Pobierz - Fundacja Otwarty Dialog

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Obrończyni praw człowieka, Z.
Mukhortova przymusowo
umieszczona w szpitalu
psychiatrycznym
Fundacja "Otwarty Dialog" domaga się natychmiastowego uwolnienia Zinaidy Mukhortovej,
obrończyni praw człowieka z miasta Balkhash. Obowiązkiem władz jest przeprowadzenie
niezależnego śledztwa w sprawie jej zatrzymania, dokonanego siłą przez funkcjonariuszy
policji oraz pracowników służby zdrowia. Celem zatrzymania było zmuszenie kobiety do
odbycia leczenia w szpitalu psychiatrycznym.
09.08.2013, około godziny 11-tej rano, do mieszkania Zinaidy Mukhortovej, adwokata w mieście
Balkhash (Kazachstan, obwód karagandyjski), wyłamując drzwi wdarło się czterech policjantów i
pięciu pracowników służby zdrowia – 2 sanitariuszy, 2 pielęgniarki i 1 lekarz. Stosując wobec
kobiety brutalną siłę, wyprowadzili ją przemocą na ulicę w samej tylko bieliźnie, posadzili do
karetki i przewieźli do miejscowego szpitala psychiatrycznego. Naocznym świadkiem porwania
obrończyni praw człowieka była jej siostra, Natalya Abent, której sanitariusze i policjanci również
zadali obrażenia w czasie, kiedy usiłowała bronić Zinaidy.
Udzielając dziennikarzom komentarza na temat działań funkcjonariuszy organów ścigania oraz
swoich pracowników, Rysbek Iskakov, lekarz naczelny zakładu leczniczego "szpitala
psychiatrycznego" w mieście Balkhash powiedział, że Zinaida Mukhortova pomimo zalecenia
leczenia ambulatoryjnego, otrzymanego w związku z postawioną jej diagnozą - "przewlekłe
zaburzenia urojeniowe" - nie stawiała się w szpitalu, a lekarzy przychodzących do niej do domu,
nie wpuszczała do mieszkania.
Równocześnie, przewodnicząca społecznej organizacji "Kadir-kasiyet" (Қадір-қасиет) Anara
Ibrayeva wyjaśniła Fundacji "Otwarty Dialog", że Rysbek Iskakov powołuje się na postanowienie
Talgarskiego Sądu Rejonowego z 06.09.2011, które posłużyło za podstawę dla zastosowania
wobec Zinaidy Mukhortovej środków przymusu o charakterze medycznym. Jednak 13.09.2012
Kolegium Kasacyjne Almatińskiego Sądu Obwodowego uchyliło to postanowienie, dlatego też
działania pracowników służby zdrowia i policji, które miały miejsce 09.08.2013 w rażący sposób
naruszają prawa Zinaidy Mukhortovej. Na pytania Fundacji "Otwarty Dialog" odpowiedział też
Maks Bokayev, przewodniczący atyrauskiej organizacji pozarządowej "Arlan", który uważa, że
prześladowanie Zinaidy Mukhortovej przez przedstawicieli organów państwowych wychodzi poza
wszelkie wyobrażalne ramy. Jednocześnie przyznaje on, że przymusowe leczenie psychiatryczne
w obecnej chwili w Kazachstanie nie ma charakteru systemowego: "Nie sądzę, aby w danym
przypadku chciano zastraszyć kogokolwiek poza Zinaidą. W niewielkim miasteczku, jakim jest
Balkhasz, raczej można mówić rozzuchwalonych feudałach, usiłujących zniszczyć kobietę, która
miała czelność się im przeciwstawić".
12.08.2013 Amangeldy Shormanbayev, obrońca Zinaidy Mukhortovej, skierował do prokuratury w
mieście Balkhash wniosek, w którym zażądał wszczęcia sprawy karnej z powodu bezprawnej i
przymusowej hospitalizacji jego klientki oraz jej brutalnego potraktowania.
Nie podając powodu, Amangeldy Shormanbayevowi odmówiono widzenia z klientką, pomimo
złożenia przez niego do prokuratury w Balkhash i lekarza naczelnego miejscowego szpitala
psychiatrycznego stosownych wniosków. Rysbek Iskakov, lekarz naczelny zakładu leczniczego
"szpitala psychiatrycznego" w mieście Balkhash, w czasie rozmowy telefonicznej 16.08.2013
odmówił Fundacji "Otwarty Dialog" skomentowania sytuacji i umożliwienia przeprowadzenia
rozmowy z obrończynią praw człowieka Zinaidą Mukhortovą, twierdząc, że "wszystko będzie jasne
po rozprawie w sądzie".
14.08.2013 miejscowa prokuratura wystąpiła do Balkhashskiego Sądu Miejskiego z wnioskiem o
zatwierdzenie przymusowej hospitalizacji obrończyni praw człowieka w szpitalu psychiatrycznym
w trybie art. 309 kodeksu postępowania cywilnego RK. 16.08.2013, o godzinie 15.00 w budynku
szpitala psychiatrycznego, gdzie 09.08.2013 została przymusowa umieszczona obrończyni praw
człowieka, odbyło się posiedzenie wyjazdowe Balkhashskiego Sądu Miejskiego (sędzia Mayra
Ibragimova). W trakcie rozmowy z sędzią, Zinaida Mukhortova oświadczyła, że została
zatrzymana bezpodstawnie i poprosiła sąd o przeprowadzenie nowej ekspertyzy psychologicznopsychiatrycznej z udziałem ekspertów z Astany. Wniosek Natalii Abent, siostry Zinaidy, w sprawie
przeniesienia terminu posiedzenia sądu na 19.08.2013 w związku z nieobecnością drugiego
pełnomocnika Mukhortovej – Amangeldy Shomanbayeva – został rozpatrzony pozytywnie.
Wieczorem 16.08.2013 po raz pierwszy, po licznych odmowach, Zinaidzie Mukhortovej pozwolono
na spotkanie z córką. Obrończyni praw człowieka poinformowała, że przerwała głodówkę,
rozpoczętą 09.08.2013, kiedy to siłą wywlekano ją z mieszkania, po tym, jak źle się poczuła (cierpi
na wadę serca). Wcześniej pracownicy "szpitala psychiatrycznego" w Balkhash wciąż sprzeciwiali
się ponawianym codziennie przez członków rodziny prośbom o spotkanie z Zinaidą. Yekateryna,
najstarsza córka Zinaidy Mukhortovej powiedziała Fundacji "Otwarty Dialog", że wcześniej
bliskim udało się zobaczyć Zinaidę przez okno tylko jeden raz 11.08.2013, przy czym zauważyli
wtedy u niej alergiczną wysypkę. Córka obawia się, że są to skutki przymusowego podawania
leków.
Krótka historia prześladowania
Zinaida Mukhortova, urodzona w 1958 roku w mieście Balkhash (obwód karagandyjski), matka
trójki dorosłych dzieci. Od 1995 roku prowadziła działalność jako adwokat i obrońca praw
człowieka, udzielając bezpłatnych porad prawnych miejscowej ludności i potępiając przypadki
korupcji w organach sądowych.
30.07.2009 wspólnie z trzema innymi mieszkankami Balkhash – Klarą Kambetbeyevą, Lyudmilą
Kashtanovą i Yekateriną Gur – wysłała list zbiorowy do prezydenta Republiki Kazachstanu oraz do
społecznej komisji antykorupcyjnej działającej przy partii narodowo-demokratycznej "Nur Otan"
w związku z bezprawnymi działaniami deputowanego Mażylisu z regionu balkharskiego
Nigmatulina Yerlana (obecnie Nigmatulin Yerlan jest deputowanym Senatu, a jego brat
Nigmatulin Nurlan jest przewodniczącym Mażylisu Parlamentu Republiki Kazachstanu). Zdaniem
obrończyni praw człowieka Mukhortovej, miała ona wszelkie podstawy prawne, aby uważać, iż
deputowany osobiście bądź przez swoich adwokatów, wśród których znajdowała się Noylya
Rozhantseva, wykorzystująca swoją znajomość z politykiem, wywierali presję na sąd chcąc
przechylić jego zdanie na swoją korzyść w czasie rozpatrywania spraw cywilnych Klary
Kambetbetovej, Lyudmily Kashtanovej i Yekateriny Gur.
18.08.2009 Yerlan Nigmatulin w swoim piśmie skierowanym do prokuratora nazwał
przedstawione fakty oszczerstwem, które zostały przywołane tylko po to, aby oczernić jego
działalność jako deputowanego. W tym czasie adwokaci, których nazwiska zostały wymienione w
skardze, zwrócili się do sądu z żądaniem pociągnięcia Zinaidy Mukhortovej oraz innych osób,
które podpisały skargę, do odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego zawiadomienia. W
efekcie przeciwko wszystkim czterem – obrończyni praw człowieka i trójce poszkodowanych
kobiet – wszczęto sprawę karną z powodu fałszywego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa
korupcyjnego (art. 351 kodeksu karnego RK, cz. 2 – pozbawienie wolności na okres do 6 lat).
12.02.2010 Zinaida Mukhortova została aresztowana bezpośrednio na sali sądowej w mieście
Balkhash, po tym jak zmieniono jej środek zapobiegawczy ze zobowiązania do nieopuszczania
miejsca zamieszkania na areszt tymczasowy. 26.02.2010 sędzia przychylił się do wniosku powódki
Noyli Rozhentsevej, dlatego Zinaida Mukhortova została przeniesiona z aresztu tymczasowego w
Balkhash do aresztu śledczego Nr 16 w Karagandzie, aby umożliwić przeprowadzenia
przymusowej ekspertyzy psychologiczno-psychiatrycznej. Jednakże karagandyjskim lekarzom nie
udało się w ciągu miesiąca sporządzić jednoznacznej opinii. Z tego powodu, "dla dodania
jasności", obrończynię praw człowieka wysłano do Republikańskiego Ośrodka NaukowoBadawczego Psychiatrii i Toksykologii w Almaty, gdzie 07.07.2010 postawiono jej diagnozę
"zaburzenia urojeniowe w stosunku do konkretnych osób".
05.08.2010 Balkhashski Sąd Miejski uznał cztery oskarżone – Zinaidę Mukhortovą, Klarę
Kambetbayevą, Lyudmilę Kashtanovą i Yekaterinę Gur – za winne złożenia fałszywego
zawiadomienia, skazując trójkę z nich z art. 351 cz. 2 kk RK na dwa lata pozbawienia wolności
warunkowo. Z kolei Zinaida Mukhortova na podstawie opinii, uzyskanej z ekspertyzy Nr 56 z 07.07.2010 po przeprowadzeniu kompleksowego badania psychiatrycznego w warunkach
szpitalnych, została zwolniona z odpowiedzialności karnej i skierowana na przymusowe leczenie
do Republikańskiego Specjalistycznego Szpitala Psychiatrycznego w miejscowości Aktas w
rejonie talgarskim obwodu almatyńskiego. Do szpitala tego została jednak przyjęta dopiero
12.01.2011. Przez ponad 5 miesięcy znajdowała się w areszcie śledczym bez sankcji.
W tym szpitalu psychiatrycznym umieszcza się przestępców, którzy dopuścili się ciężkich zbrodni
i zostali uznani za niepoczytalnych, takich jak: maniacy, seryjni zabójcy, ludożercy. Zinaida
Mukhortova powiedziała, że w czasie pobytu w szpitalu wywierano na nią presję psychiczną i
stosowano przemoc fizyczną: "Przepisano mi aminazin, który był podawany siłą. Miałam po nim
straszne bóle głowy, krew ciekła mi z nosa, opuchła twarz, rozwinęła się alergia. Odmawiałam
przyjmowania leków, ale mnie bito, przywiązywano do łóżka, szpatułką rozwierano mi zęby i
wciskano tabletki".
06.09.2011 zgodnie z postanowieniem Tolgarskiego Sądu Rejonowego Zinaidę Mukhortovą
przeniesiono ze szpitala psychiatrycznego w miejscowości Aktas na oddział ogólny szpitala
psychiatrycznego w Balkhash. 22.09.2011 po uzyskaniu opinii specjalnej komisji, w której
stwierdzono, że stan psychiczny kobiety nie budzi obaw, i może ona leczyć się u lekarza
psychiatry zgodnie z miejscem zamieszkania, Mukhortova została zwolniona. Jednak 23.09.2011,
kiedy obrończyni praw razem z siostrą Natalią Abent przyszła do miejscowej kliniki
psychiatrycznej, lekarze odmówili jej zarejestrowania twierdząc, że "nie ma żadnej diagnozy".
12.12.2011 Zinaidę Mukhortovą ponownie pod przymusem umieszczono w miejscowym szpitalu
psychiatrycznym, dokąd zwabiono ją pod pozorem odbycia rozmowy z lekarzem naczelnym.
Komentatorzy podkreślali, że "ukryto" ją w na oddziale psychiatrycznym po tym, jak 05.12.2011
Sąd Najwyższy RK przyjął do rozpoznania skargę złożoną przez obrończynię praw człowieka,
dotyczącą opinii lekarskiej 07.07.2010 sporządzonej przez lekarzy z Almaty. Na oddziale
przebywała do 29.12.2011. Według relacji obrończyni praw człowieka Anary Ibrayevej, Zinaida
Mukhortova złożyła skargę na przymusową hospitalizację jakiej została poddana w okresie od
12.12.2011 do 29.12.2011, jednak, "kiedy sprawa doszła do instancji kasacyjnej w Karagandyjskim
Sądzie Obwodowym, zadzwonili do niej do domu i powiedzieli, że rozpoznania w sprawie nie
będzie, bo minął termin składania skargi".
31.01.2012 Kolegium Kasacyjne Sądu Najwyższego Republiki Kazachstanu, wydając
postanowienie uchyliło orzeczenie Balkhashskiego Sądu Miejskiego z 05.08.2010 w stosunku do
Zinaidy Mukhortovej i skierowało sprawę do ponownego rozpoznania. 26.07.2012 Balkhashski
Sąd Miejski na podstawie art.517 cz. 2 kpk RK wydał postanowienie o umorzeniu sprawy
przeciwko oskarżonej oraz zwolnieniu jej ze stosowania przymusowych środków o charakterze
medycznym. Powyższe postanowienie 13.09.2012 zostało potwierdzone przez Kolegium
Kasacyjne Alamtińskiego Sądu Obwodowego. W ten sposób postanowienie wydane przez
Talgarski Sąd Rejonowy z 06.09.2011 utraciło swoją moc prawną. Ponadto, 05.10.2012 stan
zdrowia psychicznego Zinaidy Mukhortovej został potwierdzony w opinii sporządzonej przez
rosyjskiego eksperta, kandydata nauk medycznych Kyuri Idrisova, który w okresie od 25 do
27.09.2012 przeprowadził badanie psychiatryczne poszkodowanej na zaproszenie społecznej
organizacji "Kadir-Kasiyet" w ramach projektu pod nazwą "Monitoring stanu bezpieczeństwa
obrońców praw człowieka w Kazachstanie".
Bezprawne umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym obrończyni praw człowieka Zinaidy
Mukhortovej odbiło się szerokim echem w społeczeństwie. Obrońcy praw człowieka z
Kazachstanu, Kirgistanu, Polski, Tadżykistanu przygotowali wspólne oświadczenie, które zostało
przekazane prezydentowi, premierowi i prezesowi Sądu Najwyższego Republiki Kazachstanu.
Międzynarodowa organizacja obrony praw człowieka Front Line Defenders wyraziła
przypuszczenie, że przymusowe leczenie psychiatryczne Mukhortovej mogło zostać wyznaczone
w odwecie za prowadzoną przez nią działalności w dziedzinie obrony praw człowieka. Z kolei
Human Rights Watch zażądała natychmiastowego jej uwolnienia w związku z rażącym
naruszeniem art. 7 (niedopuszczalność traktowania lub karania, które poniża godność człowieka)
i art. 9 (niedopuszczalność samowolnego aresztowania lub zatrzymania) Międzynarodowego
Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który dla Kazachstanu posiada moc obowiązującą.
Fundacja "Otwarty Dialog" solidaryzuje się z wyżej wymienionymi oświadczeniami, podkreśla
niedopuszczalność prześladowania i przymusowego "leczenie psychiatrycznego" Zinaidy
Mukhortovej za prowadzenie działalności w sferze praw człowieka i apeluje do władz
Kazachstanu o jej bezwarunkowe uwolnienie. Żądamy pociągnięcia do odpowiedzialności
wszystkich, którzy mieli związek z bezprawnym zatrzymaniem obrończyni praw człowieka.
Domagamy się również przeprowadzenia niezależnego śledztwa z udziałem przedstawicieli
społeczeństwa obywatelskiego Kazachstanu i międzynarodowych obserwatorów. Wszystkie zainteresowane osoby mogą udzielić poparcia dla naszych apeli, kierując pisma pod
niżej wskazane adresy:
Placówka państwowa "Szpital psychiatryczny" w Balkhash – Republika Kazachstanu, obwód
karagandyjski, miasto Balkhash, Bolnichnyy gorodok 1. Тel. +7(71036) 4-37-63 (Lekarz
Naczelny Szpitala – Iskakov Rysbek Rakhimzhanovich), 4-00-68 (sekretariat), fax: +7(71036)
4-20-91, e-mail: [email protected].
Ministerstwo Ochrony Zdrowia Republiki Kazachstanu - 010000, Astana, Lewy Brzeg, ul.
Orynborg 8, Dom Ministerstw, wyjście nr 5. Tel. +7 (7172) 74-32-43, +7(7172) 74-32-40
(kancelaria), fax: +7(7172) 74-36-50, e-mail: [email protected].
Sąd Miejski w Balkhash – 100300, Republika Kazachstanu, obwód karagandyjski, Balkhash,
ul. Lenina, 44. Tel. +7(71036) 4-87-06 (sekretariat), +7(71036) 4-34-67 (sędzia Ibragimova
Mayra Nabiyevna), e-mail: [email protected].
Prokuratura w Balkhash – Republika Kazachstanu, obwód karagandyjski, Balkhash, ul.
Sabitovej 37А. Тel. +7(71036) 4-20-34 (sekretariat).
Prokuratura Generalna Republiki Kazachstanu – 010000, Republika Kazachstanu, Astana,
ul. Orynborg, 14. Tel. +7 (7172) 71-26-50 (prokurator dyżurny).
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Kazachstanu – 010000, Republika
Kazachstanu, Astana, prospekt Tauyesidzik 1. Tel. +7 (7172) 71-40-12 (sekretariat Marata
Demeulova, pierwszego zastępcy ministra), e-mail: [email protected].
Senat Parlamentu Republiki Kazachstanu – Republika Kazachstanu, Astana, Budynek
Senatu Parlamentu Republiki Kazachstanu. Tel. +7 (7172) 74-72-37; +7 (7172) 74-72-53
(przyjęcia pism od obywateli), e-mail: [email protected].
Mażylis Parlamentu Republiki Kazachstanu – Republika Kazachstanu, Astana, Dom
Mażylisu Parlamentu. Tel. +7 (7172) 74-67-79 (sekretariat komitetu do spraw
ustawodawstwa i reformy sądownictwa) e-mail: [email protected].
facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu