wersja w formacie pdf - Stowarzyszenie Sathya Sai

Educare - nauczać w wartościach ludzkich
Dyskurs Bhagawana Śri Sathya Sai Baby wygłoszony 26 września 2000 r.
Prawdziwe nauczanie rozwija czyste uczucia.
Prawdziwym sensem i celem uczenia się jest nabywanie cnót.
Tylko wtedy gdy człowiek rozwinie w sobie miłość, zapanuje jedność.
Właściwe postępowanie jest znakiem szczególnym prawdziwego człowieczeństwa.
(poemat śpiewany)
Jumsai wspomniał o nauczaniu opartym na wartościach ludzkich. Musicie zrozumieć
prawdziwe znaczenie tych dwóch pojęć: nauczanie i wartości ludzkie. Nauczanie ma dwa aspekty.
Pierwszy odnosi się do powszechnie stosowanego na świecie systemu nauczania i sprowadza się do
przyswajania wiedzy książkowej. W dzisiejszym świecie możemy spotkać wiele wykształconych
osób, które zdobyły taką wiedzę w szerokim zakresie. Drugi aspekt nauczania, który możemy nazwać
oświecaniem - Educare – odnosi się do wartości ludzkich i oznacza wydobywanie na światło dzienne
tego, co ukryte wewnątrz.
Wartości ludzkie, czyli prawda, prawość, pokój, miłość i zasada niekrzywdzenia, są ukryte w
każdej ludzkiej istocie. Nie można ich zdobyć w świecie zewnętrznym, trzeba je wyłowić z własnego
wnętrza. Niestety, człowiek zapomniał o wrodzonych mu wartościach i nie potrafi przejawiać ich w swoim
zachowaniu. Oświecanie oznacza wydobywanie wartości ludzkich na światło dzienne, a to z kolei oznacza
wprowadzanie ich w czyn.
Wedy nazywają źródło ludzkiego życia satjam, czyli prawdą. Bez siły prawdy człowiek nie
mógłby żyć. Nasi przodkowie potrafili postrzegać prawdę dzięki właściwemu badaniu i dociekaniu.
Prawda to bezpośrednia manifestacja Boga w każdej istocie ludzkiej. Rozumieli to starożytni mędrcy i
prorocy. Posiadali oni zdolność widzenia prawdy i byli świadomi jej obecności w każdym człowieku.
Jedna i ta sama prawda ukryta jest w każdej istocie ludzkiej, ta prawda to Bóg.
Człowiek wyposażony został w pięć energii życiowych (pańczaprana), które w sanskrycie
nazywamy: prana, apana, widżniana, udana i samana. Są to boskie siły ukryte w człowieku. Wartości
ludzkie - prawda, prawość pokój, miłość i niekrzywdzenie stanowią przejaw tych pięciu sił. Człowiek
marnuje szansę, jaką dają mu narodziny w ludzkim ciele, jeśli nie rozpoznaje w sobie tych subtelnych
elementów.
Prawda przejawiająca się w działaniu to dharma, prawość. Prawdę można wyrazić słowami,
natomiast dharma znajduje wyraz w działaniu. Zgodnie z tym Wedy nauczają: Satjam wada, dharmam
czara – mów prawdę i postępuj w sposób prawy. Prawość opiera się na prawdzie - bez prawdy nie ma
prawości. Dlatego Wedy głoszą: Satjannasthi paro dharmaha – najwyższą dharmą jest trzymanie się
prawdy. Gmach prawości można zbudować tylko na fundamencie prawdy. Prawdziwą dharmą jest
więc satjaczarana – działanie w oparciu o prawdę. Taka dharma jest wspólna wszystkim ludzkim
istotom. Spokój jest odbiciem dharmy. Człowiek modli się o spokój i angażuje się w różne duchowe
praktyki, aby go osiągnąć. Ale dopóki posiada pragnienia, nie zaznaje spokoju, nawet jeśli odprawia
różne święte rytuały. Źródłem pragnień jest umysł. Zatem, aby osiągnąć spokój, należy nauczyć się go
kontrolować. Kiedy umysł jest pod kontrolą – pozostaje milczący. Stan milczenia umysłu, czyli taki,
w którym nie pojawiają się myśli, jest prawdziwym spokojem.
Czwartą wartością jest miłość. Jej źródłem jest atma. Miłość stanowi manifestację prawdy.
Miłość jest czysta, stała i promienna, nie można jej opisać słowami, jest bezpostaciowa, prastara,
odwieczna, nieśmiertelna i słodka jak nektar - oto dziewięć cech miłości. Miłość nie zna nienawiści,
wszystkich jednoczy. Ekatma darszanam prema – miłość to doświadczanie niedwoistości.
Zasada niekrzywdzenia to wspólny mianownik czterech wartości, ich blask. To, co prowadzi
do przemocy, nie może być prawdą, prawością, miłością ani pokojem. Te wartości stanowią pięć
tchnień ludzkiego życia. Tylko ten, kto je tak postrzega, w pełni zasługuje na to, by nazywać się
człowiekiem. Wartości te są podstawowymi siłami podtrzymującymi ludzkie życie. Zapominając o
nich, człowiek polega jedynie na siłach fizycznych. Nasi przodkowie zdawali sobie sprawę z tego, że
pięć wartości ludzkich to środki służące osiągnięciu pokoju i dobrobytu na tym świecie. Bez
zrozumienia znaczenia tych wartości nie może być mowy o zrozumieniu człowieczeństwa.
W okresie zwanym treta-jugą przybył na ziemię Rama, aby umocnić prawdę i prawość.
Spędził czternaście lat na wygnaniu, dotrzymując słowa danego swemu ojcu. Poświęcił swe życie
ustanowieniu dharmy. W owych czasach żyło niewielu złych ludzi. Rama zgładził ich, żeby ochronić
dharmę. W epoce zwanej dwapara-jugą przybył na ziemię Kriszna, by umocnić pokój i miłość.
Ochraniał on i pomagał wzrastać w miłości wszystkim, którzy w Nim szukali oparcia. Tak więc
awatar Rama umacniał prawdę i dharmę, a awatar Kriszna – pokój i miłość.
W obecnej erze kali Bóg obdarzył wszystkie istoty ludzkie siłą niezbędną do rozwijania pięciu
wartości. Zgodnie z przykazaniem Boga człowiek sam powinien pielęgnować je i dbać o
bezpieczeństwo świata. Na tym polega duchowe znaczenie szerzenia ludzkich wartości. Nie musicie
czekać, aż Bóg zacznie je umacniać. Sami dysponujecie wystarczającą mocą, by to uczynić. Wartości
te są waszym majątkiem, ale też jesteście odpowiedzialni za to, by je chronić. Nie spodziewajcie się,
że ktoś inny będzie strzegł waszej własności.
W czasach Ramy czy Kriszny źli, demoniczni ludzie byli rzadkością. Zatem Bóg, przybrawszy
ludzkie ciało, przybył na ziemię, aby ich zgładzić. Jednak dzisiaj w każdym człowieku czai się demon.
Aby go pokonać, należy pielęgnować czystość. Lecz czystości nie można osiągnąć bez jedności.
Jedność prowadzi do czystości, która z kolei umożliwia zamanifestowanie się boskości. Jednak dzisiaj
nie ma ani jedności, ani czystości, ani boskości. Społeczeństwo, w którym dominuje nienawiść,
wydaje się jedynie ludzkim dziełem.
Kiedy wypełnicie swe serca boskością, nie będzie w nich miejsca na nienawiść, gdyż serce jest jak
jednoosobowy fotel. Aby serca wypełniły się boskością, musicie żyć zgodnie z wartościami ludzkimi.
Wydobywanie ich na zewnątrz można nazwać prawdziwym nauczaniem. Obecnie nauczamy jedynie
wiedzy doczesnej, a to nie jest prawdziwe nauczanie.
Jeśli zadacie komuś pytanie: „Co to jest edukacja?”, otrzymacie odpowiedź, że jest to
zdobywanie wiedzy. Jednak proces ten nie sprowadza się wyłącznie do zdobywania wiedzy, trzeba
nauczyć się stosować ją w praktyce.
Co jest uwieńczeniem edukacji? Uwieńczeniem edukacji jest charakter.
Co jest istotą edukacji? Istotą edukacji jest koncentracja.
Co jest celem edukacji? Jej celem jest nie tylko zdobywanie wiedzy, nie tylko pielęgnowanie
wartości ludzkich, ale przede wszystkim osiągnięcie boskości.
Edukacja powinna służyć budzeniu do prawdziwego życia, nie zaś zdobywaniu środków do
przeżycia. Powinniście zrozumieć tę prawdę. Gdyby zadaniem edukacji było jedynie zdobywanie
środków do przeżycia, to po co wam ona, skoro ptaki i zwierzęta żyją bez niej?
Słowo edukacja ma ukryte znaczenie duchowe. Tego, co powinna wydobywać z człowieka
edukacja, nie można zobaczyć oczami, usłyszeć za pomocą uszu, ani doświadczyć umysłem, lecz efekt
praktykowania tych wartości może być widziany, słyszany i doświadczany. Doczesne kształcenie
pomnaża pragnienia i prowadzi do ponownych narodzin, zaś nauczanie duchowe pozwala sięgnąć
nieśmiertelności – nie rodzić się więcej.
Wrodzone boskie jakości, takie jak prawda, dharma, spokój, cierpliwość, wyrozumiałość i
miłość nie są widzialne gołym okiem, ale wyzwalają z kolejnych narodzin. Współczesne kształcenie
przyczynia się do wzrostu pragnień, a te z kolei prowadzą do następnych narodzin. Żeby ograniczyć
pragnienia, musicie rozwinąć w sobie umiejętność nieprzywiązywania się. Przywiązanie prowadzi do
zniewolenia i niepokoju. Jedynie wrodzone człowiekowi wartości ludzkie mogą przyczynić się do
ograniczania pragnień. Musicie zrozumieć różnicę pomiędzy przywiązywaniem a
nieprzywiązywaniem się. Aby osiągnąć umiejętność nieprzywiązywania, musicie przestać być
niewolnikami tego świata. Oto dobry przykład: kiedy wkładacie klucz do zamka i przekręcacie go w
prawo – zamek otwiera się, a kiedy przekręcacie w lewo – zamyka się. Takim zamkiem jest serce, a
kluczem - umysł. Kiedy umysł zwraca się w stronę zewnętrznego świata – powstaje przywiązanie,
kiedy zwraca się ku Bogu – następuje uwolnienie. Ten sam klucz i ten sam zamek decydują o
zniewoleniu lub wyzwoleniu. Tylko kierunek określa skutek. Wyzwolenie nie wiąże się z jakimś
szczególnym miejscem, z żadnym klimatyzowanym rajem. Wolność to stan najwyższego spokoju.
Gdzie można zdobyć taki doskonały spokój? Spokoju doznaje się w królestwie czystego serca, serca
stałego, świętego i całkowicie bezinteresownego. Aby cieszyć się najwyższym spokojem trzeba
osiągnąć doskonałość serca. Wszyscy znacie historię Ramy i Lakszmany. Lakszmana był całkowicie
oddany i posłuszny rozkazom swego starszego brata, dzięki czemu osiągnął ten ideał. A jak rzecz się
ma z dzisiejszymi Ramami i Lakszmanami? Zamiast żyć w jedności i cieszyć się pokojem, idą oni do
najwyższego sądu, aby rozstrzygać spory majątkowe. Kiedy nie ma pragnień i waśni, nie potrzeba
najwyższego sądu, jest za to najwyższy spokój.
Czego naprawdę potrzebujemy w dzisiejszych czasach? Nie tylko doczesnego wykształcenia,
które zwykle sprowadza się do przyswojenia wiedzy. Wiedzę możemy podzielić na cztery kategorie.
Pierwsza z nich jest wiedzą książkową, czyli wiedzą powierzchowną. Drugi rodzaj to wiedza ogólna,
trzeci – wiedza oparta na rozróżnianiu, zaś czwarty rodzaj to wiedza praktyczna, czyli umiejętności.
Musicie dojść do poziomu umiejętności. Ale ludzie najczęściej popełniają błędy na poziomie
rozróżniania. Istnieją dwa rodzaje rozróżniania: indywidualne i nadrzędne. Rozróżnianie nadrzędne
przebiega w oparciu o dobro ogólnoludzkie. Oceny, które uzyskują studenci, nie są tak naprawdę
istotne. Te istotne oceny wystawiane są w sercu. Tak więc wasze sumienie powinno stale i wciąż
oceniać, czy to, co robicie, jest właściwe.
Zajmijmy się teraz trzema następującymi pojęciami: sumienie, świadomość w sensie
przytomności oraz świadomość. Świadomość to boska wszechświadomość. Z tej wszechobecnej
świadomości wyłania się sumienie, które przemawia przez ciało. Sumienie to iskra atmy w waszym
ciele. Bycie świadomym, czyli przytomność, to zdolność postrzegania albo uważność odnosząca się
do ciała i zmysłów. Zilustrujmy to przykładem. Dzieci często bawią się balonami nadmuchując je.
Balony pęcznieją coraz bardziej i bardziej, aż w końcu pękają. Wtedy powietrze dotychczas w nich
zamknięte łączy się z powietrzem na zewnątrz. Powietrze uwięzione w balonie symbolizuje sumienie.
Kiedy pokona ono ograniczenia powłoki balonu i zmiesza się z powietrzem na zewnątrz – staje się
świadomością.
Obecnie ludzie pozostają na poziomie świadomości ciała. Ciało jest jak ten balon, jak mydlana
bańka. Umysł przypomina oszalałą małpę. Nie pozwólcie, aby ciało lub umysł kierowały wami.
Kierujcie się głosem sumienia. W dzisiejszych czasach ludzie są bardziej przywiązani do ciała niż do
atmy, stanowiącej źródło ich życia. Brak wiary w atmiczną jaźń jest główną przyczyną wszelkich
słabości. Ludzie, zamiast zawierzyć swojej prawdziwej jaźni, pokładają ufność w dobrach
materialnych, pieniądzach lub władzy.
Ucieleśnienia miłości!
Wiara w siebie jest czymś niezwykle istotnym w życiu. Jest to fundament, na którym możecie
wznieść ściany satysfakcji i przykryć je dachem poświęcenia. Taka budowla zadecyduje o całym
waszym życiu i jego spełnieniu. Zatem, przede wszystkim powinniście zadbać o fundament – zaufanie
do siebie, a na nim wznieść budowlę satysfakcji i poświęcenia dla innych. W ten sposób
urzeczywistnicie Boga. Wiara w siebie jest rzeczą niezwykle ważną na drodze ku samorealizacji.
Jednak ludzie nie posiadają silnej wiary we własne siły. Co jest przyczyną takiego stanu rzeczy?
Przyczyną jest to, że umysł nieustannie gubi się w nieczystych i nieważnych doczesnych pragnieniach.
Jak długo istnieją przedmioty tego świata? Pojawiają się i znikają jak chmury przepływające po niebie.
W dzisiejszych czasach studenci otrzymują taki rodzaj wykształcenia, który podsyca pragnienia.
Tymczasem edukacja powinna również krzewić wartości ludzkie. Wartości te są w was, nie musicie
ich zdobywać. Urodziliście się z nimi, są one jednak ukryte w waszych wnętrzach, a wy nie jesteście
ich świadomi. Jak drogocenne klejnoty leżą zamknięte w stalowym sejfie, tak w ludzkim ciele ukryty
jest bezcenny skarb wartości ludzkich. Waszym zadaniem jest należycie je chronić. Możecie je
znaleźć za drzwiami waszych serc. Musicie jednak zdobyć klucz, który je otwiera. Kiedy otworzycie
skarbiec serca kluczem miłości, znajdziecie w nim wszystkie te wartości.
Drodzy uczniowie, nauczyciele, darczyńcy i pracownicy instytucji oświatowych!
Zwróćcie uwagę na to, co zostało tu powiedziane: wszyscy musicie zdobyć klucz miłości,
który otwiera drzwi waszych serc. Ta miłość wypływa z czystości. Miłość jest Bogiem, żyjcie w
miłości. Serca nie można otworzyć żadnym innym kluczem. Aby posiąść klucz miłości, musicie żyć w
jedności. Zatem porzućcie wszelką nienawiść i niechęć do kogokolwiek. Wypełnijcie swe serca
miłością i dzielcie się nią z każdym bez wyjątku. Uświadomcie sobie, że prawda jest samą istotą
ludzkiego życia. Z prawdy wypływa prawość. Pierwszym dzieckiem prawości jest spokój, drugim
miłość. Ale najważniejsza jest miłość. Kiedy tylko zdobędziecie siłę miłości, wszystkie inne siły
pojawią się wraz z nią.
Wszystko wyłania się z prawdy.
Całe stworzenie wyłania się z prawdy i ponownie do niej powraca.
Nie ma na świecie miejsca, którego nie przenikałaby prawda – odwieczna i bez skazy.
(poemat śpiewany)
Prawda jest początkiem, trwaniem i końcem. Traktując prawdę jako istotę, zacznijcie
praktykować dharmę. Tylko wówczas będzie emanować z was spokój i miłość.
Ucieleśnienia miłości!
Boskie wartości, o których tu mówimy, nie przyjdą do was z zewnątrz. Tak jak powiedział
Jumsai, wartości ludzkich nie dostaniecie wraz z klimatyzowanym pokojem w pięciogwiazdkowym
hotelu - pięcio-, dziesięcio-, czy nawet w tysiącgwiazdkowym – nie dostaniecie ich nigdzie. Wartości
te wypływają z wnętrza świętego serca. Tylko tam znajdziecie czystość, świętość, boskość. Wartości
ludzkie mogą kwitnąć jedynie w sercu. Nie dostaniecie ich na targach ani w hotelach. Hotele
zapewniają wygodę jedynie ciału. Jeśli wasze uczucia nie będą święte, to nawet gdy ciało znajdzie się
w klimatyzowanym pomieszczeniu, w waszych umysłach będzie wrzało jak w tyglu. Aby uczucia
były czyste i święte, trzeba przebywać w świętych miejscach. Również właściwe towarzystwo jest
istotne, gdyż prowadzi do nieprzywiązania. Nieprzywiązanie owocuje brakiem pragnień, a brak
pragnień zapewnia spokój. Ten, kto osiąga spokój, jest prawdziwie wolny. Dlatego szukajcie sobie
właściwego towarzystwa. Wówczas osiągniecie spokój i czystość serca.
Dzisiaj wszystko jest zanieczyszczone. Jedynie w pobliżu tego, co boskie, można znaleźć
prawdziwą czystość. Człowiek powinien przede wszystkim zadbać o czystość swego serca. Czystość
jest równoznaczna z boskością. Tam, gdzie jest boskość, nie ma miejsca na nienawiść, a tam gdzie nie
ma nienawiści, panuje idealny spokój. Na zewnątrz nie ma pokoju – są co najwyżej różne pokoje i
przedpokoje. Gdzie zatem moglibyście znaleźć spokój? Sami jesteście ucieleśnieniami pokoju, więc
szukajcie go w sobie. Poznajcie siebie; gdy poznacie siebie – poznacie wszystko. Taką naukę głosi
Wedanta. Zamiast pytać kogoś: „Kim jesteś?”, pytajcie siebie: „Kim jestem?”, a wówczas odkryjecie
prawdę. Kiedy mówię: „To jest moja chusteczka”, wszyscy rozumiecie, że chusteczka nie jest Mną,
lecz należy do Mnie. Podobnie, kiedy mówicie: „To jest moje ciało, mój umysł, czy mój intelekt”,
sami sugerujecie, że nie jesteście tym, o czym mówicie. Kim zatem jesteście? Jesteście
ucieleśnieniami pokoju. Jesteście ucieleśnieniami prawdy. Jesteście ucieleśnieniami miłości. Jesteście
ucieleśnieniami dharmy. Jesteście ucieleśnieniami zasady niekrzywdzenia. Jesteście wszystkim i
wszystko jest w was. Poszerzajcie horyzonty umysłu. Pozwólcie, by wasza miłość rozprzestrzeniała
się coraz bardziej i bardziej, nie powstrzymujcie jej i nie ograniczajcie. Jedność można osiągnąć tylko
przez rozprzestrzenianie się miłości.
Ucieleśnienia miłości!
Rozwijajcie w sobie miłość, porzućcie nienawiść, ograniczcie pragnienia. Pielęgnujcie w sobie
ducha poświęcenia. Wedy głoszą: Na karma na pradżaja dhanena tjagenajkena amrutathwamanasuhu
– nieśmiertelność można osiągnąć jedynie drogą poświęcenia; nie zapewnią jej ani potomstwo, ani
bogactwo, ani dobre uczynki. Szczęście można osiągnąć tylko drogą wyrzeczenia. Jeśli po spożyciu
posiłku nie wydalilibyście zbędnych resztek, cierpielibyście na rozstrój żołądka. Jeśli po wciągnięciu
powietrza nie wykonalibyście wydechu, wasze płuca uległyby uszkodzeniu. Podobnie jest z dobrami
materialnymi: jeśli dysponujecie nimi, poświęćcie je dla dobra innych.
Współczesna edukacja podkreśla wagę takich wartości jak: dobrobyt, siła i przyjaźń, ale
pomija charakter. A charakter to trzy czwarte życia. Dlatego musicie pracować nad właściwym
ukształtowaniem swego charakteru. Jeśli brak wam piękna charakteru, co wam po pieniądzach, sile i
przyjaźniach? One przeminą jak płynące po niebie chmury.
To, co zostało powiedziane do tej pory, nie wyczerpuje tematu. Istnieją różne sposoby
pielęgnowania wartości ludzkich. Na tym jednak zakończę ten dyskurs, gdyż nie chciałbym was
nadmiernie zmęczyć. Później wrócimy jeszcze do tych zagadnień.
Tłum. Małgorzta Chołuj-Guryn
[Źródło: Śri Sathya Sai Books & Publications Trust, Prasanthi Nilayam, wrzesień 2000 r. - Wydanie polskie:
„Wzmacnianie edukacji w wartościach ludzkich” (dodatek do „Sai Ram” nr 30, str. 13-20), Stowarzyszenie Sathya Sai w
Polsce, Wrocław 2000.]