poradnik krok po kroku dla członka komisji ds. referendum

PORADNIK KROK PO KROKU
DLA CZŁONKA KOMISJI DS. REFERENDUM
Słownik skrótów
•
•
•
•
•
•
•
•
•
BIP - Biuletyn Informacji Publicznej
COKR, CK - członek Obwodowej Komisji Ds. Referendum
OKR - Obwodowa Komisja Ds. Referendum
PK - przewodniczący OKR
ZPK - wiceprzewodniczący OKR
PU - podmiot uprawniony do kierowania osób do pracy w OKR (ich lista dostępna jest
tutaj: http://referendum2015.pkw.gov.pl/328_Podmioty_uprawnione)
MZ - mąż zaufania
ZMZ - zastępca męża zaufania
RKW - Ruch Kontroli Wyborów
1
Rozdział I
Przed referendum
1.
Kontrola uczciwości procesu wyborczego zaczyna się od uczciwych i
zaangażowanych członków komisji wyborczych / referendalnych. W przypadku referendum
każdy wyborca może zostać członkiem obwodowej komisji do spraw referendum w gminue,
w której normalnie głosuje (jest w stałym rejestrze wyborców). Jeśli mieszkamy w miejscu, w
którym nie jesteśmy zameldowani na stałe i do tej pory głosowaliśmy gdzieś indziej,
wystarczy dopisać się do stałego rejestru wyborców wypełniając w urzędzie miasta / gminy
proste druki.
Swoją chęć pracy w komisji powinniśmy następnie jak najszybciej zgłosić do Ruchu Kontroli
Wyborów (RKW) lub do jednego z PU do zgłaszania COKR. W celu dokonania zgłoszenia
należy podać swoje dane i złożyć podpis na otrzymanym formularzu, a RKW zgłosi nas do
urzędu miasta/gminy w terminie, który upływa 30 dni przed głosowaniem, czyli 7 sierpnia
2015 r. O gotowości pełnienia funkcji COKR należy powiadomić Ruch Kontroli Wyborów,
który będzie Państwa wspomagał na każdym etapie działań.
Można swoją kandydaturę zarejestrować poprzez Internet, można też zgłosić się
podczas szkoleń lub telefonicznie do swojego koordynatora.
Dieta za pracę w OKR wynosi 140 zł dla członka komisji, 180 zł dla przewodniczącego
komisji oraz 160 zł dla jego zastępcy.
2.
W skład OKR – w zależności od obwodu wyborczego – może wejść od 4 do 8 osób
wystawionych przez PU plus osoba wyznaczona urzędowo. Oznacza to, że jeśli będzie
zgłoszonych więcej chętnych do pracy w OKR to wyłonienie składu OKR dokonane zostanie
na drodze losowania. Losowanie takie - zgodnie z "USTAWA z dnia 14 marca 2003 r. o
referendum ogólnokrajowym Rozdział 2 art. 13 pkt. 4" - jest publiczne i mamy prawo w nim
uczestniczyć. Zdarza się, że urzędnicy nie wiedzą o tym, że losowanie jest publiczne. Do nas
należy wtedy skuteczne upomnienie się o prawo do udziału w losowaniu. Jest to bardzo
ważny etap, gdyż już tutaj dochodzi do oszustw - mamy jednoznaczne sygnały z
tegorocznych wyborów prezydenckich. W przypadku referendum losowania powinny odbyć
się 10 sierpnia w godzinach około południowych, jednak należy to wcześniej sprawdzić
pytając się w swoim urzędzie miasta lub gminy i wybrać się na takie losowanie najlepiej w
kilka osób. Podczas losowania każda ze zgłoszonych do danej komisji osób otrzymuje
numer, następnie kartki z poszczególnymi numerami umieszczane są w kopertach, spośród
kopert losowane są osoby, które zasiądą w OKR. Do członków RKW należy sprawdzenie,
czy koperty nie są w żaden sposób znaczone oraz czy numer każdej ze zgłoszonych osób
znalazł się w kopercie (należy zażądać, by urzędnik oprócz odczytania i okazania numerów
wylosowanych osób na końcu losowania okazał numery, które były w niewylosowanych
kopertach).
Jeśli nie zostaniemy wylosowani należy ten fakt zgłosić do RKW oraz do PU. Nie wolno się
poddawać, ostatecznie jeśli nie przejdziemy przez losowanie swoją chęć dopilnowania
wyborów należy zrealizować poprzez pełnienie funkcji męża zaufania (MZ) [podamy także
instrukcje postępowania dla mężów zaufania]. (Uwaga: Mąż zaufania nie ma takich
możliwości działania jak COKR a także nie pobiera diety).
Jeżeli do danej komisji zgłoszonych zostało zbyt mało osób, są one dobierane spośród osób
wskazywanych przez wójta / prezydenta miasta. Jeżeli mamy informację, że taka sytuacja
ma miejsce w którejś miejscowości, należy powiadomić o tym RKW. Stwarza to ryzyko
powołania komisji spośród "zaufanych", od lat tych samych osób, które są w stanie
przeprowadzić głosowanie zgodnie z oczekiwaniami delegujących ich osób.
2
Każdy PU ma prawo do oddelegowania do OKR męża zaufania oraz zastępcy męża
zaufania co oznacza, że w jednej komisji może być jednocześnie tylu mężów zaufania, ile
jest PU. Zastępca męża zaufania ma takie same uprawnienia i obowiązki jak MZ. Mąż
zaufania musi wylegitymować się dowodem osobistym oraz zaświadczeniem od PU przed
przewodniczącym komisji lub jego zastępcą, gdy przewodniczący jest nieobecny. Należy
przy tym pamiętać, że członek RKW, jako przewodniczący komisji musi wylegitymować i
sprawdzić męża zaufania z ramienia RKW nawet, jeśli go dobrze zna - takie są procedury i
należy to zrobić ze względu na pozostałych członków komisji. Mąż zaufania nigdy nie
pomaga komisji w jej pracy, a jedynie obserwuje jej pracę. Mąż zaufania nie może
przenosić kart do głosowania, pieczętować, liczyć, ogólnie to niczego nie wolno mu
dotykać! UWAGA: Po zakończeniu pracy komisji i podpisaniu protokołu mąż zaufania ma
prawo i powinien otrzymać kopię ostatecznego protokołu! Do tworzonego protokołu MZ ma
prawo wnieść uwagi zawierające opis nieprawidłowości w specjalnie na ten cel
wyznaczonym miejscu na końcu protokołu.
3.
Kolejnym etapem dla członków OKR jest ich urzędowe szkolenie. Przeprowadza je
miasto/gmina. Właściwy urząd powiadamia członków komisji o terminie szkolenia m.in.
poprzez wiadomość tekstową SMS. Termin jest tylko jeden i narzucony z góry, a szkolenie
jest obowiązkowe. To na tym szkoleniu członkowie komisji wybierają spośród siebie
przewodniczącego komisji (PK) oraz zastępcę przewodniczącego (ZPK) OKR. Prawnie nie
ma specjalnych wymagań, by zostać PK lub ZPK - każdy CK może tą funkcję pełnić, komisja
we własnym gronie przegłosowuje kandydaturę większością głosów. UWAGA - nie wolno
zgodzić się na bezprawne narzucanie np. przez urzędników osób, które będą pełnić
funkcje PK i ZPK! Takie sytuacje niestety zdarzały się już w przeszłości i są one ważnym
sygnałem ostrzegawczym. Jeśli na pierwszym spotkaniu komisji nie uda się uskutecznić
sprzeciwu wobec takich działań, należy zwrócić się do sztabu prawnego RKW o pomoc w
skutecznym działaniu - skład komisji można zmienić, jej członków oraz PK i ZPK można
odwołać w wyjątkowych sytuacjach, także w sytuacji bezprawnego powołania.
Każdy CK może zgłosić się do pełnienia funkcji PK lub ZPK - ważne jest, aby CK działający
w RKW podejmowali się tych funkcji, gdyż ułatwia to znacznie uczciwe
przeprowadzenie głosowania i dopilnowanie koniecznych rzeczy.
A jeśli absolutnie nie możemy być na takim szkoleniu? Jeżeli ponad połowa członków danej
OKR się nie stawi, wybierany jest przez urząd odgórnie inny termin szkolenia dla danej OKR.
Nieobecność na szkoleniu nie wyklucza z pracy w OKR, jednak przewodniczący komisji
może wnioskować o obniżenie diety dla osoby nieobecnej na szkoleniu. Jeżeli wiemy
wcześniej, że nie możemy być na szkoleniu, należy wcześniej zadzwonić do urzędu i
powiadomić o swojej nieobecności. Należy również poprosić o kontakt do przewodniczącego
swojej komisji i zgłosić się do niego usprawiedliwiając swoją nieobecność (już po szkoleniu).
Przewodniczący komisji oraz jego zastępca odbywają jeszcze jedno specjalne szkolenie
przygotowane przez odpowiedni urząd w wyznaczonym terminie. To szkolenie jest także
dostępne dla pozostałych CK, więc należy z tej możliwości skorzystać i w nim uczestniczyć.
Tutaj istotna uwaga dla PK (ZPK): informatyk komisji generuje dla PK komplet kodów
jednorazowych, służących w dniu głosowania do potwierdzenia przesłania protokołu z
wynikami do PKW. Kody te po wygenerowaniu winny być wydrukowane i nikt poza
przewodniczącym nie może mieć do nich dostępu! Należy w związku z tym pamiętać także o
zabraniu na kolejne spotkania komisji własnego pen-drive (pamięć przenośna USB, kość
3
pamięci), by w razie problemów technicznych móc go użyć (w przeciwnym razie zaoferuje
swój pendrive inna osoba, która w ten sposób otrzyma nielegalnie kopię kodów
jednorazowych!)
4.
Komisja najpóźniej 3 dni przed głosowaniem spotyka się i określa plan swej pracy w
dzień wyborów. Komisja ustala także w uzgodnieniu z wójtem lub innym upoważnionym
urzędnikiem, odbiór oraz miejsce i sposób przechowywania do dnia głosowania tych
materiałów, które zostaną odebranie w przeddzień wyborów.
Aby naprawdę skutecznie dopilnować procesu wyborczego, koniecznie należy
zapoznać się z materiałami przygotowanymi przez nas oraz uczestniczyć w
odpowiednich szczegółowych szkoleniach.
Rozdział II
Przygotowania – dzień przed wyborami
Do wykonania zadania opisanego w tym punkcie komisja wyznacza co najmniej trzy osoby
ze swego składu, przy czym jedną z nich powinien być przewodniczący komisji lub jego
zastępca. Oczywiście musi być także obecny COKR z ramienia RKW, gdyż czynności
te są bardzo ważne z punktu widzenia możliwości fałszowania wyborów.
1.
Dzień przed wyborami (sobota) OKR spotyka się w swoim lokalu wyborczym w
godzinach wyznaczonych odgórnie przez urząd miasta/gminy. Przewodniczący OKR
otrzymuje pieczęć i odbierane są przesłane przez kuriera paczki z kartami do głosowania i
innymi materiałami, m.in. spisem wyborców, wytycznymi PKW dla komisji, odpowiednią
ustawą oraz niezbędnymi numerami telefonów do Komisarza Wyborczego, do
odpowiedniego urzędu w sprawie spisu wyborców, oraz telefonem do korporacji
taksówkowej. WSZYSTKIE odebrane karty do głosowania należy KONIECZNIE dokładnie
przynajmniej dwukrotnie wspólnie przeliczyć oraz potwierdzić ich odbiór (z wpisaniem ilości)
pieczątką OKR. Podczas liczenia kart wszystkie torby, torebki i teczki należy umieścić w
bezpiecznej odległości od kart, by nie było możliwe niezauważone schowanie kart w którejś z
nich. Należy również od razu sprawdzić, czy przekazany OKR spis wyborców jest spisem
właściwym dla danego obwodu. Otrzymane karty do głosowania sprawdzamy również pod
kątem prawidłowości ich wydrukowania (czy wydrukowane są wszystkie pytania? czy po
każdym pytaniu są kratki na odpowiedzi TAK i NIE? itp.). Komisja winna otrzymać również 5
formularzy protokołu z pracy komisji. Należy także zwrócić uwagę na otrzymaną pieczęć
komisji - NIE MOŻE to być pieczęć Obwodowej Komisji Wyborczej a jedynie pieczęć
Obwodowej Komisji do Spraw Referendum!
2.
W przeddzień wyborów nie pieczętujemy kart do głosowania ani nie zaklejamy
urny! Urna w sobotę jest już w lokalu referendalnym i pusta i niezaklejona pozostaje na
swoim miejscu do niedzielnego poranka. Przeliczone kilkakrotnie karty do głosowania
pakujemy, zaklejamy, pieczętujemy pieczęcią komisji oraz swoimi podpisami tak, by krawędź
papieru przecinała nasz podpis na połowę. W ten sposób winni podpisać się wszyscy obecni
członkowie komisji, a przeliczone i zapakowane karty zamykane są przez członków komisji w
sejfie lub innym odpowiednio zabezpieczonym przed dostępem osób trzecich miejscu. Na
cały czas wyborów tylko i wyłącznie tylko COKR mogą mieć dostęp do tego miejsca.
Administrator budynku ma obowiązek wskazania takiego miejsca.
4
W związku z wątpliwościami co do tego, w jaki sposób obwodowa komisja wyborcza
winna zabezpieczyć przed dniem głosowania odebrane karty wyjaśniam, że po ich
odebraniu i przeliczeniu karty należy złożyć w szafie pancernej, o ile jest dostępna,
zamykanej szafie, zamykanej szufladzie itp. Szafę / szufladę należy zapieczętować
(przylepić papierową taśmę i obić pieczęcią komisji). Dodatkowo należy opieczętować
drzwi pomieszczenia, w którym karty zostały zdeponowane. W dniu głosowania
komisyjnie należy sprawdzić, czy pieczęcie nie zostały naruszone (o ile obecny jest
maż
zaufania,
to
może
w
tej
czynności uczestniczyć) i dopiero po stwierdzeniu braku naruszenia pieczęci
należy pobrać karty, ponownie je przeliczyć i wpisać liczbę otrzymanych kart
do
protokołu
przyjęcia
i
przeliczenia
kart
do
głosowania.
Proszę o przekazanie powyższego stanowiska wszystkim obwodowych komisjom
wyborczym.
Przewodnicząca
Okręgowej Komisji Wyborczej w Krakowie
(-) Teresa Rak
Niestety praktyka wyborcza pokazuje, że powyższe jest przepisem martwym. Często w
jednym budynku mieści się kilka OKR i mają one wspólne pomieszczenia do
przechowywania kart oraz wspólne "sejfy", który w dodatku administrujący budynkiem nie
pozwalają pieczętować, gdyż coś jeszcze w tych szafkach trzymają, a do pomieszczeń
potrzebują wchodzić również w weekendy. Dlatego tak istotne jest zapakowanie
bezpośrednio w papier kart do głosowania i opatrzenie takiego opakowania pieczęcią
OKR oraz - co bardzo istotne! - podpisami wszystkich obecnych w danym dniu COKR.
Tak przygotowane paczki (ilustrują je poniższe zdjęcia) należy obfotografować - powinien to
zrobić każdy COKR swoim telefonem. Ta procedura nie jest umieszczona co do słowa w
przepisach, jednak nigdzie nie jest też zabroniona, a jej wykorzystanie OKR winna uzasadnić
tym, że jest odpowiedzialna za prawidłowe i bezpieczne przeprowadzenie głosowania w
swoim obwodzie. Każde otwarcie takich paczek będzie zauważone poprzez ślady /
zniszczenia na opakowaniu, a dodatkowym dowodem będą fotografie paczek będące w
posiadaniu różnych COKR, wywodzących się z przeciwnych komitetów. Tak przygotowane
paczki należy umieścić razem ze spisem wyborców w "sejfie", "sejf" zapieczętować
przyklejając paski papieru, na których postawić należy pieczęć komisji i które opatrzyć należy
podpisami obecnych COKR. Miejsca z podpisami i pieczęcią należy zabezpieczyć zwykłą
taśmą klejącą, a następnie obfotografować. Podobnie należy postąpić zabezpieczając drzwi
do pomieszczenia, w którym znajduje się "sejf".
Nie wspominane w polskim prawie wyborczym literalnie podpisy COKR są jednak konieczne
ze względu na to, że po zabezpieczeniu wszelkich materiałów komisji pieczęć OKR zostaje
na zewnątrz i pojawia się konieczność przechowania jej przez PK lub ZPK do niedzieli. Jeżeli
plomby na drzwiach i "sejfie" nie zostaną podpisane a jedynie opieczętowane, osoba
dysponująca pieczęcią (może to być również dyspozytor budynku, jeśli pieczęć pozostaje w
innym pomieszczeniu!) ma nieograniczony dostęp do kart i materiałów mogąc w każdej
chwili przygotować nowe plomby! Plomby z podpisami nie są już tak proste do podrobienia
zwłaszcza w sytuacji, w której istnieje dokumentacja fotograficzna z pierwotną wersją plomb.
5
Liczba kart do głosowania otrzymywanych przez komisję jest nieco mniejsza od liczby
wyborców w danym obwodzie głosowania, np. przy 1115 osobach w spisie wyborców
komisja może otrzymać ok. 1050 kart i nie jest to nieprawidłowość. Warto o tym pamiętać.
3.
Sobotnie spotkanie komisji to również moment, w którym należy przygotować lokal
poprzez rozwieszenie obwieszczeń referendalnych, informacji o składzie komisji, innych
informacji, strzałek, ustawienie stołów, zasłon, rozłożenie długopisów, itp. Należy
bezwzględnie usunąć plakaty referendalne rozwieszone w niewielkiej odległości od budynku,
w którym mieści się lokal wyborczy, a szczególnie te w samym budynku. W razie potrzeby w
tym celu można nawet zażądać interwencji policji czy urzędników (np. gdy potrzebna jest
drabina). Nie ma dokładnych przepisów definiujących obszar, w którym materiały
referendalne mogą wisieć a w jakim nie, jednak w razie wątpliwości lepiej taki materiał
usunąć. Należy również przypilnować, by w lokalu wyborczym były prawidłowo i z godnością
rozwieszone barwy narodowe (częste pomyłki szczególnie dotyczą barw narodowych
umieszczanych w pionie – kolor czerwony powinien być z prawej strony) oraz godło RP.
Urzędnicy winny zadbać o godziwy stan dostarczony do OKR flag (czyste, nieporwane) i
godła. Należy również wiedzieć, że PK może z ważnych przyczyn nie zgodzić się na
otwarcie lokalu wyborczego, który nie nadaje się na głosowanie.
4.
Referendum odbywa się w godzinach 6 - 22, co oznacza, że OKR rozpoczną swoją
pracę najpóźniej o godz. 5 i zakończą po północy dnia następnego. W sumie jest to około 20
godzin ciągłej pracy (dokładny czas zależy od ilości wyborców w danym obwodzie,
frekwencji itp.). Z tego też względu przyjęty jest nieformalny zwyczaj dzielenia się pracą
przez członków komisji - część z nich pracuje od rana, część popołudniu. Nie ma przepisu,
który regulowałby tą kwestię. Nie ma również obowiązku dzielenia się na dyżury i COKR,
który ma wolę przebywać w komisji przez cały czas jej pracy ma do tego prawo i nikt nie
może mu tego zabronić.
Jeżeli taki podział w komisji zostanie dokonany należy pamiętać, by ZAWSZE był w komisji
ktoś zaufany - członek RKW lub osoba współpracująca z RKW. Składy komisji są podane do
wiadomości publicznej, więc należy zawczasu sprawdzić skład (lub po prostu dopytać
6
poszczególnych osób z komisji) i przynależność poszczególnych COKR i zaplanować dyżury
tak, by osoby z RKW pracowały na przeciwnych zmianach - jedna rano a druga popołudniu.
Należy również pamiętać, by nie opuszczać lokalu komisji nim nie pojawi się nasz zmiennik
RKW! Jeżeli nie pojawi się o umówionej godzinie dajmy mu jeszcze kilka minut (korki, inne
sytuacje losowe), a jeśli spóźnienie się przedłuża - zgłośmy sprawę do koordynatora by mógł
zorganizować zastępstwo, pod żadnym pozorem nie pozostawiajmy swojej komisji bez
nadzoru "bo mój dyżur właśnie się skończył"!
Należy również pamiętać, by bez względu na przydział dyżurów pojawić się rano, w chwili
rozpoczęcia pracy komisji (godz. 5:00 lub wcześniej) i pozostać przynajmniej do godz. 6:00,
jeżeli mamy dyżur popołudniowy o tej godzinie można wrócić do domu. Jeżeli przypadnie
nam dyżur poranny, również pojawiamy się o godz. 5:00, ok. godz. 14:00 wymienia nas inna
osoba z RKW, ale wracamy na wieczorne liczenie głosów na godz. ok. 21:30.
Jeżeli osób zaufanych jest więcej, powinny one podzielić się po równo na każdą zmianę.
Taki plan należy przedstawić swojemu koordynatorowi RKW lub zgłosić, że w danej OKR nie
ma żadnej innej zaufanej osoby. Wtedy w pierwszej kolejności będą tam kierowani
dodatkowi mężowie zaufania.
Ponadto planując pracę komisji należy pamiętać, że zawsze w lokalu wyborczym (w
pomieszczeniu, w którym jest urna!) muszą przebywać przynajmniej 3 osoby COKR, w
tym zawsze PK lub ZPK. W przeciwnym razie komisja pracuje nielegalnie i widząc taką
sytuację należy powiadomić komisarza wyborczego oraz Ruch Kontroli Wyborów.
5.
Jeżeli jesteśmy członkiem OKR, w której nie ma męża zaufania z RKW (z różnych
powodów), postarajmy się to nadrobić i zgłośmy ten fakt do RKW nawet w ostatniej chwili.
Dlaczego? Ponieważ mąż zaufania nie musi zgłaszać się wcześniej ani rejestrować w
żadnym urzędzie; wystarczy mu jedynie zaświadczenie od PU, które można zdobyć jeszcze
w sobotę wieczorem przed dniem głosowania lub w referendalną niedzielę o świcie. W tym
celu członek RKW (samotny w OKR) powinien poprosić o pomoc męża/żonę, pełnoletnie
dziecko, czy kogokolwiek innego, kto zgodzi się pomóc, byśmy mogli wyjść choć na chwilę z
lokalu wyborczego, zostawiając komisję pod czujnym okiem nawet w ostatniej chwili
wyznaczonego męża zaufania związanego z RKW.
6.
Komisja ustala ponadto czas rozpoczęcia swej pracy w dniu głosowania - najpóźniej
jest to godzina 5:00, jednak może być wcześniej - i wywiesza odpowiednią informację na
drzwiach zewnętrznych lokalu wyborczego tak, by była ona widoczna dla wszystkich z ulicy.
Nie wolno dopuścić, by komisja rozpoczęła swoją pracę później - jest to nielegalne a w
praktyce grozi tym, że lokal nie będzie gotowy na przyjęcie wyborców już o godz. 6:00, a
ponowne liczenie kart będzie niedokładne i zbyt pospieszne.
7.
Dla osób uczestniczących w niedzielnych Mszach św.: szczególnie jeśli pełnimy
funkcję PK lub ZPK warto przemyśleć udział w niedzielnej Mszy św. w sobotę wieczorem
(jest to zgodne z prawem kanonicznym). Zwłaszcza PK może być wezwany dodatkowo
przez komisję w razie nieprzewidzianych, niecodziennych sytuacji.
7
Rozdział III
Przeprowadzenie głosowania - niedziela wyborcza
1.
Wybierając się na swój dyżur w komisji należy zabrać ze sobą: dowód osobisty,
telefon komórkowy (najlepiej z funkcją aparatu fotograficznego, a jeśli nie posiada - aparat
fotograficzny osobno), kamerę (lub aparat czy telefon z funkcją filmowania) koniecznie
ładowarkę do telefonu, przedłużacz do prądu (przyda się przy filmowaniu telefonem
włączonym do ładowania!), numery telefonów kontaktowych i adresy do RKW oraz na policję
i do komisarza wyborczego, kilka ołówków (do robienia notatek na brudno podczas liczenia
głosów), gumkę do ołówka, temperówkę, latarkę, napoje, kanapki, czekoladę, pen - drive,
szary papier pakowy do pakowania kart.
2.
W sam dzień wyborów komisja rozpoczyna pracę jeszcze przed otwarciem lokalu
wyborczego o godzinie ustalonej na ostatnim swym spotkaniu. Wedle wytycznych PKW rano
powinni zebrać się „możliwie wszyscy” członkowie komisji. W praktyce nie zawsze pojawiają
się wszyscy, jednak bezwzględnie musi pojawić się członek komisji z ramienia RKW.
Trzeba mieć również na uwadze fakt, że któraś z wyznaczonych do pracy od rana osób
może zaspać i nie pojawić się na rozpoczęciu pracy o godz. 5:00, wtedy dodatkowa osoba z
RKW obecna rano ratuje sytuację. Komisja nie może rozpocząć pracy bez
przewodniczącego komisji lub jego zastępcy. W przypadku stwierdzenia jakichkolwiek
nieprawidłowości lub w przypadku nietrzeźwości kogokolwiek z członków komisji, należy –
zachowując specjalne procedury ¬ uniemożliwić otwarcie lokalu wyborczego,
udokumentować nieprawidłowości fotograficznie lub poprzez nagranie, powiadomić właściwe
instytucje oraz wezwać policję. Należy także powiadomić o tym fakcie RKW.
Członek komisji z RKW jednak powinien bezwzględnie pojawić się punktualnie i być
przy kontroli otwarcia "sejfu" (lub tego bezpiecznego pomieszczenia), gdzie były
przechowywane wszystkie materiały do głosowania - w tym paczki z kartami do głosowania porównując zastana sytuację z wykonanymi zdjęciami.
Jeżeli stwierdzono naruszenie zapakowanych kart, należy natychmiast zawiadomić
Komisarza Wyborczego, policję i koordynatora RKW oraz wstrzymać dalsze czynności –
zachowując stosowne procedury – do ich interwencji.
Jeżeli wszystko jest, jak należy, przechodzi się do ponownego przeliczenia kart do
głosowania (oczywiście już w lokalu wyborczym w obecności wszystkich zebranych CK).
Liczba kart do głosowania przeliczona, zapakowana w paczki i zewnętrznie opieczętowana
dzień wcześniej MUSI się zgadzać z liczbą kart zastanych w opieczętowanych zewnętrznie
paczkach w dniu wyborów! Dlatego też tak ważne jest solidne przeliczenie dzień wcześniej
kart do głosowania i solidne ich przeliczenie w dniu wyborów, by nie dać się nabrać na
argumentację, że ta różnica w ilości kart wynika z błędnego ich przeliczenia dzień wcześniej.
Jeżeli mamy rozbieżności w liczbie kart należy zawiadomić Komisarza Wyborczego, policję
oraz koordynatora RKW oraz wstrzymać się z dalszymi pracami do ich interwencji.
3.
Jeśli liczba kart zgadza się z wartością z dnia poprzedniego, należy opieczętować je
pieczęcią komisji w specjalnym miejscu zaznaczonym na karcie.
Należy opieczętować WSZYSTKIE karty od razu. Jeżeli nie zdąży się z pieczętowaniem
przed otwarciem lokalu dla wyborców należy spokojnie kontynuować czynność aż do
8
opieczętowania wszystkich kart. Opieczętowane karty należy zabezpieczyć przed dostępem
osób nieuprawnionych, w związku z tym komisja może (nie jest to w szczegółach określone
prawnie) zatrzymać wszystkie karty w pomieszczeniu, w którym odbywa się głosowanie, w
miejscu widocznym dla wszystkich członków komisji - jednak z dala od toreb, teczek i siatek
oraz w miejscu niedostępnym dla wyborców. Jeżeli komisja decyduje o zdeponowaniu
części kart w innym pomieszczeniu w sejfie, winna karty zapakować i zaplombować w
takim sam sposób jak zabezpieczała karty z soboty na niedzielę (czytaj wyżej).
Należy również rozważnie traktować pieczęć komisji - deponowanie jej w innym
pomieszczeniu niż lokal wyborczy stwarza ryzyko użycia jej przez nieuprawnione
osoby. Pieczęć najlepiej przechowywać w lokalu wyborczym, w zasięgu wzroku komisji oraz
w miejscu niedostępnym dla wyborców. W ciągu prowadzenia głosowania pieczęć komisji
może również zostać użyta.
4.
Tuż przed godziną 6.00 (otwarcia lokalu wyborczego) należy sprawdzić, czy urna jest
pusta. Jeśli jest pusta, należy ją zamknąć i zapieczętować. Należy także dopilnować, by
wszyscy obecni w tym czasie w lokalu członkowie także sprawdzili urnę, co uniemożliwi im
później kierowanie jakichkolwiek w tym względzie zarzutów. Na wieko urny przykleja się
paski białego papieru łącząc wieko z urną z każdej z jej czterech stron. Następnie na
paskach papieru przybija się pieczęć komisji w kilku miejscach na każdym z czterech
pasków tak, by pieczęć znajdowała się częściowo na pasku papieru i częściowo na samej
urnie. W ten sam sposób bezwzględnie wszyscy obecni członkowie komisji składają na
pasku swoje podpisy ¬ mają one zaczynać się na pasku papieru i kończyć na urnie. W ten
sposób zabezpieczamy się przed ewentualnym otwarciem urny przed zakończeniem
głosowania - ktokolwiek chciałby to zrobić nie będzie w stanie odtworzyć podpisów na
nowych paskach papieru, a mała jest szansa, że uda mu się przykleić stare paski dokładnie
w ten sam sposób tak, by nikt nie zauważył otwarcia urny.
Z zamykaniem urny warto czekać do ostatniej chwili tuż przed otwarciem lokalu, gdyż od
momentu jej zamknięcia należy jej pilnować nie spuszczając z niej oka - a przed otwarciem
lokalu jest to znacznie utrudnione ze względu na ogólne zamieszanie, gdy każdy COKR ma
jeszcze coś do zrobienia, przyniesienia itp. Zaklejenie w ostatniej chwili znacznie ułatwia
pilnowanie urny.
UWAGA: nowością w tym głosowaniu są plomby, które może dostarczyć komisjom
odpowiedni urząd. Jeżeli plomba taka jest w dyspozycji komisji i zostanie ona użyta, należy
numer plomby zanotować w protokole!
5.
Podczas pracy komisji w pomieszczeniu, w którym ona pracuje, przez cały czas
musi przebywać przynajmniej troje członków komisji, w tym przewodniczący lub jego
zastępca. Oznacza to, że jeśli dana zmiana składa się tylko z tych osób, żadna z nich nie
może wyjść nawet do toalety. Natomiast przewodniczący komisji może opuścić lokal tylko
wtedy, gdy na jego miejsce jest w lokalu jego zastępca i odwrotnie.
6.
Procedura głosowania:
A.
Wyborca podchodzi do stołu OKR (jeżeli członek komisji głosuje w tej samej komisji,
w której pracuje, powinien ustawić się w kolejce do innego członka komisji tak jak inni
wyborcy, postępując tak samo jak inni według procedury obowiązującej każdego wyborcę.
Członek OKR nie może wydać karty samemu sobie, ani samemu sobie podawać listy).
9
B. Należy poprosić i sprawdzić dokument tożsamości wyborcy (dowód osobisty lub inny
dokument ze zdjęciem, np. paszport, prawo jazdy). Sprawdzamy: nazwisko, zdjęcie oraz
datę ważności okazywanego dokumentu.
C. Należy odnaleźć wyborcę w spisie - jest on ułożony alfabetycznie ulicami - i wskazać mu
miejsce do złożenia podpisu. Nie trzeba odwracać spisu wyborców, podpis może zostać
złożony przez wyborcę „do góry nogami”.
UWAGA: kolejną nowością w tym głosowaniu mają być nakładki na spis wyborców, które
zakrywają całą stronę spisu poza jednym nazwiskiem - ułatwia to wyborcy podpisanie się we
właściwym miejscu i uniemożliwia mu odczytywanie danych innych wyborców znajdujących
się na tej samej stronie.
Jeżeli jednak urząd nie dostarczy powyższych nakładek do komisji warto zawczasu
przygotować sobie odpowiednio długą linijkę (ok. 40 cm; może to być również odpowiednio
długi pasek papieru), która przyłożona do spisu ułatwia wskazanie odpowiedniej kratki do
podpisu.
Warto także kratkę wskazaną wyborcy oznaczyć kropką lub "ptaszkiem", gdyż na końcu te
podpisy trzeba zliczyć, co tylko pozornie jest proste - czasem podpisy nachodzą na siebie i
są mniej czytelne. Jeżeli dana komisja została wyznaczona do obsługi głosowania
korespondencyjnego, należy każdorazowo sprawdzać, czy do wyborcy nie został wysłany
wcześniej pakiet referendalny. W przypadku wysłania pakietu nie wydaje się karty do
głosowania, można to zrobić jedynie w przypadku urzędowego potwierdzenia faktu, że pakiet
nie dotarł do wyborcy (wtedy w uwagach należy dopisać "pakiet niedoręczony" + parafka CK
czyniącego adnotację).
D. Wyborca może odmówić złożenia podpisu. Pomimo to należy wydać mu kartę do
głosowania, wpisując przy jego nazwisku w uwagach "odmowa złożenia podpisu" oraz
opatrzyć adnotację parafką CK, który obsługiwał tego wyborcę.
E. Kartę należy wydać dopiero po złożeniu podpisu. Należy upewnić się, że wydana
została tylko jedna karta a nie dwie „przypadkiem” sklejone ze sobą, że karta jest
opieczętowana i że wyborca ją odebrał – zdarzają się osoby, które podpisują, odbierają
dowód i zapominają o karcie. Kartę podaje ten CK, który sprawdzał dokument danego
wyborcy, nie ktoś inny z komisji siedzący obok, gdyż pod pozorem zamieszania może to
umożliwić wydawanie dwóch kart wyborcom podchodzącym do takiego „swojego” członka
komisji.
F. Wyborca podchodzi do miejsca, gdzie może zapoznać się z treścią karty i zaznaczyć X w
kratkach przy wybranej przez niego odpowiedzi.
G. Wyborca sam wrzuca głos do urny.
7.
Podczas całego dnia pracy w OKR – przed, w trakcie głosowania i po zamknięciu
lokalu wyborczego – należy bezwzględnie pilnować, by nikt z komisji nie wrzucał niczego do
urny, nie dopisywał w spisie wyborców niczego, co nie ma bezpośredniego odzwierciedlenia
w konkretnie odbywającym się właśnie głosowaniu, by nikt – poza członkami OKR – nie
ruszał kart. Próbę wynoszenia karty przez kogokolwiek, czy to członka komisji, czy to
10
wyborcę poza lokal wyborczy zgłosić należy do Komisarza Wyborczego, na policję oraz do
koordynatora RKW.
8.
W przypadku niejasności, np. gdy wyborcy nie ma w spisie a wyborca uważa, że
powinien się w nim znaleźć, należy kontaktować się telefonicznie z dyżurującymi w
odpowiednim urzędzie pracownikami i w uzgodnieniu z nimi wyjaśnić sytuację. W razie
niejasności, czy to z dokumentami, czy to z tzw. zaświadczeniem o głosowaniu w innym
miejscu niż miejsce zameldowania, należy odmawiać dopisywania wyborcy do listy
wyborczej.
9.
COKR oraz MZ nie mają możliwości udzielania wyborcom pomocy innej, niż
poinformowanie o technicznym sposobie głosowania. Nie mogą np. doprowadzać
niepełnosprawnego wyborcy do urny czy miejsca do tajnego oddania głosu, gdyż mogą
zostać posądzeni o prowadzenie w tym czasie agitacji. Należy również od czasu do czasu
- tylko i wyłącznie w momencie, w którym nie znajdują się tam żadni wyborcy! kontrolować parawany do głosowania, czy wyborcy nie pozostawili tam żadnych
materiałów wyborczych, gdyż stanowi to również niedozwoloną agitację, za którą
odpowiedzialność w takiej sytuacji ponieść może komisja.
10.
W referendum jest możliwe głosowanie na tzw. zaświadczenie, stwierdzające prawo
danej osoby do oddania głosu. Wyborcę posiadającego odpowiednie zaświadczenie należy
wpisać na przeznaczoną na takie sytuacje dodatkową, pustą listę wyborców i koniecznie
odebrać takie zaświadczenie od wyborcy, gdyż później należy je dołączyć do
dokumentacji komisji. Należy zwrócić uwagę, czy zaświadczenie nie jest kopią (kserem)
oryginalnego dokumentu - tym razem zaświadczenia nie posiadają hologramu, co utrudnia
ich kontrolę.
11.
Możliwe jest także głosowanie przez pełnomocnika. Komisja otrzymuje wcześniej
(razem ze spisem wyborców) listę osób, które udzieliły pełnomocnictwa do głosowania w
swoim imieniu. Jeżeli pojawi się wyborca posiadający pełnomocnictwo do oddania głosu w
imieniu innej osoby należy koniecznie zwrócić uwagę na następujące kwestie:
A. jedna osoba może posiadać urzędowe (nie odręczne upoważnienie!)
pełnomocnictwo od tylko jednej osoby; wyjątkiem jest sytuacja, gdy jest jedno
pełnomocnictwo pochodzi od współmałżonka, wstępnych lub zstępnych (czyli
rodziców, dzieci - również adoptowanych); w każdej jednak sytuacji maksymalna ilość
posiadanych przez jedną osobę pełnomocnictw to dwa; jeśli osoba posiada więcej niż
dwa pełnomocnictwa jest to sprzeczne z prawem i należy powiadomić policję
zatrzymując pełnomocnictwa i nie wydając kart do głosowania;
B. czy fakt udzielenia przez rzeczoną osobę pełnomocnictwa do głosowania został
odnotowany na dodatkowej liście pełnomocnictw będącej w dyspozycji komisji i czy
nie ma tam adnotacji o wygaśnięciu / wycofaniu pełnomocnictwa;
C. czy osoba udzielająca pełnomocnictwa nie głosowała wcześniej osobiście, jako że
ma do tego prawo bez dokonywania żadnych dodatkowych formalności; jeżeli pojawi
się w lokalu przed swoim pełnomocnikiem oddaje głos zwyczajnie jak każdy wyborca,
a pełnomocnik, który pojawi się w lokalu wyborczym później, nie może już oddać
głosu za inną osobę;
D. czy pełnomocnik widnieje w tym samym spisie wyborców, w którym upoważniająca
go osoba; jeśli nie, winien przedstawić zaświadczenie o prawie do głosowania, na
podstawie którego komisja dopisuje pełnomocnika do spisu i zaświadczenie
zatrzymuje;
11
Jeśli w powyższych kwestiach nie ma wątpliwości, pełnomocnik - legitymując się dowodem
osobistym - składa podpisy na spisie wyborców - także przy nazwisku osoby, która
mianowała go swoim pełnomocnikiem - a następnie otrzymuje odpowiednią ilość kart do
głosowania (2 lub 3) i oddaje głosy. Członek komisji w obecności pełnomocnika dopisuje
przy nazwisku upoważniającej osoby w kratce "uwagi" słowo "pełnomocnik" i opatruje
parafką. Druk pełnomocnictwa zostaje w komisji, gdyż stanowi część dokumentacji
wyborczej. Również jeśli ostatecznie pełnomocnik nie głosuje za osobę, która go
upoważniła, pełnomocnictwo komisja odbiera i załącza do swojej dokumentacji!
12.
Osoba uprawiona do udziału w referendum stale zamieszkała za granicą, która
będzie przebywała w Polsce w dniu referendum, może wziąć udział w głosowaniu w
dowolnym obwodzie głosowania, jeśli przedłoży obwodowej komisji do spraw referendum
ważny polski paszport oraz dokument potwierdzający, że stale zamieszkuje za granicą.
Dokumentem takim może być np. karta stałego pobytu, dokument potwierdzający
zatrudnienie za granicą lub dokument potwierdzający uprawnienie do korzystania ze
świadczeń ubezpieczenia społecznego za granicą. Na tej podstawie obwodowa komisja do
spraw referendum dopisze taką osobę do spisu osób uprawnionych do udziału w
referendum, zaznaczając to w paszporcie przez odciśnięcie pieczęci komisji i wpisanie daty
na ostatniej stronie przeznaczonej na adnotacje wizowe.
Osoba uprawniona do udziału w referendum stale zamieszkała za granicą może również
głosować na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania wydanego przez konsula, o
ile została na swój wniosek wpisana do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum w
obwodzie głosowania utworzonym za granicą.
13.
Komisje wyznaczone do głosowania korespondencyjnego w ciągu dnia głosowania
otrzymują od kuriera, urzędnika i/lub od poszczególnych wyborców pakiety wyborcze. Należy
w takiej sytuacji sprawdzić kompletność każdego pakietu (w kopercie zwrotnej znajdują się:
zaklejona koperta na kartę do głosowania oraz zaklejona koperta z podpisanym
oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu), a następie kopertę (zaklejoną; w
przeciwnym razie głos musi zostać uznany za nieważny) z kartą do głosowania wrzucić do
urny wyborczej.
14.
Podczas całego dnia głosowania należy pamiętać o pilnowaniu urny wyborczej - CK
ani MZ (ZMZ) nie mogą wrzucać niczego do urny! Należy również zwrócić uwagę, czy
wyborcy nie wrzucają do urny większej ilości kart czy też nie wynoszą ich poza lokal. Urny pod żadnym pozorem! - nie wolno otwierać w trakcie głosowania (nie jest powodem do
otwarcia urny wrzucenie do niej nakładki brailowskiej na kartę - jeżeli tak się stanie komisja
winna zgłosić do urzędu konieczność przysłania nowej nakładki - czy podejrzenie jej
przepełnienia!). Jeżeli zachodzi podejrzenie przepełnienia urny, należy wzmóc czujność.
Urnę taką należy pozostawić w tym samym widocznym miejscu w lokalu wyborczym, a
jedynie zaplombować jej wlot naklejając na niego odpowiedniej wielkości kartkę papieru i
opatrując ją pieczęcią komisji oraz podpisami CK. Następnie wnosi się do lokalu urnę
dodatkową (jeżeli nie ma jej w budynku należy powiadomić urząd miasta / gminy o
konieczności dostarczenia nowej urny), którą należy bezwzględnie sprawdzić i zaplombować
tak samo, jak urnę podstawową rano. Jeżeli urna dodatkowa zostanie przyniesiona
zaplombowana należy plomby komisyjnie zerwać, sprawdzić urnę w gronie wszystkich
obecnych CK i dopiero zaplombować ponownie.
15.
Podczas całego dnia głosowania należy kontrolować, czy CK nie dopisują
czegokolwiek na spisie wyborców. Nie mają bowiem prawa czynić w nim żadnych adnotacji
12
za wyjątkiem powyżej przedstawionych sytuacji, ale jedynie w obecności wyborcy, którego
dopiski dotyczą! Należy uważnie patrzeć CK na ręce, gdyż mogą oni próbować dostawić
fałszywe podpisy w spisie wyborców - jest to najbardziej prawdopodobne wieczorem, na
krótko przed zamknięciem lokalu - dlatego dyżurując rano należy wrócić do komisji nie o 22,
a najpóźniej o 21:30.
16.
Pod koniec dnia głosowania warto, by PK przypomniał komisji zwięźle plan działania
podczas liczenia głosów. Wbrew pozorom postępowanie zgodnie z sensownymi w tym
przypadku przepisami prawa wcale nie zajmuje więcej czasu niż wymyślane przez niektórych
COKR skróty. Najwięcej czasu komisja traci na jałowe dyskusje i kłótnie z osobami, które
prawa nie zamierzają stosować. Warto jednak pamiętać, że "kto drogi prostuje, ten w domu
nie nocuje" - czynności wykonane bez należytej uwagi i tak zawsze trzeba powtórzyć, często
wiele razy, a czas ucieka.
Rozdział IV
Liczenie głosów
1.
W chwili zakończenia głosowania (godz.22:00) należy najpierw zamknąć lokal
wyborczy, w którym poza członkami komisji ds. referendum i mężami zaufania NIKT
(wyjątkiem są przedstawiciele pracy, którzy za zgodą Komisarza Wyborczego mogą
sfilmować moment wysypywania głosów z urny) już się nie może znajdować. Nim to zrobimy
należy upewnić się, że w lokalu nie ma już wyborców, gdyż osoby, które otrzymały kartę w
ostatniej chwili mają jeszcze prawo oddać głos wrzucając swoją kartę od urny.
2.
Po zamknięciu lokalu w pierwszej kolejności i bezwzględnie należy
zapieczętować wlot urny zaklejając go kartką i składając na jej krawędzi podpisy oraz
pieczątki w sposób podobny do zabezpieczenia samej urny. Oczywiście urny nigdzie
nie można wynosić, pozostaje ona cały czas na widocznym miejscu w lokalu
wyborczym.
UWAGA: wszystkie notatki czynione PODCZAS liczenia głosów należy wykonywać na druku
tzw. "projektu protokołu", czyli brudnopisie. Dopiero po zakończeniu liczenia te wszystkie
dane nanosi się do protokołu ostatecznego!
3.
Następnie przelicza się niewykorzystane karty do głosowania i notuje ich liczbę, a
karty pakuje w papier pakowy, zabezpiecza jak wcześniej i opisuje paczkę numerem komisji i
informacją co paczka zawiera. Następnie przelicza się podpisy złożone w spisie wyborców i
notuje ich liczbę. Suma tych dwóch wartości MUSI równać się początkowej liczbie
otrzymanych przez komisję czystych kart do głosowania. Należy również papierem i
pieczęcią zabezpieczyć spis wyborców. Ponieważ urzędy często żałują tego papieru do
pakowania należy dużo wcześniej zażądać od urzędów by papieru i wszelkich przyborów
było pod dostatkiem – nie robią tu łaski i MUSZĄ w tym zakresie służyć członkom komisji
wyborczych pod rygorem prawa.
UWAGA: ważną wartością w końcowych obliczeniach jest "liczba uprawnionych do
głosowania". Komisja otrzymuje spis wyborców, na okładce którego widnieje liczba
uprawnionych do głosowania umieszczonych w tym spisie. Liczba ta uwzględnia już osoby,
które już po wydrukowaniu spisu zostały z niego wykreślone (każde wykreślenie musi być
opatrzone podpisem urzędnika, pieczęcią i paragrafem, na podstawie którego nastąpiło
wykreślenie), dlatego od liczby na okładce niczego już nie odejmujemy! W razie braku
13
jednomyślności w tej sprawie w komisji najszybciej jest po prostu przeliczyć nazwiska
zawarte w spisie. Na końcową liczbę uprawnionych do głosowania w danym obwodzie
składa się początkowa liczba z okładki spisu powiększona o liczbę osób, które
głosowały na zaświadczenie czy też na podstawie paszportu z racji zamieszkania
zagranicą (jeżeli na okładce spisu widnieje liczba 1030, a na zaświadczenie głosowało w
obwodzie 100 osób, to liczba uprawnionych, którą wpisujemy do protokołu końcowego,
wynosi 1130 osób uprawnionych - czyli na końcu głosowania uprawnionych jest więcej, niż
było na początku i to jest sytuacja prawidłowa).
4.
Następnie należy przygotować miejsce do wspólnego liczenia głosów oraz na
wezwanie przewodniczącego komisji (lub gdy o tym zapomni powinien tego zażądać inny
członek komisji lub mąż zaufania) odłożyć wszystkie długopisy jak najdalej od miejsca, w
którym będą wyjmowane z urny głosy i gdzie głosy te będą podliczane. W ten sposób
minimalizujemy ryzyko nieuprawnionego dostawiania przez kogokolwiek krzyżyków czy
innych adnotacji na kartach wyborczych. Konieczne notatki na brudno podczas liczenia
należy wykonywać ołówkiem.
5.
Po upewnieniu się, że pieczęcie i podpisy na urnie (na wlocie oraz na wieku) nie
zostały naruszone należy urnę otworzyć i wysypać z niej karty na przygotowany wcześniej
stół. Jest to zwykle moment, kiedy zmęczenie daje się już we znaki i członkowie komisji
często chcą policzyć głosy szybko, każdy liczyć chce swoją kupkę by szybko znaleźć się w
domu.
Pracami kieruje przewodniczący komisji, dlatego tak ważna jest jego postawa w tym
momencie i dlatego tak ważne jest, byśmy zgłaszali swą kandydaturę na przewodniczącego
OKR. Przewodniczący komisji wypełnia również dokument, w którym ocenia, w jakim stopniu
(wyraża się to przez wynik w procentach) dany członek komisji włączał się w jej prace. Warto
o tym pamiętać i w razie potrzeby użyć jako narzędzie dyscyplinujące takiego członka
komisji, który chce liczyć głosy byle jak i nie chce się podporządkować uczciwym decyzjom
przewodniczącego.
6.
Procedura liczenia głosów.
KROK 1: Liczenie głosów rozpoczynamy od przeliczenia wszystkich kart wyjętych z urny,
początkowo bez dzielenia ich w jakikolwiek sposób. Przedarta karta do głosowania nie jest
liczona w ogóle jako karta - nawet karta nieważna. Należy zanotować liczbę po przeliczeniu
kart wyjętych z urny. Liczba kart wyjętych z urny powinna się zgadzać z ilością podpisów
widniejących w spisie wyborców. Jeżeli nie ma zgodności, należy oczywiście uważniej
powtórzyć liczenie. Po sprawdzeniu wynik należy zapisać w protokole.
Jeśli liczba kart wyjętych z urny jest znacząco wyższa niż liczba wyborców, którzy tego dnia
głosowali w naszym lokalu wyborczym, jest to dowód na sfałszowanie wyborów w naszej
komisji ds. referendum (w przypadku różnicy o 1 - 2 sztuki można tu mówić o jakiejś
nieprawidłowości a nie o fałszerstwie). Jeśli liczba kart jest niższa może to wskazywać na to,
iż ktoś z głosujących wyniósł swoją kartę do głosowania.
W przypadkach znaczących różnic (3<) między tymi dwoma wartościami należy
przerwać pracę i zgłosić przestępstwo komisarzowi wyborczemu i policji.
14
KROK 2: Dzielimy karty na ważne i nieważne (czyli karty bez pieczęci OKR, inne niż
urzędowo ustalone itp.). Notujemy te dwie wartości w protokole, karty nieważne pakujemy,
pieczętujemy, opisujemy i odkładamy w widoczne miejsce tak, by nie przeszkadzały w
dalszych pracach.
KROK 3: Zgodnie z przepisami ws. referendum osobno dokonujemy ustalenia wyników
głosowania dla każdej z poddanych pod referendum spraw. Dlatego też:
A. Dzielimy karty na 3 stosiki biorąc pod uwagę tylko i wyłącznie pytanie 1: głosy na
TAK, głosy na NIE, głosy nieważne. Karty na każdym stosie dokładnie przeliczamy,
notujemy otrzymane wyniki. Suma głosów na TAK, głosów na NIE oraz głosów
nieważnych powinna dać liczbę kart ważnych.
B. Następnie te same karty do głosowania dzielimy od początku na 3 stosiki biorąc pod
uwagę tylko i wyłącznie pytanie 2: głosy na TAK, głosy na NIE, głosy nieważne.
Karty na każdym stosie dokładnie przeliczamy, notujemy otrzymane wyniki. Suma
głosów na TAK, głosów na NIE oraz głosów nieważnych powinna dać liczbę kart
ważnych.
C. Następnie dzielimy karty na 3 stosiki biorąc pod uwagę tylko i wyłącznie pytanie 3:
głosy na TAK, głosy na NIE, głosy nieważne. Karty na każdym stosie dokładnie
przeliczamy, notujemy otrzymane wyniki. Suma głosów na TAK, głosów na NIE oraz
głosów nieważnych powinna dać liczbę kart ważnych.
UWAGA:
• Przewodniczący ogląda i pokazuje wszystkim każdą kartę, by komisja orzekła wspólnie,
czy głos oddany na danej karcie jest ważny i na jaką opcję oddany. Należy dokładnie
pilnować, na jaki stos głos zostaje odłożony. By uniknąć sytuacji, że np. głos na TAK
znajdzie się na stosie głosów na NIE warto przygotować białe kartki podpisując je u góry
TAK, NIE, NIEWAŻNE podpisując w ten sposób stosy z poszczególnymi głosami. Licząc
stos głosów należy jednocześnie ponownie sprawdzać, czy karty zostały prawidłowo
sklasyfikowane. Karty należy liczyć zawsze do 10 - stosik 10 kart kładziemy na stole,
następny stosik 10 kart kładziemy na poprzednich prostopadle - "na krzyż" i tak samo kolejne
dziesiątki, a na końcu wystarczy zliczyć ilość "dziesiątek" kart. W ten sposób dużo trudniej
jest o pomyłkę przy liczeniu, co zaoszczędza czas całej komisji.
UWAGA:
• „Nieważny głos” oddany jest na karcie ważnej, ale charakteryzuje się: nie
zaznaczeniem żadnej z opcji lub zaznaczeniem obu opcji jednocześnie lub
nieprawidłowym zaznaczeniem którejkolwiek z opcji (prawidłowo oddany głos to dwie
przecinające się dwie kreski gdy punkt przecięcia znajduje się w kratce; np. nie może
to być "ptaszek", ale może być zarówno + jak i x). Wszelkie rysunki, dopiski na karcie do
głosowania ale poza kratką NIE czynią głosu nieważnym.
UWAGA: Chcąc dopilnować wyborów to my musimy bezwzględnie sprawdzić, czy
rzeczywiście w danej stercie głosów znajdują się te głosy co trzeba i czy ich ilość się zgadza.
Wyniki przeliczania głosów muszą być zanotowane w protokole roboczym.
UWAGA: Suma liczby głosów oddanych na poszczególne opcje (dla każdego pytania) plus
liczba głosów z jakichś powodów nieważnych MUSI być ta sama, jak liczba kart ważnych
wyjętych z urny.
15
KROK 4. Po przeliczeniu głosów dla każdej ze spraw i zanotowaniu wyników w protokole
roboczym karty do głosowania należy opakować dzieląc je na dwie grupy - karty gdzie na
każdą sprawę został oddany ważny głos oraz karty, gdzie przynajmniej jeden z trzech
głosów jest nieważny - zakleić, opisać i tak starannie oraz gęsto opieczętować pieczęcią
komisji, by otwarcie opakowania nie było możliwe bez naruszenia odciśniętej pieczęci lub
podpisu.
7.
Po naniesieniu do protokołu roboczego wszystkich danych wynikających z
przeliczania kart do głosowania i danych wynikających z podliczenia listy wyborców należy
przystąpić do wszystkich tych obliczeń, które są przewidziane w protokole, a które pomagają
członkom OKR ustalić czy dane są zgodne, czy nie nastąpiły jakieś błędy. Wszystkie
rozbieżności należy zaznaczyć w protokole opisując je zgodnie z rzeczywistością i jeśli jest
to zgodne z prawdą wyjaśnić, jak mogło do nich dojść. Należy wypełnić i uzupełnić wszystkie
wymagane dane protokołu roboczego.
8.
Wypełnienie protokołu finalnego może nastąpić dopiero po zakończeniu wszystkich
czynności związanych z punktem 7. Nie wolno z protokołem roboczym udawać się w
jakiekolwiek miejsce, nie wolno przekazywać gdziekolwiek i jakichkolwiek danych z protokołu
roboczego zanim nie powstanie odręczny finalny protokół wyborczy wytworzony w ramach
suwerennie działającej Obwodowej Komisji Ds. Referendum!
9.
Protokół finalny należy przygotować w trzech kopiach, muszą one być wypełniane
długopisem i odręcznie oraz muszą być podpisane przez wszystkich członków OKR (druki
protokołów roboczych, jak i odpowiadających im co do joty druków protokołów finalnych są w
materiałach, które otrzymuje komisja na dzień przed wyborami).
UWAGA: Przewodniczący komisji ma obowiązek zapisać do finalnego protokołu wszelkie
uwagi męża zaufania, jakie ma on do pracy komisji, w czasie głosowania lub liczenia głosów.
Przewodniczący nie ma prawa w czymkolwiek cenzurować męża zaufania! Jeżeli uwagi MZ
(oraz CK, którzy także mają prawo zgłosić do protokołu swoje uwagi!) nie mieszczą się w
przeznaczonym na to polu protokołu, można dołączyć je na osobnej kartce w protokole
umieszczając jedynie informację, że protokół posiada takowy załącznik). Komisja
zobowiązana jest na piśmie odpowiedzieć na uwagi CK / MZ. Pismo to dołączane jest do
protokołu.
10.
Wszystkie trzy kopie protokołu członkowie komisji sprawdzają, a następnie każdą
stronę parafują (skrócona wersja podpisu) i podbijają pieczęcią komisji, a ostatnią stronę
podpisują i podbijają pieczęcią komisji.
11.
Jedną z kopii protokołu sporządzoną osobiście i własnoręcznie przez członków OKR,
a nie wydrukowaną poprzez jakikolwiek system informatyczny PKW, kopię opieczętowaną i
podpisaną własnoręcznie przez wszystkich jej członków, z naniesionymi do protokołu
ewentualnymi uwagami męża zaufania, należy natychmiast wywiesić w drzwiach lokalu
wyborczego tak, aby była widoczna i czytelna dla wyborców z zewnątrz, to znaczy nie za
wysoko, nie za kratami(!), drzewami czy innymi plakatami.
12.
W tym momencie należy samemu wykonać fotografie oraz pozwolić mężom zaufania
na wykonanie fotografii finalnej, ręcznie wypełnionej przez członków OKR kopii ukończonego
protokołu z pracy OKR oraz należy przekazać wyniki wyborów do RKW. Trzeba to zrobić
natychmiast po ogłoszeniu przez Obwodową Komisje Ds. Referendum lokalnych wyników
16
referendum, które dokonuje się poprzez ich publiczne okazanie wyborcom na zewnątrz
lokalu wyborczego.
13.
Po wywieszeniu protokołu (czyli de facto najważniejszej i suwerennej czynności OKR
polegającej na ogłoszeniu lokalnych wyników) i przekazaniu tych wyników wyborów do RKW
przystępujemy do dalszych czynności zamykających dzień głosowania.
14.
Jeżeli jest wykorzystywany system informatyczny, przewodniczący OKR wraz z
osobą odpowiedzialną w komisji za system komputerowy (osoba wyznaczona przez gminę)
udają się do komputera, by przesłać wyniki do PKW. Po przesłaniu wyników drukowane są
komputerowe protokoły w min. 3 kopiach. Każda ze stron takiego protokołu winna (przepisy
nie nakazują, jednak również nie zabraniają tego) być parafowana (skrócona wersja podpisu)
przez wszystkich członków komisji, a w przygotowanym miejscu na druku protokołu muszą
pojawić się pełne podpisy członków OKR. Również każdą stronę każdego protokołu opatrzyć
należy pieczęcią komisji. W poprzednich wyborach istniała opcja wydruku większej ilości
kopii protokołu tak, by każdy zainteresowany członek komisji oraz mąż zaufania mógł
otrzymać swoją kopię - oczywiście każdą opatrzoną pieczęcią komisji i podpisami jej
członków. Należy zażądać swojej kopii protokołu (dodatkowego wydruku) lub ksera z
wydrukowanego protokołu.
UWAGA:
Mąż zaufania oraz członek komisji z RKW obowiązkowo udaje się z przewodniczącym do
stanowiska komputerowego, na którym przesyłane są wyniki do PKW. Może w procesie
przesyłania danych brać udział także każdy chętny członek komisji! Nikomu nie wolno
obserwacji tej czynności zabronić.
Podczas wpisywania danych do systemu komputerowego należy dokładnie kontrolować
poprawność ich wpisywania. W trakcie tego procesu mogą pojawić się błędy lub ostrzeżenia
- czasem są one wynikiem błędu podczas wpisywania, jednak mogą wystąpić też w sytuacji,
gdy np. karta do głosowania została wyniesiona z lokalu lub zniszczona, gdyż system
sprawdza matematyczną zgodność wpisywanych liczb. W takiej sytuacji błędy należy
poprawić i usunąć, a ostrzeżenia wydrukować w postaci raportu i dołączyć go do
dokumentacji komisji przekazywanej Komisarzowi Wyborczemu.
15.
Wszystkie kopie protokołów – z wyjątkiem wywieszonej w drzwiach OKR –
oryginalnie i własnoręcznie podpisane, opieczętowane, pakuje się w specjalne koperty i
zabezpiecza, a już wcześniej zabezpieczone przez OKR paczki z głosami i koperty
zawierające protokoły, oraz inne dokumenty (szczegóły opisane przez prawo powinien
poznać przewodniczący komisji na swoim szkoleniu) pakuje się do worka z numerem OKR,
po czym przewodniczący komisji wraz zastępcą udają się taksówką (nie prywatnym
pojazdem! - należy wezwać taksówkę z firmy obsługującej wybory, numery są podane w
instrukcji będącej w materiałach komisji) do odpowiedniego urzędu, by tam zdeponować
spakowane w paczki głosy, protokoły i wszelkie inne materiały.
UWAGA: MZ ma prawo udać się z PK i ZPK do urzędu w celu obserwacji procesu
przekazania dokumentów!
16. Po prawidłowym rozliczeniu się ze wszystkich dokumentów członkowie OKR są
powiadomieni przez przewodniczącego, że mogą udać się do domów. W przypadku gdyby
okazało się, że sporządzony przez członków komisji ds. referendum protokół z
17
matematycznego punktu widzenia zawiera jakiś ewidentny błąd - jedynie argumenty
uzasadnione prostym błędem arytmetycznym mogą być wzięte pod uwagę - członkowie
komisji muszą się zebrać ponownie w pełnym swym składzie, dokonać korekty protokołu (co
jest osobno rejestrowane jako wydarzenie a nie ukrywane przed opinią publiczną) podpisać
poprawiony protokół i wywiesić poprawki w tym samym miejscu publicznie dostępnym, jak w
przypadku pierwszego protokołu.
Podstawowe znaczenie dla skutecznego dowodzenia przed sądem nieprawidłowości
zaistniałych w dniu głosowania ma wniesienie przez członków obwodowych komisji
wyborczych oraz mężów zaufania odpowiednich uwag do protokołu wyników głosowania
w obwodzie. Uwagi wniesione do protokołu są podstawą wnoszenia skarg i protestów
wyborczych. Muszą być one potwierdzone odpowiednim materiałem dowodowym w
formie fotograficznej, nagrań video, audio lub zeznań świadków. Niezależnie od uwag
wnoszonych do protokołu wyników głosowania, należy sporządzać notatki z opisem
wszystkich istotnych wydarzeń związanych z przebiegiem wyborów. Wszystkie dowody i
notatki należy zachować co najmniej przez trzy miesiące, licząc od dnia wyborów lub
ogłoszenia wyników wyborów przez PKW (odpowiednio do typu wyborów).
Zgromadzenie źródłowych wyników głosowania ze wszystkich obwodów głosowania w
formie skanów lub fotografii protokołów wyników głosowania umożliwi ustalenie
wyników wyborów niezależnie od działań PKW, a ponadto pozwoli na identyfikację
przyczyn powstania ewentualnych rozbieżności w obliczeniach.
Reagowanie na wszelkie zauważone nieprawidłowości
1. Zgłoszenie problemu PK / ZPK - być może czegoś nie dostrzegł lub nie ma
świadomości, że dana sytuacja jest nieprawidłowością!
2. Jeżeli ad.1. nie rozwiązuje problemu (brak reakcji PK / ZPK lub reakcja
niewystarczająca) - telefonicznie zgłaszamy sprawę komisarzowi wyborczemu
(numer w materiałach komisji; we własnym zakresie należy również wcześniej
zaopatrzyć się w ten numer - dostępny np. na stronach PKW)
3. W sytuacji przestępstwa (np. kradzieży kart przez wyborcę, próby otwarcia urny
podczas dnia głosowania, dosypania kart do urny itp.) należy powiadomić policję
(997) oraz komisarza wyborczego.
4. Następnie należy powiadomić swojego koordynatora RKW o zaistniałem sytuacji - już
po zgłoszeniu zdarzenia odpowiednim władzom, gdy np. oczekujemy na przyjazd
policji; przede wszystkim jednak należy zadbać o reakcję odpowiednich władz oraz o
wykonanie dokumentacji zdarzenia (opis, zdjęcia, zapis wideo, podpisy świadków
pod notatką o zdarzeniu).
18