RDA - V Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy

WPROWADZENIE
Marcin Roszkowski
Instytut Bibliograficzny
Biblioteka Narodowa
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytet Warszawski
IV Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy, Wrocław 19-21.06.32013 r.
Zagadnienia
• Geneza RDA
• RDA i standardy bibliograficzne
– AACR2, ISBD, ICP, FRBR
• Podstawy RDA
• RDA w Europie
• RDA w Polsce
Czym jest RDA?
• RDA = Resource Description & Access
– Zasoby : opis i dostęp
• Nowe angloamerykańskie zasady katalogowania
(standard katalogowania LoC od 31.03.2013 r.)
• Następca AACR2 (Anglo-American Cataloguing
Rules )
• RDA Joint Steering Committee (JSC)
– American Library Association, Australian Committee on Cataloguing,
British Library, Canadian Committee on Cataloguing, Chartered
Institute of Library and Information Professionals (CILIP) (Irlandia,
Szkocja, Walia), Library of Congress.
Czym jest RDA?
• JSC plan na lata 2005-2009
– przygotowanie znormalizowanych wytycznych
i instrukcji prezentujących spójne i elastyczne
zasady opisu dokumentów,
– zgodność z międzynarodowymi zasadami,
modelami oraz standardami,
– uniezależnienie prezentacji opisu od konkretnego
formatu danych bibliograficznych,
– objęcie zasobów spoza kontekstu bibliotecznego
Geneza RDA
ISBD (CE)
2007
1998
2005
1978-2005
FRSAD
2010
FRBR
AACR2
ICP + FRAD
2009
1971-2006
ISBD
2010
1961
Zasady Paryskie
RDA Test
RDA Draft
Kontekst
– dezaktualizacja zasad AACR2,
– modele FRBR i FRAD,
– nowe rodzaje dokumentów,
– rozwój technologii i rynku technologii
informacyjnych (IT),
– zmiana oczekiwań użytkowników wobec formy i
funkcji katalogów bibliotecznych,
– duża liczba schematów metadanych (RDA jako
standard niezależny od formy prezentacji
metadanych).
Podstawy RDA
• Deklaracja Międzynarodowych Zasad Katalogowania
(International Cataloguing Principles - ICP),
– aktualizujące tzw. „Zasady Paryskie”, podstawa AACR;
• Funkcjonalne wymagana dla rekordów bibliograficznych
(Functional Requirements for Bibliographic Records - FRBR)
• Funkcjonalne wymagania dla danych wzorcowych
(Functional Requirements for Authority Data - FRAD)
• Międzynarodowy Znormalizowany Opis Bibliograficzny
(International Standard for Bibliographic Description ISBD)
– wyznacza jeden ze sposobów prezentacji danych opracowanych
zgodnie z RDA.
Podstawy RDA : ICP
• 2.1. Wygoda użytkownika. Decyzje dotyczące tworzenia
opisów i kontrolowanych form nazw jako punktów dostępu
powinny być podejmowane z myślą o użytkowniku.
• 2.2. Powszechne użycie. Słownictwo stosowane w opisach i
w punktach dostępu powinno być zgodne ze słownictwem
używanym przez większość użytkowników.
• 2.7. Ekonomia. Gdy istnieją alternatywne drogi osiągnięcia
celu, należy dać pierwszeństwo sposobowi najbardziej
wydajnemu (tzn. najniższy koszt lub najprostszy sposób).
Podstawy RDA : ICP
• Cele i funkcje katalogu:
– Znalezienie
– Identyfikacja
– Wybór
– Pozyskanie
Funkcjonalne wymagania
dla rekordów bibliograficznych (FRBR)
Grupa 1
Grupa 2
Grupa 3
• Dzieło
• Osoba
• Pojęcie
– work
• Realizacja
– expression
• Materializacja
– manifestation
• Egzemplarz
– item
– person
• Ciało zbiorowe
– corporate
body
– concept
• Rzecz
– object
• Wydarzenie
– event
• Miejsce
– place
DZIEŁO
Odrębny twór artystyczny i/lub intelektualny
DZIEŁO
REALIZACJA
Intelektualna lub artystyczna realizacja
dzieła w postaci zapisu
alfanumerycznego, notacji muzycznej,
układu choreograficznego, dźwięku,
obrazu, przedmiotu, ruchu itp. lub
dowolnej kombinacji tych form. Jest
ona jednostką abstrakcyjną. Forma
rozumiana jest jako sposób, w jaki
dzieło zostało wyrażone
D1 – Harry Potter i kamień filozoficzny
R1 – realizacja autorska
R2 – tłumaczenie na j. polski przez J. Kowalskiego
Fizyczne ucieleśnienie realizacji dzieła. Ma
charakter materialny. Termin obejmuje
wszystkie elementy fizyczne o tych samych
cechach pod względem zawartości
intelektualnej lub artystycznej oraz formy
fizycznej. Granice pomiędzy materializacjami
wyznaczają zawartość i forma fizyczna
DZIEŁO
REALIZACJA
MATERIALIZACJA
D1 – Harry Potter i kamień filozoficzny
R1 – realizacja autorska
M1 – angielskie wydanie książkowe
z 2004 roku
R2 – tłumaczenie na j. polski przez J. Kowalskiego
M2 – polskie wydanie z 2007 roku
DZIEŁO
Jest pojedynczym przykładem
materializacji. Najczęściej jest to
jednostkowy obiekt fizyczny, np.
egzemplarz książki jednotomowej, ale może
składać się z większej liczby części.
Zawartość i forma egzemplarza są
zazwyczaj takie jak materializacji
REALIZACJA
MATERIALIZACJA
D1 – Harry Potter i kamień filozoficzny
R1 – realizacja autorska
M1 – angielskie wydanie książkowe
z 2004 roku
E1 – egzemplarz w BUW o sygn. P125648
E2 – prywatna kopia z autografem autorki
EGZEMPLARZ
resource
ISBD – ICP – RDA
Zasób
•
•
•
•
•
Monographic resources
Integrating resources
Printed resources
Cartographic resources
Older monographic resources
RDA – organizacja treści
• Opublikowane w tradycyjnej postaci w 2010
roku.
• 944 strony
– (AACR2: 712 stron)
• 37 rozdziałów w 10 sekcjach
RDA – organizacja treści
AACR2
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Część 1. Opis bibliograficzny
Ogólne zasady sporządzania opisów
Książki
–
Strefa tytułu i oznaczenia
odpowiedzialności
–
Strefa wydania
–
Strefa specjalna
–
Strefa adresu wydawniczego
–
…
Mapy
…
Część 2. Hasła opisu, tytuły
ujednolicone…
RDA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dzieło
Realizacja
Materializacja
Egzemplarz
Relacje
Elementy grupy 2. FRBR
Elementy grupy 3. FRBR
RDA - zmiany
• RDA
–core elements
–core if elements
–Uzależnione od kontekstu
RDA – Core Elements / Materializacja
•
•
•
•
•
Strefa serii
Tytuł właściwy
Oznaczenie odpowiedzialności (tylko pierwsze)
Oznaczenie wydania
Adres wydawniczy
– Data Copyright (Core if)
– Informacje nt. produkcji i dystrybucji (Core if)
• Opis fizyczny
• Typ nośnika (Carrier Type)
• Identyfikator materializacji (np. ISBN, ISSN, DOI)
RDA – organizacja treści
•
•
•
•
•
•
•
Element (np. oznaczenie odpowiedzialności)
Charakterystyka
Źródła przejmowania danych
Zapis
Przykłady
Wyjątki, przypadki szczegółowe, itp.
Uwagi
RDA – organizacja treści
2.8.2 Miejsce wydania
2.8.2.1 Charakterystyka
– Element zawiera oznaczenie miejsca związanego z publikacją lub wydaniem dokumentu…
2.8.2.2 Źródła przejmowania danych
– Oznaczenie miejsca wydania przejmuje się z następujących źródeł (w kolejności):
a) źródło jak dla tytułu właściwego (zob. 2.3.2.2 ) …
2.8.2.3 Zapis miejsca wydania
– Uwzględnia się zarówno lokalną nazwę miejsca (miasto itp.) jak i nazwę większej jednostki lub
jurysdykcji (stan, prowincja itp., i/lub kraj), jeżeli występuje w źródle przejmowania danych
…
Przykłady
Köln
Westport, Connecticut
Lugduni Batavorum
Uwagi
Jeżeli nazwa miejsca jest znana jako fikcyjna lub wymaga wyjaśnienia, sporządza się uwagę podając
rzeczywistą nazwę miejsca wydania.
RDA - zmiany
•
•
•
•
•
•
Zniesienie „zasady trzech”
„Bierz to, co widzisz”
Rezygnacja z dużej części skrótów
Źródła przejmowania danych
„Cataloger’s judgement”
Elastyczność
– Możliwość dostosowania do polityki katalogowania
• …
Wdrożenia RDA
trzy scenariusze
RDA w Europie
• EURIG – European RDA Interest Group
– Grupa zrzeszająca przedstawicieli europejskich
bibliotek narodowych oraz instytucji związanych z
rejestracją bibliograficzną, zainteresowanych
zasadami katalogowania RDA : Resource
Description And Access
– Reprezentanci 30 instytucji europejskich,
• w tym z Polski (BN, NUKAT)
– http://www.slainte.org.uk/eurig/
• Gordon Dunsire, Scottish Library and Information Council
• EURIG Inaugural Meeting, Frankfurt,
08-12-2011 r.
– Przyjęcie Cooperation Agreement
• 26 artykułów precyzujących cele i organizację
grupy oraz formę współpracy
• Ustalenie form pracy (grupy robocze)
i częstotliwości spotkań
• Cooperation Agreement, Art. 2.
– Podstawowe cele EURIG:
• Promowanie wspólnych interesów zawodowych
aktualnych i potencjalnych użytkowników RDA
• Udostępnienie płaszczyzny wymiany informacji
dla instytucji zainteresowanych RDA
• Wspieranie współpracy między instytucjami
zainteresowanymi wdrożeniem RDA w określonej
formie
• Promowanie współpracy w zakresie wymiany
doświadczeń w tłumaczeniu RDA oraz
upowszechnianie informacji o RDA w Europie.
EURIG
• Zebrania EURIG
– grudzień 2011 : Frankfurt (spotkanie inicjujące)
– styczeń 2012 : Paryż (spotkanie robocze)
– wrzesień 2012 : Madryt
– wrzesień 2013 : Sztokholm
• Prace w ramach EURIG
– analiza zapisów RDA
– RDA a FRBR
– RDA a standardy krajowe
EURIG
• Aktywność EURIG
– Opracowanie tzw. RDA Proposals (3)
• Plan BN:
– Założenie w ramach EURIG grupy roboczej
przedstawicieli państw, które są w podobnej
sytuacji jak BN
RDA w Europie
• 2011: prezentacja oficjalnych stanowisk
członków EURIG dot. planów związanych
z RDA
• Entuzjaści: Niemcy, Anglia, Hiszpania, Holandia, Austria, Francja
• Pozostali: sceptycyzm, zainteresowanie
• DNB (Niemcy) wdroży RDA w 2015
• Tłumaczenia
– chińskie, francuskie, hiszpańskie, niemieckie
Źródła informacji o RDA
• RDA Toolkit
– http://www.rdatoolkit.org/
• Resource Description and Access (RDA) : Library
of Congress
– http://www.loc.gov/aba/rda/
• Lista dyskusyjna
– http://www.mail-archive.com/[email protected]/maillist.html
• RIMMF
– http://www.marcofquality.com/
The floor is yours, John !
http://www.slideshare.net/rosz_mar/
Wykorzystana grafika
• http://bostonreedcollege.files.wordpress.com
/2011/03/crossroads-decision-resized600.png