Nieśmiałość utrudnia mojemu dziecku życie

Nieśmiałość utrudnia mojemu dziecku Ŝycie
Zjawisko nieśmiałości w porównaniu z kwestiami agresji czy nadpobudliwości
dziecka wydaje się niegroźne. Jednak dla rodziców wstydliwego dziecka jest to
tak samo istotny i waŜny problem. Oni najwyraźniej widzą, Ŝe ich dziecko nie
jest szczęśliwe, brak mu typowej dla dzieci radości i spontaniczności, a w jego
Ŝyciu dominują emocje negatywne takie jak lęk, poczucie niŜszości, niechęć i
zazdrość.
We współczesnym, bezwzględnym chwilami, świecie osoby nie posiadające tzw. „siły
przebicia” mają mniejsze szanse na sukcesy towarzyskie i zawodowe. Tymczasem
coraz więcej dzieci przejawia paraliŜujący lęk przed nowymi miejscami, sytuacjami
czy kontaktami. Nieśmiałość jest barierą, której bez pomocy i wsparcia najbliŜszych
dziecko nie jest w stanie pokonać.
Na pewnym etapie rozwoju zawstydzenie dziecka w obcych sytuacjach i obecności
nieznanych mu osób jest zachowaniem naturalnym. Dlatego często wstydliwość
malucha nie jest powodem niepokoju rodziców aŜ do chwili przekroczenia progu
przedszkola. Obca pani, z którą trzeba spędzić kilka godzin, nowe otoczenie i nowi
koledzy wpływają na nasilenie objawów nieśmiałości u dziecka. Funkcjonowanie w
grupie sprawia wstydliwym dzieciom ogromne trudności. Obserwują ją, chcą się
włączyć w jej działania i integrować, ale strach nie pozwala im się przemóc.
Nieśmiałość dziecka to „przypadłość”, która pociąga za sobą mnóstwo skutków –
utrudnia kontakty z innymi, powoduje izolowanie się oraz bierność, utrudnia
koncentrację i myślenie, uniemoŜliwiając wykorzystanie potencjału intelektualnego,
wyzwala poczucie lęku i zagroŜenia, zniekształca obraz świata i samego siebie.
Często nie zdajemy sobie sprawy, Ŝe dziecko na kaŜdym kroku toczy walkę ze sobą,
zmagając się z przeszkodami w jego pojęciu nie do pokonania – przeszkodami,
których my nawet nie dostrzegamy.
Pomoc dziecku nieśmiałemu
Wielu dzieciom udaje się przezwycięŜyć nieśmiałość i stają się dorosłymi, pełnymi
wiary w siebie i we własne moŜliwości, ludźmi. Pozostaje im tylko Ŝal po straconych
okazjach do przeŜycia czegoś ciekawego i emocjonującego. Część z nich wyrasta
jednak na niespokojnych i lękliwych nastolatków, którzy uciekają w świat zastępczych
zainteresowań nie wymagających od nich kontaktów z innymi ludźmi takich jak
udawanie kogoś innego w komunikacji internetowej, uciekanie w świat ksiąŜkowej
fantazji czy gier. MłodzieŜ ta jest teŜ bardziej podatna na – niekoniecznie pozytywne
wpływy rówieśników i łatwiej sięga po substancje psychoaktywne, które „pomagają”
nabrać pewności siebie i stać się śmielszym.
W najgorszych przypadkach dziecięca nieśmiałość prowadzić moŜe do nerwic i
depresji. Dlatego tak waŜne jest, aby zacząć pomagać dziecku jak najwcześniej.
Próby walki z nieśmiałością moŜna podejmować poprzez pokierowanie maluchem
tak, by z jednej strony stwarzać mu okazje do częstych kontaktów z innymi ludźmi, z
drugiej zaś stwarzać sytuacje umoŜliwiające realne przeŜywanie sukcesów,
wypierając w ten sposób jego negatywną opinię o własnej osobie. Praca z dzieckiem
powinna polegać na "dawkowaniu stresu", stopniowaniu trudności i wspólnej radości
z ich pokonywania.
- Najlepiej sprawdza się tutaj technika „małych kroczków”. Powinniśmy towarzyszyć
maluchowi w stresowych sytuacjach i dawać czas na oswojenie z nimi. Jeśli wstydzi
się przywitać z nowym kolegą, nie nalegajmy, moŜe poda mu rączkę na poŜegnanie i
będzie to juŜ pozytywne osiągnięcie. Drobne sukcesy są podstawą walki ze
wstydliwością, gdyŜ pozwalają uwierzyć we własne moŜliwości i zwiększyć
aktywność. Pokonywanie lęków i zahamowań podnosi samoocenę i daje nadzieję,
tworząc punkt wyjścia do kolejnych osiągnięć.
- Sposób, w jaki oswajamy malucha ze stresującymi sytuacjami ma ogromny wpływ
na jego zachowanie. MoŜna więc spróbować przyzwyczajać dziecko do stresu w
domowych warunkach zachęcając je do podejmowania ryzyka (oczywiście w
granicach bezpieczeństwa). Namówmy na przykład malucha na skoki z kanapy w
nasze ramiona. W czasie skoku doświadczać będzie przez chwilę uczucia lęku i
niepewności, ale kiedy je złapiemy, napięcie minie. Takie inscenizowane sytuacje
uczą przezwycięŜania stresu.
- śeby zmniejszać poziom lęku przed występowaniem w teatrzyku czy na
akademiach szkolnych prowokujmy okazje do „występowania na scenie”, ale w
sytuacjach pozbawionych ryzyka: powiedzenie wierszyka dziadkom czy rodzicom.
- KaŜda sytuacja, której maluch nie czuje się na siłach sprostać obniŜa jego
samoocenę. Wyznaczajmy dziecku zadania na miarę jego moŜliwości i dołóŜmy
wszelkich starań, aby poczuło satysfakcję z własnych dokonań. Stwarzajmy mu
sposobność do bycia pomocnym. Pochwała i radość najbliŜszych oraz duma z
samego siebie to wspaniała i jednocześnie motywująca do dalszych wysiłków
nagroda.
- Unikajmy „etykietowania” malucha i starajmy się nie nazywać go w jego obecności
nieśmiałym. Gdy dziecko, które chowa się za płaszczem mamy usłyszy „On jest taki
nieśmiały” moŜe poczuć się „skazany” na takie zachowanie. Myśli o sobie, Ŝe jest
nieśmiały i nie próbując nawet walczyć z tym określeniem, tak się właśnie zachowuje.
Powiedzmy więc „On potrzebuje czasu, Ŝeby się dobrze bawić”, a na uwagi
znajomych o nieśmiałości malucha odpowiadajmy podkreślając jego pozytywne
strony ("Lubi ocenić sytuację, zanim się zaangaŜuje").
- Przekonujmy malucha, Ŝe świat nie jest taki zły jak w jego wyobraźni. Przebywanie
wśród ludzi: zapraszanie gości (dziecko w domu czuje się swobodniej) i wizyty u
znajomych to najlepsza metoda. Stwórzmy dziecku okazje do spotykania się z
nieznanymi osobami i warunkami. Prowokujmy sytuacje, w których maluch nawiąŜe
nowe znajomości i nabędzie społeczne umiejętności, niezaleŜnie od tego jak bardzo
czuje się szczęśliwe w samotności. Nie zapomnijmy jednak dać dziecku czas na
oswojenie się z nowym otoczeniem, osobami, zanim zaczniemy go namawiać do
nawiązania kontaktu. Inicjujmy spotkania z młodszymi od naszej pociechy dziećmi.
Badania pokazują, Ŝe przy takich maluchach wstydliwe dzieci są pewniejsze.
Starajmy się aby w trakcie dziecięcych „spotkań towarzyskich” liczba uczestników
była parzysta, aby podczas zabaw jedno dziecko (zazwyczaj nieśmiałe) nie
pozostawało z boku.
Najskuteczniejszą metodą na przekonanie dzieci do nawiązywania kontaktów jest
uświadamianie im, Ŝe jest tak samo waŜne dla innych, jak oni dla niego.
- śeby pomóc dziecku przezwycięŜyć uczucie zawstydzenia czasem sami
powinniśmy na chwilę stać się dzieckiem i włączać do zabaw grupowych, w które
nasza pociecha boi się zaangaŜować. Widząc tatę układającego klocki z innymi
dziećmi, maluch na pewno przyłączy się do zabawy.
- Pamiętajmy o tym, Ŝe nie kaŜde dziecko posiada naturalną zdolność nawiązywania
kontaktów – niektóre trzeba nauczyć jak zapoznać się z rówieśnikiem czy przyłączyć
do grupy dzieci. Ćwiczmy z nim niektóre typowe pozdrowienia, zdania
rozpoczynające i kończące rozmowę, uścisk ręki. Świetnie sprawdzają się tutaj sceny
z kukiełkami. Nie zapominajmy podkreślać roli kontaktu wzrokowego z rozmówcą i
uśmiechu w ułatwianiu wchodzenia w relacje z drugą osobą.
- Nauczajmy umiejętności społecznych zaczynając na przykład od ćwiczeń cała
rodziną (pytanie o drogę, o godzinę, zakupy w osiedlowym sklepie czy mówienie
„dzień dobry). Ustalmy z maluchem „plan ośmielania” i „pomiar” postępów. Gdy
dziecko osiągnie cel wyznaczony na dany dzień, pochwalmy je i uczcijmy sukces
takŜe w inny symboliczny sposób - czymś specjalnym, rzadkim i upragnionym przez
malucha choćby słodyczami lub wyjściem do kina. Dla wielu dzieci trudną barierą jest
wypowiedzenie kaŜdego dnia przynajmniej jednego słowa do obcej osoby. Inne
zadania mogą polegać na powiedzeniu czegoś do całej klasy lub zadaniu pytania
nauczycielowi. Miernikiem takich małych zwycięstw nad nieśmiałością moŜe być
tabelka, w której dziecko kaŜdy sukces będzie odnotowywało rysując uśmiechniętą
buźkę.
- Maluchy nie potrafią często zdefiniować swoich uczuć i emocji, a przez to chowają
je głęboko w sobie. PomóŜmy im zrozumieć, co czują („Wiem, Ŝe jesteś
zawstydzony/przestraszony/niepewny z tego powodu. Ja teŜ kiedy nie wiem jak się
zachować, a inni ludzie patrzą na mnie z wyczekiwaniem, czuję zaniepokojenie”),
pokazując jednocześnie, Ŝe jego problem nie jest odosobniony i pomagając znaleźć
jego rozwiązanie. Warto posłuŜyć się takŜe zabawami w odgadywanie uczuć na
podstawie rysunków twarzy, w postaci rebusów itp.
- Muzyka i sztuka we wszystkich formach wzbogacają osobowość, pozwalają wyrazić
uczucia i emocje. Wykorzystujmy wszelką aktywność dziecka w rysunku, śpiewie czy
pisaniu chwalmy jego twórczość i namawiajmy do nawiązywania kontaktów z
osobami o podobnych zainteresowaniach.
- Czytajmy z maluchem ksiąŜeczki i opowiadajmy bajki, których bohaterowie
przezwycięŜają swoją nieśmiałość.
- Uczmy dziecko wyrozumiałości dla własnych niedoskonałości opowiadając mu na
przykład co nam się nie udało lub z czym mieliśmy problemy w jego wieku .
Pozwólmy mu popełniać błędy i nauczajmy świadomości, Ŝe są one jednym ze
sposobów na naukę, bo nie ma ludzi idealnych. Opowiadajmy maluchowi o własnych
doświadczeniach uświadamiając mu w ten sposób, Ŝe kaŜdy człowiek przeŜywa
chwile lęku i zawstydzenia. Przy okazji moŜemy opowiedzieć jakimi sposobami my
radzimy sobie ze stresem.
- Uświadamiajmy korzyści płynące z walki z nieśmiałością (większa ilość przyjaciół,
czerpanie radości z pobytu w szkole/przedszkolu). Dziecko, które spodziewa się po
jakimś zachowaniu korzyści, łatwiej się w nie angaŜuje.
- JeŜeli juŜ musimy skrytykować to starajmy się oceniać zachowanie a nie dziecko.
Zamiast nazywać je niegrzecznym powiedzmy, Ŝe nieładnie postąpiło uderzając
kolegę.
- Wspierajmy samodzielność malucha. Nawet jeśli zawiązywanie bucików trwa
kwadrans – starajmy się wytrzymać. Samodzielność polega tez na podejmowaniu
decyzji i dokonywaniu wyborów („Wolisz dziś załoŜyć zieloną czy niebieską
koszulkę?”)?
- Porównywanie z innymi przynosi w przypadku dzieci nieśmiałych jeszcze bardziej
negatywne skutki niŜ w przypadku dzieci odwaŜnych. Stawianie kogoś innego za
wzór nie mobilizuje do zmiany, ale odbiera wiarę w siebie. Jeśli zamiast wczuć się w
emocje wstydliwego malucha, za wszelką cenę chcemy go ośmielić, Ŝeby był taki jak
inni („Popatrz, Kasia i Damian się nie wstydzą”) zwiększamy tylko jego lęk.
MoŜemy natomiast pochwalić dobre zachowania innych dzieci w obecności naszego
dziecka mówiąc na przykład "Podobał mi się sposób, w jaki ta dziewczynka podeszła
do nas i zapytała o godzinę".
- Skoordynujmy nasze działania z innymi osobami mającymi częsty kontakt z
dzieckiem na przykład nauczycielami.
Właściwa atmosfera oraz postawa osób dorosłych i rówieśników są w stanie
wyzwolić w dziecku nieśmiałym wiarę we własne siły oraz wpłynąć na zmianę jego
nastawienia do pokonywania trudności.
Pamiętajmy, Ŝe dziecko wstydliwe tak samo jak inne (jeśli nie bardziej!) potrzebuje
miłości, akceptacji i poświecenia mu uwagi. Wspierajmy je, zróbmy wszystko, by
uwierzyło, Ŝe jest wartościową osobą i nie wątpiło w swoje moŜliwości. Warto
wykorzystać kaŜdą chwilę by je przytulić, mówić, Ŝe je rozumiemy i podkreślać, Ŝe
widzimy jego starania.
Nie naciskajmy, bo hamujące je bariery tylko się powiększą. Uszanujmy jego
ostroŜność w poznawaniu świata. Poprzez tworzenie klimatu bezpieczeństwa
obniŜajmy poziom lęku naszej pociechy, bo bez współpracy i chęci z jej strony, nie
moŜna myśleć o pozytywnych rezultatach.
KaŜde dziecko reaguje indywidualnie na opisane metody, warto je jednak
wypróbować pamiętając, Ŝe wymagają one systematyczności, czasu i cierpliwości.
Starania rodziców – jeśli nawet nie wyleczą malucha z nieśmiałości – to będą wielkim
dla niego wsparciem, gdyŜ pomogą mu powiększać sferę bezpieczeństwa,
zaakceptować siebie oraz zdobyć podstawowe umiejętności społeczne niezbędne do
poznawania i znajdowania wspólnego języka z ludźmi.
Anna Perlińska
(źródło: www.miastodzieci.pl)