Mleko a ryzyko występowania i progresji raka

Mleko a ryzyko występowania i progresji raka
C.L. Rock
Rak jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci na świecie. Wyniki badań
obserwacyjnych wykazują, że około 30-40% przypadków raka jest możliwych do uniknięcia
poprzez odpowiednie wybory pokarmowe i modyfikację czynników żywieniowych. Mleko
zawiera liczne bioaktywne substancje, które mogą potencjalnie wpłynąć na ryzyko
wystąpienia i progresji raka, jak wykazano w tabeli 1.
Tabela 1
Substancje bioaktywne w mleku
Klasa
Bioaktywny składnik
Witaminy
Witamina D w produktach wzmocnionych, witamina
A (retinol, estry retinylowe)
Minerały
Wapń, magnez
Makroskładniki odżywcze
Tłuszcz pokarmowy, kwas rutenowy, galaktoza (z
laktozy)
Czynniki hormonalne
Hormony reprodukcyjne, IGF-I
Probiotyki i związane z nimi czynniki
Kwas mlekowy, kwas masłowy wyprodukowany z
bakterii bacilli, bifidobakterie w sfermentowanych
produktach
Inne elementy składowe
Karotenoidy, pestycydy
Zademonstrowanie specyficznego, molekularnego wpływu substancji odżywczych i
innych bioaktywnych składników pokarmu na rozwój raka u ludzi, gdzie kilka genetycznych
i epigenetycznych zmian nastąpiło w ciągu ostatnich lat i dekad, jest logistycznie trudnym
zadaniem. Ponadto, rozwikłanie problemu wpływu różnych pokarmów, specyficznych
żywieniowych elementów składowych i związanych z tym czynników stylu życia jest
ogromnym wyzwaniem. Interpretacja rezultatów randomizowanych badań dotyczących
zapobiegania nowotworom jest trudna, ponieważ te badania trwały, z przyczyn naturalnych,
względnie krótko.
Dostępne dane i bieżące wyniki badań wykazują, że spożycie mleka lub pewnych
bioaktywnych składników mleka (wapń, witamina D)
odgrywa rolę w epigenezie
występowaniu raka. Oddzielenie wpływu spożycia mleka i jego bioaktywnych składników
może nie przekładać się na ogólnodostępne rekomendacje zdrowotne. W krajach, gdzie
spożywane jest mleko i inne produkty pochodzenia mlecznego, pokarmy te są głównym
źródłem wapnia, a zatem dowody łączące spożycie wapnia z rakiem są istotne dla
rekomendacji żywieniowych, dotyczących spożycia mleka. Ponadto, mleko jest ważnym
źródłem witaminy D w krajach, gdzie mleko poddane jest suplementacji tym składnikiem.
Przeprowadzono wiele obserwacyjnych i epidemiologicznych badań, by ocenić
związek między spożyciem mleka a ryzykiem wystąpienia raka jelita grubego, ale większość
z nich wykazała profilaktyczne oddziaływanie mleka. Na przykład, Cho i in. przeprowadzili
szeroką analizę danych z dziesięciu grup obserwacyjnych (liczba uczestników – 534536) z
pięciu krajów, gdzie u 4992 osób zdiagnozowano raka jelita grubego w badaniu późniejszym.
Uczestnicy, którzy spożywali więcej, niż szklankę mleka (>250g) dziennie wykazali
zmniejszone o 15 % ryzyko zachorowania na raka jelita grubego (względne ryzyko 0,85,
95%, CI (łączne występowanie) 0,78-0,94), w porównaniu do tych osób, które spożywały <70
g mleka dziennie. Podobnie, spożycie wapnia okazało się być odwrotnie proporcjonalne do
zmniejszonego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego w większości badań
obserwacyjnych. Zarówno spożycie wapnia pokarmowego, jak i całościowy poziom spożycia
pierwiastka (łącznie z suplementami) wydaje się oddziaływać zapobiegawczo przy poziomie
ok. 1200-1400 mg dziennie.
W dwu klinicznych badaniach suplementy wapnia wykazały zdolności redukowania
ryzyka wystąpienia nawrotu polipowatości gruczolakowatej. Przy dawkowaniu 1200 i 2000
mg dziennie przez 3-4 lata zaobserwowano zmniejszenie ryzyka nawrotu gruczolaka
(stosunek prawdopodobieństwa 0,74, 95% CI 0,58-0,95). Nie zaobserwowano, by
suplementacja
wapniem
redukowała
ryzyko
raka
okrężnicy.
Postępowanie,
jakie
zaproponowano w celu wyjaśnienia zapobiegawczego wpływu spożycia mleka na wystąpienie
raka jelita grubego, to biologiczna aktywność wapnia, witaminy D, magnezu, kwasu
masłowego wytwarzanego przez mikroflorę jelitową i kwasu rutenowego – wszystkie
wymienione składniki mleka mają zdolność do powstrzymania proliferacji komórek. Skutkuje
to ograniczeniem wzrostu liczby komórek rakowych, co wykazały badania laboratoryjne.
Przeprowadzono wiele badań obserwacyjnych i epidemiologicznych w celu
stwierdzenia, czy mleko, produkty nabiałowe i/lub wapń są powiązane z ryzykiem
wystąpienia raka prostaty. Związek pomiędzy spożyciem mleka i/lub produktów nabiałowych
a rakiem prostaty jest raczej
negatywny, niewykazujący efektów profilaktycznych.
Przykładowo, jedna z ostatnich metaanaliz 11 badań grupowych stwierdziła, iż łączne,
względne ryzyko wynosi 1,11 (95% CI 1,03-1,19) na porcję dla produktów mlecznych, 1,06
(95% CI 0,91-1,23) dla mleka i 1,11 (95% CI 0,99, 1,25) dla sera. Wysokie spożycie wapnia
(>1000 mg dziennie) pochodzącego z pokarmu i suplementów uznano za powiązane z
podwyższonym ryzykiem wystąpienia zaawansowanej lub śmiertelnej postaci raka.
Mechanizmy jakie zaproponowano w objaśnieniach nie są poparte silnymi dowodami
(wynikami badań).
Wyniki
eksperymentów
epidemiologicznych,
badających
związek
pomiędzy
spożyciem produktów mlecznych a ryzykiem zachorowania na raka piersi lub jajników, nie są
jednoznaczne. Trzy randomizowane, kliniczne badania sprawdziły, czy zmiana składu diety
może wpłynąć na ryzyko zachorowania na raka piersi lub na nawrót i/lub wyleczenie u kobiet
ze zdiagnozowanym rakiem piersi. Choć badano tu rodzaj mleka i produktów mlecznych,
całkowite spożycie tych pokarmów zmieniło się minimalnie i nie było powiązane z
zachorowaniami (lub ich brakiem) na raka .Badania na zwierzętach wykazały, że galaktoza
może mieć toksyczny wpływ na komórki jajników, ale wyniki badań epidemiologicznych,
które skupiły się na ocenie ryzyka wystąpienia raka jajników i wpływie mleka i/lub spożycia
laktozy są również niejednoznaczne.
Raport Światowej Fundacji na rzecz Badań nad Rakiem stwierdził w konkluzjach, że
prawdopodobnie istnieje związek pomiędzy spożyciem mleka a występowaniem raka jelita
grubego i jest to związek zmniejszający ryzyko zachorowania, a także związek pomiędzy
spożywaniem pokarmów bogatych w wapń a występowaniem raka prostaty i jest to związek
zwiększający ryzyko zachorowania. Dzisiejsze wskazówki żywieniowe, skierowane na
profilaktykę występowania raka, to propozycje spożywania pokarmu zamiast suplementów
i wybierania produktów mlecznych z niską lub zerową zawartością tłuszczu.
Bibliografia:
1. World Cancer Research Fund: Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention
of Cancer: A Global Perspective. London, World Cancer Research Fund, 2007.
2. Cho E, Smith-Warner SA, Spiegelman D, et al: Dairy foods, calcium, and colorectal
cancer: a pooled analysis of 10 cohort studies. J Natl Cancer Inst 2004;96:1015–
1022.
3. Weingarten MA, Zalmanovici A, Yaphe J: Dietary calcium supplementation for
preventing colorectal cancer and adenomatous polyps. Cochrane Database Syst Rev
2008:CD003548.
4. Huncharek M, Muscat J, Kupelnick B: Dairy products, dietary calcium and vitamin D
intake as risk factors for prostate cancer: a meta-analysis of 26,769 cases from 45
observational studies. Nutr Cancer 2008;60:421–441.
5. Kushi LH, Byers T, Doyle C, et al: American Cancer Society Guidelines on Nutrition
and Physical Activity for cancer prevention: reducing the risk of cancer with healthy
food choices and physical activity. CA Cancer J Clin 2006;56:254–281.