Wykaz mechanizmów wsparcia finansowego na rzecz

September 2016
Wykaz mechanizmów wsparcia finansowego na rzecz paliw kopalnych: Polska
W stworzonym przez OECD wykazie mechanizmów wsparcia finansowego na rzecz paliw kopalnych
określono, udokumentowano i oszacowano wysokość bezpośredniego wsparcia z budżetu oraz wydatków
podatkowych wspierających wydobycie lub konsumpcję paliw kopalnych w krajach OECD i w sześciu
największych krajach partnerskich (Brazylii, Chińskiej Republice Ludowej, Indiach, Indonezji, Federacji
Rosyjskiej oraz Republice Południowej Afryki).
Zasoby energii i struktura rynku
Energia w Polsce pochodzi głównie z paliw
kopalnych, a w szczególności z wydobywanego
lokalnie węgla bitumicznego, który stanowi
ponad połowę całkowitej podaży energii
pierwotnej (TPES). W żadnym z państw OECD
stopień wytwarzania energii elektrycznej w
oparciu o węgiel nie jest tak wysoki jak w Polsce.
Uważa się, że na terenie kraju znajdują się
znaczne, niekonwencjonalne zasoby energii,
zwłaszcza gazu łupkowego — wielkość
udokumentowanych złóż oszacowano w 2013 r.
na 4,19 bln m3. Dwie trzecie gazu ziemnego w
Polsce pochodzi z importu, z czego 80% z Rosji.
Rosja zapewnia ponadto 90% importowanej przez
Polskę ropy.
Całkowita podaż energii pierwotnej z
podziałem na 2014
Węgiel
53%
Gaz ziemny
14%
Energia
geotermaln
a,
słoneczna i
wiatrowa
1%
Ropa
naftowa
23%
Biopaliwa i
odpady
9%
Source: IEA
Po upadku komunizmu, na początku lat 90., polski sektor energetyczny ogromnie się zmienił. Niektóre z
aktywów zostały sprywatyzowane, ale duża część udziałów w najważniejszych przedsiębiorstwach nadal
pozostaje w rękach państwa. Skarb Państwa ma 100% udziałów w dwóch z trzech największych spółek
będących producentami węgla, Katowickim Holdingu Węglowym S.A. i Kompanii Węglowej S.A.,
i jest głównym udziałowcem w trzeciej — Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A.
W Polsce działa sześć przedsiębiorstw produkujących ropę. Spółka Polskie Górnictwo Naftowe i
Gazownictwo (PGNiG), w większości należąca do Skarbu Państwa, zdecydowanie dominuje na rynku —
zapewnia 98% produkcji ropy, z czego większość pochodzi z odwiertów lądowych. Za pośrednictwem
swoich spółek zależnych PGNiG S.A. zajmuje również dominującą pozycję w sektorze dystrybucji gazu,
nawet po wdrożeniu w ostatnich latach reform rynkowych, mających na celu zapewnienie zgodności z
unijnymi dyrektywami. Spółka kontroluje niemalże cały import gazu i jest właścicielem wszystkich
rurociągów przesyłowych oraz podziemnych magazynów.
Licencję na wytwarzanie energii elektrycznej posiada w Polsce ponad 100 przedsiębiorstw, ale to cztery
spółki kontrolują większość rynku: Polska Grupa Energetyczna (PGE), Tauron Polska Energia, Energa
i Enea. Spółki te ustanowione zostały w 2007 r. z, państwowego przedsiębiorstwa Polskie Sieci
Energetyczne S.A. (PSE), i są wertykalnie zintegrowane w zakresie wytwarzania energii, dystrybucji i
dostaw bezpośrednich. Polska sieć przesyłowa obsługiwana jest przez spółkę PSE Operator S.A., która
jest jednocześnie jej właścicielem. Spółka ta pozostaje w rękach Skarbu Państwa.
Ceny energii i podatki
Ceny węgla, ropy naftowej i produktów naftowych ustalane są w Polsce na zasadach wolnorynkowych.
Urząd Regulacji Energetyki (URE) reguluje ceny gazu ziemnego dla wszystkich grup konsumentów.
Zatwierdza też ceny za przesyłkę oraz dystrybucję energii elektrycznej i gazu. Ceny energii elektrycznej
www.oecd.org/site/tadffss/
[email protected]
@OECDtrade
Całkowita kwota wsparcia finansowego na rzecz paliw kopalnych w Polsce z podziałem na rodzaj
paliwa (po lewej) oraz wskaźnik wsparcia (po prawej)
September 2016
Uwaga: CSE=wskaźnik wsparcia konsumentów; PSE=wskaźnik wsparcia producentów; GSSE=wskaźnik wsparcia usług.
dla odbiorcy końcowego nie są regulowane, z wyjątkiem cen dla gospodarstw domowych — te podlegają
zatwierdzeniu przez URE. Sprzedaż wszystkich paliw w Polsce podlega zwykłej, ogólnie obowiązującej
stawce podatku od towarów i usług (VAT) wynoszącej 23%. Na sprzedaż produktów naftowych i energii
elektrycznej (zarówno komercyjną, jak i niekomercyjną) nałożony jest podatek akcyzowy, i dodatkowo w
odniesieniu do paliw silnikowych opłata paliwowa. Ponieważ podatek akcyzowy na benzynę jest znacznie
wyższy niż na gaz LPG, wpłynęło to na wzrost popytu na gaz LPG..
Ostatnie wydarzenia i tendencje w zakresie mechanizmów wsparcia finansowego
Mechanizmy wsparcia finansowego na rzecz paliw kopalnych w Polsce przybierają głównie formę
odszkodowań za likwidację kopalń węgla oraz za rozwiązywanie długoterminowych umów sprzedaży
mocy i energii elektrycznej (KDT) podpisanych z elektrowniami. Program rekompensaty z tytułu kosztów
osieroconych dla elektrowni wprowadzony został w 2008 r. Jego szczyt przypadł na 2009 r. — od
tamtego czasu jego skala nieco zmalała. Gwałtowny spadek łącznego wsparcia finansowego
obserwowany od 2011 r. należy oceniać ostrożnie, ponieważ brak jest danych dotyczących kilku
mechanizmów. W roku 2006 Polska wdrożyła przewidzianą w unijnej dyrektywie w sprawie
opodatkowania produktów energetycznych, możliwość stosowania niższej stawki na olej napędowy w
wysokości nie mniejszej niż 21 EUR na 1000 l, jeżeli olej wykorzystywany jest do celów rolniczych. Celem
zrekompensowania podatku zawartego w cenie oleju napędowego, państwo finansuje z budżetu
państwa jego częściowy zwrot . Zwrot ten dotyczy zużycia oleju w maksymalnej ilości 86 litrów na 1 ha
użytków rolnych.
Przykładowe mechanizmy wsparcia
finansowego
Odszkodowanie z tytułu
kosztów osieroconych (2008-)
Ulga podatkowa dla sektora
gazu łupkowego (2014-)
www.oecd.org/site/tadffss/
Dotacje te zaczęto przyznawać elektrociepłowniom w ramach rekompensaty z
tytułu rozwiązania umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii
elektrycznej. Są one finansowane z obciążeń parafiskalnych nałożonych na
wszystkich konsumentów energii elektrycznej, które wpływają na fundusz.
Funduszem zarządza spółka celowa, która w całości należy do Skarbu Państwa i
przez niego jest kontrolowana.
W celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego państwa Polska przyjęła w
2014 r. przepisy zachęcające do zagospodarowania zasobów gazu łupkowego.
Przepisy przewidują przyspieszenie wydawania koncesji inwestorom oraz
zezwalają na nieopodatkowaną działalność wydobywczą do 2020 r.
[email protected]
@OECDtrade