puszcza knyszyńska plb200003

PUSZCZA KNYSZYŃSKA
PLB200003
Bór sosnowo-świerkowy w rezerwacie „Karczmisko” w Puszczy Knyszyńskiej
Fot. Grzegorz Rąkowski
Obszar, należący do największych obszarów Natura 2000 w kraju,
obejmuje Puszczę Knyszyńską – duży kompleks leśny położony na wschód
i na północ od Białegostoku, którego wiele fragmentów zachowało naturalny
charakter, oraz tereny przyległe. Na wschodzie granice obszaru sięgają doliny
rzeki Świsłocz, wzdłuż której biegnie granica państwowa z Białorusią.
Polodowcowa rzeźba omawianego obszaru jest urozmaicona. Wzniesienia
moren czołowych przekraczają wysokość 200 m n.p.m. i sięgają 80 m wysokości
względnej. Najwyższym z nich jest Góra Św. Jana (209 m n.p.m.). Morenowe
wzniesienia poprzedzielane są równinami sandrowymi, zabagnionymi
nieckami i dolinami licznych cieków. Największą rzeką w Puszczy Knyszyńskiej
jest dopływ Narwi – Supraśl, a inne ważniejsze cieki to dopływy Supraśli: Słoja,
Sokołda, Płoska ze Świniobródką i Czarna. Płynąca wzdłuż wschodniej granicy
państwa Świsłocz jest natomiast dopływem Niemna. Doliny puszczańskich
rzek są w większości szerokie i pokryte kośnymi łąkami, a na ich krawędziach
często występują obfite źródliska. Na niektórych leśnych ciekach utworzono
niewielkie zbiorniki wodne. Lasy zajmują ponad 70% powierzchni obszaru.
Mają one charakter wybitnie borealny, zbliżony do południowej tajgi.
Zbiorowiska leśne zachowały w dużym stopniu charakter naturalny.
W drzewostanach Puszczy Knyszyńskiej, w których znaczny udział mają
starodrzewy, dominują bory sosnowe i sosnowo-świerkowe. W północnej
i południowej części Puszczy występują grądy, a wzdłuż dolin rzek i strumieni
rosną łęgi jesionowo-olszowe i olsy. Stosunkowo znaczne powierzchnie
zajmuje borealne zbiorowisko świerczyny na torfie, spotyka się także bór
bagienny. W całej puszczy liczne są torfowiska i obszary podmokłe, tworzące
się w dolinach cieków i w zagłębieniach bezodpływowych. Wśród roślinności
nieleśnej cenne są śródleśne zbiorowiska turzycowe. Na wschodnich obrzeżach
Puszczy Knyszyńskiej i w dolinie Świsłoczy znajdują się znaczne obszary
nieużytków porolnych, często porośnięte sosnowymi i brzozowymi
młodnikami.
Omawiany obszar niemal dokładnie pokrywa się z siedliskowym
obszarem Natura 2000 Ostoja Knyszyńska PLH200006 (136 084,4 ha). Ostoja
obejmuje w całości Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej im. prof. Witolda
Sławińskiego (74 447 ha) wraz z większą częścią jego otuliny (52 255 ha) oraz
fragmenty obszarów chronionego krajobrazu „Dolina Narwi” i „Wzgórza
Sokólskie”. W granicach obszaru znajdują się 23 rezerwaty przyrody: „Bahno
w Borkach” (286,90 ha), „Budzisk” (329,61 ha), „Chomontowszczyzna”
(234,42 ha), „Gorbacz” (113,73 ha), „Góra Pieszczana” (220,10 ha), „Jałówka”
(277,11 ha), „Jesionowe Góry” (375,50 ha), „Jezioro Wiejki” (22,50 ha),
„Karczmisko” (20,45 ha), „Kozłowy Ług” (140,49 ha), „Krasne” (85,22 ha),
„Krzemianka” (230,91 ha), „Krzemienne Góry” (79,29 ha), „Las Cieliczański”
(370,58 ha), „Międzyrzecze” (250,27 ha), „Nietupa” (273,73 ha), „Rabinówka”
(652,45 ha), „Stara Dębina” (33,54 ha), „Stare Biele” (255,65 ha), „Surażkowo”
(137,15 ha), „Taboły” (302,44 ha), „Wielki Las” (129,78 ha) i „Woronicza”
(139,06 ha).
Zachowaniu i utrzymaniu siedlisk cennych gatunków ptaków w Puszczy
Knyszyńskiej sprzyja rozległość kompleksu leśnego, naturalność występujących
tu zespołów leśnych ze znacznymi partiami starodrzewu, a także tradycyjna
ekstensywna gospodarka rolna prowadzona na użytkach zielonych i gruntach
ornych położonych na obrzeżach lasów i w śródleśnych enklawach. Do
najważniejszych zagrożeń dla awifauny i jej siedlisk w obszarze należą:
usuwanie z lasu drzew martwych i dziuplastych oraz kolidowanie terminów
prac zrębowych z sezonem rozrodczym ptaków, zaniechanie użytkowania
części łąk, pastwisk i pól w śródleśnych enklawach i w dolinach rzecznych,
prowadząca do ich zarastania rozbudowa osiedli na obrzeżach aglomeracji
białostockiej oraz wzrastające natężenie ruchu na szlakach komunikacyjnych
przecinających Puszczę Knyszyńską.
Trzmielojad Fot. Grzegorz i Tomasz Kłosowscy
Puszcza Knyszyńska jest ważną ostoją ptaków drapieżnych oraz
rzadkich ptaków leśnych, przede wszystkim sów, dzięciołów i kuraków. Jest
to największa w Polsce ostoja lęgowa jarząbka Bonasa bonasia (2000–3000
terytoriów lęgowych, co stanowi ok. 10% w skali kraju) i wójcika Phylloscopus
trochiloides (65-115 odzywających się samców, co stanowi niemal całą
populację krajową) oraz jedna z kilku najważniejszych krajowych ostoi
lęgowych cietrzewia Tetrao tetrix (ok. 13 samców, ponad 4% ogólnokrajowej
populacji lęgowej), a także trzmielojada Pernis apivorus (60–80 par lęgowych,
ponad 2% ogólnokrajowej populacji lęgowej), orlika krzykliwego Aquila
pomarina (56–60 par lęgowych, ok. 3% ogólnokrajowej populacji lęgowej),
sóweczki Glaucidium passerinum (do 150 par lęgowych, ponad 5%
ogólnokrajowej populacji lęgowej), włochatki Aegolius funereus (do 140 par
lęgowych, ok. 8% ogólnokrajowej populacji lęgowej), dzięcioła białogrzbietego
Dendrocopos leucotos (25–27 par lęgowych, ponad 3% ogólnokrajowej
populacji lęgowej), dzięcioła trójpalczastego Picoides tridactylus (ok. 50 par
lęgowych, ponad 8% ogólnokrajowej populacji lęgowej), dzięcioła czarnego
Dryocopus martius (550–600 par lęgowych, ok. 1% ogólnokrajowej populacji
lęgowej), droździka Turdus iliacus (5–10 par lęgowych, ok. 1% populacji
krajowej) i muchołówki małej Ficedula parva (800–1300 par lęgowych, ok.
3% ogólnokrajowej populacji lęgowej). Znaczną liczebność osiągają także
tutejsze populacje lęgowe bociana czarnego Ciconia nigra (7-9 par lęgowych,
ok. 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej), derkacza Crex crex (860–950
odzywających się samców, blisko 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej),
dubelta Gallinago media (6–30 odzywających się samców, ponad 1%
ogólnokrajowej populacji lęgowej), puchacza Bubo bubo (1-2 pary lęgowe,
ponad 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej), siniaka Columba oenas (300–
400 par, 3-4% populacji krajowej) i dzięcioła zielonosiwego Picus canus (2540 par lęgowych, blisko 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej).
Powierzchnia: 139 590,20 ha
Rok zatwierdzenia: 2004
Region geograficzny: Nizina Północnopodlaska
Mezoregiony: Wysoczyzna Białostocka, Wzgórza Sokólskie
Położenie administracyjne: województwo podlaskie, powiaty
moniecki, sokólski i białostocki
Sprawujący nadzór nad obszarem:
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
w Białymstoku
ul. Dojlidy Fabryczne 23
15-554 Białystok
tel. 85 740 69 81, fax: 85 740 69 82
e-mail: [email protected]
www.bialystok.rdos.gov.pl
Dane Bazy Danych Ogólnogeograficznych, będące treścią niniejszego opracowania, są materiałem
państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, prowadzonego przez Głównego Geodetę
Kraju na podstawie przepisów ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne. Osoby korzystające z
tych materiałów nie mają prawa do ich zwielokrotniania, sprzedawania, udostępniania lub w inny
sposób wprowadzania do obrotu lub rozpowszechniania ich treści w całości bądź we fragmentach,
w szczególności do ich przesyłania lub udostępniania w systemach i sieciach komputerowych lub
jakichkolwiek innych systemach teleinformatycznych.