Nie zapomnieć mowy ojców

Z życia i wiary
Nie zapomnieć mowy ojców
Radio w Jawou
(Kołchoźnik).
Witóm piyknie.
Niech tam było, kaj tam chciało, jo już
tego nie pamiyntóm, ale tak mi sie cosi zdo,
że to było tu w Jawou. Jak sie ta drugo
wojna zakóńyła, a ludzie łochłódli łod tej
wojynnej starości, tóż w kożdej dziedzinie
w naszym powiecie chcieli mieć elektryke,
a radio. Za tóm elektrykóm to był kaj kiery,
bo peca po robocie, wieór mógli se gazete poytać, a baby mógły chłopóm gacie
połotać. A radio, godali nikiey, to je zbyteno e, jak chcóm se z kim pogodać, to
wiedzom kaj miyszko, a nie żeby im kiery
buloł za łuszami. Ale fojt i radni z Jawoo
na kożdym zebraniu óminali, że taki radio
by sie gminie łogrómnie pydało, a je to
też gańba, coby tako szumno gmina radia ni
miała, pez kiereby fojt mógł roztomajte łuyndowe wiadomości mieszkańcóm pekozać. Jednego razu pojechoł fojt na zebrani do
powiatu i tam sie dowiedzioł, że jaworsko
gmina należy do jednych z nejpoóndniejszych gmin w powiecie. A że na as wywiónzuje sie z kóntigentów, to może dostać
w nagrode radio.
Tóż se pedstowcie, jak fojt sie łuradowoł Na nic nie akoł, jyno pismo napisoł
jak teja i mioł szyńści, a może i plecy, jak
sie to dzisio godo, i radio mu pyznali. To
wycie, jak jyno wszystki wercajgi ku tymu
radiu do gminy piyknie na wozie z Biylska
pywiyźli, to tak sie ludzi naskuludzało, nie
jyny z Jawoo, ale też z Josiynicy i inszych
dziedzin. Kożdy chciał to plugastwo łuwidzieć i łusłyszeć.
- Jyny kapke ciyrpliwości – prawił fojt.
Wszak za tydziyń łusłyszycie jak to radio
zanie piyknie grać, śpiywać i godać. Niejedyn z was bydzie se móg py tym radiu ze
swojóm babóm w chałpie zatańcować, nie
bydziecie też musieć już do moji kancelaryje
pychodzić, bo sie wszystkigo pez to radio
54
dowiycie, co sie w dziedzinie i na świycie
robi. Ale ludzie, jak to ludzie, ni mógli sie
dokać i jak kaj łusłyszeli, że krowa zaryała abo kiery pijok szeł z goody, a śpiywoł
zaroz sie im zadało, że to radio prógujóm.
Po dziedzinie gónili zaś jacysikej ludzie, stowiali słupy i dróty na nich nacióngali, a tu
i tam jakiś garce na tych słupach wiyszali.
Ludzióm sie to dziwne zdało, na co ty garce
wiyszajóm – dyć peca na słupach nie bydóm wayć. A tu jakosikej za tydziyń, kie sie
już miało ku wieorowi , a ludzie szli z pola
ku chałpóm, naroz z tych garców łodezwoł
sie głos:
- Halo, halo! – słyszycie mie y ni? Tu
godo wasz fojt – siedzym se w kancelaryji
i godóm do takigo gorka na patyku. Nie
bójcie się, nic mi sie nie stanie, to radio nie
gryzie ani nie kopie. Chcym wóm łogłosić,
że dzisio bydymy to radio chcić. Wieór,
jak wszystko porobicie, krowy podojicie,
a świynióm docie, pićcie do goody, bydzie tam wielko łuroystość, muzyka bydzie
grać, a potańcować se kożdy może. Bydzie
se też kożdy móg za darmo do tego radia
peóndzić. Dowóm wóm też wiedzieć, że
łod dzisio kożdy dziyń bydym do tego radia
godoł. Tak siedźcie w chałpach i posłuchejcie, co wóm łuyndowo łosoba chce powie-
Informator Paraalny nr 80
www.parafiajawoe.pl
Z życia i wiary
dzieć. Tóż bydym końył, bo mi
już w karku wyschło, pypóminóm jyno, że akóm na was dzisio wieór, wstymp wolny, a za
gulasz i jelita musicie se zapłacić,
na pepłókani gardła też w szynku cosi możecie se kupić.
Ludzie, jak to łusłyszeli, zayli
sie łoglóndać, skónd to tyn fojt
do nich godo, a że to radio jakosikej teszało, tóż prawili, że fojt
już isto łod rana go chci, kie mu
tak w hyoniu skwiyry.
Ale byli też tacy, co to prawili,
że musioł se cosi wzióńć na łopowoge, coby do tego radia godać.
Ludzie to rozumieli, tóż mu tego za złe ni
mieli. Poszli do chałup, połodbywali bydeło,
potym sie piyknie łumyli, łoblykli i szli na
tóm radiowóm łuroystość. Tóż wiydzcie ło
tym, że tam było wiesioło, śpiywanio, godanio, a tańcowanio moc. A jak było kapke
perwy tóż szli za szynk do izbeki, bo kożdy chciał cosi pegodać do tego radia, a go
nad rannym, jak mieli godnie pod opkóm.
Tożeście z tego radia mógli byle co łusłyszeć.
Taki Jura od Błatni pyszeł sóm, bo mioł
babe nimocnóm, zdjył opke i wołoł do
tego radia:
- Hanko, Haniko, słyszysz mie, y ni?
Dyć jo je twój Jura, co go mosz tak rada,
siedzym se z Pawłym Kobielóm oza wody
i nic nie pijymy, jyny beymy, ani nie tańcujymy, jyny na ciebie óminomy. Jużech
szeł do chałpy, jyno mi silno rewma wlazła
do nóg i muszym pokać, aż mi to pyndzie. Rano bydym w dóma, tóż mi tam zagyj pieyne, co by mi ta rewma wyskoyła. Miyj sie dobe, a nie be, nic mi sie tu
w tym radiu złego nie robi.
Zaś Paweł od lasa co był rok wdowcym,
jak sie ku tymu radiu dostoł, tak zaył beeć i swojóm nieboszkę Zuzke wołać:
- Zuzko, Zuzanko słyszysz, jo cie wołóm,
twój wierny Paweł, co cie tak za życio gniywoł, a nie chciał posłuchać. Czego żech sie
to dokoł na te stare roki, do radia muszym
godać, coby sie z tobóm domówić i na ciebie
ómnieć. Ja, ja, staróm się, gdo mie dzisio
do chałpy zakludzi. A tymu, co ludzie godawww.parafiajawoe.pl
jóm po dziedzinie, że sie smykóm ze staróm
Pilorkóm, nie wie! Jo ci zostanym do śmierci wiernym, jyno jakómsikóm gaździne muszym se do chałpy wzióńc ku sobie, bo mie
jakosi w nocy straszy. Jyno se nic nie myśł
złego ło mie. I byłby dali tak do tego radia
fuloł, kieby go brat nieboszki, stary Feruga
za dwiyy na pole nie wyciepoł. I tak mówiyni do tego radia cióngło sie, aż do rana.
Ale wiycie, nie wszyscy tam na tym hajdamaszu byli, jednak ci co zostali w chałpie,
łoka nie zmróżyli pez całóm noc, chocioż
pieynami głowy pykrywali. Tóż klyli na
to radio wiela wlazło. A nejwiyncyj stary
kościelny, kierymu baba iś na tyn hajdamasz
zabróniła i butki mu do chlywka schowała.
Boso nie chcioł iś, ale ni mógł tego wyboyć, że bez niego tak piyknie łodprawili
ty chciny radia. Ludzie mieli zaś ło ym
godać pez całóm niedziele, jedni chwolili,
insi ganili. W pyndziałek rano fojt pemówił łuyndowym głosym do mieszkańców
Jawoo:
- Chcym wóm łogłosić, że po tej sobotnij
łuroystości w łuyńdzie gminy sóm do
łodebranio dwa lewe bótki, jedna krawatka,
hacka i łodziywaka, jedyn epiec, sztuno
szynka i łokulory. Do łusłyszynio w połednie.
Tyn fojt naprowde sie narobił, jak godoł
do tego radia, jyny pot z oła łobciyroł
i ciynżko wydychoł. Ledwo wziół sie do podpisanio łuyndowego papióru, a tu do kancelaryji wprała się staro Piliszka, ani dwiyy
Informator Paraalny nr 80
55
Z życia i wiary
nie zawyła, a już zayła weszeć:
- Skońcie fojcie godać do tego plugastwa rano, wy se myślicie, że jo tyn kóntigynt od plynty wytynsnym, małoście
mieli tego godanio w sobote, fó jakisikej
błozyństwa wynokwiocie, a po tym krowy
mlyka dać nie chcóm. Teraz idźcie sami dojić,
to łuwidzicie, co nadojicie.
- Ale peca Jewka tobie to radio nie szkodzi?
– Mie ni – ale krowóm, kiere sie zaposłóchajóm, jak godocie, to potym mlyka dać nie
chcóm.
- Tóż piyknie peproszóm – prawi fojt. Jo
na to nie pyszeł, że to rano krowóm szkodzi, tóż bydym godoł w połednie.
W połednie jesze nie skońył godać, jak
tu z gymbóm na niego pyszeł Alojz Kuminków.
- Ty fojcie ani kónióm w połednie pożrać
nie dosz.
Wieór fojt też bardzo ni móg godać do
tego radia, bo byli tacy, co to na noc chodzili do
roboty, a wieór chcieli sie kapke zdżymnóć.
I tak ludziska łokropnie na fojta zayli pezywać. Spytoł sie roz starej Zuzy, co to wszystko
wiedziała, co to sie na dziedzinie robi, ymu
to ludzie na niego tak pezywajóm ?
- Jesze się pytosz – prawi – dyć ty łowieku pez to radyjo, żywymu, mowymu
nie dosz pokój, ani krowóm, ani kónióm, ani
ludzióm. Dyć jo już sama straciłach cierpliwość i chcym sie tam wybrać do tej twoji
kancelaryji, żeby ci to pudło rozwalić na cimper camper, dyć mi kury niyś pestały.
Tóż mioł tyn fojt starości nie do łuwieynio, aż roz w niedziele wieór, jak już po
chałpach światła pogasły, szeł z goody,
mioł jakómsikej ciynżkóm głowe, łod tej
mankulyje. Naroz łuwidzioł, u Ferfeckigo na
chałpie, na dachu, jakisi łogniki. Zaroz pomyśloł, że sie tam musiało cosi łod kumina
chycić. Skoył ku łoknu, zaył rymplować
i weszeć „stowejcie, dyć wóm dach nad
głowóm gore”. Gazda wyskoył w gaciach
na pole, a jak łuwidzioł, co sie robi, zaył
lamyntować, a pytać fojta, coby mu pumóg,
dyć mu chałpa zgore.
Na to pylecioł Alojz Kuminkówi – Na
co stoicie jak cielynta – hónym lećcie fojcie,
56
a wołejcie pez radio ludzi, coby pyszli
gasić. Fojt galopym polecioł do gminy, a za
chwile zaył weszeć do radia :
- Ludzie, posłóchejcie, dyć w dziedzinie,
a wy ło tym nie wiycie – biercie, co kto może
– putnie, szaiki, wiadra, a lyćcie gasić do
Ferfeckigo. Nie dejcie, coby łogiyń peszeł
na drugi chałpy, bo bydzie źle. Tóż wiycie, co
sie zayło robić, ludzie jak byli w gaciach,
koszulach, lecieli, coby ratować chałpe Ferfeckigo. Jak ługasili łogyń, tak Alojz Kuminek łobłapił fojta:
- Kieby nie to radio – prawił - dyć by na
mojóm stodołe peszełl łogiyń i zgoałaby
razym z masztalóm.
- Toć, że mogła zgoeć, nie musioł byś
w połednie kóni futrować – prawi fojt.
- Nie błoznujcie – godo Piliszka, z tego
widzym, że radio je łokropnie potebne
w naszej gminie a i też po inszych dziedzinach. A krowy, kónie i kury muszóm pywyknóć.
I tak to radio doszło do wielkigo poszanowanio. Do jaworskij gminy zayła wlazować nowoesność. Stała sie łóna znanym
na Cieszyńskij Ziymi łuzdrowiskym, do kiergo radzi ludzie pyjeyżdżajóm
Niejedyn pyjeżdzo po rokach do Jawoo i pyto sie:
- Ka jo je, w Jawou, y ka indzi w świycie. Tela nowych chałup pobudowane, chodniki, cesty, park, szkoły, piyknie łodnowióne
kościoły, sanatoria, klub oowy, ale kaj sie
podzioły ty stary chałpy, kaj sóm ty zogónki
py nich, kaj ta gowiyć, kaj ty kóniki, co
cióngły wozy z roztomajtym capaym? Kaj
ci ludzie, kiey tu downi żyli: Zuzka, Hanka,
Jewka, Jyndrys, Paweł, kiey tukej chodzili?
Na niejednyj muzyce tańcowali a śpiywali.
Ni ma już tego świata, żywot sie kulo dali
jak koło, jyny ty stare jawory, leca kany,
świadkowie historii, szumióm jak to downi
w Jawou bywało.
Opracowane pez
Józefa Niesyta
Josiynianina
na podstawie opowiadania
Karola Piegzy pt. „Jak w jednej
dziedzinie nie chcieli mieć radia”
Informator Paraalny nr 80
www.parafiajawoe.pl