakterystyki
♦ przeprowadzenie krótkiego wywiadu
Wywiad
Wypowiadanie się na temat uczuć
♦ mówienie o uczuciach swoich i bohaterów literackich
♦ nagranie wywiadu z osobą rzeczywi-
z postacią fikcyjną (uczeń w roli py-
stą według przygotowanego wcze-
tającego i odpowiadającego na pyta-
śniej planu (uczeń w roli dziennika-
nia, zgodnie z treścią lektury)
rza)
♦ mówienie o uczuciach tzw. językiem
♦ jak w klasach poprzednich
„ja” (jest mi przykro, że to powiedziałeś; martwię się, kiedy tak postępujesz) w sytuacjach konfliktowych
rzeczywistych i symulowanych
♦ prawidłowe wprowadzanie cytatu do
Używanie cytatów w wypowiedzi
ustnej
dyskusji, charakterystyki, opowiada-
♦ wprowadzanie cytatu do przemówienia
nia
Etyka wypowiedzi
♦ wystrzeganie się brutalności słownej,
♦ jak w klasie I
♦ jak w klasach poprzednich
♦ wygłaszanie fragmentów prozy
♦ jak w klasach poprzednich
kłamstwa i manipulacji (przemilczania i przekręcania faktów); dostrzeganie tych zjawisk w wypowiedziach
innych i reakcja na nie
Recytacja
♦ opanowanie pamięciowe i wygłaszanie tekstu poetyckiego z uwzględnie-
♦ interpretacja głosowa tekstu
niem zasad interpunkcji, we właściwym tempie i z odpowiednią intonacją
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
18
TREŚCI NAUCZANIA
Treści nauczania
19
♦ próby interpretacji głosowej
♦ prawidłowe stosowanie pauz w tekstach zawierających przerzutnie
♦ stosowna postawa ciała
♦ przygotowanie inscenizacji wybranego utworu według wspólnie sporządzonego planu
♦ kulturalne i życzliwe omawianie recy-
Ocenianie czyjejś wypowiedzi
♦ jak w klasie I
♦ jak w klasach poprzednich
tacji i wypowiedzi kolegów
♦ uwzględnianie zawartości merytorycznej wypowiedzi i jej poprawności
językowej oraz artykulacyjnej
PISANIE
Estetyka i organizacja wypowiedzi
PISANIE
♦ sporządzanie planu dłuższych form
♦ jak w klasie I
♦ jak w klasach poprzednich
♦ układanie tekstu reklamowego, in-
♦ układanie tekstu o charakterze iro-
wypowiedzi
♦ redagowanie tekstów zgodnych z tematem, o logicznym układzie treści
i przejrzystej kompozycji
♦ celowe stosowanie akapitów
♦ unikanie powtarzania wyrazów i konstrukcji gramatycznych
♦ świadome stosowanie wskaźników
zespolenia
♦ wykazywanie dbałości o estetykę
zapisu, poprawność ortograficzną
i interpunkcyjną
Teksty kilkuzdaniowe
♦ układanie tekstu, który zawiera prośbę i przeprosiny
formacji i komentarza
nicznym, stosowanie puenty
♦ uzasadnianie własnego zdania
Opis
♦ redagowanie opisu postaci, krajobrazu, dzieła malarskiego
sztuki podstawową wiedzą doty-
♦ świadome stosowanie przymiotników
i słownictwa nazywającego stosunki
przestrzenne
♦ posługiwanie się w opisie dzieła
czącą czasu powstania dzieła
♦ wyjaśnianie w opisie symbolicznych
znaczeń barw, przedmiotów i usytuowania postaci
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
♦ redagowanie opisu wzbogaconego
o elementy interpretacji
20
TREŚCI NAUCZANIA
Opowiadanie
♦ redagowanie opowiadania odtwórczego
♦ przedstawianie wydarzeń z punktu
widzenia różnych bohaterów (świad-
Treści nauczania
♦ uwzględnianie znajomości realiów
♦ redagowanie opowiadania twórczego,
wprowadzanie do tekstu dialogu
♦ wprowadzanie do opowiadania ele-
epoki w opowiadaniu twórczym,
mentów charakterystyki pośredniej
którego akcja rozgrywa się w prze-
(np. opis pokoju bohatera jako ele-
szłości
♦ wzbogacanie opowiadania opisem
ka, uczestnika wydarzeń)
21
przeżyć bohatera i charakterystyką
ment przedstawienia postaci)
♦ podejmowanie prób indywidualizacji
języka bohaterów
postaci
♦ stosowanie narracji pierwszo– i trzecioosobowej
Rozprawka
♦ redagowanie rozprawki dowodzącej
podanej tezy
♦ redagowanie rozprawki na tematy
związane z lekturą
♦ układanie tekstu o trójdzielnej kompozycji na tematy bliskie uczniowi
♦ samodzielne formułowanie tezy lub
hipotezy
♦ przedstawianie w rozprawce argumentów uporządkowanych według
♦ redagowanie rozprawki poruszającej
tematy związane z historią, filozofią,
sztuką
♦ wprowadzanie do tekstu cytatów
— znanych prawd filozoficznych,
sentencji pochodzących z łaciny
ważności
♦ ilustrowanie argumentów cytatami
Charakterystyka
♦ redagowanie charakterystyki postaci
♦ redagowanie autocharakterystyki
rzeczywistej i fikcyjnej
♦ redagowanie charakterystyki porównawczej
♦ charakteryzowanie zbiorowości
List
♦ redagowanie listu prywatnego na
podstawie lektury i sytuacji z życia
♦ redagowanie listu oficjalnego na
podstawie lektury i sytuacji z życia
♦ redagowanie listu prywatnego i oficjalnego
♦ próby stylizowania języka listu na
język dawnych epok; uwzględnianie
realiów epoki
♦ wprowadzanie do listu elementów
opisu, charakterystyki, opisu przeżyć
Dziennik, pamiętnik
♦ redagowanie kartki z dziennika i pamiętnika
♦ próby wzbogacania tekstu opisem
♦ redagowanie kartki z dziennika i pa-
♦ redagowanie kartki z dziennika i pa-
miętnika z elementami opisu prze-
miętnika z elementami opisu prze-
żyć
żyć i charakterystyki
przeżyć
Recenzja
♦ gromadzenie słownictwa oceniają-
♦ redagowanie recenzji książki, filmu,
♦ redagowanie do gazetki szkolnej
cego oraz wyrazów modalnych, czyli
przedstawienia teatralnego z uw-
recenzji z dominującą częścią kry-
precyzujących stosunek piszącego do
zględnieniem środków wyrazu typo-
tyczną
wyrażanych treści
wych dla danego tekstu kultury
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
22
TREŚCI NAUCZANIA
Treści nauczania
23
♦ redagowanie reportażu na podsta-
Reportaż
wie sytuacji z życia klasy, szkoły,
rodziny
Notatka
♦ redagowanie notatki w postaci tekstu
ciągłego, wykresu, tabeli, mapy pa-
♦ sporządzanie opisu bibliograficznego książki
mięci, planu (także dwustopniowego)
♦ sporządzanie opisu bibliograficznego artykułu z czasopisma, także
w formie przypisu
♦ zapisywanie wywiadu z osobą rze-
Wywiad
czywistą i fikcyjną (na podstawie
lektury)
♦ unikanie pytań dotyczących sfery
osobistej
♦ rozumienie celu autoryzowania wywiadów
Sprawozdanie
♦ pisanie sprawozdania z wycieczki
klasowej
♦ redagowanie sprawozdania z zawo-
♦ jak w kasach poprzednich
dów sportowych z zastosowaniem
typowych dla tego rodzaju relacji
środków językowych
Streszczenie
♦ przekształcanie dialogu na zwięzłą
relację z dialogu
♦ redagowanie streszczenia krótkiego
♦ świadome stosowanie środków języ-
♦ redagowanie streszczenia tekstu lite-
kowych zapewniających streszczeniu
rackiego o achronologicznym ukła-
skrótowość wypowiedzi
dzie wydarzeń i dłuższego tekstu
tekstu literackiego i popularnonau-
popularnonaukowego
kowego na podstawie sporządzonego
wcześniej planu
♦ redagowanie przemówienia na te-
Przemówienie
♦ jak w klasie II
maty związane z życiem i lekturą
♦ świadome stosowanie figur retorycznych
♦ wzbogacanie przemówienia cytatem
Pisma użytkowe
♦ redagowanie zaproszenia, ogłoszenia,
♦ redagowanie dedykacji i regulaminu
instrukcji, przepisu kulinarnego
♦ redagowanie podania, życiorysu
i CV
♦ przekształcanie podania napisanego
stylem potocznym na tekst napisany
stylem urzędowym
Przekształcanie tekstu
♦ przekształcanie tekstu epickiego na
scenopis filmowy
♦ przekształcanie tekstu epickiego na
dramat
♦ parafrazowanie tekstów znanych
twórców (M. Białoszewskiego, B.
Leśmiana)
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
24
TREŚCI NAUCZANIA
Treści nauczania
NAUKA O JĘZYKU
Fonetyka
25
NAUKA O JĘZYKU
♦ omawianie procesu powstawania gło-
♦ wykorzystywanie wiedzy z fonetyki
sek i roli poszczególnych narządów
w dbałości o poprawną wymowę —
mowy
unikanie błędnych uproszczeń wyra-
♦ objaśnianie różnicy między głoską
zowych oraz hiperpoprawności
a literą, określanie funkcji i
♦ omawianie cech wymowy charakterystycznych dla danego regionu
♦ objaśnianie zjawiska mazurzenia
w dialektach (bez posługiwania się
terminem)
♦ rozróżnianie samogłosek i spółgłosek, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, ustnych i nosowych
♦ wyjaśnienie związku cech artykulacyjnych głoski ze znaczeniem wyrazów
♦ wyjaśnianie mechanizmu powstawania upodobnień pod względem
dźwięczności (międzywyrazowych
i wewnątrzwyrazowych) i uproszczeń
grup spółgłoskowych
♦ prawidłowe zapisywanie wyrazów
wymawianych z głoskami nosowymi
i z upodobnieniami pod względem
dźwięczności
Słowotwórstwo i słownictwo
♦ porównywanie wyrazów podzielnych
i niepodzielnych słowotwórczo
♦ wskazywanie podstawy słowotwórczej, formantu i rdzenia
formantów słowotwórczych, rozpoznawanie w tekście funkcji wyrazów
zdrobniałych, zgrubiałych oraz nace-
♦ rozpoznawanie wyrazów należących
do tej samej rodziny wyrazów
♦ odróżnianie wyrazów pokrewnych od
synonimów
♦ posługiwanie się wyrazami bliskoznacznymi dla uniknięcia zbędnych
powtórzeń w tekście
chowanych emocjonalnie
♦ poprawne zapisywanie przedrost-
strukturalnego wyrazów typu miednica, bielizna (bez posługiwania się
♦ poprawne tworzenie i zapisywanie
skrótów, także wchodzących w skład
nazw własnych
♦ objaśnianie skrótowców, dostosowywanie formy czasownika do skrótowca w wypowiedzeniu
ków wez–, wz–, wes–, ws–, z–, s–, ś–
♦ klasyfikowanie związków frazeolo-
i przyrostków –ctwo, –dztwo, –stwo,
gicznych według kryterium pocho-
–dzki, –cki
dzenia, rozróżnianie związków fra-
♦ rozpoznawanie podstaw słowotwórczych w wyrazach złożonych
♦ omawianie znaczenia realnego oraz
terminami)
♦ określanie na przykładach funkcji
♦ poprawne użycie łącznika w wyrazach złożonych
♦ rozpoznawanie antonimów i używanie ich we własnych tekstach
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
zeologicznych stałych, luźnych
i łączliwych (bez posługiwania się
terminami)
♦ określanie funkcji związków frazeologicznych w wypowiedzi
26
TREŚCI NAUCZANIA
♦ prawidłowe zapisywanie przedrost-
Treści nauczania
♦ właściwe posługiwanie się związ-
ków zakończonych w pisowni na li-
kami frazeologicznymi w celu wzbo-
terę — odpowiednik spółgłoski
gacenia wypowiedzi
♦ zastępowanie wyrazów ogólnych
dźwięcznej
27
♦ wyszukiwanie eufemizmów w tekstach pisanych
♦ zastępowanie wyrażeń i zwrotów dosadnych eufemizmami
szczegółowymi
♦ zastępowanie w streszczeniu wyrazów szczegółowych ogólnymi
♦ analizowanie zależności między treścią a zakresem wyrazu
Fleksja
♦ rozpoznawanie odmiennych i nieodmiennych części mowy
♦ prawidłowe używanie czasowników
wziąć, iść, rozumieć, umieć, lubić
♦ poprawne zapisywanie nazw własnych
♦ oddzielanie tematu od końcówki
w wyrazach odmiennych, wskazy-
nych na bierne i odwrotnie — po-
wanie oboczności i tematów obocz-
równywanie przekształconych tek-
nych
♦ porównywanie fleksyjnych i słowotwórczych cząstek budowy wyrazów
♦ prawidłowe używanie różnych form
rzeczowników
♦ wskazywanie w tekstach nieosobowych form czasownika (bezokolicz-
♦ stopniowanie przymiotników
♦ używanie związku przymiotnika
z rzeczownikiem; dbałość o właściwy
nik, formy zakończone na –no, –to)
♦ rozpoznawanie i tworzenie imiesłowów
♦ poprawne zapisywanie partykuły nie
szyk
♦ wzbogacanie tekstu przymiotnikami
♦ rozróżnianie liczebników głównych,
porządkowych, zbiorowych i ułamko-
z imiesłowami
♦ rozpoznawanie funkcji składniowych różnych części mowy
♦ odróżnianie wyrazów abstrakcyjnych
wych
♦ prawidłowe zapisywanie liczebników
♦ przekształcanie konstrukcji czyn-
od konkretnych
♦ poprawne użycie liczebników w datach
♦ używanie liczebników w odpowiedniej formie
♦ posługiwanie się związkami frazeologicznymi zawierającymi liczebniki
♦ rozróżnianie zaimków rzeczownych,
przymiotnych, przysłownych, liczebnych
♦ poprawne używanie zaimków osobowych
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
stów
♦ odróżnianie form odmiany wyrazów
zalecanych przez słownik poprawnej
polszczyzny od form dopuszczalnych w mowie potocznej
28
TREŚCI NAUCZANIA
Treści nauczania
29
♦ stosowanie zaimków w tekście w celu
usunięcia zbędnych powtórzeń wyrazowych
♦ wzbogacanie tekstu przysłówkami
dynamizującymi wypowiedź
♦ prawidłowe zapisywanie przyimków
złożonych i wyrażeń przyimkowych
♦ łączenie wyrazów w zdaniu i zdań za
pomocą różnych spójników — stosowanie się do zasad interpunkcji
♦ poprawne zapisywanie partykuł nie
i by z różnymi częściami mowy
♦ określanie funkcji wykrzyknika w wypowiedziach, stosowanie właściwej
interpunkcji
Składnia
♦ dokonywanie rozbioru logicznego
i gramatycznego zdania; rozróżnianie
zdania i równoważnika zdania
♦ rozróżniane rodzajów zdań złożonych współrzędnie (łączne, rozłączne, przeciwstawne i wynikowe) i pod-
♦ rozpoznawanie w zdaniach podmiotu w dopełniaczu
♦ przekształcanie wypowiedzeń zawierających podmiot na bezpodmiotowe — i odwrotnie
♦ rozpoznawanie i budowanie zdań
rzędnie (przydawkowe, dopełnie-
złożonych podrzędnie podmioto-
niowe, okolicznikowe)
wych i orzecznikowych
♦ poprawne stosowanie interpunkcji
w zdaniu złożonym
♦ dwukierunkowe przekształcanie wy-
♦ przekształcanie zdań zawierających
orzeczenie czasownikowe na zdania
z orzeczeniem imiennym — i odwrotnie
♦ poprawne używanie imiesłowowych
równoważników zdania
♦ dwukierunkowe przekształcanie wypowiedzeń: zdanie złożone podrzędnie — wypowiedzenie z imiesłowo-
powiedzeń: zdania pojedyncze —
wym równoważnikiem zdania
równoważniki, zdania pojedyncze
♦ omawianie budowy wypowiedzeń
— zdania złożone, zdania złożone
wielokrotnie złożonych, budowanie
współrzędnie — zdania złożone
wypowiedzeń wielokrotnie złożo-
podrzędnie, mowa zależna — mowa
niezależna
nych
♦ oddzielanie za pomocą znaków interpunkcyjnych wyrazów i wypowiedzeń wtrąconych
♦ przekształcanie tekstu w celu uniknięcia powtórzeń składniowych
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
30
TREŚCI NAUCZANIA
Język jako twór społeczny
♦ objaśnianie sposobów wzbogacania
zasobu słownikowego języka
Treści nauczania
♦ ocenianie przydatności wyrazów zapożyczonych; wyjaśnianie znaczenia
często używanych zapożyczeń; ana-
31
♦ wyjaśnianie specyfiki języka na tle
innych kodów
♦ porównywanie przykładu kodu roz-
lizowanie okoliczności zapożyczania
winiętego i ograniczonego (bez po-
wyrazów z innych języków dawniej
sługiwania się terminami)
i dziś
♦ rozróżnianie rodzajów neologizmów
i ocena ich przydatności
♦ analizowanie różnych funkcji języka
na przykładach
♦ rozróżnianie terminów gwara i dialekt; wskazywanie w tekstach dialektyzmów i określanie funkcji dialektyzacji; wyjaśnianie przyczyn zanikania gwar
♦ redagowanie słownika gwary uczniowskiej; tworzenie tekstów stylizowanych na gwarę uczniowską
♦ rozróżnianie różnych typów archaizmów; określanie funkcji archaizacji
w tekstach literackich
♦ przekształcanie tekstów stylizowanych na język ogólnonarodowy
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
LEKTURA
LEKTURA UJĘTA W PODSTAWIE
PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO
M. Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego (fragmenty), wybór poezji
Biblia (fragmenty)
M. de Cervantes Don Kichote (fragmenty)
A. Czechow Człowiek w futerale lub Kameleon
K. Dickens Opowieść wigilijna
A. Fredro Zemsta
K. I. Gałczyński Teatrzyk „Zielona Gęś” (fragmenty), wybór poezji
E. Hemingway Stary człowiek i morze lub Niepokonany
Z. Herbert — wybór poezji, wybór eseistyki
Homer Iliada, Odyseja (fragmenty)
A. Kamieńska — wybór poezji
A. Kamiński Kamienie na szaniec
J. Kochanowski — wybór fraszek, pieśni, psalmów, trenów
I. Krasicki — bajki, Żona modna
B. Leśmian — wybór poezji
A. Mickiewicz — utwory liryczne, wybrane bajki, Świteź, Lilie, Pan Tadeusz (fragmenty),
II cz. Dziadów
Cz. Miłosz — wybór poezji, Piesek przydrożny lub inny fragment prozy
Mitologia grecka według J. Parandowskiego, Z. Kubiaka lub W. Markowskiej (fragmenty)
J. A. Morsztyn — wybór poezji, w tym sonet
M. Pawlikowska–Jasnorzewska — wybór poezji
Pieśń o Rolandzie (fragmenty)
B. Prus Faraon (fragmenty)
T. Różewicz — wybór poezji
A. Saint–Exupéry Mały Książę
M. Sęp–Szarzyński — wybór poezji
H. Sienkiewicz Latarnik lub Wspomnienie z Maripozy, Sachem, Quo vadis lub Krzyżacy
J. Słowacki Balladyna (fragmenty), wybór poezji
Sofokles Antygona
L. Staff — wybór poezji
J. Szaniawski Most lub Adwokat i róże
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
Lista lektur do wyboru
33
W. Szekspir Romeo i Julia
W. Szymborska — wybór poezji
J. Twardowski — wybór poezji
K. Wojtyła — wybór poezji
S. Żeromski Syzyfowe prace, Zmierzch
Wybrane powieści dla młodzieży (na przykład K. Makuszyński, M. Musierowicz, Z. Nienacki, K. Siesicka)
Inne teksty kultury: reklama prasowa, radiowa i telewizyjna, komiks, teksty publicystyczne, literatura regionalna, poezja śpiewana (G. Turnau, M. Grechuta, A. Krzysztoń),
piosenka popularna, reportaż, wywiad telewizyjny, film (w tym K. Kieślowski Dekalog — wybrana część), adaptacje filmowe i teatralne tekstów literackich, w tym Pan
Tadeusz A. Wajdy, reprodukcje wybranych arcydzieł malarstwa.
LISTA LEKTUR DO WYBORU
Teksty do omówienia w całości
A. Huxley Nowy wspaniały świat
J. Iwaszkiewicz Ikar
N. H. Kleinbaum Stowarzyszenie umarłych poetów
M. Konopnicka Rota
L. Kruczkowski Niemcy
J. London Martin Eden
Molier Skąpiec
S. Mrożek Lew, Słoń, Wesele w Atomicach
G. Orwell Folwark zwierzęcy, Rok 1984
J. R. R. Tolkien Hobbit, czyli tam i z powrotem lub wybrana część trylogii Władca
pierścieni
Wybrane pieśni żołnierskie (na przykład Pierwsza Brygada, Czerwone maki na Monte
Cassino)
Teksty do omówienia we fragmentach
Ezop — wybór bajek
J. Gaarder Świat Zofii
Gall Anonim Kronika polska
W. Golding Władca much
W. Gombrowicz Ferdydurke
G. Herling–Grudziński Inny świat
A. Kamieńska Książka nad książkami
R. Kapuściński Wojna futbolowa
L. Kołakowski Mini–wykłady o maxi–sprawach
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
34
LEKTURY
I. Krasicki Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki
S. J. Lec Myśli nieuczesane
S. Lem — wybór opowiadań
J. Miodek O języku do kamery
O Królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu
Owidiusz Przemiany
J. Parandowski Przygody Odyseusza
M. Rej Żywot człowieka poczciwego (fragmenty)
W. S. Reymont Chłopi
M. Samozwaniec Maria i Magdalena (rozdział Dziadzio)
J. Swift Podróże Guliwera
W. Szpilman Pianista
Świat na krawędzi. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Tomasz Fiałkowski
J. Tischner Historia filozofii po góralsku
Wybrany akt prawny (Konstytucja 3 maja, Kodeks Hammurabiego, Powszechna deklaracja praw człowieka)
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW
Według najnowszych tendencji w dydaktyce nauczyciel nie jest przywódcą, lecz przewodnikiem i doradcą w procesie dydaktycznym. Bierze pod uwagę opinie uczniów
wyrażone na przykład w ankietach przeprowadzanych na końcu zajęć.
Program Między nami proponuje stosowanie różnorodnych metod i form pracy, aby
zdobywanie kolejnych umiejętności było dla ucznia atrakcyjne. Warto rozwijać samodzielność wychowanków przy każdej okazji, proponując na przykład znalezienie
potrzebnych materiałów w bibliotece.
Wskazane jest częste stosowanie aktywizujących metod nauczania, gdyż program zakłada położenie nacisku na współpracę, a nie rywalizację uczniów podczas lekcji. Zaleca się więc pracę metodami: burzy mózgów, drzewa decyzyjnego, metaplanu, dramy,
metody śniegowej kuli, przekładu intersemiotycznego oraz innymi, które polegają na
podejmowaniu przez uczniów wspólnych działań. Grupowe formułowanie i rozwiązywanie problemów odgrywa istotną rolę wychowawczą, gdyż pozwala zintegrować
uczniów oraz łączyć nauczanie z wychowaniem. Proponuje się również zadawanie
nadobowiązkowych prac domowych wymagających udziału kilku osób (na przykład
nagranie słuchowiska, przygotowanie wystawy).
Wybierając określoną metodę pracy, nauczyciel musi uwzględniać specyficzne potrzeby zespołu klasowego. Dlatego powinien mieć na celu uatrakcyjnienie zajęć, zaciekawienie uczniów i rozbudzenie w nich uczuć (na przykład przed wprowadzeniem
formy opisu przeżyć warto stworzyć sytuację wywołującą u uczniów emocje, które
potem zostaną przedstawione w pracach).
Celem nauczyciela powinno być przede wszystkim kształcenie założonych w programie umiejętności uczniów, a nie tylko realizacja treści programowych. Dlatego zaleca
się poświęcanie na dany materiał czasu odpowiadającego potrzebom uczniów. Służą
temu również systematyczne ćwiczenia kształcące założone w programie umiejętności. Warto przyzwyczajać wychowanków do planowania działań edukacyjnych. Na
zredagowanie w domu dłuższej formy wypowiedzi należy więc dać uczniom więcej
czasu i zapoznać ich z etapami pracy nad własnym tekstem (przeanalizowanie tematu,
ułożenie planu itd.).
Program zakłada integrację treści wewnątrz kształcenia polonistycznego, korelację
z innymi przedmiotami oraz związek z pozaszkolnymi doświadczeniami uczniów.
Łączenie różnych działów kształcenia polonistycznego ułatwia uczniom dostrzeganie
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
36
SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW
związków między literaturą a językiem, który stanowi jej tworzywo. Toteż na przykład
omawiając powieść historyczną, nauczyciel może wykorzystać okazję do wprowadzenia pojęć archaizm i archaizacja.
Zaleca się współpracę nauczyciela polonisty z nauczycielami innych przedmiotów. Na
przykład omawianie Krzyżaków warto zaplanować na miesiąc, w którym uczniowie
na lekcjach historii poznają średniowiecze. Podczas pracy nad Biblią pożądana jest
współpraca z katechetą. Ponieważ absolwent gimnazjum powinien odczytywać różne
teksty kultury, niezbędne wydaje się również współdziałanie polonisty z nauczycielem
sztuki.
Nauczanie nie może być oderwane od codziennych doświadczeń młodzieży. Dlatego
polonista jest zobowiązany reagować na bieżące wydarzenia, szczególnie te interesujące uczniów. Lekcję poświęconą reklamom artykułów spożywczych warto przeprowadzić w okresie przedświątecznym, kiedy wzrasta liczba tych reklam w środkach
masowego przekazu. Dokonując wyboru tekstów, na przykład publicystycznych, należy wziąć pod uwagę zainteresowania młodego człowieka.
Aby uczniowie mieli satysfakcję z wykonywanej pracy, warto w praktyce wykorzystać ich osiągnięcia. Można zamieścić zredagowane przez nich opowiadanie w gazetce
szkolnej, wykorzystać zaprojektowane na lekcji ulotki w kampanii wyborczej do samorządu uczniowskiego.
Realizując cele programu, należy korzystać z różnorodnych pomocy dydaktycznych:
słowników, encyklopedii, internetu, nagrań audio i wideo, reprodukcji dzieł sztuki.
W redagowaniu tekstów użytkowych (podanie, CV, zaproszenie) nauczyciel powinien
wykorzystywać programy komputerowe — edytory tekstu.
Zadaniem nauczyciela — równie ważnym jak kształcenie umiejętności — jest motywowanie uczniów do czytania, rozbudzanie zainteresowań literaturą i językiem oraz
szeroko pojętą kulturą. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu jest omówienie
na lekcji fragmentu powieści kończącego się w ciekawym momencie i zachęcenie
uczniów do poznania całego utworu.
Pracę nad lekturą należy zawsze łączyć z realizacją celów wychowawczych. Tekst
literacki to doskonały materiał do uświadomienia młodym ludziom, że lepiej jest
oceniać postawę, zachowanie niż osobę. Nauczyciel powinien unikać moralizowania,
niech raczej skłania uczniów do samodzielnego wyciągania wniosków i dostrzegania
w literaturze uniwersalnych wartości.
Kształcenie językowe należy podporządkować sprawności w posługiwaniu się polszczyzną w rozmaitych sytuacjach komunikacyjnych. Dlatego konieczne jest położenie
nacisku na funkcje środków językowych w różnych tekstach. Zaleca się także częste
przeprowadzanie ćwiczeń wzbogacających słownictwo uczniów.
Ortografię i interpunkcję doskonali się okazjonalnie na wszystkich lekcjach języka
polskiego.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
PLANOWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
Poziom podstawowy
Uczeń:
♦ redaguje przewidziane w programie formy wypowiedzi zgodnie z tematem,
♦ pisze poprawnie pod względem ortograficznym, interpunkcyjnym, gramatycznym
i stylistycznym,
♦ redaguje teksty spójne, o logicznym układzie treści i świadomej kompozycji,
♦ dba o estetykę zapisu,
♦ posługuje się bogatym zasobem słownictwa,
♦ redaguje tekst o charakterze informacyjnym,
♦ świadomie przekształca tekst, dokonując zabiegów redakcyjnych,
♦ swobodnie i płynnie wypowiada się na różne tematy w sytuacjach prywatnych,
♦ mówi, czyta i recytuje zgodnie z zasadami kultury żywego słowa,
♦ rozwiązuje problemy w grupie bez brutalności, agresji słownej, z szacunkiem dla
rozmówcy,
♦ wyraża i uzasadnia własny punkt widzenia,
♦ przestrzega zasad kultury, słuchając wypowiedzi innych,
♦ w sposób kulturalny i taktowny ocenia wypowiedzi kolegów,
♦ wyciąga wnioski na podstawie tekstu, odróżnia informację od komentarza i oceny,
♦ wskazuje różnice między językiem swojego regionu a językiem ogólnonarodowym,
♦ wyszukuje informacje w alfabetycznym i rzeczowym katalogu bibliotecznym,
słownikach, encyklopediach,
♦ selekcjonuje zdobyte informacje,
♦ zauważa cechy swoiste dla różnych tekstów kultury,
♦ posługuje się podstawową terminologią specyficzną dla nauk humanistycznych,
♦ wykorzystuje różne rodzaje notatek jako pomoc w zapamiętywaniu i zdobywaniu
wiedzy,
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
38
PLANOWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
♦ ocenia zachowanie postaci rzeczywistej i fikcyjnej pod względem etycznym,
♦ grzecznie i stanowczo reaguje na niepożądane zachowania innych,
♦ przestrzega norm moralnych i zasad prawa,
♦ czyta różne teksty kultury na poziomie dosłownym, przenośnym,
♦ wykorzystuje wiedzę o języku do oceny tekstów własnych i cudzych,
♦ aktywnie uczestniczy w życiu grupy rówieśniczej, klasy, szkoły.
Poziom ponadpodstawowy
Uczeń:
♦ posługuje się związkami frazeologicznymi,
♦ posługuje się cytatami w mowie i piśmie,
♦ redaguje tekst o charakterze komentarza i opinii,
♦ świadomie przekształca tekst, dokonując zabiegów stylistycznych,
♦ swobodnie i płynnie wypowiada się na różne tematy w sytuacjach oficjalnych,
♦ wykazuje się aktywnością w różnych sytuacjach mówienia, respektując zasady
językowego savoir–vivre’u,
♦ samodzielnie dokonuje uogólnień na podstawie różnych rodzajów tekstów,
♦ wyszukuje informacje w internecie, czasopismach specjalistycznych i innych publikacjach,
♦ podejmuje działania zespołowe służące wykonaniu zadania i rozwiązaniu problemu,
♦ świadomie dokonuje oceny i wyboru książek, czasopism, programów telewizyjnych i radiowych,
♦ sytuuje w czasie postaci najwybitniejszych twórców kultury,
♦ czyta różne teksty kultury na poziomie symbolicznym,
♦ nazywa intencję autora, określa funkcje tekstu i środków językowych w nim
zastosowanych,
♦ zauważa zależności między utworami, czasem ich powstania i biografią autora,
♦ planuje własne działania.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
KONTROLA I OCENA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Ocenianie osiągnięć uczniów jest ważnym składnikiem procesu kształcenia. Pełni ono
różnorakie funkcje: diagnozuje umiejętności ucznia, stanowi informację dla rodziców,
motywuje młodego człowieka do pracy.
Na początku trzeciego etapu edukacyjnego nauczyciel powinien poznać osiągnięcia
uczniów. Ukierunkuje to jego działania, gdyż w pierwszej klasie powinien wiele uwagi
poświęcić wyrównaniu poziomu uczniów i rozwijaniu przez nich umiejętności zdobytych w szkole podstawowej.
Kontrola i ocena osiągnięć uczniów musi być systematyczna. W każdym semestrze
podlegają jej następujące formy pracy ucznia:
wypowiedzi ustne na lekcji oraz przygotowywane w domu — 2∗
recytacja utworów poetyckich lub prozy — 1
technika głośnego czytania — 1
sprawdzian czytelniczy sprawdzający stopień rozumienia czytanego tekstu oraz
posługiwanie się poznanymi terminami z teorii literatury — 1
prace klasowe, redagowanie różnych form wypowiedzi — 2
sprawdziany z nauki o języku — 1
zadania nadobowiązkowe — stosownie do potrzeb i zainteresowań uczniów
pisemne prace domowe — 3
Należy przy każdej okazji kontrolować systematyczność wykonywania zadań domowych, jednak nie wszystkie muszą być oceniane. Nie należy wystawiać ocen za pierwsze samodzielne próby redagowania nowo poznanych form wypowiedzi. Program nie
proponuje przeprowadzania osobnych sprawdzianów z ortografii i interpunkcji. Ortografię i interpunkcję należy uwzględniać przy wystawianiu ocen za prace pisemne.
Sprawdziany powinny zawierać różne rodzaje zadań otwartych i zamkniętych. Wymagania stawiane uczniom należy podzielić na poziomy: konieczny, podstawowy,
rozszerzający, dopełniający i wykraczający (odpowiadające ocenom: dopuszczającej,
dostatecznej, dobrej, bardzo dobrej, celującej). Zaliczenie poziomów niższych jest
warunkiem zaliczenia poziomów wyższych.
∗
Cyfry oznaczają minimalną liczbę prac podlegających ocenie w każdym semestrze.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
40
KONTROLA I OCENA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW
Uczeń powinien znać kryteria wystawiania oceny przed przystąpieniem do ocenianego
działania. Każda ocena pracy pisemnej i ustnej musi być uzasadniona przez nauczyciela. Recenzując pracę ucznia, należy najpierw wymienić jej zalety, a dopiero później
niedociągnięcia i sposoby ich wyeliminowania w przyszłości.
Warto wdrażać uczniów do wspólnego omawiania prac kolegów. Jest to doskonała
okazja do wyrabiania taktu i grzeczności, a także uważnego słuchania i wyciągania
wniosków z cudzych błędów.
Nauczyciel dokonujący oceny powinien respektować zalecenia poradni psychologiczno–
pedagogicznej dotyczące ucznia.
Program nie narzuca sposobu przeliczania osiągnięć ucznia na oceny szkolne w ciągu
semestru. Można stosować system tradycyjny, polegający na wystawianiu stopni,
a także system punktowy i ocenę opisową.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl