docUczeń o specjalnych (specyficznych) potrzebach edukacyjnych
download 
Reklamacja Transkrypt
Uczeń o specjalnych (specyficznych) potrzebach edukacyjnych
Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie Uczeń o specjalnych (specyficznych) potrzebach edukacyjnych Opracowanie: Alicja Młudzik Definicje Przez specjalne (specyficzne) potrzeby edukacyjne należy rozumieć te potrzeby, które w procesie rozwoju dzieci i młodzieży wynikają z ich niepełnosprawności lub są efektem innych przyczyn trudności w uczeniu się. Definicje Pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych i wychowawczych odnosi się do tej grupy uczniów, która nie może podołać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego. Maja oni znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania, specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości, ograniczeń. Definicje Uczniowie o specyficznych potrzebach edukacyjnych powinni być nauczani przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu odmiennych rozwiązań organizacyjnych. Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych Uczeń z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi (np. deficyty rozwojowe, obniżenie możliwości intelektualnych, wady wymowy). Uczeń niepełnosprawny (upośledzenie umysłowe, wady wzroku, wady słuchu, niepełnosprawność ruchowa, autyzm) i przewlekle chory. Uczeń niedostosowany społecznie, z zaburzeniami w funkcjonowaniu emocjonalno – społecznym. Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych Uczeń z trudnościami w nauce powstałymi na skutek np. niedostosowania społecznego, problemów w funkcjonowaniu emocjonalno – społecznym lub niewłaściwego procesu edukacyjnego. Zasady pracy z uczniem ZASADA: częściowego udziału – dziecko nie jest w stanie wykonać wszystkich zadań w czasie lekcji. korzystania z koncepcji intelektualnego zaangażowania – dziecko powinno otrzymywać polecenia i zadania adekwatne do swoich możliwości. inteligencji wielorakich według teorii Gardena, zgodnie , z którą nie istnieją tylko dwa rodzaje inteligencji: logiczno – matematyczna i werbalno – lingwistyczna. Zasady pracy z uczniem Istnieją również inne inteligencje: – – – – muzyczno – rytmiczna wzrokowo – przestrzenna fizyczno – ruchowa interpersonalna. Uczniowie z obniżonymi możliwościami intelektualnymi Wolne tempo pracy, uczeń nie nadąża za objaśnieniami nauczyciela, za dyskusją w klasie, brakuje mu czasu podczas pisania klasówek. Mały krytycyzm, uczeń podaje pierwszą odpowiedź, która mu przyjdzie do głowy, ma problemy z odróżnianiem odpowiedzi lepszych od gorszych, poprawnych od niepoprawnych. Uczniowie z obniżonymi możliwościami intelektualnymi Niewielka płynność i produktywność, uczeń ma tylko jeden pomysł odpowiedzi na pytanie, jedno rozwiązanie zadania, podczas gdy inni mają ich po kilka. Sztywność, uczeń rozwiązuje zadania według raz ustalonego schematu, nie potrafi zmienić schematów ani ich wytwarzać, ma trudności z odstąpieniem od raz wybranej, utartej drogi, nawet , gdy widzi, że nie prowadzi ona do rozwiązania problemu. Dostosowanie wymagań 1. Dostosowanie w zakresie formy i treści wymagań. 2. Obniżenie kryteriów jakościowych nie może zejść poniżej podstawy programowej. Dostosowanie wymagań Istotnie zmniejszyć materiał, ograniczyć liczbę zadań do rozwiązania na klasówkach i w domu. Przerabiać niewielkie partie materiału i o mniejszym stopniu trudności. Pozostawić więcej czasu na utrwalenie materiału. Dawać więcej czasu do namysłu i więcej czasu na wykonanie wyznaczonych zadań. Dostosowanie wymagań Kierować odpowiedziami ucznia poprzez pomocnicze pytania, zostawiając na koniec prośbę o syntetyczne przedstawienie całości. Podawać polecenia w prostszej formie. Unikać pytań problemowych. W miarę możliwości odrębnie instruować. Wyrabiać samodzielność myślenia i działania, wycofując pomoc, gdy uczeń jest w stanie kontynuować zadanie samodzielnie. Dostosowanie wymagań Pobudzać do myślenia i tworzenia wielu różnych rozwiązań. Dostrzegać starania w zakresie wyrównywania braków w celu budowania pozytywnej samooceny. Kwalifikować na zajęcia korekcyjno – kompensacyjne, dydaktyczno – wyrównawcze. Ocenianie Jeżeli dostosowujemy wymagania edukacyjne do potrzeb ucznia pod względem formy lub formy i treści to oceniać należy ucznia wg kryteriów ogólnodostępnych. Uczeń z deficytami rozwojowymi Uczniowie, którzy przy prawidłowych możliwościach intelektualnych , na skutek zakłóceń rozwojowych (np. deficytów w percepcji lub pamięci wzrokowej lub słuchowej, obniżonej sprawności manualnej) mają kłopoty z opanowaniem podstawowych technik szkolnych, szczególnie czytania i pisania, mogą mieć tez trudności z nauką matematyki. Uczeń z deficytami rozwojowymi Dysleksja rozwojowa – trudności w nauce czytania i/lub pisania (zaburzenia zarówno tempa i techniki czytania jak i stopnia rozumienia tekstu). Dysortografia – trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo dobrej znajomości zasad pisowni). Dysgrafia – niski poziom graficzny pisma (niekształtne, koślawe litery, trudności z utrzymaniem się w linijce, litery nierówne). Dyskalkulia – specyficzne zaburzenie zdolności matematycznych. Błędy popełniane w czytaniu Pomijanie wyrazów lub ich dodawanie, zniekształcanie wyrazów i odczytywanie innych, podobnych, wskutek domyślania się całego wyrazu na podstawie przeczytanych pierwszych głosek. Gubienie w tekście, pomijanie linii lub odczytywanie jej powtórnie. Niepewność czytania krótkich wyrazów. Pomijanie interpunkcji. Przestawianie liter w wyrazie. Błędy popełniane w czytaniu Trudności ze zrozumieniem sensu czytanego tekstu, przy nadmiernym skupieniu się na stronie technicznej pisma. Trudności w zrozumieniu treści zawierającej pojęcia dotyczące stosunków przestrzennoczasowych oraz struktur gramatyczno – logicznych. Trudności w orientacji na mapie i planach. Zaburzona orientacja w stronach świata. Mylenie pojęć, które są przyswajane werbalnie. Błędy popełniane w pisaniu Słaby poziom pracy pisemnej w porównaniu z odpowiedziami ustnymi. Niski poziom graficzny i estetyczny prac pisemnych. Utrzymywanie się trudności w różnicowaniu liter: p -h, p-g, u-n, m-w. Niewłaściwy dobór liter do głosek podobnych fonetycznie w wyniku ich niewłaściwego różnicowania: t-d, p-h, m-n. Mylenie nazw liter, głosek. Błędy popełniane w pisaniu Niewłaściwe stosowanie małych i dużych liter. Trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących. Dodawanie, pomijanie, przestawianie liter, sylab lub całych wyrazów. Nieprawidłowe rozmieszczenie pracy pisemnej na kartce. Tracenie wątku podczas zapisywania opowiadania. Brak lub nieprawidłowe używanie interpunkcji. Błędy popełniane w pisaniu Błędy typowo ortograficzne. Pomijanie drobnych elementów graficznych. Trudności w tworzeniu wykresów. Zamiana kierunków w rysunkach geometrycznych. Zakłócenie stosunków przestrzennych i proporcji elementów. Dostosowania Dostosowanie wymagań dotyczy formy sprawdzania wiedzy, a nie treści. Dostosowania Dodatkowy czas na czytanie i pisanie. Nie oceniamy tempa czytania. Nie odpytujemy ucznia z głośnego czytania na forum klasy. Nie zwracamy uwagi na stronę graficzną pisma. Stosujemy testy wyboru, zdania niedokończone, teksty z lukami dotyczącymi sprawdzanych treści (uczeń koncentruje się na tematyce). Dostosowania Preferuje się odpowiedzi ustne. Pytania kierowane do ucznia są precyzyjne, konkretne. Uczeń dyslektyczny może odpowiadać z ławki, a nie przy tablicy. Wyrabianie nawyku pracy ze słownikiem. Można zaproponować pisanie prac domowych na komputerze lub drukowanymi literami (dysgrafia). Dostosowania Stosować sprawdziany polegające na uzasadnianiu zasad pisowni zamiast klasycznych dyktand. Zwiększyć czas oczekiwania na odpowiedź ucznia po zadanym pytaniu. Używać prostych wskazówek, prosić, by uczniowie je powtórzyli w celu sprawdzenia czy właściwie zrozumieli. Nie wydawać zbyt wielu poleceń w tym samym czasie, należy podzielić zadania na części. Dostosowania Możliwie często używać audiowizualnych pomocy. Zapisywać najważniejsze punkty na tablicy, by wzmocnić słowne wskazówki. Nie omawiać błędów wobec całej klasy. Przy pisaniu ze słuchu wskazane jest dyktowanie indywidualne. Możliwe jest zwolnienie ucznia z głęboką dysleksją z nauki drugiego języka obcego. Przeprowadzanie kontroli zeszytu. Ocenianie Ocena w głównej mierze dotyczy poprawności wypowiedzi ustnej i strony merytorycznej prac pisemnych. Ocenianie Wymagania merytoryczne co do oceny pracy pisemnej winny być ogólne, takie same jak dla innych uczniów, natomiast sprawdzanie pracy może być niekonwencjonalne, np. jeśli nauczyciel nie może odczytać pracy ucznia, może poprosić go, aby zrobił to sam lub odpytać ustnie z tego zakresu materiału. Ocenianie Poziom ortografii można oceniać opisowo, wskazując błędy, nad których usuwaniem należy dalej pracować (na podstawie oceny opisowej nauczyciel wyznacza tygodniowe porcje ćwiczeń ortograficznych). Ocenianie W żadnym wypadku dysleksja, dysortografia nie zwalnia ucznia z nauki ortografii i gramatyki. Ocenianie W przypadku nauczania języka obcego nauczyciel szczególnie powinien być życzliwy i wyrozumiały (dać dodatkowy czas na czytanie i pisanie, zamiast pisemnej pracy domowej odpytać ustnie, szczególnie traktować pisownię, podawać proste konstrukcje w języku polskim). Uczniowie z upośledzeniem umysłowym Wyróżniamy cztery poziomy upośledzenia umysłowego w stopniu: • • • • lekkim umiarkowanym znacznym głębokim Uczniowie z lekkim upośledzeniem umysłowym • • • • • • Problem z myśleniem logicznym, abstrakcyjnym, matematycznym. Słabsza pamięć logiczna. Pamięć mechaniczna i skojarzeniowa może być na przeciętnym poziomie. Zasób słów ubogi, słownictwo bierne jest bogatsze od czynnego. Problemy w koncentracji uwagi. Uczniowie są krytyczni wobec siebie, dostrzegają, że różnią się od otoczenia. Sposoby postępowania i formy pracy • • • Wszechstronna stymulacja rozwoju funkcji poznawczych oraz wzbogacanie zasobu słownictwa na miarę możliwości ucznia. Zindywidualizowanie metod pracy z uczniem, sposobu sprawdzania wiadomości i ich oceniania, również podczas egzaminów zewnętrznych. Włączanie w różne formy aktywności, wspieranie mocnych stron, dostrzeganie i nagradzanie osiągnięć w celu budowania pozytywnej samooceny. Uczniowie z obniżonymi możliwościami intelektualnymi Uczniowie z możliwościami intelektualnymi kształtującymi się poniżej przeciętnej, ale nie na poziomie upośledzenia umysłowego, wymagają różnych form pomocy. Sposób postępowania i formy pomocy Dostosowanie procesu dydaktycznego i wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia (na podstawie opinii poradni psychologiczno – pedagogicznej): • udział w zajęciach korekcyjno – kompensacyjnych, dydaktyczno – wyrównawczych w celu stymulowania rozwoju poznawczego i zmniejszenia trudności w opanowaniu wiadomości i umiejętności szkolnych. Uczniowie z autyzmem Autyzm – specyficzne zaburzenie rozwojowe pojawiające się do 3 roku życia, zwykle po pierwszym roku. Dziecko autystyczne: • • nie nawiązuje kontaktu uczuciowego, emocjonalnego z otoczeniem, odmawia współpracy zwykle nie próbuje porozumiewać się z innymi ludźmi, żyje jakby „obok”, we własnym świecie, jeżeli porozumiewa się – często ma własny język. Uczeń z autyzmem • • nie lubi dotyku, przytulania zachowuje się w sposób sztywny stereotypowy, ma ulubione zabawy, specyficzne zainteresowania i tylko zgodnie z nimi chce spędzać czas, nie lubi zmian. Sposób postępowania i formy pracy • • • • • „podążanie za” holding terapia behawioralna dostosowanie form i metod pracy do specyfiki funkcjonowania ucznia udział w zajęciach rewalidacyjnych oraz dostosowanie warunków sprawdzianów i egzaminów, zwolnienie z nauki drugiego języka obcego. Uczniowie nadpobudliwi psychoruchowo Zespół nadpobudliwości psychoruchowej to nadmierna pobudliwość układu nerwowego, na ogół objawiająca się przez nadruchliwość, wzmożoną pobudliwość emocjonalną i/lub zaburzenia w sferze poznawczej. Inaczej mówiąc to odmienna praca mózgu, która uniemożliwia dziecku kontrolowanie swoich zachowań, a więc także kontrolowanie uwagi i ruchów. Jest stała cecha dziecka, która może zmieniać się w miarę jak ono dorasta. Objawy nadpobudliwości • • • Nasilone zaburzenia uwagi – niemożność jej skoncentrowania (sfera poznawcza) Nadmierna impulsywność (sfera emocjonalna) Nadmierna ruchliwość (sfera ruchowa) Postępowanie wobec ucznia nadpobudliwego • • • • Ustalenie stałych i jednoznacznych zasad, przypominanie dziecku o obowiązujących zasadach oraz konsekwentne ich respektowanie. Stwarzanie dziecku „uporządkowanego świata”. Stosowanie krótkich, czytelnych komunikatów, upewnienie się, czy dziecko usłyszało nasz przekaz. Umiejscowienie ucznia w pierwszej ławce. Postępowanie wobec ucznia nadpobudliwego • • • • • Przykuwanie uwagi dziecka – zwracanie się do niego po imieniu, patrzenie w oczy, używanie prostych słów Rozkładanie trudniejszych zadań na etapy, dzielenie dłuższych poleceń na części. Ograniczanie dopływu bodźców zewnętrznych Szukanie konstruktywnych form rozładowania nadruchliwości Prowadzenie „zeszytu korespondencji” Postępowanie wobec ucznia nadpobudliwego • • • Utrwalanie pozytywnych wzorców zachowania przez pochwałę. Stosowanie przerw w pracy. Niekaranie dziecka za objawy niezależne od niego. Uczniowie z wada słuchu Dzieci i młodzież niedosłyszące i głuche. Zwykle niedosłuch i głuchota współwystępują z zaburzeniami mowy, co z kolei powodować może wtórne problemy w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym. Sposoby postępowania i formy pracy • • Dokładne zapoznanie się z diagnozą laryngologiczną, ze szczególnym uwzględnieniem informacji na temat wpływu wady słuchu na funkcjonowanie szkolne dziecka. Zwracanie uwagi, czy dziecko ma włączony aparat słuchowy i czy jest on sprawny. Sposoby postępowania i formy pracy • Uwzględnienie trudności dziecka podczas zajęć dydaktycznych (dzieci te mogą mieć kłopoty z zadaniami wymagającymi czynnego i biernego posługiwania się mową, podczas zajęć rytmicznych, muzycznych, nauki języków obcych, dlatego dziecko z wadą słuchu może być zwolnione z nauki drugiego języka obcego). • • Stworzenie optymalnych warunków odbioru mowy w klasie szkolnej. Pamiętać o tym, że dziecku z wadą słuchu trudno jest robić kilka rzeczy na raz. Sposoby postępowania i formy pracy • • • Zwracać uwagę na czytanie ze zrozumieniem Jeżeli funkcje słuchowe są trwale zaburzone w procesie dydaktycznym stosować metody wymagające raczej korzystania z percepcji wzrokowej. Udział w zajęciach rewalidacyjnych, dostosowanie warunków sprawdzianów i egzaminów. Uczniowie niepełnosprawni ruchowo Dzieci i młodzież z trwałymi zaburzeniami w rozwoju motoryki, trudnościami w koordynacji ruchów. Sposoby postępowania i formy pomocy • • • • Rehabilitacja ruchowa. Znoszenie barier architektonicznych. Organizacja pomocy koleżeńskiej w zakresie samoobsługi, a także w zakresie wyrównywania braków po okresie absencji. Ułatwienia techniczne podczas pisania (dla dzieci z niedowładami rak, zaburzeniami motoryki, ruchami mimowolnymi). Uczniowie mogą pisać na większym formacie, grubszym mazakiem). Sposoby postępowania i formy pomocy • • • Gdy trudności w pisaniu są bardzo duże uczeń może posługiwać się pomocami (komputerem, kartonikami z literami, sylabami, wyrazami). Nie wyłączać dziecka z tych zajęć, w których dziecko jest mniej sprawne czy mniej samodzielne (taniec na dyskotece, wycieczki, udział w przedstawieniach). Udział w zajęciach rewalidacyjnych oraz dostosowanie wymagań na sprawdzianach i egzaminach. Uczniowie niewidomi i słabowidzący Sposoby postępowania i formy pracy: • • • • • dokładne zapoznanie się z diagnozą okulistyczną uwzględnienie deficytów wzrokowych w procesie dydaktycznym zapewnienie odpowiedniego miejsca w klasie przypominanie o konieczności stosowania sprzętu optycznego (okulary, lupy, lornetki) uwzględnienie wolniejszego tempa pracy. Uczniowie niewidomi i słabowidzący • • • Gdy wada wzroku jest duża zapoznawanie się z lekturami poprzez odsłuchiwanie kaset. W razie zmęczenia dziecka, bólu głowy lub oczu zapewnić odpoczynek. Udział w zajęciach rewalidacyjnych, dostosowanie warunków sprawdzianów i egzaminów. Akceptacja dziecka ze specjalnymi potrzebami Błędne sposoby okazywania akceptacji: • • • • • współczucie graniczące z litością nadmierna pobłażliwość w sytuacjach zadaniowych nadmierne chronienie dziecka i przez to wyłączanie go z różnych form aktywności eksponowanie jego deficytów karanie za objawy Materiały wykorzystane w prezentacji • • • • Materiały z konferencji psychologów, pedagogów w Suchej Beskidzkiej ( 9.12.2009 ) Simm M., Sytuacja wychowawcza w gimnazjach, „Wychowawca” 2002/10 Żebrowski J..,Psychospołeczne skutki przemocy i agresji w szkole w Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej, p.red. Płukisa A., Toruń 1998 T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, Lublin 1999 Dziękuję za uwagę
