doc1 Niemcy: stowarzyszeniowe i spółdzielcze typy przedsiębiorstw
download 
Reklamacja Transkrypt
1 Niemcy: stowarzyszeniowe i spółdzielcze typy przedsiębiorstw
Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear Niemcy: stowarzyszeniowe i spółdzielcze typy przedsiębiorstw Tłumaczenie: Jakub Jedliński Definicja przedsiębiorstwa społecznego Niemczech1 W Niemczech w dość kategoryczny sposób rozdziela się spółdzielnie (jako organizacje samopomocowe) i organizacje dobroczynne (działanie dla dobra publicznego). W latach 90. Dyrekcja Komisji europejskiej ds. ekonomi społecznej starała się przekonać niemieckie organizacje do moŜliwości horyzontalnego spojrzenia na grupę przedsiębiorstw działających według zasad „ekonomii społecznej” – tzn. takiego, które podobieństwa uznają za mocną stronę. Jednak, organizacje te wykazały niewielki entuzjazm dla takiego podejścia. W Niemczech sektor spółdzielczy, jako obowiązujący przyjmował pogląd nakazujący spółdzielniom skupianie się na słuŜeniu ekonomicznym interesom ich członków i nieufnie podchodził do nadawania mu jakiejkolwiek „społecznej” roli.. Jednak zasady spółdzielcze zostały zaktualizowane w 1995 roku, w 150. rocznicę powstania Spółdzielni Congeress w Manchesterze. Dodana została wówczas, za zgodą Niemiec, siódma zasada spółdzielczości – troska o wspólnotę. Od tej pory rolę przedsiębiorstw społecznych zaczęto określać w mniej radykalny sposób. Zaczęto łączyć organizacje róŜnego typu. Niemniej jednak, między spółdzielniami i organizacjami stowarzyszeniowymi pozostała głęboka przepaść. W przypadku Niemiec trudności w stworzeniu definicji spowodowane są samym uŜyciem terminu „społeczna gospodarka rynkowa” oznaczającym system trójstronnych konsultacji2. W wyniku współpracy w ramach programu EQUAL stworzono robocze grupy tematyczne, które zajmują się ekonomią społeczną. Kluczowe instytucje federalne (między nimi Netz, BAG Integration i Best 3S) pracują nad stworzeniem nowej wspólnej definicji przedsiębiorstw społecznych. W Niemczech terminem, czasem przyjmowanym, jest Unternehmen mit sozialen Ziele, którym zastępuje się termin Soziales Unternehmen. Ten drugi bowiem często jest przyczyną nieporozumień. Celem jest połączenie Integrationsfirmen, Genossenschaften i Wohlfahrtsverbände, po to aby osiągnąć prawnie uregulować działania, podejmowane przez te organizacje na rynku pracy. MoŜna by je oprzeć na twardych kryteriach mówiących o tym, Ŝe 25% członków danej organizacji powinno wywodzić się ze środowisk 1 Evers Adalbert, Bode, Ingo Gronbach, Sigrid i Graf Achim, ‘Germany’ w The enterprises and organizations of the third system in the European Union, CIRIEC, Liège 1999. Evers Adalbert, Schulze-Böing Matthias, Germany: social enterprises and transitional employment w Borzaga, Carlos i Defourny Jacques, The emergence of social enterprises, Routledge, London 2001. Schultz Andreas, National profiles of work integration social enterprises: Germany, Elexies project. Castelli Luisa (ed.), European Social Entrepreneurs – looking for a better way to produce and to live – work report, Le Mat, Ancona 2005. Wywiad z Clausem Annus-Simonsem (BMWA), Hansem-Gerdem Nottenbohmem (Netz), Arndem Schwendy, Tonym Sennerem (BAG Integration) i Trudą Ann Smith (BAG Arbeit). 2 Trójstronny w sensie trzech głównych interesariuszy: państwa, kapitału, pracy. 1 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear defaworyzowanych lub na mniej ostrych, mówiących o tym, Ŝe wśród zasad, którymi kieruje się kaŜda spółdzielnia, powinny się znaleźć wartości społeczne. Strategię drugą łatwiej moŜna wykorzystać by przekonać rząd do zreformowania prawa dotyczącego statusu organizacji charytatywnych (Gemeinnützigkeit). Rząd bowiem niechętnie odnosi się do ulg podatkowych od dotacji przyznawanych organizacjom charytatywnym, gdyŜ mogłoby to niekorzystnie wpłynąć na deficyt budŜetowy. Ponadto, zgodnie z ustaleniami parlamentarnej komisji badawczej, kilka reform dotyczących prawa o spółdzielniach powinno zostać wprowadzonych jednocześnie, w chwili, gdy zostanie przedstawiony statut spółdzielni europejskiej (październik 2006). Reforma redukuje minimalną liczbę członków z siedmiu do trzech, rezygnuje z audytu spółdzielni o przychodach niŜszych niŜ 2 milionów euro, upraszcza administrowanie spółdzielnią poprzez rezygnację z rady nadzorczej (Aufsichtsrat) w małych przedsiębiorstwach oraz zezwala spółdzielniom na wypełnianie zarówno celów kulturalnych i społecznych, jak i ekonomicznych. Zmiany te ułatwią tworzenie spółdzielni społecznych, chociaŜ na obecnym etapie, koncepcja mówiąca o kilku grupach interesariuszy uwaŜana jest za zbyt radykalną i nie została podjęta. Skala i zasięg przedsiębiorstw społecznych Niemiecki system opieki społecznej opiera się na modelu korporacyjnym. Federacje zajmujące się opieką społeczną (Wohlfahrtsverbände) są największymi pracodawcami w Niemczech, zatrudniają 1,3 miliona osób. Katolicka organizacja Caritas zatrudnia 400 000, a ewangelicka Diakonie 330 000 osób. Pozostałe cztery federacje to: Paritätischer, Arbeiter, Ŝydowska Wohlfahrtsverbände oraz Czerwony KrzyŜ. 90% dochodu tych organizacji pochodzi z federalnych lub lokalnych dotacji na świadczenie usług socjalnych. Grupa organizacji ekonomii społecznej w Niemczech jest silna, ale słabo przywiązana do idei przedsiębiorczości społecznej. W obejmuje ona: • 2500 banków spółdzielczych zatrudniających około 200 000 osób i posiadających 14 milionów członków. Są one głównymi poŜyczkodawcami dla małych i średnich przedsiębiorstw. • 3800 spółdzielni rolniczych (w tym około 1300 powstałych z kolektywnych gospodarstw w NRD). Zatrudniają one około 140 000 osób i posiadają 1,1 miliona członków. • 1500 spółdzielni handlowych i wytwórczych (sprzedaŜ wyrobów rzemieślniczych i wspólne nabywanie materiałów). Zatrudniają one 105 000 osób i posiadają 300 000 członków. • 60 spółdzielni zajmujących się handlem detalicznym, które posiadają około 600 000 członków (w ostatnich dziesięcioleciach sektor ten doświadczył powaŜnego spadku koniunktury). • 2000 spółdzielni mieszkaniowych zatrudniających 25 000 osób i posiadających 3,2 miliona członków. 2 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear Istnieje teŜ około 340 wspólnot łączących ubezpieczalnie zdrowotne (Versicherungsvereine auf Gegenseitigkeit), w których liczba członków szacowana jest na około 3 miliony. Badania przeprowadzone przez Elexis (2002) wyróŜniają cztery typy przedsiębiorstw społecznych zajmujących się integracją przez pracę: • Przedsiębiorstwa społeczne będące własnością samorządów: powstały w latach 80. zgodnie z Aktem o pomocy socjalnej (Bundessozialhilfegesetz). Był on bardziej elastyczną alternatywą dla innych projektów dotyczących rynku pracy, mających na celu integrację długotrwale bezrobotnych osób, które w przeciwnym wypadku uzaleŜnione byłyby od pomocy społecznej zapewnianej przez samorządy. Zazwyczaj zrzeszają się w formie GmbH (spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) lub Ve (stowarzyszeń zarejestrowanych). Są one rozpowszechnione, jednak nie istnieją dane dotyczące dokładnej ich liczby. Nie mają one prawa do konkurowania o rynki zbytu. • Przedsiębiorstwa społeczne będące własnością organizacji zajmujących się pomocą społeczną: Wohlfahrtsverbände są to przedsiębiorstwa społeczne, których podstawowym celem jest przeciwdziałanie ubóstwu i społecznemu wykluczeniu. Do najbardziej aktywnych przedsiębiorstw tego typu naleŜą Diakone i Paritätischer. Zazwyczaj zrzeszone są w formie GmbH lub Ve. Istnieje kilka tysięcy tego typu przedsiębiorstw. • Przedsiębiorstwa społeczne będące własnością drobnych inicjatyw lokalnych, które zazwyczaj zrzeszają się, jako eV. • Integracyjne przedsiębiorstwa społeczne dysponujące ograniczonymi subwencjami: postrzegają one siebie jako firmy zajmujące się handlem wolnorynkowym. Istnieją dwa typy przedsiębiorstw społecznych tego rodzaju: - firmy społeczne, zazwyczaj zrzeszone, jako spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, które korzystają zarówno z dotacji jako organizacje, jak i jako osoby indywidualne. - niewielkie spółdzielnie, które nie otrzymują dotacji jako organizacje, lecz opierają swoją działalność na zintegrowanych osobach indywidualnych, wspieranych przez SGB III ( jest ich od 6000 do 7000). Wykorzystują one fundusze publiczne pochodzące z róŜnych źródeł, trzy główne źródła to: • Federalny plan tworzenia miejsc pracy „ABM” (Arbeitsbeschaffungsmassnahmen), w efekcie, którego powstało około 4000 inicjatyw zatrudnienia społecznego (Soziale Beschäftigungsinitiativen) oferujących 95 000 miejsc pracy. Jednak ze względu na fakt, Ŝe nie mogą one działać w sektorach opartych na konkurencji rynkowej, mają niewielką szansę przetrwania. Są zazwyczaj prowadzone przez organizacje społeczne, 3 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear • • kościoły i związki zawodowe. Zatrudniają osoby dotknięte długotrwałym bezrobociem na podstawie umów na czas określony, do prac uŜytecznych społecznie, takich jak np. działania na rzecz środowiska. W nowych landach po zjednoczeniu, powstał inny plan tworzenia miejsc pracy: „Towarzystwo promocji pracy, zatrudnienia i zmian strukturalnych” – ABS (Gesellschaft zur Arbeitsförderung, Beschäftigung und Strukturwandel). Zazwyczaj zajmuje się całą załogą zlikwidowanego przedsiębiorstwa i w sumie zatrudniło 155 000 osób. RównieŜ ono, ze względu na swój status organizacji nienastawionej na zysk, nie moŜe działać na wolnym rynku i nie nawiązuje kontaktów z lokalnymi firmami. Kontakty takie mogłyby pomóc zatrudnionym przez towarzystwo osobom, w znalezieniu stałego miejsca zatrudnienia w innym miejscu. Landy Nordrhein-Westfalen, Niedersachsen i Sachsen-Anhalt wypromowały bardziej nastawiony na rynek typ przedsiębiorstwa społecznego: Sozialer Betrieb. Są to bądź istniejące juŜ firmy, które zatrudniają osoby długotrwale bezrobotne, bądź teŜ nowe firmy stworzone specjalnie w tym celu. Otrzymują one dotacje, które wygasają po pięciu latach. Rząd i sektor przedsiębiorstw społecznych Dla niemieckiego rządu głównym politycznym powodem wspierania sektora przedsiębiorczości społecznej jest ograniczenie bezrobocia, wprowadzenie osób niepełnosprawnych na rynek pracy oraz ograniczenie ubóstwa, wykluczenia społecznego i uprzedzeń na tle rasowym. W Niemczech nie prowadzi się dialogu z przedsiębiorstwami społecznymi jako takimi. RóŜne ministerstwa zajmują się róŜnymi typami organizacji. Przedsiębiorstwa zatrudnienia Beschäftigungsunternehmen) współpracują z ministerstwem gospodarki i zatrudnienia (BMWA). Integrationsfirmen są wspierane przede wszystkim przez ministerstwo zdrowia przy zaangaŜowaniu ministerstwa zatrudnienia. Spółdzielnie współpracują z ministerstwem sprawiedliwości. Współpracą zajmują się instytucje róŜnego szczebla przez określony czas. Podczas gdy Federalne Biuro Pracy (Bundesarbeitsagentur) administruje zasiłkami, które są wypłacane przez pierwszy rok bezrobocia, następnie odpowiedzialność za Arbeitslosengeld II przechodzi na samorządy. Ponadto reformy przeprowadzone przez Hartza doprowadziły do przekazania samorządom większej liczby decyzji dotyczących polityki zatrudnienia. Nie istnieje jedno stanowisko wobec róŜnego rodzaju typów organizacji. Istotną kwestią dla Integrationsfirmen jest decyzja rządu o tym, Ŝe w przetargach na kontrakty świadczenia usług przedsiębiorstwa społeczne nie będą miały preferencji. Niektóre przedsiębiorstwa społeczne maja szczęście pracować w programie „miejsca 4 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear pracy za 1 euro”, zgodnie, z którym osoby dotknięte długoterminowym bezrobociem otrzymywały dodatkowo 1 euro za kaŜdą godzinę pracy. W kaŜdym razie mało prawdopodobne jest, aby obecny rząd podejmował kolejne inicjatywy ustawodawcze dotyczące tej kwestii. PROGRAM EQUAL Niemcy, podobnie jak Wielka Brytania, stworzyły stosunkowo nieliczne i stosunkowo duŜe Partnerstwa dla Rozwoju, zajmujące się ekonomią społeczną. W pierwszej rundzie było osiem Partnerstw dla Rozwoju, w drugiej dziewięć. BudŜet dotyczący przedsiębiorstw społecznych w drugiej rundzie wynosił 57 milionów euro. (32 miliony euro z EFS + 18 milionów euro z środków publicznych + 7 milionów euro z środków prywatnych). Jednak pomysł przedsiębiorstw społecznych nie działa na wyobraźnię administratorów programu EQUAL. Dominuje podejście bardziej sprzyjające tworzeniu towarzystw opieki społecznej, niŜ przedsiębiorstw. Tematyczna grupa robocza (Arbeitsgruppe 10) została załoŜona w trakcie pierwszej rundy programu EQUAL. Jednak prace nad publikacją planu zostały wstrzymane. Jedno z Partnerstw dla Rozwoju, w drugiej rundzie, INCUBE (279) jest zarządzane przez FAF (Fachberatung für Arbeits- und Firmenprojekte), doradcze ramię BAG Integrationsfirmen. Jego celem jest zwrócenie uwagi na nieco nieuporządkowaną naturę biznesowej strony wielu przedsiębiorstw integracyjnych poprzez zorganizowanie usługi, która ma na celu przeprowadzenie właściwych badań rynkowych i tworzenie planów biznesowych, które mogłyby podlegać franczyzie. FAF mogłoby równieŜ oferować niezbędne szkolenia, dotyczące zarządzania (posiada nieformalne połączenia z przedsiębiorstwami społecznymi Wielkiej Brytanii). Sektor spółdzielczy został uczestniczył w programie EQUAL poprzez stworzenie Partnerstwa dla Rozwoju Innova. Pilotowało ono prace nad modelem spółdzielni socjalnych, wykorzystując ustawę o spółdzielniach. Dzięki inicjatywie Innova rozpoczęto tworzenie agencji w Lipsku i udzielono pomocy w stworzeniu ośmiu nowych spółdzielni. Większość z nich jako cel stawia sobie tworzenie miejsc pracy dla osób dotkniętych długoterminowym bezrobociem, prowadząc zwykle szkolenia zawodowe. Niektóre oferują usługi społeczne i sąsiedzkie, a jedna (Gründergenossenschaft Witten) jest spółdzielnią, której celem jest wspieranie tworzenia nowych firm przez samozatrudnienie. Tak więc, Innova jest programem pilotaŜowym dla róŜnorodnych typów przedsiębiorstw społecznych. W drugiej turze programu, fundusze przeznaczone początkowo na realizację tego programu zostały skierowane do w dwóch innych Partnerstw dla Rozwoju: Neue Arbeit und Soziales Engagement (NASE, 200) oraz Navigationssystem für Existenzgründer in der Region Oberefranken/Oberpfalz (NAVEX, 205). Realizatorzy planują zwrócić uwagę na cztery kwestie: spółdzielnie tworzone przez osoby bezrobotne, spółdzielnie 5 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear nowopowstałych firm (Gründergenossenschaften), spółdzielnie usług socjalnych oraz spółdzielnie posiadające wielu interesariuszy. Przykłady polityczne i sektorowe Federacje przedsiębiorstw społecznych Przedsiębiorstwa społeczne powstały w późnych latach 70. jako reakcja na chronione miejsca pracy. Istniały w Niemczech jako Sozialbetriebe, a takŜe jako część zachodnioniemieckich koncernów, takich jak Volksvagen, którego oddział w Wolfsburgu działał w formie przedsiębiorstwa społecznego. Obecnie prowadzą one róŜnego rodzaju działalność: od montaŜowni po hotele, multimedia i technologie informatyczne. Zazwyczaj ponad 50% osób zatrudnionych w tych firmach jest oficjalnie uznanych za dotknięte powaŜną niepełnosprawnością. Działają w obrębie systemu dotacji zdefiniowanego przez poprawki do dwóch ustaw: Schwerbehindertengesetz, nowelizowaną w październiku 2000 roku oraz poprawki do Sozialgesetzbuch (SGB) IX z lipca 2001 roku. Klimat polityczny z pewnością sprzyja powstawaniu nowych organizacji tego typu. Przedsiębiorstwa społeczne są zrzeszone w dwóch głównych federacjach: BAG Arbeit Federacja Bundesarbeitsgemeinschaft Arbeit3 powstała w 1989 roku i naleŜy do niej 370 firm członkowskich, które reprezentują około 50 000 osób, zarówno stałych, jak i czasowych pracowników. (W całym kraju około 400 000 osób korzysta z róŜnego typu działań na rynku pracy). Firmy te zatrudniają od 10 do ponad 1000 osób. Mają specyficzna formę prawną i mogą zrzeszać się w stowarzyszenia zarejestrowane (eV), przedsiębiorstwa nastawione na zysk (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) (GmbH). Mogą one być zakładane przez samorządy, kościoły, stowarzyszenia charytatywne lub osoby indywidualne. Prawie wszystkie są członkami towarzystw charytatywnych, a takŜe federacji BAG Arbeit. Firmy te zajmują się, m.in. sprzedaŜą uŜywanych rzeczy, utylizacją odpadków, utrzymaniem zieleni, usługami na rzecz środowiska, usługami socjalnymi oraz obsługą gastronomiczną. Zaspakajają potrzeby osób długotrwale bezrobotnych dotkniętych róŜnego typu wykluczeniem: imigrantów, ludzi starszych, osób fizycznie, umysłowo niepełnosprawnych oraz osób uzaleŜnionych od narkotyków. Młodzi mogą zostać zatrudnieni w oparciu o umowę praktykancką, na razie w „restauracjach szkoleniowych”. Około połowę pracowników stanowią kobiety. Firmy członkowskie mogą być wspierane przez rozmaite programy zapewniające dopłaty róŜnej wysokości. Program ABM oferuje 90% dopłaty przeznaczone na płace, niektóre programy samorządowe 100% dopłaty. Innym źródłem pieniędzy jest program „miejsca pracy za 1€” wprowadzony przez reformy Hartz IV. Zazwyczaj w 3 www.bagarbeit.de 6 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear duŜym stopniu uzaleŜnione są one od dotacji państwowych, ze względu na to, Ŝe muszą przestrzegać zakazu konkurowania z państwowym i prywatnym sektorem. W tym sensie jedynym efektem ich działania jest integrowanie ludzi. Firmom członkowskim udaje się znaleźć stałe miejsce zatrudnienia dla około 40% pracujących u nich staŜystów. Odpowiadają ze swojej działalności przed lokalnymi władzami, ale są równieŜ zaleŜne od wsparcia sektora prywatnego, który korzysta z ich pracy zyskując przeszkolonych pracowników. W celu uzyskania powtarzających się kontraktów państwowych organizacje te muszą osiągać sukcesy w umieszczaniu swoich staŜystów w lokalnych firmach. Obecnie przeprowadzana reforma rynku pracy prowadzi do skrócenia okresu, na jaki podpisywany jest kontrakt, z roku do sześciu miesięcy, po to aby umoŜliwić większej liczbie osób skorzystanie z tego programu. Istnieje ryzyko, Ŝe w związku z przeprowadzonymi zmianami pogorszy się jakość zawodowego rozwoju szkolonego personelu, a przez to integracja będzie mniej udana. Federacja BAG Arbeit naleŜy do europejskiej sieci ENSIE. Poprowadziła ona, w trakcie pierwszej rundy programu EQUAL, projekt „Druga Szansa”, który stworzył sieć przedsiębiorstw społecznych zajmujących się sprzedaŜą rzeczy uŜywanych oraz przetwarzaniem odpadków. Przygotowuje równieŜ te przedsiębiorstwa do działania zgodnego z dyrektywą WEEE w sprawie zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Obecnie startuje w drugiej turze programu, który ma na celu przygotować firmy integracyjne do większej samowystarczalności. Mieszczą się w tym takie kwestie, jak: dywersyfikacja źródeł finansowania, przystosowanie do zmieniającego się środowiska, znajdowanie nowych terenów działania, zawiązywanie nowych partnerstw oraz tworzenie wizerunku firmy. Jednym z aspektów zmian związanych z ustawą Hartz IV, jest przekazanie do dyspozycji regionów większej ilości decyzji dotyczących rynku pracy. Celem jednak, nie jest uczynienie przedsiębiorstw społecznych bardziej przedsiębiorczymi, poniewaŜ mogą one działać jedynie w obszarze gospodarki, który jest „uzupełniający” wobec istniejącego biznesu. Integracja BAG Bundesarbeitsgemeinschaft Arbeit4 to federacja 520 integracyjnych przedsiębiorstw obsługi gastronomicznej, przede wszystkim dla osób niepełnosprawnych. Korzystają one z prawnie zdefiniowanego statusu i dotacji regionalnych. Ich dochód pochodzi z następujących źródeł: • Rekompensaty za ograniczenia dotyczące produktywność (Nachteilsausgleich) – 30% kosztów związanych z wynagrodzeniem (Lohnkosten) • Dodatku integracyjnego (Integrationszuschuß) • Doradztwa (Beratung) 4 www.bag-integrationsfirmen.de 7 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear • Kosztów stałych (Regiekosten) – dotyczy przedsiębiorstw, które zatrudniają ponad 25% osób niepełnosprawnych Pomoc jest wypłacana nie w zaleŜności od podatku, ale od sumy którą pracodawca musi zapłacić, jeśli zatrudni mniej niŜ przewidzenie 6% osób niepełnosprawnych (grzywna za nie dopełnienie tego zobowiązania wynosi od 120 do 280 euro miesięcznie). 520 przedsiębiorstw, będących członkami federacji, zapewnia 16 400 miejsc pracy, z czego 50% przeznaczone jest dla osób ze znaczną niepełnosprawnością (Schwerbehinderte). Większość z nich jest zrzeszona w nienastawionych na zysk towarzystwach (Vereine), mających status organizacji charytatywnej (gemeinnützige). Status organizacji charytatywnej firma zyskuje wówczas, gdy zatrudnia ponad 40% osób niepełnosprawnych. Przedsiębiorstwa integracyjne zatrudniają równieŜ pracowników wywodzących się z mniejszości narodowych. Nostra Verbund-Werkstatt GmbH5, to duŜa firma z Kolonii oferująca zatrudnienie w działach wysyłek, montaŜowniach i hutnictwie. 50% zatrudnionych tam osób to osoby niepełnosprawne, a 80% pozostałych pracowników wywodzi się z mniejszości narodowych. 30% osób dotkniętych długotrwałym bezrobociem nie urodziło się w Niemczech (duŜe społeczności tworzą Turcy i Rosjanie). Działalność tego sektora obejmuje takie działania, jak: montowanie, realizowanie wysyłek, opiekę nad zielenią, usługi drukarskie, usługi administracyjne, takie jak: przetwarzanie danych i księgowość. Rozwijającymi się sektorami są hotele i stołówki. Inne usługi związane są z domami opieki społecznej. Na razie domy opieki mogą bezpośrednio zatrudniać tylko pielęgniarzy, pozostali pracownicy (zajmujący się sprzątaniem i wyŜywieniem) pochodzą z przedsiębiorstw integracyjnych. Sektor korzysta równieŜ z ogólnoświatowej tendencji zatrudniania pracowników z innych krajów. Średnio przedsiębiorstwa tego typu zatrudniają od 20 do 30 pracowników. Początkową intencją było zachęcenie do kolektywnego stylu zarządzania, jednak obecnie Integrationsfirmen wykształciły hierarchiczna strukturę i nie istnieje w nich prawdziwe współzarządzanie firmą. W związku z rozwojem firmy, niektóre osoby niepełnosprawne uzyskują pozycję menedŜera średniego szczebla. Pracownicy zapisują się do związków zawodowych z głównego nurtu. Federacje spółdzielcze Po zjednoczeniu Niemiec w 1989 roku, w nowych landach zamknięto wiele spółdzielni, a zachodni ruch spółdzielczy był raczej niechętny, jeśli chodzi o oferowanie finansowej pomocy na otwarcie nowych spółdzielni. Mimo wszystko 5 www.nostra-koeln.de 8 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear niektórym spółdzielniom rolniczym i robotniczym udało się przetrwać. Niedawno spółdzielnie o ustalonej pozycji wróciły do poglądu, Ŝe naleŜy wspierać zakładanie nowych spółdzielni. Te przedsiębiorstwa społeczne, które są spółdzielniami, muszą być członkami federacji, która pełni rolę audytową. Dotyczy to pięciu głównych federacji, cztery z nich posiadają mniej niŜ 100 członków. Odnosi się to do spółdzielni mieszkaniowej Verband Deutscher Produktivgenossenschaften (VDP), która została załoŜona po zjednoczeniu Niemiec, w celu zagwarantowania bezpieczeństwa opłacalnym spółdzielniom z nowych Landów. Istnieją równieŜ dwie małe grupy spółdzielni, które wydzieliły się z VDP. DuŜa liczba spółdzielni, około 7000, znajduje się w Deutscher Genossenschafts- und Raiffeisenverband (DGRV). DO federacji tej naleŜą cztery zgrupowania: spółdzielnie konsumenckie, niezaleŜnych handlowców detalicznych, rolnicze i bankowe. Najbardziej postępowa jest spółdzielnia konsumencka. Wśród ugrupowań spółdzielni regionalnych, największego wsparcia na rzecz powstania spółdzielni społecznych udzielają ugrupowania z Bawarii, Saksonii i Niemiec Północnych (w tym Berlin). Netz Netz für Selbstverwaltung und Selbstorganization („sieć dla samozarządzania i samorganizacji“), która zrzesza około 1500 alternatywnych i ekologicznych przedsiębiorstw reprezentujących około 9000 osób. Większość z nich jest z natury współdziałająca i zbiorowo odpowiedzialna, jednak formalnie nie naleŜy do kategorii przedsiębiorstw społecznych. CAP-Mӓrket „CAP-Mӓrket” (rynki CAP od handicap (niepełnosprawny) to inicjatywa, której celem jest stworzenie krajowej marki, poprzez przejmowanie upadających, małych supermarketów na przedmieściach i na wsiach. Sklepy te stały się zbędne ze względu na wzrost liczby hipermarketów. Zazwyczaj maja one sale o powierzchni 500m2, magazyny mieszczące 7000 typów towaru i zatrudniają od 8 do 12 pracowników, z których jedna trzecia to osoby niepełnosprawne. Charakteryzują się one następującymi cechami: • Zapewniają zatrudnienie osobom niepełnosprawnym i pomagają im w integracji poprzez umoŜliwienie bezpośredniego kontaktu z klientami. • Doprowadzają do rewitalizacji terenów (obiekty dostępne dla osób nieposiadających samochodów). • Ograniczają wykluczenie społeczne dzięki oferowaniu takich usług jak dostarczanie posiłków do domu czy usługi pocztowe. Pierwszy CAP-Mӓrkte został otwarty w 1999 roku w Sindelfingen, obecnie istnieje około 50 sklepów tego typu w całych Niemczech. Wykraczają one poza grancie 9 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal. Tłumaczenie pochodzi z raportu „Social Enterprise. International Literature Review”, przygotowanego przez GHK, oprac. Toby Johnson, Roger Spear Badenii-Würtenbergi, gdzie rozpoczęły swoja działalność, ich slogan reklamowy to: “CAP – der Lebensmittelpunkt” (sklep spoŜywczy centrum Ŝycia). Korzystają one ze zniŜek, uzyskiwanych dzięki dokonywaniu wspólnych dostaw towarów, jak równieŜ ze wspólnego systemu kodów kreskowych, określających miejsce sprzedaŜy. Sklepy te są prowadzone przez GDW (Genossenschaft der Werkstatten eG), spółdzielnię chronionych zakładów, stworzonych w latach 50. po to, aby sprzedawać produkty rzemieślnicze. Same sklepy CAP nie są członkami tej spółdzielni. 10 Artykuł został przetłumaczony w ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” finansowanego ze środków IW Equal.
