FULL TEXT - Implantoprotetyka

Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 4 (37)
Daniel Olszewski, Stanisław Sporny, Grażyna Grzesiak-Janas
Ocena budowy mikroskopowej zębów środkowych
Assessment of microscopic structure of mesiodentes
Streszczenie
Wstęp
Mezjodens (ząb środkowy) jest najczęściej występującym
zębem nadliczbowym. Zlokalizowany jest on pomiędzy przyśrodkowymi zębami siecznymi szczęki, rzadziej żuchwy.
Nadliczbowość zębów (hyperdontia) jest anomalią zębową
związaną z występowaniem zwiększonej liczby zębów. Najczęściej występującym zębem nadliczbowym jest mezjodens
– ząb środkowy. Częstość występowania oscyluje pomiędzy
0,15 a 2,2% [1, 2, 3, 4]. Ten typ hiperdoncji wykrywany jest
najczęściej u dzieci w okresie wymiany uzębienia.
Pochodzenie zębów nadliczbowych, w tym mezjodensów,
nie zostało jeszcze w pełni poznane i wyjaśnione. Istnieje
kilka koncepcji wyjaśniających powstawanie i rozwój zębów
środkowych. Do najczęściej wymienianych należą teorie: atawistyczna, dychotomiczna, miejscowej nadprodukcji listewki
zębowej i rodzinnego występowania zębów środkowych.
W piśmiennictwie krajowym, jak i zagranicznym niewiele jest
publikacji omawiających mikroskopową budowę zęba środkowego, dlatego postanowiono ocenić budowę tych zębów
w tym aspekcie.
CEL
Analiza budowy mikroskopowej w zakresie twardych tkanek zęba w odniesieniu do prawidłowej struktury zęba,
oraz ocena korelacji pomiędzy zaburzeniami budowy makro- i mikroskopowej mezjodensów.
Materiał i metody
Analizie poddano 26 zębów środkowych usuniętych
w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej UM w Łodzi. Przygotowanie preparatów mikroskopowych oparte było na zastosowaniu techniki odwapniania i zabarwiania skrawków
hematoksyliną i eozyną.
WYNIKI
Budowa mikroskopowa zęba charakteryzuje się zaburzeniami strukturalnymi, co jest najwyraźniej zaznaczone w obrębie zębiny. Brak jest istotnej korelacji pomiędzy kształtem
zęba środkowego a stopniem zaburzeń substrukturalnych.
Summary
Zakład Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 6
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik: prof. dr hab. Grażyna Grzesiak-Janas
Zakład Patomorfologii Stomatologicznej Katedry Patomorfologii Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi
Kierownik: prof. dr hab. Stanisław Sporny
Słowa kluczowe
mezjodens, ząb środkowy, budowa mikorskopowa
-
-
-
-
-
Mesiodens (midline tooth) is the most common supernumerary tooth. It is situated between mesial incisors in the
maxilla, less often in mandible.
Microscopic analysis of hard tissues of tooth in comparison
with correct tooth’s structure and assessment of correlation
between micro- and macroscopic structure of mesiodentes.
The material of the study consisted of 26 teeth which were
extracted in Oral Surgery Department of Medical University
in Łódź. Preparation of microscopic slaces was based on decalcification technique and usage of hematoxilin and eosin.
Most significant disturbances of microscopic structure involves dentin morphology. There is no significant correlation between shape and substructure disturbances.
22
Key words
mesiodens,
midline tooth,
microscopic structure
Cel pracy
Celem pracy była ocena budowy mikroskopowej zębów środkowych w obrębie szkliwa, zębiny, cementu, miazgi zęba oraz
ozębnej w odniesieniu do prawidłowej struktury i substruktury zęba, a także ocena korelacji pomiędzy kształtem mezjodensów, a stopniem zaburzeń w budowie mikroskopowej.
Materiał i metody
Materiał do badań stanowiło 26 zębów środkowych usuniętych
w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Mezjodensy po usunięciu były bezzwłocznie
przenoszone do 4% roztworu formaliny w celu dalszej oceny.
Badania mikroskopowe prowadzone były w Zakładzie Patomorfologii Stomatologicznej Katedry Patomorfologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Analizie mikroskopowej poddano 26
zębów środkowych, 5 zbliżonych kształtem do zęba siecznego,
12 stożkowatych,6 guzowatych i 3 mezjodensy trzonowcowate.
W pracowni technicznej zęby po wydobyciu z roztworu formaliny zostały poddane procesowi odwapniania.
Mezjodensy podzielono ze względu na kształt i umieszczono
w 4 oznaczonych naczyniach wypełnionym roztworem odwapniającym. Proces dekalcyfikacji trwał średnio 14 dni,
a jego postęp kontrolowano pensetą anatomiczną ściskając odwapniany ząb i analizując jego twardość. Następnie
mezjodensy po płukaniu w procesorze tkankowym zatapiano w parafinie. Kolejnym etapem było wykonanie skrawków
o grubości 6 mikronów na mikrotomie saneczkowym.Tak przygotowane skrawki zabarwiano hematoksyliną i eozyną. Szkiełka
mikroskopowe dodatkowo oznaczano cyframi od 1 do 4 w celu
podziału ze względu na kształt zębów. Preparaty oceniano następnie wykorzystując mikroskop optyczny Olympus BX41.
Implantoprotetyka
-
2009, tom X, nr 4 (37)
Ryc. 1. Miazga zęba środkowego z widocznymi naczyniami i komórkami.
Ryc. 3. Odontoblasty i początkowy odcinek kanalików zębinowych.
Ryc. 2. Kanaliki zębinowe – przekrój podłużny.
Ryc. 4. Cement korzeniowy.
W ocenie budowy mikroskopowej zębów środkowych brano
pod uwagę strukturę szkliwa, zębiny koronowej i korzeniowej,
jak i budowę cementu korzeniowego. Ponadto analizie poddano strukturę miazgi zęba oraz zmiany w ozębnej.
Analizując utkanie zębiny, zwracano uwagę na występowanie
kanalików olbrzymich, nieprawidłowy przebieg, jak i redukcję
liczby kanalików zębinowych, a także zaburzenia wapnienia.
W ocenie nieprawidłowych relacji pomiędzy zębiną i sąsiednimi tkankami analizowano przemieszanie tkanek zębopochodnych, obecność pączków naczyniowych, ektopowe ogniska zębiny w komorze zęba, bezpośrednie połączenie kości
splotowatej z zębiną i bezpośredni kontakt ozębnej z zębiną.
Badanie zaburzeń struktury szkliwa sprowadzało się do oceny ognisk resorpcji, pasów niejednorodnej mineralizacji oraz
zwiększonej liczby linii Retziusa.
Ocena strukturalnych nieprawidłowości cementu korzeniowego obejmowała analizę anomalii cementu pierwotnego,
zwiększoną liczbę blaszek i komórek cementu wtórnego.
W analizie zmian w zakresie miazgi oceniano obecność komórek odczynu zapalnego oraz zaburzenia pasa komórkowego,
bezkomórkowego i pasa pośredniego.
Okazało się, że 5 zębów środkowych wykazywało przemieszanie tkanek zębopochodnych, jeden mezjodens zawierał pączki
naczyniowe w obrębie zębiny, zaś inny ząb środkowy ektopowe ogniska zębiny w komorze zęba.
W trakcie oceny struktury szkliwa stwierdzono, iż w jednym
zębie obecne były ogniska resorpcji, zaś w innym pasy niejednorodnej mineralizacji.
Ponadto cement jednego z mezjodensów wykazywał zwielokrotnienie blaszek cementu wtórnego, zaś kostniwo 4 zębów
środkowych cechowało się zwiększoną liczbą komórek cementu wtórnego.
W badanym materiale nie stwierdzono zmian w obrębie miazgi oraz w ozębnej.
Nieprawidłowości substruktury dotyczyły najczęściej mezjodensów guzowatych, jednak na podstawie przeprowadzonych
badań nie stwierdzono zależności pomiędzy kształtem zębów
środkowych a stopniem zaburzeń budowy mikroskopowej.
-
-
-
-
Wyniki badań
Na podstawie badań mikroskopowych (Ryc. 1, 2, 3, 4), stwierdzono głównie zaburzenia struktury zębiny. W jednym zębie
środkowym zaobserwowano obecność olbrzymich kanalików
zębinowych, zaś w drugim nieprawidłowy ich przebieg. Ponadto 2 mezjodensy wykazywały anomalie wapnienia w obrębie
zębiny.
w w w. i m p l a n t o p r o t e t y k a . e u
Dyskusja
Knychalska-Karwan i wsp. [5] w swoich analizach nad substrukturą zębów środkowych stwierdzili obecność odchyleń
od normy na poziomie wszystkich twardych tkanek zęba.
Jednak najwyraźniejsze zmiany autorzy odnotowali w obrębie
cementu, gdzie opisali zwiększoną liczbę komórek oraz zwielokrotnienie blaszek. Ponadto zauważyli znaczną rozbudowę
warstwy ziarnistej Tomesa.
Z kolei Wychowański i wsp. [6] na podstawie własnych badań,
opisali nieprawidłowości mineralizacji zębiny i przebiegu kanalików zębinowych z zaburzeniem ich równoległości. Ponadto
23
Implantoprotetyka
zwrócili uwagę na wzajemne przemieszanie tkanek zębopochodnych, występowanie w zębinie pęczków naczyniowych
i ekotopowych ognisk zębiny w komorze zęba. Wychowański i wsp.[7] na podstawie badań w oparciu o metodę mikrospektroskopii w zakresie średniej podczerwieni stwierdzili, iż
minerał tkanek zębów prawidłowych jest bardziej krystaliczny
niż minerał zębów nadliczbowych.
Goetzen i Kasperska [8] na podstawie analizy struktury tworów zębopodobnych, stwierdzili odmienność budowy szkliwa,
która polegała na zniekształceniu wiązek pryzmatów i występowaniu między nimi skupisk tkanki łącznej.
Anomalie szkliwa manifestujące się nadmiernym jego uwapnieniem i zwiększoną kruchością odnotowali również Knychalska-Karwan i wsp. [9] w badaniach zębów zatrzymanych.
Autorzy ci opisali również niepełną mineralizację zębiny oraz
zwiększenie pokładów blaszek cementu.
W badanym materiale nie odnotowano szczególnie charakterystycznej anomalii strukturalnej. Zębami środkowymi,
w przypadku których najczęściej wykryto odchylenia od prawidłowej struktury mikroskopowej, były mezjodensy guzowate,
później zaś trzonowcowate i stożkowate. Najmniej anomalii
odnotowano w przypadku zębów zbliżonych strukturą do zębów siecznych. Jednak z racji niewielkiej liczebności grupy badanej i samego faktu, iż niewiele zębów wykazywało jakiekolwiek
odchylenia od budowy mikroskopowej prawidłowej, nie stwierdzono występowania istotnej korelacji pomiędzy kształtem zębów środkowych, a zaburzeniami budowy mikroskopowej.
2009, tom X, nr 4 (37)
8. Goetzen B., Kasperska I.: Morfologia tworów zębopodobnych
w szczęce przypominających zawiązki stałych siekaczy lub
kłów. Czas. Stomat., 1974, 27, 11, 1239-1242.
9. Knychalska-Karwan Z., Pawlicki R., Karwan T.: Ząb zatrzymany – badania w mikroskopie skaningowym i mikroanalizatorze rentgenowskim. Czas. Stomat., 1986, 39, 9, 564-576.
Wnioski
Zaburzenia struktury mikroskopowej najwyraźniej zaznaczone są w obrębie zębiny.
Brak jest istotnej korelacji pomiędzy kształtem zęba środkowego a stopniem zaburzeń budowy mikroskopowej.
-
-
-
-
-
Piśmiennictwo
1. Van Buggenhout G., Bailleul-Forestier I.: Mesiodens. Eur.
J. Med. Genet., 2008, 51, 2, 178-181.
2. Montenegro P. F., Castellon E. V., Aytes L.B., Escoda C.G.:
Retrospective study of 145 supernumerary teeth. Med. Oral
Patol. Oral Cir. Bucal, 2006, 11, 4, 339-344.
3. Jarvinen S., Lehtinen L.: Supernumerary and congenitally missing primary teeth in Finisz children. Acta Odontol. Scand.,
1981, 39, 83-86.
4. Kaler L. C.: Prevalence of mesiodens in pediatric Hispanic population. J. Dent. Child., 1988, 55, 137-138.
5. Knychalska-Karwan Z., Cichocki T., Kasprzyk J., Pawlicki R.:
Struktura i substruktura dodatkowych zębów środkowych (mesiodens). Badania w mikroskopie optycznym i elektronowym
skaningowym. Czas. Stomat., 1982, 35, 4, 161-168.
6. Wychowański P.,Wojtowicz A., Stawicka-Wychowańska R.,
Roszkowski W., Kalinowski E.: Analiza morfologiczna zębiny
zębów nadliczbowych i dodatkowych. Nowa Stom., 2004, 27,
1, 3-6.
7. Wychowański P., Kolmas J., Kalinowski E., Krzywicki D.,
Chomicki P., Gąsiorowska M., Wojtowicz A., Kołodziejski
W.: Analiza porównawcza szkliwa i zębiny ludzkich zębów
prawidłowych oraz nadliczbowych metodą mikrospektroskopii
w zakresie średniej podczerwieni. Dent. Med. Probl., 2006, 43,
1, 53-57.
24
Adres do korespondencji:
Zakład Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytecki Szpital Kliniczny
Nr 6 UM w Łodzi
92- 213 Łódź, ul. Pomorska 251