Nowotwory jamy ustnej w materiale w³asnym

STOMATOLOGIA PRAKTYCZNA
Klinika
Nowotwory jamy ustnej
w materiale w³asnym
Gra¿yna Grzesiak-Janas, Andrzej
Siciarz, Jolanta Bia³kowska-G³owacka, Anna Janas
Oral Neoplasms – on the Basis
of the Author’s Own Material
Praca recenzowana
Z Zak³adu Chirurgii Stomatologicznej
Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego
nr 6 Uniwersytetu Medycznego w £odzi
Kierownik: prof. dr hab. n. med.
Gra¿yna Grzesiak-Janas
Streszczenie
W pracy przedstawiono retrospektywne
wyniki badañ dotycz¹ce oceny leczenia
i okresu prze¿ycia 71 chorych, u których
po przeprowadzeniu badania
histopatologicznego stwierdzono
nowotwory w obrêbie jamy ustnej.
Summary
This retrospective study gives the results
of an evaluation of the treatment and
survival periods of 71 patients who had a
histopathological diagnosis of neoplasm in
the region of the oral cavity.
Has³a indeksowe: nowotwory jamy
ustnej
Key words: oral neoplasms
Praca finansowana przez UM w £odzi
w ramach dzia³alnoœci statutowej
nr 503-242-1
46
Nowotwory z³oœliwe jamy ustnej zajmuj¹ 8. miejsce pod wzglêdem
czêstoœci wystêpowania w populacji polskiej i stanowi¹ powa¿ny problem epidemiologiczny i terapeutyczny (1, 2). Ró¿norodnoœæ tkanek w
obrêbie jamy ustnej jest przyczyn¹ trudnoœci diagnostycznych, co dotyczy zarówno lekarza praktyka, jak i histopatologa. Utrudnia to wczesne
wykrycie z³oœliwych procesów nowotworowych (3). Dlatego tak istotne
jest wnikliwe badanie jamy ustnej podczas rutynowego leczenia stomatologicznego. Ta wa¿na rola lekarza stomatologa we wczesnym wykrywaniu procesów nowotworowych przebiegaj¹cych w jamie ustnej ma
wp³yw na prawid³owe postawienie rozpoznania i póŸniejsze leczenie,
które mo¿e siê zakoñczyæ pe³nym wyzdrowieniem, a tak¿e w niektórych
przypadkach oszczêdziæ choremu okaleczaj¹cych, kosztownych zabiegów i rehabilitacji (1, 4).
Celem pracy jest zwrócenie uwagi
na wzrastaj¹c¹ liczbê pacjentów ze
zmianami nowotworowymi w obrêbie
jamy ustnej z jednoczesn¹ retrospektywn¹ ocen¹ skutecznoœci przeprowadzonego leczenia.
Materia³ badañ
Do Zak³adu Chirurgii Stomatologicznej w £odzi w latach 1998-2005
zosta³o skierowanych 71 pacjentów z
prywatnych gabinetów stomatologicznych oraz publicznych i niepublicznych zak³adów opieki zdrowotnych z
£odzi i okolic. Chorych kierowano
celem konsultacji z powodu guzów
zlokalizowanych w obrêbie jamy ustnej.
Leczeniem objêto 17 kobiet i 54 mê¿czyzn w wieku 32-68 lat (tab. I).
W wywiadzie uwzglêdniano wiek
chorych, zawód, czas, jaki up³yn¹³ od
wyst¹pienia zmiany, charakter dolegliwoœci, dotychczasowe leczenie oraz
wywiad rodzinny, ze szczególnym
uwzglêdnieniem wystêpowania nowotworów. Pytano tak¿e o wspó³istniej¹ce
choroby oraz skargi pacjentów na funkcjonowanie innych narz¹dów.
W badaniu zewn¹trzustnym zwracano uwagê na pow³oki zewnêtrzne, ujœcia nerwu V, stan wêz³ów ch³onnych w
najbli¿szej okolicy: podbródkowych,
pod¿uchwowych oraz szyjnych. U
wiêkszoœci 56 pacjentów by³y one twarde, powiêkszone, bolesne przy badaniu
palpacyjnym.
W badaniu wewn¹trzustnym ustalono umiejscowienie i rozleg³oœæ zmian
nowotworowych, szybkoϾ wzrostu,
wystêpuj¹ce dolegliwoœci bólowe, stan
uzêbienia, jak te¿ zmian znajduj¹cych
siê w miejscu podejrzewanym o wzrost
nowotworu.
W 38 przypadkach guz, który pojawi³
siê po 2 miesi¹cach od przybycia chorych do naszego szpitala, obejmowa³
czêœæ zêbodo³ow¹ ¿uchwy w odcinku
przednim, (ryc. 1), u 2 pacjentów zaœ
dotyczy³ wyrostka zêbodo³owego szczêki po stronie lewej i prawej. W 1 przypadku guz, który pacjentka zauwa¿y³a
przed oko³o 2 miesi¹cami, by³ zlokalizowany w dnie jamy ustnej (tab. II).
Chora by³a leczona przez jeden miesi¹c laseroterapi¹ dawk¹ 12 J/cm2 w
prywatnym gabinecie stomatologicznym. Ze wzglêdu na brak poprawy oraz
wystêpuj¹ce dolegliwoœci bólowe i powiêkszaj¹cy siê guz z naciekaniem tkanek otaczaj¹cych skierowano j¹ do naszego Zak³adu.
Ryc. 1. Chory lat 62 (zdjêcie z materia³u
w³asnego). Po 7 dniach od usuniêcia zêba
42 pojawi³ siê rozleg³y guz ¿uchwy naciekaj¹cy dno jamy ustnej i jêzyk.
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2006
U pozosta³ych 30 pacjentów wyst¹pi³o rozchwianie zêbów i lekarze stomatolodzy zaplanowali ich usuniêcie
(ryc. 2). Na podstawie badañ u 70 pacjentów stwierdzono szybki wzrost
guza po wykonanych ekstrakcjach zêbów.
Rozpoznanie u tych chorych uzyskano, pobieraj¹c wycinek do badania histopatologicznego (ryc. 3). Otrzymane
wyniki badañ histopatologicznych: ca
planoepitheliale potwierdzi³y wstêpne
rozpoznanie nowotworu. Dalsze leczenie kontynuowano w innych oœrodkach.
TABELA I .Wiek chorych w latach
Wiek chorych
Liczba pacjentów
Kobiety
Mê¿czyŸni
32
1
-
1
36
1
-
1
37-40
2
1
1
41-50
17
5
12
51-68
50
11
39
Razem
71
17
54
TABELA II. Lokalizacja nowotworu
Lokalizacja nowotworu
Liczba pacjentów
Kobiety
Mê¿czyŸni
wyrostek zêbodo³owy szczêki
2
-
2
jêzyk
12
4
8
1
1
-
¿uchwa
56
12
44
razem
71
17
54
dno jamy ustnej
TABELA III. Przebieg kliniczny
Rozpoznanie
Leczenie
Prze¿ycie
Zgon
1-2 lat
Zgon
3-5 lat
rak szczêki
radioterapia i operacja Creila
-
2
-
rak jêzyka
brachyterapia lub operacja Creila
4
3
5
rak dna jamy ustnej
radioterapia lub resekcja ¿uchwy
z operacj¹ Creila
-
1
-
rak ¿uchwy
resekcja ¿uchwy z operacj¹
Creila
46
4
6
50
10
11
razem
Ryc. 2. Chory lat 68 (zdjêcie z materia³u w³asnego). Widoczny
guz ¿uchwy naciekaj¹cy dno jamy ustnej. Stan miejscowy w 4.
dniu po usuniêciu zêbów 31 i 32.
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2006
Wyniki badañ i omówienie
Badania oparto na wynikach ankiet
wysy³anych do wszystkich chorych w
okresie od 1do 5 lat po zakoñczonym
leczeniu. W przypadku braku informacji ankietowych dane uzyskano w rozmowie telefonicznej bezpoœrednio z
pacjentem lub cz³onkami jego rodziny.
Ankieta zawiera³a pytania dotycz¹ce
potwierdzenia trwa³ego efektu leczenia, braku nawrotu, prze¿ycia lub zgonu leczonych osób.
Wyniki leczenia jako dobre oceni³o
36 chorych, 14 pacjentów jako z³e – ze
wzglêdu na utrzymuj¹ce siê dolegliwoœci bólowe okolicy operowanej oraz
oszpecenie. W ci¹gu 1-2 lat po zastosowanym leczeniu zmar³o 10 pacjentów,
a w 11 przypadkach zgon nast¹pi³ po
3-5 latach (tab. III).
Dyskusja
Nowotwory z³oœliwe rosn¹ szybko,
naciekowo (infiltracyjnie) i niszcz¹
tkankê otaczaj¹c¹. Cechuje je tak¿e
du¿a zdolnoœæ do przerzutów; prowadz¹ do wyniszczenia organizmu.
Z³oœliwoœæ guza okreœla siê na podstawie ró¿nicy obrazu histopatologicznego tkanki zdrowej i nowotworowej.
W przypadkach, w których ró¿nica ta
jest mniejsza, guz jest ³agodniejszy.
Zdolnoœæ wytwarzania przerzutów i
Ryc. 3. Pobrano materia³ z guza do badania histopatologicznego.
47
STOMATOLOGIA PRAKTYCZNA
szybkoœæ ich powstania zale¿y od z³oœliwoœci nowotworu i bariery obronnej
ustroju (5).
Jak wynika z naszych badañ, rozpoznanie guza powinno byæ jak najwczeœniejsze, od tego bowiem uzale¿nione
jest jego rokowanie. Banalne skargi
chorego i objawy pozornie bezprzedmiotowe, które wystêpuj¹ nieraz w
pocz¹tkowych okresach rozwoju choroby, s¹ czêsto bagatelizowane zarówno
przez pacjentów, jak i lekarzy.
Przypadek usuniêcia zêba z guza
nowotworowego opisano w „Magazynie
Stomatologicznym” w 2003 roku (6).
Jednak ze wzglêdu na wzrastaj¹c¹ w
ostatnim czasie liczbê chorych z nowotworami jamy ustnej zg³aszaj¹cych siê
do naszego szpitala wydaje siê celowe
podjêcie tego tematu.
Zdaniem Jassema (7) podstawowymi metodami leczenia nowotworów
jamy ustnej s¹ chirurgia i chemioterapia, które pozwalaj¹ uzyskaæ wyleczenie wiêkszoœci chorych we wczesnych
fazach choroby. Natomiast w bardziej
48
Klinika
Piœmiennictwo
1. Raczkowska-Siostrzonek A., Pogorzelska-Stronczak B.: Profilaktyka nowotworów z³oœliwych ze szczególnym uwzglêdnieniem raka jamy ustnej. Czas. Stom., 2005, LVIII, 9,
652-657.
2. Juszczyk-Popowska B.: Analiza zachorowañ na nowotwory z³oœliwe jamy ustnej w
Polsce. Czas. Stom., 1994, XLVII, 1, 45-48.
3. Cavson R. A., Langdon J. D., Eveson J.W.: Surgical pathology of the mouth and jaws.
Wright, Oxford 1996.
4. Lenartowicz J.: Leczenie chirurgiczne nowotworów na przestrzeni wieków ze szczególnym uwzglêdnieniem nowotworów jamy ustnej. Nowotwory, 2000, 6, 625-631
5. Kruœ S.: Patomorfologia dla stomatologów. Med. Tour Press Int., Wyd. I, Warszawa 1997.
6. Grzesiak-Janas G., Ratajek-Gruda M., Siciarz A.: Usuniêcie zêbów z guza nowotworowego. Magazyn Stomat., 2003, XIII, 10, 54.
7. Jassem J.: Postêpy w skojarzonym leczeniu nowotworów z udzia³em radioterapii i
chemoterapii. Nowotwory, 2000, 59, 12-20.
zaawansowanym stanie leczenie chirurgiczne jest zwi¹zane ze znacznym
okaleczeniem, napromienianiu zaœ
towarzysz¹ czêsto powik³ania. Cytowany autor jest zdania, ¿e odsetek wyleczeñ miejscowych na skutek w³¹czenia
radioterapii nie przekracza 30%, a niewyleczenie pierwotnego guza lub jego
nawrót s¹ na ogó³ zwi¹zane z du¿ymi
dolegliwoœciami bólowymi, co potwierdzi³y te¿ nasze badania.
Wniosek
Przeprowadzone badania ankietowe
potwierdzaj¹ koniecznoœæ stosowania
wczesnej diagnostyki wstêpnej zmian
nowotworowych oraz badañ profilaktycznych.
■
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2006