synteza regulatora ułamkowego rzędu zapewniającego zadany
Transkrypt
synteza regulatora ułamkowego rzędu zapewniającego zadany
Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 mgr inĪ. Tomasz Nartowicz Studium Doktoranckie, Wydziaá Elektryczny, Politechnika Biaáostocka SYNTEZA REGULATORA UàAMKOWEGO RZĉDU ZAPEWNIAJĄCEGO ZADANY ZAPAS STABILNOĝCI UKàADU ZAMKNIĉTEGO Z OBIEKTEM INERCYJNYM PIERWSZEGO RZĉDU Z CAàKOWANIEM I OPÓħNIENIEM RozwaĪono problem projektowania regulatora uáamkowego rzĊdu zapewniającego zadany zapas stabilnoĞci ukáadu regulacji z obiektem inercyjnym pierwszego rzĊdu z caákowaniem i opóĨnieniem oraz ukáadu regulacji z obiektem niestabilnym. Zaproponowana metoda projektowania bazuje na zastosowaniu idealnej transmitancji Bodego jako wzorca dla ukáadu otwartego z regulatorem. Podano komputerową metodĊ syntezy regulatora uáamkowego rzĊdu. RozwaĪania zilustrowano przykáadem liczbowym i wynikami badaĔ symulacyjnych. DESIGN OF FRACTIONAL ORDER CONTROLLER SATISFYING GAIN AND PHASE MARGIN OF THE CLOSED LOOP SYSTEM WITH TIMEDELAY INERTIAL PLANT WITH INTEGRAL TERM The paper considers the design problem of fractional order controller satisfying gain and phase margin of the closed loop system with time-delay inertial plant with integral term and closed loop system with unstable plant. The proposed method is based on using Bode's ideal transfer function as a reference transfer function for the open loop system. Computer method for synthesis of fractional controller is given. The considerations are illustrated by numerical example and results of computer simulation. 1. WSTĉP Ostatnie lata przyniosáy intensywny rozwój teorii analizy i syntezy liniowych ukáadów uáamkowego rzĊdu, patrz np. monografie [9, 11, 13, 15, 16] i cytowana tam literatura. Problem badania stabilnoĞci oraz odpornej stabilnoĞci liniowych ukáadów uáamkowych byá rozpatrywany w pracach [3-7, 18]. Problemowi doboru nastaw regulatorów uáamkowych rzĊdów są poĞwiĊcone prace [2, 8, 10, 12, 14, 17, 19]. Podano w nich róĪne metody syntezy regulatorów, m.in. bazujące na klasycznej metodzie Zieglera-Nicholsa, np. [17], jak i inne metody, np. optymalizacyjne [10]. Do pierwszych prac naukowych, w których zaczĊto rozpatrywaü regulatory rzĊdu uáamkowego, naleĪą prace Podlubnego [12, 14]. Celem pracy jest rozpatrzenie problemu projektowania regulatora uáamkowego rzĊdu zapewniającego zadany zapas stabilnoĞci (tj. zapas moduáu i zapas fazy) ukáadu regulacji z obiektem caákującym rzeczywistym z opóĨnieniem oraz ukáadu regulacji z obiektem niestabilnym. Zaproponowana metoda projektowania bazuje na zastosowaniu idealnej transmitancji Bodego (np. [1, 8]) jako wzorca dla ukáadu otwartego z regulatorem. Takie podejĞcie zastosowano w pracy [1] w przypadku syntezy klasycznego regulatora (tj. naturalnego rzĊdu), w pracy [2] w przypadku syntezy uáamkowego regulatora dla obiektu jednoinercyjnego z opóĨnieniem oraz w pracy [8] w przypadku syntezy regulatora z obiektem inercyjnym pierwszego rzĊdu z caákowaniem i opóĨnieniem. Proponowana metoda jest rozszerzeniem metody podanej w pracach [2, 8] na klasĊ ukáadów regulacji z obiektami bĊdącymi czáonami caákującymi rzeczywistymi z opóĨnieniem. automation 2010 443 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 2. SFORMUàOWANIE PROBLEMU WeĨmy pod uwagĊ ukáad regulacji automatycznej o schemacie blokowym pokazanym na rys. 1, skáadający siĊ z obiektu o transmitancji operatorowej k e sh s (1 sW ) G ( s) (1) i szeregowego regulatora uáamkowego rzĊdu o transmitancji C ( s). yr(s) + C(s) _ G(s) y(s) Rys. 1. Rozpatrywany ukáad regulacji automatycznej Celem pracy jest podanie prostej metody syntezy regulatora uáamkowego rzĊdu, zapewniającego zadany zapas stabilnoĞci (tj. zapas moduáu Am i zapas fazy Im ) ukáadu zamkniĊtego. Przy syntezie regulatora wykorzystamy podejĞcie, polegające na takim dobraniu transmitancji uáamkowego regulatora, aby transmitancja operatorowa ukáadu otwartego rzĊdu uáamkowego miaáa tzw. idealną postaü Bodego [1, 2, 8] §Z · K (s) ¨ c ¸ © s ¹ E (2) gdzie Zc jest pulsacją odciĊcia moduáu, tj. | K ( jZc ) | 1 zaĞ E jest liczbą rzeczywistą. Szersza analiza ukáadu otwartego o idealnej postaci Bodego (w tym w dziedzinie czasu) jest podana w pracy [1]. Synteza ukáadu automatycznej regulacji wykorzystująca powyĪsze podejĞcie zostaáa przedstawiona w pracach [2, 8]. Istotną róĪnicą w obecnej pracy jest zaáoĪenie uproszczonej transmitancji obiektu na etapie projektowania i wybór takiej postaci regulatora uáamkowego, aby uzyskaü postaü zbliĪoną do (2). 3. ROZWIĄZANIE PROBLEMU W celu uzyskania transmitancji operatorowej ukáadu otwartego o postaci (2) (bez uwzglĊdniania czáonu opóĨniającego) zastosowano uproszczenie: G ( s) k k e sh | 2 e sh s (1 sW ) sW (3) otrzymując transmitancje regulatora postaci: C (s) kc s2 s D k c s 2 D (4) gdzie D jest liczbą rzeczywistą. 444 automation 2010 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 Transmitancja ukáadu otwartego: kkc e sh . (5) sD ZauwaĪmy, Īe uzyskana postaü transmitancji ukáadu otwartego (5) róĪni siĊ od idealnej transmitancji Bodego (2) czáonem opóĨniającym. Ukáad regulacji, którego transmitancja ukáadu otwartego ma postaü (2), ma staáy zapas fazy. DziĊki temu jest on niewraĪliwy na zmiany wartoĞci wzmocnienia w ukáadzie otwartym. K ( s ) C ( s)G ( s ) W UwzglĊdniając wzór ( jZ )D | Z |D e jDS / 2 obliczamy moduá i fazĊ transmitancji (5): | K ( jZ ) | kkc 1 W Z D I (Z ) arg K ( jZ ) hZ D , S 2 . (6) Przeanalizujmy teraz proces projektowania regulatora uáamkowego rzĊdu o transmitancji (4). Ze wzglĊdu na zadany zapas moduáu Am i zadany zapas fazy Im , wyznaczmy wartoĞci wzmocnienia kc regulatora oraz parametru D . Dla pulsacji odciĊcia moduáu Z g oraz fazy Z p zachodzą nastĊpujące zaleĪnoĞci | K ( jZ g ) | 1, I (Z p ) arg K ( jZ p ) S . (7) UwzglĊdniając wzór (6) moĪemy napisaü: kkc D WZ g hZ p D 1, S 2 S . (8) Po przeksztaáceniu wzorów (8) otrzymujemy: Z Dg kkc W (2 D ) , Zp h S 2. (9) Z drugiego wzoru (9) wynika, Īe aby pulsacja Z p byáa liczbą dodatnią, musi byü speániony warunek D 2. Przy zadanym zapasie stabilnoĞci, tj. zapasie moduáu Am i zapasie fazy Im zachodzą poniĪsze zaleĪnoĞci: kkc D WZ p 1 , Im Am S hZ g D S 2 . (10) Po przeksztaáceniu wzorów (10) mamy: Zp 1/ D § Am kkc · ¨ ¸ © W ¹ (2 D ) S 2 h , Zg Im . (11) UwzglĊdniając pierwsze wzory (9) i (10) otrzymamy: Am automation 2010 Z Dp Z Dg . (12) 445 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 Podstawiając drugie z wzorów (9) i (11) do (12), otrzymamy: D S · § ¸ ¨ (2 D ) 2 ¸ . ¨ ¨ (2 D ) S I ¸ ¨ m¸ 2 ¹ © Am (13) OtrzymaliĞmy nieliniowe równanie (13) wiąĪące ze sobą zapasy moduáu i fazy ( Am i Im ) z uáamkowym rzĊdem D regulatora (4). WartoĞü parametru D , która nie moĪe byü wiĊksza niĪ 2, moĪemy obliczyü rozwiązując nieliniowe równanie (13). WartoĞü wzmocnienia kc regulatora wyznaczamy z pierwszych wzorów (8) lub (10) kc WZDg WZDp k kAm (14) na podstawie znajomoĞci wzmocnienia k obiektu i obliczonej pulsacji odciĊcia moduáu lub pulsacji odciĊcia fazy (drugie z wzorów (9) i (11)). Godnym zauwaĪenia jest fakt, Īe do wyznaczenia wartoĞci parametru D potrzebna jest znajomoĞü tylko zadanego zapasu stabilnoĞci, tj. zapasu moduáu Am i zapasu fazy Im . Wzmocnienie kc regulatora wymaga natomiast znajomoĞci dodatkowo pulsacji odciĊcia moduáu Z g (lub pulsacji odciĊcia fazy Z p ) i wzmocnienia k obiektu oraz staáej czasowej W. Z powyĪszych rozwaĪaĔ wynika metoda postĊpowania przy projektowaniu regulatora uáamkowego rzĊdu opisanego transmitancją operatorową (4) przy zadanym zapasie moduáu Am i zapasie fazy Im . Metoda postĊpowania: 1) Mając zadany zapas stabilnoĞci (tj. Am i Im ) rozwiązujemy nieliniowe równanie (13) i wyznaczamy liczbĊ rzeczywistą D . 2) Obliczamy pulsacjĊ odciĊcia fazy z drugiego wzoru (9) lub obliczamy pulsacjĊ odciĊcia moduáu z drugiego wzoru (11). Wyznaczamy wzmocnienie kc regulatora ze wzoru (14), 3) Wyznaczamy transmitancjĊ operatorową projektowanego regulatora zgodnie z wzorem (4). 3.1. Przykáad WeĨmy pod uwagĊ ukáad regulacji automatycznej o schemacie pokazanym na rys. 1, przy czym obiekt regulacji jest opisany transmitancją operatorową G ( s) 0.55 e 10 s . s (1 62s ) (15) NaleĪy wyznaczyü parametry transmitancji regulatora (4) tak, aby ukáad zamkniĊty miaá zapas moduáu Am 4 (ok. 12 dB) i zapas fazy Im 55D . W rozpatrywanym przypadku mamy: k 0,55; W 62; h 10. 446 automation 2010 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 PostĊpując zgodnie z podaną metodą postĊpowania otrzymujemy: 1) Po rozwiązaniu równania (13) otrzymujemy D 1,13385 2) Obliczamy pulsacjĊ odciĊcia moduáu z drugiego wzoru (11) otrzymując Z g Ze wzoru (14) mamy kc 0,0401 . 2,9358 3) Transmitancja operatorowa projektowanego regulatora, zgodnie z (4), jest postaci: C ( s) 2,9358s 0,8661. (16) Na rys. 2 pokazano charakterystyki skokowe ukáadu regulacji automatycznej z regulatorem C(s) opisanym (16) oraz regulatorem zaprojektowanym w pracy [8] o postaci 1 62s C1 ( s ) (przy syntezie którego zakáadano równoĞü W T ). s 0,134 Charakterystyki skokowe 1.4 1.2 odpowiedz y 1 0.8 0.6 0.4 Regulator C1(s) 0.2 Regulator C(s) 0 0 100 200 300 czas [s] 400 500 600 Rys. 2. Charakterystyki skokowe ukáadu zamkniĊtego z obiektem (15) i regulatorem C(s) oraz C1(s) Ukáad regulacji z obiektem (15) i regulatorem (16), w porównaniu z regulatorem C1(s), charakteryzuje siĊ o ok. 100 s krótszym czasem regulacji, zaĞ charakterystyka skokowa nie ma przeregulowania. Regulator wyznaczony zostaá dla wartoĞci k 0,55 oraz W 62 , są to wartoĞci nominalne. Na rys. 3 przedstawiono przebiegi charakterystyk skokowych dla wyznaczonego regulatora, obiektu nominalnego oraz kilku wartoĞci wzmocnienia obiektu k oraz staáych czasowych W. Wyznaczona nominalna charakterystyka skokowa nie ma przeregulowania, zaĞ czas regulacji wynosi ok. 50 s. WiĊksze wartoĞci wzmocnienia ukáadu otwartego powodują wzrost przeregulowania, dla k =1,1 nawet do ok. 30 %. Nie obserwujemy natomiast przeregulowania dla wartoĞci wspóáczynnika wzmocnienia ukáadu otwartego mniejszych od wartoĞci nominalnej (badano zmianĊ wartoĞci wzmocnienia do k 0,3 ), przy czym wydáuĪa siĊ czas regulacji. Wzrost staáej czasowej W obiektu do 300 s powodowaá wzrost przeregulowania do ok. 21 % i wydáuĪenie czasu regulacji do 420 s. Przy W 18 zarejestrowano przeregulowanie ok. 30 % i czas regulacji ok. 200 s. automation 2010 447 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 Charakterystyki skokowe 1.4 1.2 1.2 1 1 odpowiedz y odpowiedz y Charakterystyki skokowe 1.4 0.8 0.6 0.4 0.6 0.4 k=0.55 k=0.3 k=1.1 0.2 0 0.8 0 100 200 300 czas [s] 400 500 tal=62 tal=18 tal=300 0.2 600 0 0 100 200 300 czas [s] 400 500 600 Rys. 3. Charakterystyki skokowe UAR z obiektem (15) dla wyznaczonego regulatora (16) oraz róĪnych wartoĞci wzmocnienia obiektu k oraz staáych czasowych W Przeanalizujmy teraz zaprojektowany ukáad regulacji w dziedzinie czĊstotliwoĞci. Wyznaczając transmitancjĊ operatorową oraz transmitancjĊ widmową ukáadu otwartego otrzymamy odpowiednio: K ( s) kkc s 2D sh e s 1 sW 1,6147 e 10 s , s 1 62 s (17) 1,6147 e j10Z | K ( jZ ) | e j arg K ( jZ ) , jZ 1 62 jZ (18) C ( s )G ( s ) K ( jZ ) 0 ,134 0 ,134 gdzie: | K ( jZ ) | S 1,6147 Z 0 ,134 1 (62Z ) 0,134 S 2 2 , arg K ( jZ ) arctg 62Z p 10Z p , 0,134 S 2 arctg 62Z 10Z . 1,6147 Z 0 ,134 g 1 (62Z g ) 2 1. (19) (20) Dla obliczonych pulsacji odciĊcia moduáu i fazy, wyznaczonych na podstawie równaĔ (20) odpowiednio otrzymamy: Zp Am 1 / | K ( jZ p ) | 0,1469 , Z g Z p 0.134 1 (62Z p ) 2 1.6147 0,0372 . 4.3884, Im (20a) S arg K ( jZ g ) 80,0651D. (21) WartoĞci zapasu moduáu i fazy obliczone dla obiektu nominalnego (15) są wiĊksze niĪ zakáadane, pomimo uproszczenia zastosowanego podczas syntezy regulatora. Otrzymano wartoĞci Am 4,3884 oraz Im 80.0651D. Na rys. 4 przedstawiono charakterystyki czĊstotliwoĞciowe ukáadu otwartego z wyznaczonym regulatorem, obiektem nominalnym (1) – Obiekt 1 – oraz obiektem uproszczonym (3) – Obiekt 2, dla którego przeprowadzono syntezĊ regulatora. Pomimo zastosowanego 448 automation 2010 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 uproszczenia wartoĞci zapasu fazy i moduáu są wiĊksze od zaáoĪonych. Na rys. 5 przedstawiono charakterystyki czĊstotliwoĞciowe ukáadu otwartego z obiektem nominalnym dla kilku wartoĞci wzmocnienia k obiektu. Wzrost wzmocnienia k spowodowaá spadek wartoĞci zapasu moduáu i fazy , natomiast zmniejszenie wzmocnienia k obiektu wzrost zapasu moduáu i fazy. Rys. 4. Charakterystyki czĊstotliwoĞciowe ukáadu otwartego z wyznaczonym regulatorem (16) i obiektem nominalnym (15) – Obiekt 1 – oraz uproszczonym (3) – Obiekt 2 Rys. 5. Charakterystyki czĊstotliwoĞciowe ukáadu otwartego z wyznaczonym regulatorem (16) oraz obiektem (15) dla róĪnych wartoĞci wzmocnienia obiektu k 4. OBIEKTY NIESTABILNE Zaproponowaną metodĊ przeanalizujmy jeszcze raz, tym razem dla ukáadu automatycznej regulacji, przedstawionego na rys. 1, z obiektem opisanym transmitancją operatorową: G ( s) k e sh s (1 sW ) (22) i szeregowego regulatora C(s). automation 2010 449 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 Ponownie, w celu uzyskania transmitancji operatorowej ukáadu otwartego o postaci (2) stosujemy uproszczenie: G ( s) k k e sh | 2 e sh s(1 sW ) sW (23) otrzymując transmitancje regulatora postaci: C ( s) kc s2 s D kc s 2 D (24) gdzie D jest liczbą rzeczywistą. Istotną róĪnicą w stosunku do transmitancji (4) jest ujemna wartoĞü wzmocnienia regulatora, wartoĞü ta wpáynie na zmianĊ sprzĊĪenia zwrotnego na dodatnie ukáadu automatycznej regulacji przedstawionego na rys. 1. Otrzymujemy transmitancje ukáadu otwartego K ( s ) C ( s )G ( s ) kkc e sh W sD . (25) identyczną z (5), co gwarantuje nam identyczny sposób postĊpowania. Dla obiektu (22) obowiązują zatem równania (5)-(14), oraz podana metoda postĊpowania. 4.1. Przykáad WeĨmy pod uwagĊ ukáad regulacji automatycznej o schemacie pokazanym na rys. 1, przy czym obiekt regulacji jest opisany transmitancją operatorową G ( s) 0,55 e 10 s . s (1 62 s ) (26) NaleĪy wyznaczyü parametry transmitancji regulatora (24) tak, aby ukáad zamkniĊty miaá zapas moduáu Am 4 (ok. 12 dB) i zapas fazy Im 55D . W rozpatrywanym przypadku mamy: k 0,55; W 62; h 10. PostĊpując zgodnie z podaną metodą postĊpowania otrzymamy transmitancje regulatora o postaci: C (s) 2,9358s 0,8661. (27) Na rys. 6 pokazano charakterystyki skokowe zaprojektowanego ukáadu regulacji automatycznej z wyznaczonym regulatorem (27) dla kilku wartoĞci wspóáczynnika wzmocnieni k obiektu oraz kilku wartoĞciach staáej czasowej W obiektu. Regulator wyznaczono dla k 0,55 oraz W 62 , są to wartoĞci nominalne. Wyznaczona nominalna charakterystyka skokowa ma przeregulowanie 100 % oraz czas regulacji ok. 300 s. WiĊksze wartoĞci wzmocnienia k obiektu nie powodują duĪego wzrostu przeregulowania, natomiast powodują skrócenie czasu regulacji, dla k = 1,1 nawet do ok. 200 s. Zmniejszenie wartoĞci wzmocnienia (do k = 0,4) spowodowaáo znaczny wzrost przeregulowania i czasu regulacji. 450 automation 2010 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 Wzrost staáej czasowej W obiektu do 200 s spowodowaá zmniejszenie przeregulowania do ok. 85 % i blisko trzykrotne wydáuĪenie czasu regulacji. Przy W = 30 obserwujemy znaczny wzrost przeregulowania i dwukrotne wydáuĪenie czasu regulacji. Charakterystyki skokowe Charakterystyki skokowe 2.5 3 2.5 2 1.5 odpowiedz y odpowiedz y 2 1 1.5 1 0.5 k=0.55 k=0.4 k=1.1 0.5 0 0 100 200 300 400 500 600 czas [s] 700 800 900 tal=62 tal=30 tal=200 0 1000 -0.5 0 100 200 300 400 500 600 czas [s] 700 800 900 1000 Rys. 6. Charakterystyki skokowe ukáadu zamkniĊtego dla róĪnych wartoĞci wzmocnienia k obiektu W dziedzinie czĊstotliwoĞci zaprojektowany ukáad, ze wzglĊdu na identyczne postacie transmitancji ukáadu otwartego (5) i (25), ma taki sam zapas stabilnoĞci, zgodny z (21). Zaproponowana metoda syntezy regulatora zapewnia stabilnoĞü ukáadów regulacji z obiektami niestabilnymi. Metoda syntezy regulatora polegająca na zakáadaniu równoĞci W T zastosowana w [2] i [8] daje zadowalające rezultaty jedynie w przypadku obiektów stabilnych. LITERATURA 1. Barbosa R. S., Machado J. A., Ferreira I. M.: Tuning of PID controllers based on Bode's ideal transfer function. Nonliner Dynamics, 2004, vol. 38, pp. 305-321. 2. Boudjehem B., Boudjehem D., Tebbikh H.: Simple analytical design method for fractional-order controller. Proc. 3-rd IFAC Workshop on Fractional Differentiation and its Applications, Ankara, Turkey, 2008 (CD-ROM). 3. Busáowicz M.: Frequency domain method for stability analysis of linear continuous-time fractional systems. W: Malinowski K., Rutkowski L.: Recent Advances in Control and Automation, Academic Publishing House EXIT, Warszawa 2008, pp. 83-92. 4. Busáowicz M.: StabilnoĞü liniowych ciągáych ukáadów uáamkowych rzĊdu wspóámiernego. Pomiary Automatyka Robotyka, 2 (2008), str. 475-484 ( CD-ROM). 5. Busáowicz M.: Robust stability of convex combination of two fractional degree characteristic polynomials. Acta Mechanica et Automatica, 2008, vol. 2, No. 2, pp. 5-10. 6. Busáowicz M.: Stability analysis of linear continuous-time fractional systems of commensurate order. Journal of Automation, Mobile Robots and Intelligent Systems, vol. 3, 2009. pp 15-21. automation 2010 451 Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010 7. Busáowicz M., Kalinowski T.: Odporna stabilnoĞü liniowego ciągáego ukáadu uáamkowego rzĊdu wspóámiernego o funkcji charakterystycznej zaleĪnej liniowo od jednego niepewnego parametru. Pomiary Automatyka Robotyka, 2 (2008), str. 465-474. 8. Busáowicz M., Nartowicz T.: Projektowanie regulatora uáamkowego rzĊdu dla okreĞlonej klasy obiektów z opóĨnieniem. Pomiary Automatyka Robotyka, 2/2009, s. 398-405. 9. Das. S.: Functional Fractional Calculus for System Identification and Controls. Springer, Berlin 2008. 10. Monje C. A., Calderon A. J., Vinagre B. M., Chen Y., Feliu V.: On fractional PI controllers: some tuning rules for robustness to plant uncertainties. Nonliner Dynamics, 2004, vol. 38, pp. 369-381. 11. Ostalczyk P.: Zarys rachunku róĪniczkowo-caákowego uáamkowych rzĊdów. Teoria i zastosowania w automatyce. Wydawnictwo Politechniki àódzkiej, àódĨ 2008. 12. Podlubny I.: Fractional order systems and fractional order controllers. The Academy of Sciences Institute of Experimental Physics, Kosice, Slovak Republic, 1994. 13. Podlubny I.: Fractional Differential Equations. Academic Press, San Diego 1999. 14. Podlubny I.: Fractional-order systems and PID-controllers. IEEE Trans. Autom. Control, 1999, vol. 44, No. 1, pp. 208-214. 15. Kilbas A. A., Srivastava H. M., Trujillo J. J.: Theory and Applications of Fractional Differential Equations. Elsevier, Amsterdam 2006. 16. Sabatier J., Agrawal O. P., Machado J. A. T. (Eds): Advances in Fractional Calculus, Theoretical Developments and Applications in Physics and Engineering. Springer, London 2007. 17. Valerio D., da Costa J. S.: Tuning of fractional PID controllers with Ziegler-Nichols type rules. Signal Processing, 2006, vol. 86, pp. 2771-2784. 18. Vinagre B. M., Monje C. A., Calderon A. J.: Fractional order systems and fractional order control actions. Lecture 3 of IEEE CDC’02 TW#2: Fractional Calculus Applications in Automatic Control and Robotics, 2002, Las Vegas. 19. Zhao Ch., Xue D., Chen Y.-Q.: A fractional order PID tuning algorithm for a class of fractional order plant. Proc. IEEE Intern. Conf. on Mechatronics & Automation, Niagara Falls 2005, Canada, pp. 216-221. 452 automation 2010