System edukacyjny w Hiszpanii

Marta Poniatowska
Rok V
Wczesna Edukacja
i Język Angielski
SYSTEM EDUKACYJNY W HISZPANII
1. Historia kraju
Kolonizację południowych wybrzeży dzisiejszej Hiszpanii rozpoczęli w X p.n.e. Fenicjanie,
którzy prowadzili w założonych przez siebie koloniach ożywiony handel. Ok. 230 r. p.n.e.
Fenicjan wyparli Kartagińczycy, którzy zapoczątkowali intensywną kolonizację wnętrza
Półwyspu Iberyjskiego. Rzymianie, pokonawszy w wojnach Kartagińczyków, włączyli obszar
Półwyspu w skład swego imperium. Na początku VIII wieku Arabowie, panujący już
wcześniej nad obszarami Afryki Północnej, zajęli obszar Półwyspu Iberyjskiego. Władza
Arabów ( Maurów) nad terytorium obecnej Hiszpanii trwała do XIII wieku.
Pod koniec średniowiecza dały o sobie znać procesy integracyjne, w wyniku których z
luźnych jednostek politycznych, w XVI wieku, powstały na obszarze Półwyspu Iberyjskiego
dwa duże państwa: Hiszpania i Portugalia. Położenie geograficzne kraju sprzyjało rozwojowi
żeglugi i handlu zarówno z krajami śródziemnomorskimi, jak i z położonymi nad Oceanem
Atlantyckim krajami Europy i Afryki. W XV wieku rozpoczęła się epoka wielkich podróży
morskich, odkryć geograficznych, podbojów i grabieży krajów zamorskich. Zorganizowana w
Hiszpanii wyprawa Krzysztofa Kolumba dotarła w 1492 do wybrzeży Ameryki. Kolejna
wielka ekspedycja hiszpańska prowadzona przez F. Magellana jako pierwsza opłynęła wkoło
Ziemię. Rywalizację obu państw Półwyspu Iberyjskiego na nowo odkrytych ziemiach
rozstrzygnął podpisany w 1494 układ, na mocy którego podzielono nieznane jeszcze
przestrzenie morskie na dwie strefy wpływów: hiszpańską i portugalską.
1
W XVI wieku rozpoczął się dla Hiszpanii okres wielkich podbojów kolonialnych w Ameryce.
W 1521 roku podbito Meksyk, niszcząc cywilizację Azteków i Majów. W 1532 roku zdobyto
Peru, następnie Argentynę. W Azji pod panowanie Hiszpanii dostały się m.in. Filipiny.
Polityka kolonialna przyczyniła się do największego rozkwitu państwa, jednak jej skutki
doprowadziły w późniejszym czasie do zacofania gospodarczego kraju.
W drugiej połowie XVII wieku rozpoczął się okres powolnego spadku znaczenia Hiszpanii
(usamodzielnianie przejmowanie kolonii przez silniejsze państwa).
W początku XX w. Hiszpania była krajem rozbitym wewnętrznie i zacofanym gospodarczo.
Próbę stabilizacji sceny politycznej podjął w 1923 roku Miguel Primo de Rivera
wprowadzając rządy dyktatorskie. Po jego ustąpieniu na hiszpańskiej scenie politycznej
ponownie zapanował chaos. Trwała zaciekła rywalizacja bloku republikańsko-lewicowego i
ugrupowań prawicowych. Gdy w roku 1936 do władzy doszedł Front Ludowy, doszło do
zamachu stanu dowodzonego przez generała F. Franco. Po ostatecznym zwycięstwie nad
republikanami (wojna domowa), generał Franco zaprowadził system rządów autorytarnych.
Zręczna polityka zagraniczna Hiszpanii umożliwiła zachowanie neutralności podczas II wojny
światowej, po jej zakończeniu zaś przełamanie międzynarodowej izolacji Hiszpanii.
Długi okres stabilizacji politycznej wpłynął korzystnie na rozwój gospodarczy i w końcowym
okresie rządów generała Franco nastąpiła wyraźna liberalizacja życia politycznego. W roku
1948 do kraju powrócił następca tronu hiszpańskiego Juan Carlos z dynastii Burbonów.
Hiszpania załagodziła spór z Wielką Brytanią o Gibraltar, wycofała się z Sahary Hiszpańskiej
rozwiązując w ten sposób swe problemy kolonialne. Jednym z najważniejszych przejawów
hiszpańskiego dążenia, by tac się częścią Europy, była intensywna kampania na rzecz
członkostwa we Wspólnocie Europejskiej. Hiszpania przystąpiła do NATO, a następnie do
Unii Europejskiej (w 1993 roku; po 20 latach prób – odmowy ze względu na nie
respektowanie zasad demokracji wewnątrz kraju).
Jedną z najważniejszych dziś cech hiszpańskiej demokracji jest struktura wewnętrzna
autonomii. W przeciwieństwie do silnie centralistycznego nastawienia, dominującego od
XVIII wieku, nowe państwo, którego wizja została wpisana w konstytucje składa się z 17
autonomicznych regionów posiadających własne rządy i legislatury, z sądownictwem
2
kontrolującym służby społeczne, gospodarkę mieszkaniową, opiekę zdrowotną, rolnictwo,
edukację, zabudowę miejską, życie kulturalne, niektóre podatki i policję.
2. Informacje ogólne o kraju
Hiszpania leży w południowo-zachodniej części kontynentu europejskiego. Państwo to
zajmuje obszar 504 880 km² łącznie z Balearami i Wyspami Kanaryjskimi oraz hiszpańskimi
enklawami w Afryce Północnej (Penón de Vélez de la Gomera, Alhucemas, Chafarinas,
Ceuta, Melilla). Stanowi 85% powierzchni Półwyspu Ibrjskiego. Graniczy na północnym
wschodzie z Francją i Andorą, na południu z Gibraltarem, a na zachodzie z Portugalią.
Północno-zachodnie granice kraju wyznacza wybrzeże Oceanu Atlantyckiego, wschodnie i
południowe zaś oblewają wody Morza Śródziemnego. Stolicą Hiszpanii jest Madryt.
Państwo to zgodnie z podziałem administracyjnym składa się z 17 wspólnot autonomicznych,
z 52 prowincji. Odrębnymi jednostkami podziału administracyjnego są hiszpańskie enklawy
w Afryce Północnej: Ceuta i Melilla. Językiem urzędowym jest hiszpański (kastylijski), obok
którego używa się również języków miejscowych (głównie: katalońskiego, walenckiego,
baskijskiego i galicyjskiego). Dominującym wyznaniem religijnym jest katolicyzm. Przy 41
milionowej populacji, bezrobocie sięga ok. 11,3%. Państwo to jest członkiem NATO i Unii
Europejskiej, a obecnie używaną jednostką monetarną jest euro.
Ustrój polityczny w Hiszpanii stanowi Monarchia konstytucyjna. Głową państwa jest król
(Juan Carlos). Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu: 350-osobowego
Kongresu Deputowanych i 255-osobowego Senatu, częściowo nominowanego. Funkcjonuje
23-osobowa Rada Państwa będąca najwyższym organem konsultacyjnym.
Hiszpania posiada liczne i bogate złoża surowców naturalnych. Wydobywany jest głównie
węgiel kamienny i rudy żelaza. Natomiast eksploatacja złóż ropy naftowej zaspokaja jedynie
niewielką część krajowego zapotrzebowania. Państwo to posiada dobrze rozwinięty,
nowoczesny przemysł przetwórczy. Wielkie stocznie, zakłady branży samochodowej, liczne
zakłady przemysłu maszynowego, chemicznego, włókienniczego, czy spożywczego
rozmieszczone są na terenie całego kraju. W rolnictwie znajduje zatrudnienie 12% ludności.
Produkty pochodzenia rolniczego stanowią poważną pozycję eksportową Hiszpanii,
dostarczając niemal 1/5 wpływów z eksportu. Duże znaczenie dla kraju ma rybołówstwo.
Największe porty rybackie skupiły się nad Zatoką Biskajską i na terenie Galicji.
3
3. Hiszpania jako członek UE a jej system edukacyjny
Od roku 1993 Hiszpania została przyjęta do Unii Europejskiej. Jako jej członek musi spełniać
pewne normy, jak również ma prawo do korzystania z wielu oferowanych przez wspólnotę
przywilejów. Unia europejska nie tworzy jednolitego systemu edukacji. Jej działania w tym
zakresie polegają na organizowaniu podstaw współpracy oraz wymiany doświadczeń.
Wspólnoty nie ingerują w systemy edukacyjne państw członkowskich. Każdy kraj sam ustala,
jak będą kształceni jej obywatele. Polityka edukacyjna Unii Europejskiej jest regulowana
Traktatem z Maastricht, który za cel polityki edukacyjnej uznaje:
 upowszechnianie wśród młodzieży poczucia integracji europejskiej
 nauczanie języków państw członkowskich
 popieranie wymiany studentów i nauczycieli
 rozwiązanie problemu uznawania dyplomów i okresów studiów.
Pomimo, iż cele te realizowane są poprzez wspieranie współpracy w dziedzinie edukacji, to
decydowanie o tym, czego i w jaki sposób nauczać, pozostawia się decyzji państwom
członkowskim. W związku z tym, członkowie UE, wypracowali i wcielili w życie odmienne
systemy edukacyjne, wzbogacone o tzw. edukację europejską. Wspólnota przyczynia się do
podnoszenia poziomu oświaty, zachęcając państwa członkowskie, wspierając i uzupełniając
ich działalność. Jednocześnie całkowicie respektuje ona odpowiedzialność państw
członkowskich za treści nauczania, organizację systemów oświatowych oraz ich
różnorodność kulturową i językową.
4. System szkolnictwa w Hiszpanii
Na przestrzeni ostatnich często podejmowane są próby reformy systemu szkolnictwa. Politycy
nie mogą dojść do zgody, jak właściwie powinno wyglądać szczegółowe prawo w tej
dziedzinie. Ogólny zarys jest podobny do systemu polskiego. W Hiszpanii nie ma jednak
zerówki, a obowiązkowa nauka w szkole podstawowej rozpoczyna się w wieku lat 6. Każdą
klasę powtarzać wolno tylko raz. Według ustawy, obowiązek szkolny w Hiszpanii trwa do 16
roku życia (u nas – do 18). Edukacja podzielona jest na kilka etapów:
4

edukacja przedszkolna (educación infantil), która podzielona jest na dwa cykle:

do 3 lat – żłobek

3-6 lat – przedszkole

szkoła podstawowa (educación primaria), 6-12 lat

szkoła średnia (educación secundaria), która dzieli się na:
- szkoła średnia obowiązkowa ~gimnazjum (educación secundaria obligatoria E.S.O.),
12-16 lat
- nauczanie maturalne ~liceum (bachillerato L.O.G.S.E.), 16-18 lat
lub
- zasadnicze nauczanie zawodowe (formación profesional de grado medio)
- nauczanie zawodowe (formación profesional de grado superior)

szkoła wyższa (educación universitaria)
Ponadto istnieje również nauczanie specjalistyczne (enseñanza de régimen especial), szkoły
artystyczne (las enseñanzas artísticas) oraz szkoły językowe (las enseñanzas de idiomat). W
Hiszpanii szkół katolickich, głównie założonych w XIX w. przez rozmaite zakony męskie i
żeńskie. Szkoły te nadal cieszą się wielką popularnością, oferują solidne nauczanie. Rząd
podtrzymuje działanie szkół prowadzonych przez zakony (dominikańskie, salezjańskie,
pijarów, braci szkolnych i inne) poprzez subwencje, dzięki czemu czesne utrzymuje się w
rozsądnych granicach. W zamian za to wymaga od tych szkół ścisłego stosowania się do
ogólnych programów nauczania. Rok szkolny jest podzielony na 3 trymestry. Naukę
rozpoczyna się e połowie września, a kończy się w połowie czerwca.
Kraj Basków charakteryzuje się autonomią w dziedzinie kształcenia. Zezwala na to hiszpański
system edukacyjny, zasadniczo oparty na ustawie o edukacji, który na poziomie regionalnym
dopuszcza uznanie specyfiki. wymogu nauczania w 2 językach oficjalnych: baskijskim i
5
hiszpańskim. Baskijski publiczny system edukacji ustawodawstwo definiuje następująco:
powinien być pluralistyczny, dwujęzyczny, demokratyczny, ma służyć społeczeństwu, dążyć
do przeciwdziałania występowaniu nierówności i integrować różnorodność kulturową.
Edukacja przedszkolna. Edukacja przedszkolna jest nieobowiązkowa. Już w tym okresie
dzieci zapoznawane są pomału z literami i cyframi, a także z językami obcymi.
Szkoła podstawowa. Szkoła ta trwa sześć lat i dzieli się na trzy dwuletnie cykle. Nauka
zorganizowana jest w pięciu obowiązkowych zakresach: język hiszpański i lokalny;
środowisko naturalne, społeczne i kulturowe; matematyka; edukacja artystyczna; edukacja
fizyczna i język obcy. We wszystkich cyklach obowiązkowe są lekcje religii, ale uczniowie
mogą również uczestniczyć w zajęciach zastępczych. Dzieci dostają promocję co dwa lata.
Oceny są opisowe. Uczeń z niedostatecznymi osiągnięciami może zostać na trzeci rok w
danym cyklu.
Szkolnictwo średnie obowiązkowe. Do szkół średnich uczęszczają dzieci w wieku 12 – 16
lat. E.S.O. to nowość: czteroletnia szkoła w stylu naszego gimnazjum, wprowadzona z
zamiarem wydłużenia obowiązku nauki do 16 roku życia (wtedy można zacząć pracować), a
także dająca możliwość wyboru dalszego toku nauki – matura i studia bądź nauczanie
zawodowe. E.S.O. dzieli się na dwa etapy: pierwsze dwie klasy są ogólne, w trzeciej uczeń
wybiera między ścieżką naukowo-humanistyczną (itinerario científico-humanístico) a
technologiczną (itinerario tecnológico), w czwartej zaś między naukową, humanistyczną a
technologiczną. Obowiązuje tu pięciostopniowa skala ocen. Na koniec szkoły każdy uczeń
otrzymuje rodzaj przewodnika na dalszą naukę i wybór zawodu. Przygotowuje go
wychowawca z psychologiem z poradni i innymi nauczycielami. Radzą oni w nim uczniowi,
jak wykorzystać swoje predyspozycje i osiągnięcia. Dokument ten jest poufny, a wskazania
nauczycieli nie obowiązują ucznia.
Po zakończeniu gimnazjum uczeń ma trzy możliwości: od razu iść do pracy, rozpocząć
nauczanie zawodowe lub iść do dwuletniego liceum kończącego się maturą.
Nauczanie maturalne lub zawodowe. Jest to trzeci, nieobowiązkowy już etap nauki.
Obejmuje on szkoły średnie maturalne lub naukę w szkołach zawodowych: dwu- lub
trzyletnich. Podstawowe programy nauczania i minimum godzin na tym etapie określa
Ministerstwo Edukacji, a władze prowincji i szkół wzbogacają je w miarę możliwości.
6
Zajęcia są profilowane pod kątem zainteresowań ucznia lub jego przyszłej drogi edukacyjnej.
Na tym etapie, uczniowie mogą wybrać jeden z czterech profili: artystyczny, technologiczny,
przedmioty przyrodnicze i zdrowie, przedmioty humanistyczne i społeczne. Dla wszystkich
profili obowiązuje jednakowy program z hiszpańskiego, historii, filozofii, języka obcego,
języka autonomicznej prowincji oraz kultury fizycznej. Zaliczanie, znów podobnie jak w
gimnazjum, to tzw. „zbieranie kredytów”, czyli punktów. Jeden przedmiot, realizowany w
wymiarze 3 godzin tygodniowo przez cały rok, daje przeważnie 3 kredyty. Uczeń musi
zdobyć łącznie 52 kredyty. Absolwenci, którzy pozytywnie zaliczyli wszystkie przedmioty,
otrzymują certyfikat ukończenia szkoły, uprawniający do podjęcia nauki w wyższej szkole
zawodowej, lub przystąpienia do egzaminu wstępnego na uniwersytet.
Matura (P.G.B.) – obejmuje część wspólną dla wszystkich i część odpowiadającą
poszczególnym profilom, a także język obcy (egzamin ustny i pisemny). Można podchodzić
do niej cztery razy. Wyniki honorowane są w całej Unii Europejskiej. Na ocenę końcową,
która zostanie umieszczona na świadectwie, składa się średnia ocen z liceum plus ocena na
egzaminie P.G.B. Matura niezbędna jest zarówno do starania się o przyjęcie na wyższą
uczelnię, jak i do podjęcia szkolenia zawodowego drugiego stopnia.
Uczelnie wyższe. By podjąć naukę na uniwersytecie należy zdać egzamin. Trwa on trzy dni,
przy czym jego długość każdego dnia nie może przekroczyć 4.5 godziny. Egzaminy wstępne
na uniwersytety organizowane są przez komisję prowincjonalną według zaleceń Ministerstwa
Edukacji, która określa wymagania, kryteria oceniania i powołuje poszczególne komisje
lokalne przeprowadzające egzaminy. Kandydat na studia musi zdać dwie części egzaminu.
Pierwsza sprawdza wiedzę z przedmiotów obowiązkowych, wspólnych dla wszystkich profili.
Zdający mają napisać własny tekst i dokonać analizy materiałów źródłowych w języku
ojczystym i w języku obcym. Druga sprawdza materiał z dwóch wybranych przez zdającego
przedmiotów profilowanych i jednego dodatkowego. Można wybrać jedną z pięciu opcji:
egzamin naukowo-techniczny z matematyki lub fizyki; egzamin medyczny z biologii lub
chemii; egzamin humanistyczny z łaciny lub historii sztuki; egzamin z nauk społecznych z
matematyki stosowanej w naukach społecznych lub z geografii lub też egzamin ze sztuki z
rysunku artystycznego, bądź historii sztuki.
Każda część egzaminu jest oceniana w skali 1 do 10. O przyjęciu na studia decydują wyniki
egzaminu w 40% i w 60% wyniki na świadectwie ukończenia ostatniej klasy szkoły średniej.
7
Studia na hiszpańskich uczelniach są płatne, ale niełatwo obliczyć, ile kosztuje semestr, bo
płaci się za poszczególne zajęcia i osobno za egzaminy. Cena zależy jeszcze od tego, na
którym roku studiujesz. Najbardziej prestiżowe uczelnie hiszpańskie to Universidad
Autonoma de Barcelona, Universidad Autonoma de Madrid, Universidad Complutense de
Madrid, a w dalszej kolejności Universidad de Granada, Universidad Politecnica de
Catalunya, Universidad de Salamanca, Universidad de Valencia, Universidad de Girona.
Poza tym jednym, z najładniejszych i jednocześnie najbardziej prestiżowych miejsc do
studiowania w Hiszpanii jest Salamanca, gdzie znajduje się najstarszy hiszpański uniwersytet
(Universidad Pontificia de Salamanca założony w 1218 roku).
5. Finansowanie szkolnictwa
Finansowanie oświaty w Hiszpanii odbywa się na zasadzie decentralizacji. Wspólnoty
Autonomiczne, które przyjęły uprawnienia mogą ustalać procedurę finansowania oświaty.
Lokalne organy administracyjne mogą współuczestniczyć w finansowaniu szkoły, a szkoły
mają autonomię w zakresie planowania środków finansowych i zarządzania nimi (za
wyjątkiem środków przeznaczonych na wynagrodzenia dla pracowników). Zdarza się, że
niektóre ze szkół prywatnych występują o państwowe środki finansowania. Muszą one
spełniać pewne ustalone przez administrację oświatową warunki. Na mocy wprowadzonych
ustaw stworzono mieszaną sieć szkół, w której, zależnie od sposobu finansowania, wyróżnia
się następujące typy: szkoły państwowe (stanowiące własność państwa i będące przez
państwo finansowane), szkoły prywatne finansowane ze środków publicznych (własność
prywatna, a finansowana przez państwo), szkoły prywatne nie finansowane ze środków
publicznych (własność prywatna finansowana z prywatnych środków). Obecnie ze środków
publicznych finansuje się 90% szkół prywatnych prowadzących kształcenie obowiązkowe.
6. Mniejszości narodowe w szkole hiszpańskiej
Szkoły podstawowe i średnie. Szkoły podstawowe i średnie, do których uczęszczają dzieci
imigrantów są zobowiązane do opracowywania planów ich przyjmowania i procesu
integrowania. W celu realizacji zobowiązań placówki dostają dodatkowego nauczyciela, który
czuwa nad procesem kształcenia imigrantów. Otrzymują również specjalne dotacje na zakup
materiałów niezbędnych do nauczania uczniów z tzw. deficytami. Nauczyciele, zwłaszcza ci,
których zadaniem jest wspieranie nauczania języka oraz dyrektorzy szkół i trenerzy mogą
8
uczestniczyć w specjalistycznych szkoleniach ukierunkowanych na wypracowywanie strategii
edukacji imigrantów. Obok tego rodzaju szkoleń istnieją również takie, których zadaniem jest
opracowanie rekomendacji
dotyczących działań w celu zwiększenia świadomości
„interkulturalnej”. Są one dostępne dla wszystkich.
Uczelnie
wyższe.
Na
uczelniach
hiszpańskich
istnieje
określona
ilość
miejsc
zarezerwowanych dla cudzoziemców. Nabór na studia odbywa się na podstawie egzaminu
organizowanego co roku w dwóch terminach. Hiszpanie biorą pod uwagę oceny z
'selectividad', czyli egzaminów z kursu przygotowującego do nauki na wyższej uczelni. Na
egzamin można się zapisać korespondencyjnie. Szanse na pozytywne wyniki mają tylko i
wyłącznie osoby, które biegle władają językiem hiszpańskim. Poszczególne uczelnie określają
wymaganą ilość punktów, jaką trzeba zdobyć na egzaminie. Osoby, które otrzymają ich
najwięcej, będą mogły wybrać kierunek studiów i uniwersytet. Warunkiem przystąpienia do
egzaminu jest świadectwo maturalne przetłumaczone na język hiszpański. Nieco łatwiej
będzie tym, którzy chcą 'przeskoczyć' na studia w Hiszpanii, będąc już studentami polskiej
uczelni. To ich ominie konieczność zdawania egzaminów. Hiszpański system uznawalności
zagranicznych tytułów naukowych, dyplomów, a także świadectw maturalnych, jest
wyjątkowo zagmatwany, więc nie wszystkie dyplomy mogą zostać uznane.
7. Kształcenie pedagogiczne i praca nauczyciela
Minimalny czas kształcenia nauczycieli to 4 i pół roku. Należy dodatkowo odbyć
przygotowanie pedagogiczne w wymiarze co najmniej 300 godzin zajęć. Wymiar zajęć
nowego programu przygotowania pedagogicznego, który został wprowadzony dopiero w kilku
uniwersytetach wynosi 600-750 godzin. Dyplom uniwersytecki uzyskany po 4-6 latach nie
daje dostępu do zawodu nauczyciela szkoły średniej. Za organizację pierwszego roku pracy
nauczyciela odpowiadają Autonomiczne Wspólnoty. Organizacja kształcenia i pracy
nauczyciela może zatem ulec zmianie w zależności od Wspólnoty, jak również od placówki
szkolnej. Awans zawodowy nauczycieli na wyższe stanowiska jest możliwy po spełnieniu
ustalonych warunków i zdaniu określonych egzaminów. Dzięki wprowadzonym niedawno
reformom (za wynagradzanie nauczycieli odpowiedzialna jest sama administracja a nie
władze szkolne), zmniejszone zostały różnice między warunkami pracy nauczycieli w
szkołach publicznych i szkołach prywatnych finansowanych ze środków publicznych.
9
8. Dzieci i młodzież ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Jako członek Unii Europejskiej Hiszpania musi przestrzegać pewnych ogólnych norm
dotyczących edukacji dzieci i młodzieży z deficytami. Niepełnosprawność nie jest już
rozumiana tylko jako skutek choroby czy urazu, a jest ona traktowana przede wszystkim jako
rezultat barier, na jakie napotyka w społeczeństwie osoba z niepełnosprawnością. W
większości krajów UE pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych jest priorytetem. Coraz
więcej ludzi jest przekonanych, iż medyczne podejście do problemu niepełnosprawności
powinno być zastąpione podejściem edukacyjnym. Głównym celem kształcenia uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi staje się problem wpływu niepełnosprawności na
edukację. Kraje UE i kraje kandydujące dążą do rozwijania polityki oświatowej mającej na
celu włączanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi do szkół powszechnych.
Hiszpania reprezentuje ideę jednotorowego (wspólnego) systemu nauczania zarówno dla
uczniów bez deficytów, jak i tych ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. System ten
polega na włączaniu niemal wszystkich uczniów do edukacji powszechnej. Pogląd taki
reprezentują również taki państwa jak Włochy, Szwecja, Portugalia, Islandia, czy Grecja.
Polska reprezentuje w tej kwestii odmienny system – wielotorowy, którego celem jest
różnorodność działań i usług pomiędzy dwoma systemami (włączania w ogólny nurt i
szkolnictwo specjalne), wspólne ustawodawstwo dla wszystkich dzieci uwzględniające
specjalne potrzeby edukacyjne dzieci.
Praca z dziećmi i młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinna się opierać na
uzdolnieniach – możliwościach, a nie na ich deficytach. Hiszpania należy do krajów
optujących za integracją i włączaniem takich uczniów do wspólnej nauki, podkreślają, że
powinien je obejmować ogólny program nauczania. W Hiszpanii szkoły specjalne
zobligowane są do współpracy ze szkołami powszechnymi. Nauczyciele SA kształceni w
zakresie potrzeb specjalnych podczas ich szkolenia podstawowego (podobnie jak w
Niemczech, Czechach i Słowacji).
10
9. Porównanie polskiego i hiszpańskiego systemu edukacyjnego
Przez szereg lat Polska starała się uporać z wewnętrznymi problemami i przemianami.
Dopiero w 2004 roku dołączyła do Unii Europejskiej, podczas, gdy Hiszpania została jej
członkiem 11 lat wcześniej. Polska stara się od jakiegoś już czasu kłaść większy nacisk na
edukację, miało pomóc w tym wprowadzenie reformy szkolnictwa i zmiana jej struktur.
Jednak zbyt małe możliwości finansowe (nękająca Polskę dziura budżetowa) spycha rozwój
edukacji w naszym kraju na dalszy plan.
I tak finansowanie i zarządzanie finansami przeznaczonymi na oświatę w Hiszpanii ma
charakter zdecentralizowany. Wspólnoty Autonomiczne mogą same ustalać procedury
finansowania oświaty. Lokalne organy administracyjne uczestniczą w ustaleniach dotyczących
kwestii finansowania placówek, ale pozostawiają szkołom autonomię w zakresie wszelkiego
zarządzania przyznanymi finansami. W Polsce natomiast finansowanie oświaty zgodnie z
ustawą z 1999 roku odbywa się w trzech sektorach: sektor samorządowy gmin, sektor
samorządowy 46 dużych miast oraz 3 Miejskich Stref Usług Publicznych, sektor rządowy
kuratoriów i resortów. Podział środków na finansowanie zadań oświatowych na szkoły i
placówki dokonuje prowadzący organ samorządu terytorialnego - gmina, powiat, samorząd
województwa.
Jedną z podstawowych różnic jest fakt, iż w Hiszpanii nie ma zerówki, a obowiązkowa nauka
w szkole podstawowej rozpoczyna się w wieku lat 6. Poza tym każdą klasę powtarzać wolno
nie więcej, iż jeden raz, a w szkołach podstawowych promocję do kolejnej klasy otrzymuje się
co dwa lata, a nie jak w Polsce każdego roku. Co więcej, obowiązek szkolny w Hiszpanii trwa
do 16 roku życia, podczas gdy w Polsce kończy się po ukończeniu 18 roku życia, czyli wieku
otrzymania tożsamości prawnej.
Ogólny zarys systemu edukacyjnego w Hiszpanii podobny jest do systemu polskiego.
Edukacja podzielona jest tam podobnie na kilka etapów, z tą różnicą, że dzieci w Polsce
muszą uczęszczać do zerówki, a naukę szkolną rozpoczynają w wieku 7 lat, a kończą po 6
klasach, czyli teoretycznie w wieku lat 13. W Hiszpanii natomiast dzieci nie uczęszczają do
zerówki, ale szkołę rozpoczynają i kończą rok szybciej (6-12 lat). Kolejny stopień edukacyjny
to odpowiednik polskiego gimnazjum. Hiszpańscy uczniowie spędzają w gimnazjum jeden
rok dłużej, co wyrównuje zakładany wiek ukończenia tego szczebla edukacyjnego w Polsce i
Hiszpanii. Kolejnym etapem nauki są tzw. licea i szkoły zawodowe, w których czas nauki
zależny jest od wybranej szkoły. W Polsce może on trwać nawet 2 lata dłużej.
11
Podając zatem kolejno wszystkie szczeble edukacyjne w Polsce wymienimy naukę
przedszkolną, zerówkę zaliczaną do szkoły podstawowej, trzeci stopień to gimnazjum, liceum
ogólnokształcące/liceum profilowane/technikum/zasadnicza szkoła zawodowa i studia wyższe
przy czym po zasadniczej szkole zawodowej można kontynuować naukę w liceum
uzupełniającym lub technikum uzupełniającym. Studia wyższe dzielą się na dwustopniowe,
czyli 3 lata (licencjat) i ewentualnie studia magisterskie.
Bardzo istotną różnicę pomiędzy polskim a hiszpańskim systemem szkolnictwa stanowi
możliwość dobierania (poza podstawowymi przedmiotami obowiązkowymi) zajęć zgodnych z
ich zainteresowaniami, tak by uzyskać potrzebną ilość punktów dla ukończenia danej klasy.
W Polsce jedyną możliwością wyboru, jeśli w ogóle, jest profil klasy. Kolejną różnicą jest
system promocji do kolejnych klas. W Hiszpanii istnieje system kredytów, czyli zbierania
punktów. Uważam że dwa ostatnie czynniki różnicujące opisywane tu systemy edukacyjne
(dobierane przedmiotów oraz system akredytacji) stanowią bardzo ciekawe propozycje i warto
byłoby starać się wprowadzić je do szkół polskich. Oczywiście przemiana taka wiązałaby się
ze zmianą całego programu nauczania, lecz pozwoliłaby na rozwój zainteresowań uczniów
oraz poczucie wkładu własnego i odpowiedzialności prze uczniów za naukę. Co interesujące,
próbę wprowadzenia systemu akredytacji w Polsce powoli wprowadzają uniwersytety i inne
uczelnie wyższe (punkty ECTS), jednak na większości kierunków nie ma możliwości doboru
przedmiotów składających się na potrzebną ilość punktów, tylko są one ustalone z góry (takie
same dla każdego studenta na danym kierunku), a zatem punkty te nie stanowią podstawy do
zaliczenia semestru.
Podobnie jak w Polsce, Hiszpanie zdają egzamin maturalny kończący naukę na poziomie
liceum, ale mają prawo podchodzić do niej cztery razy. Na podstawie wyników uzyskanych
przez lata nauki w liceum oraz egzaminu maturalnego, młodzież w obu krajach może ubiegać
się o miejsca na uczelniach wyższych. W Hiszpanii, aby dostać się na studia wyższe trzeba
zdać egzaminy organizowane, nie jak w Polsce przez same uczelnie wyższe, a przez komisje
prowincjonalne działające według zaleceń Ministerstwa Edukacji. Na uczelnie wyższe w
Hiszpanii mogą dostać się również absolwenci szkół zawodowych, po przystąpieniu do
egzaminu maturalnego i wstępnego na studia. Nie zamyka to zatem drogi dalszej nauki i
pozwala na dalsze rozwijanie się i naukę na uczelniach wyższych.
12
Bibliografia:

Dekada reform w kształceniu obowiązkowym w Unii Europejskiej (1984-94).
Warszawa 1999, wyd. Eurydice;

Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskie. Warszawa 1997, wyd. Żak.

Gonzalez Martinez E. E., Zalewajko M., Hiszpania – Polska: Spotkania. Warszawa
2003, wyd. Neriton;

Smoczyńska A. (red.), Kluczowe problemy edukacji w Europie. Tom 3. Warszawa
2004, wyd. Eurydice;

Tadeusiewicz G., Edukacja w Europie, PWN, Warszawa- Łódź 1997.

Vincent M., Stradling R. A., Wielkie kultury świata. Hiszpania i Portugalia. Warszawa
1997, wyd. Świat Książki;

Zaborowska J., Podróże marzeń. Hiszpania. Warszawa 2005, wyd. Mediaprofit;

www.estudios.universia.es

www.hiszpania.online.pl

www.idze.org.pl

www.mec.es

www.mps.gov.pl
13

www.poland.gov.pl

www.wsipnet.pl
14