Wygrać starość. Poradnik dla kobiet pełnych

Starsze
10/9/04
15:40
Page 1
(Black plate)
Wygraç staroÊç
poradnik dla kobiet pe∏nych ˝ycia i werwy
Hanna Dàbrowiecka
Katarzyna Przyborowska
Anna Staszewska
Publikacja przygotowana i wydana dzi´ki pomocy finansowej Unii Europejskiej.
Wyra˝one w publikacji poglàdy i opinie sà wy∏àcznie poglàdami Centrum Praw Kobiet
i w ˝aden sposób nie odzwierciedlajà oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.
Warszawa 2004
Starsze
10/9/04
15:40
Page 2
(Black plate)
Wydawca:
Centrum Praw Kobiet
ul Wilcza 60/19
00 – 679 Warszawa
tel. (48 22) 652 01 17
tel./ fax: (48 22) 622 25 17
e–mail: [email protected]
http://free.ngo.pl/temida
© Women's Rights Center
Nasz numer konta:
24 1020 11 56 0000 7302 0008 7031
Redakcja i korekta: Joanna Korpal
Wydanie pierwsze
Projekt graficzny i ∏amanie: Anna Klonowska
ISBN 83-89888-00-9
Egzemplarz bezp∏atny
Starsze
10/9/04
15:40
Page 3
(Black plate)
Spis treÊci:
Wst´p ......................................................
5
1. Europa dla wszystkich ................................... 10
2. Prawo do szcz´Êcia i rozwoju osobistego .............. 21
3. Prawo do godnoÊci ....................................... 27
4. Dla wspólnego dobra .................................... 32
5. Prawo do ochrony zdrowia .............................. 37
6. Prawa pacjenta ........................................... 43
7. Prawo do pomocy socjalnej ............................. 48
8. Warto wiedzieç ........................................... 57
Aneks
a/ Karta Praw Pacjenta .................................. 66
b/ Statut Stowarzyszenia
,,Po szeÊçdziesiàtce’’ ................................... 75
c/ Tabele
.................................................. 88
d/ Przydatne adresy ...................................... 92
Starsze
10/9/04
15:40
Page 5
(Black plate)
Wst´p
Zazwyczaj osoby starsze postrzega si´ stereotypowo: brakuje im Êrodków utrzymania, wymagajà sta∏ej pomocy, bo sà
zniedo∏´˝nia∏e, izolujà si´ od otoczenia, cz´sto cierpià na zaburzenia psychiczne – stanowià obcià˝enie dla osób w wieku
produkcyjnym.
Do tego stereotypu nale˝y dodaç niczym nieuzasadnione przekonanie, ˝e w podesz∏ym wieku traci si´ zdolnoÊç do podejmowania trafnych decyzji i rozwiàzywania problemów, ˝e ludzie trzeciego wieku nie sà w stanie przyswajaç sobie nowych
umiej´tnoÊci, co wyklucza rozwój intelektualny, tracà pami´ç,
nie akceptujà ˝adnych zmian.
Wed∏ug brytyjskiego gerontologa Denisa B. Bromley’a osoby starzejàce si´ przyjmujà nast´pujàce postawy wobec starzenia si´:
Postawa konstruktywna – bilans ˝yciowy, wed∏ug w∏asnej
oceny, jest dodatni, zaakceptowanie w∏asnej staroÊci, optymistyczne spojrzenie w przysz∏oÊç, satysfakcjonujàce kontakty
z innymi ludêmi.
Postawa zale˝noÊci – osoby bierne i uleg∏e, polegajà na
Êrodowisku rodzinnym, co umo˝liwia im utrzymanie harmonii
wewn´trznej, bez wrogoÊci i l´ków.
Postawa obronna – cechuje ludzi o poglàdach konwencjonalnych, sztywnych w nawykach i przyzwyczajeniach. Ludzie
tego typu bojà si´ Êmierci i zniedo∏´˝nienia, które to l´ki maskujà wzmo˝onà aktywnoÊcià i sta∏ym zaabsorbowaniem zewn´trznymi czynnoÊciami.
Postawa wrogoÊci – przejawiajà takà postaw´ osobnicy pe∏ni
pretensji do Êwiata, agresywni, podejrzliwi, obwiniajà za wszelkie
Starsze
10/9/04
6
15:40
W y g r a ç
Page 6
(Black plate)
s t a r o Ê ç
swoje niepowodzenia innych ludzi, instytucje lub uk∏ady spo∏eczne. Buntujà si´ przeciwko staroÊci, bojàc si´ równoczeÊnie
Êmierci.
Postawa wrogoÊci do samego siebie – manifestowana przez
osoby o ujemnym bilansie ˝yciowym, które biernie przyjmujà
swój los. Czujà si´ osamotnieni, zb´dni, cz´sto chorujà na depresj´. Âmierç to wyzwolenie od cierpieƒ.
Przekonanie o bezsile i bezwolnoÊci starych kobiet nie jest bezpodstawne. To przecie˝ prawda, ˝e bywajà nieufne, nie wierzà
w skutecznoÊç jakiejkolwiek pomocy, nie potrafià poradziç sobie z gàszczem przepisów, niekiedy z codziennymi czynnoÊciami, a przede wszystkim z poczuciem w∏asnej bezwartoÊciowoÊci. KiedyÊ radzi∏y sobie w ˝yciu, teraz sà bezradne.
Ten opis przypomina zachowanie ofiar przemocy. ˚eby uniknàç dyskusji o terminologii, proponuj´ przyjàç, ˝e wszyscy zostajemy poddani presji, albowiem: Trzeba za wszelkà cen´
odsunàç staroÊç, Êwiat (a przede wszystkim praca) jest dla
m∏odych, a jeÊli ju˝ si´ zestarza∏aÊ, odsuƒ si´, przestaƒ obcià˝aç spo∏eczeƒstwo zobowiàzaniami i kosztami, a przede
wszystkim nie przypominaj, ˝e staroÊç nieuchronnie prowadzi do Êmierci.
Presja zaczyna si´ doÊç wczeÊnie: ju˝ czterdziestolatki majà
ÊwiadomoÊç, ˝e sà za stare do pracy, za zdrowe na rent´ i za
m∏ode na emerytur´. Pracujàce pi´çdziesi´ciolatki zniosà z pokorà wszystko: bezsensowne polecenie s∏u˝bowe, darmowà
prac´ po godzinach, ka˝dà zniewag´; wiadomo, ˝e – szczególnie dla kobiet – jest to ostatnia szansa dopracowania do emerytury, którà cz´sto traktuje si´ jako wyzwolenie, choç równie
cz´sto jest czymÊ w rodzaju karnego zes∏ania w beznadziej´.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 7
(Black plate)
W s t ´ p
7
PrzejÊcie na emerytur´ jest swoistà cezurà: wiele osób traci cel
˝ycia, poczucie bycia potrzebnym spo∏eczeƒstwu, bezpieczeƒstwo finansowe wreszcie.
W tym momencie najcz´Êciej zaczynamy doznawaç ukrytej
przemocy ze strony instytucji, które zosta∏y powo∏ane po to,
by s∏absi cz∏onkowie spo∏eczeƒstwa otrzymywali – wypracowane przecie˝ – Êwiadczenia. MyÊl´ o urz´dnikach ZUS, pracownikach opieki spo∏ecznej czy publicznej s∏u˝bie zdrowia.
Eskalacja poczucia w∏adzy bywa tak silna, ˝e ju˝ nikomu do
g∏owy nie przychodzi, ˝e urz´dnik – niezale˝nie od stopnia –
czy te˝ lekarz pracuje tak˝e za pieniàdze lekcewa˝onej emerytki. JesteÊmy bezbronne wobec g∏upoty i chamstwa.
I wreszcie zjawisko bardzo bolesne, trudne do uchwycenia:
oboj´tnoÊç, niezrozumienie i wykorzystywanie przez najbli˝szych, którzy jak˝e cz´sto stosujà swoisty szanta˝ emocjonalny. W obawie przed utratà uczuç czy choçby zainteresowania
podejmujemy si´ zadaƒ ponad nasze si∏y, niezdolne do obrony swoich granic czasowych, emocjonalnych czy – bardzo
cz´sto – finansowych.
Na szcz´Êcie ten ponury obraz nie dotyczy ca∏ej populacji.
Nie wszystkie starsze panie i starsi panowie sà bezsilni, chorzy i nie radzà sobie z codziennym ˝yciem. Szacunkowo
przyjmuje si´, ˝e ponad 30% osób starszych cierpi na rozmaite formy depresji; ile osób potrzebuje profesjonalnej pomocy
psychologicznej, a ile zwyk∏ej ˝yczliwoÊci – nie wiadomo.
Wiemy natomiast, ˝e im wi´kszà aktywnoÊç przejawiajà ludzie trzeciego wieku, tym lepszym zdrowiem i fizycznym,
i psychicznym si´ cieszà, a tym samym nie tylko nie obcià˝ajà funduszów publicznych, lecz przyczyniajà si´ czynnie
Starsze
10/9/04
8
15:40
W y g r a ç
Page 8
(Black plate)
s t a r o Ê ç
do zmniejszenia deficytów, pracujàc jako wolontariusze
w tych organizacjach pozarzàdowych, w których ceni si´
wiedz´, doÊwiadczenie i zaanga˝owanie seniorów.
Zapobieganie niepo˝àdanym zjawiskom spo∏ecznym jest
mniej kosztowne ni˝ próby naprawienia zaistnia∏ych szkód.
Profilaktyka jest zawsze taƒsza ni˝ leczenie! I skuteczniejsza.
Op∏aci si´ wi´c ka˝de dzia∏anie na skal´ lokalnà, które wp∏ynie na wzrost aktywnoÊci spo∏ecznej ludzi starych. Wielorakie
korzyÊci osiàgnà ca∏e spo∏ecznoÊci, lecz pod jednym warunkiem: nie mo˝e to byç dzia∏alnoÊç filantropijna dla ludzi starych (choç i taka pomoc jest potrzebna); po przezwyci´˝eniu
wyuczonej bezradnoÊci – co bywa trudne i niekiedy wymaga
pomocy profesjonalnej – powinny to byç najrozmaitsze formy
samoorganizacji, które na d∏u˝szà met´ sà du˝o bardziej skuteczne. To zadania dla w∏adz samorzàdowych i organizacji
pozarzàdowych.
W Kanadzie i USA bardzo popularne sà programy u∏atwiajàce pracownikom zaakceptowanie siebie w roli emeryta dysponujàcego wolnym czasem. Najcz´Êciej bywajà to warsztaty prowadzone przez psychologów, podczas zaj´ç kursanci
uÊwiadamiajà sobie, ˝e wolny czas mo˝na zaplanowaç tak,
by przynosi∏ im po˝ytek. OczywiÊcie, w Êlad za takim kursem
idà najró˝niejsze oferty zaj´ç klubowych, edukacyjnych, wolontarystycznych.
Poniewa˝ du˝ej poda˝y tanich a interesujàcych propozycji sp´dzania wolnego czasu i edukacji permanentnej (uniwersytetów
trzeciego wieku jest w naszym kraju stanowczo za ma∏o) w najbli˝szych latach nie mo˝na si´ spodziewaç, warto propagowaç
i inicjowaç takie formy dzia∏aƒ, jak: grupy zainteresowaƒ, grupy
Starsze
10/9/04
15:40
Page 9
(Black plate)
W s t ´ p
9
wsparcia i samopomocy. Te formy dzia∏aƒ niewiele albo i zgo∏a
nic nie kosztujà, a przynoszà zdumiewajàco dobre rezultaty.
Choç tego typu inicjatywy sà coraz cz´stsze, jest to zaledwie u∏amek tego, co trzeba, i niewielka cz´Êç tego, co mo˝na zrobiç.
Warto zastanowiç si´ nad sytuacjà osób starszych w Europie,
zapoznaç z postulatami i zrobiç wszystko, co tylko mo˝na,
a mo˝na naprawd´ sporo, byÊmy mog∏y poczuç si´ Europejkami, mimo ukoƒczonej szeÊçdziesiàtki.
Marz´ tak˝e o tym, by ludzie trzeciego wieku zaktywizowali
si´ na tyle, by urzàdzaç raz w roku, najlepiej w maju, w wiosennym s∏oƒcu STARYF¢ na wzór feministycznej manify. Dobrze by∏oby pokazaç spo∏eczeƒstwu, ˝e jesteÊmy, ˝e staç nas
na wiele, a spe∏nienie naszych postulatów le˝y w interesie
ka˝dego obywatela, od noworodków poczàwszy. Wszak ze
staroÊcià jeszcze nikt nie wygra∏, lecz mo˝na wygraç staroÊç –
dla nas wszystkich.
Hanna Dàbrowiecka
Starsze
10/9/04
15:40
Page 10
(Black plate)
10
1. Eu r o p a d l a w s z y s t k i c h
Coraz wi´cej emerytów
Od lat na ca∏ym Êwiecie, a wi´c równie˝ w Europie, z roku na rok zwi´ksza si´ liczba ludzi w podesz∏ym wieku w stosunku do ca∏ej populacji. W tej chwili przyrost naturalny
w krajach Unii zbli˝a si´ do zera, co piàty mieszkaniec tego
regionu jest emerytem, a Êrednia d∏ugoÊç ˝ycia ludzkiego wyd∏u˝y∏a si´ od czasów II wojny Êwiatowej o 20 lat. Przeci´tna d∏ugoÊç ˝ycia wÊród mieszkaƒców Unii to 81 lat dla kobiet i 75 lat dla m´˝czyzn. W porównaniu z nimi Polki ˝yjà
o trzy lata krócej a m´˝czyêni o pi´ç. Przewiduje si´ jednak,
˝e dysproporcje te zostanà wyrównane doÊç szybko. B´dzie
mia∏a na to wp∏yw poprawa sytuacji ˝yciowej Polaków i lepsza ochrona zdrowia.
Wyd∏u˝enie ˝ycia spo∏eczeƒstw europejskich jest niebywa∏ym osiàgni´ciem ludzkiej cywilizacji i zwiàzane jest z poprawà warunków zdrowotnych i ekonomicznych. JednoczeÊnie
jednak zjawisko to stawia przed spo∏ecznoÊcià mi´dzynarodowà zupe∏nie nowe wyzwania. Si∏à rzeczy (i dobrze) emeryci stali si´ jednà z dominujàcych grup spo∏ecznych w Unii Europejskiej, wobec czego realizacja ich potrzeb bardzo zyska∏a
w ostatnich latach na znaczeniu i mo˝na Êmia∏o powiedzieç,
˝e zagadnienie to stanowi jeden z priorytetów w polityce spo∏ecznej Unii. Ale starzenie si´ spo∏eczeƒstw przysparza te˝
wiele troski politykom unijnym. Powstaje bowiem pytanie, jak
zabezpieczyç dochody oraz us∏ugi zdrowotne na odpowiednio
wysokim poziomie tak du˝ej grupie ludzi biernych zawodowo,
podczas gdy osób w wieku produkcyjnym nie przybywa,
a wr´cz – jest ich coraz mniej.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 11
(Black plate)
E u r o p a
d l a
w s z y s t k i c h
11
Polityka spo∏eczna UE
Polityka wobec osób starszych w Unii Europejskiej polega
przede wszystkim na promowaniu tzw. aktywnej staroÊci
i zwalczaniu przejawów dyskryminacji; nadzoruje jà Dyrekcja
Generalna ds. Zatrudnienia i Spraw Spo∏ecznych.
W kszta∏towaniu polityki spo∏ecznej poszczególnych
paƒstw Unia Europejska odgrywa rol´ platformy, na której sà
prezentowane i wymieniane opinie w istotnych sprawach oraz
uzgadniana wspólna linia post´powania. Paƒstwa cz∏onkowskie mogà realizowaç wytyczone cele wspólnej polityki spo∏ecznej w ró˝ny sposób. Muszà jednak dà˝yç do tych samych
standardów. Nie mo˝na wi´c powiedzieç, ˝e obecnie we
wszystkich paƒstwach Unii obowiàzuje jednolity system dotyczàcy rozwiàzywania problemów osób starszych. Mo˝na natomiast mówiç, i˝ jest to zagadnienie, któremu wszystkie paƒstwa poÊwi´cajà wiele troski. Jest to równie˝ zagadnienie,
któremu wiele uwagi poÊwi´ciç muszà tak˝e nowi cz∏onkowie
Unii, w tym Polska. Jest to o tyle istotne, ˝e w Polsce jak dotychczas nie mówi∏o si´ zbyt wiele o polityce spo∏ecznej wobec ludzi starych. Temat ten traktowany by∏ – delikatnie mówiàc – bardzo pobie˝nie.
Polityka spo∏eczna paƒstw Unii wobec staroÊci koncentruje
si´ przede wszystkim wokó∏ takich zagadnieƒ, jak walka
z ubóstwem i wykluczeniem spo∏ecznym. Polityka ta adresowana jest jednak nie tylko do ludzi w podesz∏ym wieku, ale do
ca∏ego spo∏eczeƒstwa. Wyrazem tego sà ustalenia zawarte
w Mi´dzynarodowym Planie Dzia∏aƒ na Rzecz StaroÊci, przyj´tym podczas Zgromadzenia Âwiatowego w Madrycie
w kwietniu 2002 roku. W dokumencie tym podkreÊla si´, ˝e
obecnie jednym z najwa˝niejszych celów mi´dzynarodowej
polityki spo∏ecznej jest „budowanie spo∏eczeƒstwa dla osób
ka˝dego wieku bez konfliktu pokoleƒ”.
Starsze
10/9/04
12
15:40
W y g r a ç
Page 12
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Plan madrycki zaleca, by paƒstwa cz∏onkowskie w∏àczy∏y
kwestie starzenia si´ do wszystkich programów polityki poszczególnych rzàdów. Szczególnie zaÊ dotyczy to sektorów
ochrony zdrowia, rynku pracy, zabezpieczenia spo∏ecznego
i edukacji. Nie wystarczy bowiem ludziom biednym pomagaç
wy∏àcznie poprzez dostarczanie Êwiadczeƒ pieni´˝nych, u∏atwianie dost´pu do us∏ug medycznych, opiekuƒczych czy piel´gnacyjnych. Trzeba im pomóc ˝yç razem z innymi w spo∏eczeƒstwie i dla spo∏eczeƒstwa.
W przyj´tych przez Komisj´ Europejskà celach strategicznych na lata 2000-2005 oraz innych dokumentach unijnych
zaleca si´ paƒstwom cz∏onkowskim przyj´cie d∏ugofalowej
polityki spo∏ecznej wobec staroÊci i zwrócenie uwagi na kilka
podstawowych zagadnieƒ:
• zapewnienie odpowiedniej opieki zdrowotnej, w tym
równie˝ opieki d∏ugoterminowej i piel´gnacyjnej w dotychczasowym Êrodowisku osób potrzebujàcych i w placówkach
opiekuƒczych;
• zapewnienie stabilnoÊci rent i emerytur;
• zapewnienie pomocy spo∏ecznej w przypadku ubóstwa
lub zdarzeƒ losowych;
• zwi´kszenie zatrudnienia osób starszych.
Ponadto zaleca si´ paƒstwom-cz∏onkom Unii:
• podejmowanie dzia∏aƒ umo˝liwiajàcych osobom starszym
pe∏ne i aktywne uczestnictwo w ˝yciu spo∏ecznym, m. in. poprzez tworzenie, promowanie i wspieranie programów edukacji ustawicznej oraz ró˝nych form aktywnego i twórczego sp´dzania wolnego czasu;
• umo˝liwienie osobom starszym wypowiadania si´
w swoich sprawach poprzez powo∏ywanie grup doradczych
i komitetów z∏o˝onych z seniorów;
Starsze
10/9/04
15:40
Page 13
(Black plate)
E u r o p a
d l a
w s z y s t k i c h
13
• przeciwdzia∏anie zjawisku marginalizacji spo∏ecznej osób
starszych i tworzenie programów majàcych na celu niesienie
pomocy ofiarom nadu˝yç i przemocy;
• wspieranie organizacji pozarzàdowych zrzeszajàcych
starsze osoby lub dzia∏ajàcych na ich rzecz;
• promowanie pozytywnego spo∏ecznego wizerunku staroÊci oraz solidarnoÊci mi´dzypokoleniowej.
Zabezpieczenie staroÊci
System emerytalno-rentowy Wspólnoty dotyczy takich
Êwiadczeƒ, jak: emerytury, renty z tytu∏u niezdolnoÊci do pracy, renty rodzinne, Êwiadczenia z tytu∏u wypadku przy pracy
i choroby zawodowej oraz zasi∏ki pogrzebowe. W tej chwili
bardzo istotny problem we wszystkich krajach Unii stanowi
poziom rent i emerytur. Unia Europejska nie wprowadza jednolitego sytemu wyp∏acania tych Êwiadczeƒ, pozostawiajàc te
kwestie w gestii paƒstw cz∏onkowskich. Systemy emerytalne
paƒstw cz∏onkowskich Unii sà wi´c bardzo zró˝nicowane,
ka˝de paƒstwo samo decyduje o ich kszta∏cie i w ka˝dym
paƒstwie obowiàzujà inne zasady przyznawania emerytur,
rent czy innych Êwiadczeƒ socjalnych. Podobnie jednak jak
w Polsce, spo∏eczne systemy emerytalne stanowià podstawowe êród∏o zabezpieczenia dochodów na okres staroÊci i poch∏aniajà prawie 50% wszystkich wydatków socjalnych
w Unii. Przy obecnej i przewidywanej strukturze demograficznej Europy (starzenie si´ spo∏eczeƒstw) jest to powa˝ny problem, poniewa˝ utrzymywanie Êwiadczeƒ emerytalnych na
dotychczasowym poziomie (du˝o wy˝szym ni˝ w Polsce) skutkuje powi´kszeniem deficytu bud˝etowego wielu krajów.
WÊród najcz´Êciej pojawiajàcych si´ pomys∏ów na zrównowa˝enie wydatków emerytalnych i zdrowotnych zwiàzanych
z wyd∏u˝onà staroÊcià pojawia si´ propozycja wyd∏u˝enia
Starsze
10/9/04
14
15:40
W y g r a ç
Page 14
(Black plate)
s t a r o Ê ç
okresu aktywnoÊci zawodowej i zrównanie wieku emerytalnego dla kobiet i m´˝czyzn. Z drugiej zaÊ strony Europa ju˝ teraz boryka si´ z du˝ym problemem bezrobocia. Gdyby wi´c na
rynku pracy pozosta∏a du˝a cz´Êç obecnych emerytur, wówczas bezrobocie wzros∏oby jeszcze bardziej. Inny pomys∏ to
cz´Êciowa prywatyzacja systemu emerytalnego, tak aby móg∏
on wspó∏istnieç z publicznym systemem. A jeszcze inny – to
podniesienie sk∏adek ubezpieczeniowych osób pracujàcych.
W opracowanym przez Komisj´ Europejskà raporcie dotyczàcym systemów emerytalnych zawarta jest natomiast –
ogólna wprawdzie – zasada stanowiàca wa˝nà wytycznà dla
paƒstw cz∏onkowskich, wprowadzajàcych zmiany w swoich
systemach zabezpieczeƒ spo∏ecznych. Poszczególne paƒstwa
muszà mianowicie „zapewniç, by ludzie starsi nie byli nara˝eni na ubóstwo, mogli korzystaç z godnego poziomu ˝ycia,
mieç udzia∏ w gospodarczym dobrobycie swojego kraju i móc
dzi´ki temu odpowiednio aktywnie uczestniczyç w ˝yciu publicznym, spo∏ecznym i kulturalnym”. Ponadto – czytamy dalej w raporcie – paƒstwa cz∏onkowskie powinny zach´caç
osoby starsze do pozostawania jak najd∏u˝ej na rynku pracy.
Wspólnota wprowadza równie˝ pewne zasady majàce na
celu zachowanie praw pracowników migrujàcych. Te zasady
dotyczyç b´dà w przysz∏oÊci równie˝ obywateli polskich.
Wszystkie okresy pracy i ubezpieczenia, niezale˝nie od tego,
w jakim kraju by∏y realizowane, zostanà zsumowane
i uwzgl´dnione przy wyliczaniu wysokoÊci emerytury. Oznacza to, ˝e ka˝dy obcokrajowiec, podejmujàcy prac´ i osiedlajàcy si´ w nowym kraju, b´dzie mia∏ prawo do Êwiadczeƒ na
takich samych zasadach, jak obywatele tego kraju. Równie˝
emerytur´ mo˝na b´dzie pobieraç tam, gdzie aktualnie
mieszkamy, to gwarantuje bowiem obowiàzujàca we wszystkich paƒstwach cz∏onkowskich zasada koordynacji systemów
Starsze
10/9/04
15:40
Page 15
(Black plate)
E u r o p a
d l a
w s z y s t k i c h
15
zabezpieczenia spo∏ecznego (Art. 51 Traktatu Rzymskiego).
WysokoÊç emerytury w ka˝dym kraju jest funkcjà wysokoÊci
sk∏adki i czasu jej op∏acania. JeÊli wi´c Polak przeniesie si´ do
innego kraju unijnego, emerytura wypracowana w Polsce b´dzie transferowana za granic´.
Takie ustalenia wynikajà z ogólnie przyj´tej w Unii zasady
znoszàcej wszelkà dyskryminacj´ w sprawach obywatelstwa
oraz dotyczàcà miejsca zamieszkania – obywatelstwo i miejsce zamieszkania nie mo˝e byç kryterium, na mocy którego
mo˝na by∏oby pozbawiç kogoÊ jakichÊ uprawnieƒ.
Ustalanie prawa do renty z tytu∏u niezdolnoÊci do pracy
podlega odmiennym nieco zasadom w poszczególnych paƒstwach cz∏onkowskich, co mi´dzy innymi oznacza, i˝ o stopniu inwalidztwa ka˝de paƒstwo cz∏onkowskie orzeka wed∏ug
w∏asnych kryteriów. Warunki wymagane do przyznania renty
rodzinnej równie˝ ustala ustawodawstwo krajowe.
Âwiadczenia wypadkowe sà zawsze wyp∏acane zgodnie
z przepisami ustawodawstwa tego kraju, w którym zainteresowany by∏ ubezpieczony, w chwili, gdy mia∏ miejsce wypadek lub ujawni∏a si´ choroba zawodowa. Je˝eli zainteresowany mieszka na terenie innego paƒstwa ni˝ to, w którym podlega∏ ubezpieczeniu i w którym uleg∏ wypadkowi, nale˝ne
Êwiadczenie otrzyma w paƒstwie, w którym mieszka.
Opieka zdrowotna w Unii
Zdrowie i jakoÊç opieki zdrowotnej sà dla wszystkich Europejczyków, a w szczególnoÊci dla osób w podesz∏ym wieku, zagadnieniami niezwykle wa˝nymi. Organizacja zdrowia i opieki
d∏ugoterminowej jest w ramach Unii bardzo zró˝nicowana.
Kwestie regulowane sà zarówno przez prawodawstwo wspólnotowe, jak i ustawodawstwo ka˝dego z paƒstw cz∏onkowskich. Unia Europejska nie dà˝y do stworzenia jednolitego
Starsze
10/9/04
16
15:40
W y g r a ç
Page 16
(Black plate)
s t a r o Ê ç
systemu ochrony zdrowia, lecz jedynie dba o zabezpieczenie
podobnej jakoÊci Êwiadczeƒ opieki zdrowotnej we wszystkich
krajach. Najwa˝niejsze cele, do których powinny dà˝yç paƒstwa cz∏onkowskie w swojej polityce opieki zdrowotnej, to dost´pnoÊç i jakoÊç us∏ug medycznych.
W ostatnim czasie natomiast mocno podkreÊla si´ w Unii
zwiàzek pomi´dzy poziomem dochodów a jakoÊcià zdrowia.
Mówi si´, ˝e osoby ubogie i spo∏ecznie wyizolowane sà szczególnie zagro˝one z∏ym stanem zdrowia. Ubóstwo bowiem
w znacznym stopniu ogranicza dost´p do w∏aÊciwej pomocy
lekarskiej. Tak wi´c wspólne dzia∏ania na szczeblu europejskim skierowane na zwalczanie ubóstwa, zmniejszanie nierównoÊci oraz przeciwdzia∏anie wykluczeniu spo∏ecznemu
s∏u˝à promocji zdrowia.
Wiele uwagi w kontekÊcie ochrony zdrowia poÊwi´ca si´
w Unii osobom starszym, poniewa˝ wi´kszoÊç z nich ju˝ teraz wymaga pomocy i opieki. Dodatkowo we wszystkich krajach cz∏onkowskich zauwa˝alne sà tendencje zmniejszania
si´ gospodarstw domowych i wzrost liczby osób mieszkajàcych samotnie. Przewiduje si´ jednoczeÊnie, ˝e w 2020 roku
46% osób w wieku 85 lat i starszych b´dzie mieszka∏o samotnie, a 80% z nich b´dà stanowi∏y kobiety. Wiele spoÊród
tych osób formalna s∏u˝ba zdrowia b´dzie musia∏a objàç
opiekà d∏ugoterminowà.
Wiele paƒstw cz∏onkowskich Unii od kilku lat propaguje
kampani´ na rzecz zdrowego starzenia i prowadzi szerokie
programy profilaktyczne dla osób w podesz∏ym wieku. U podstaw tych programów le˝y za∏o˝enie, ˝e wielu spoÊród chorób
i dolegliwoÊci, na które zapadajà przede wszystkim osoby
starsze, takich np. jak os∏abienie pami´ci, sprawnoÊci intelektualnej, fizycznej, osteoporoza, zaburzenia wzroku, s∏uchu, krà˝enia, mo˝na uniknàç lub zminimalizowaç pod wa-
Starsze
10/9/04
15:40
Page 17
(Black plate)
E u r o p a
d l a
w s z y s t k i c h
17
runkiem stosowania w∏aÊciwej diety, çwiczeƒ fizycznych, intelektualnych oraz odpowiednio cz´stej kontroli lekarskiej. Zasady zdrowego stylu ˝ycia promowane sà wi´c w ramach wielu
programów profilaktycznych.
W ramach unijnego programu prewencji zdrowotnej dla ludzi starszych zaleca si´ równie˝ seniorom, aby systematycznie korzystali z konsultacji lekarskich i poddawali si´ badaniom profilaktycznym. Oczywiste jest bowiem, ˝e wczeÊnie
wykryta choroba daje szanse na zminimalizowanie jej skutków lub ca∏kowite wyleczenie. Oto kilka zaleceƒ dotyczàcych
okresowych badaƒ profilaktycznych dla osób starszych:
• badanie ogólnego stanu zdrowia – co 2-3 lata osoby
w wieku 60-74 lat, co rok osoby powy˝ej 75 roku ˝ycia;
• samokontrola piersi – co miesiàc;
• mammograficzne badanie piersi – raz w roku;
• badanie jàder – raz w roku;
• badanie cytologiczne – co 1-2 lata;
• badanie narzàdów miednicy – raz w roku;
• kontrola stomatologiczna – co pó∏ roku, jeÊli brak uz´bienia
– co 2-3 lata badanie jamy ustnej;
• badanie wzroku i profilaktyka jaskry – co 2 lata;
• badanie s∏uchu – co 2 lata;
• szczepienia przeciw grypie – raz w roku;
• badanie krwi – co 5 lat.
Dla pacjentów – mieszkaƒców krajów Unii – wa˝ny jest
fakt, ˝e mogà korzystaç z us∏ug medycznych w dowolnie wybranym kraju Wspólnoty. W razie zmiany miejsca zamieszkania lub podró˝y obywatela ubezpieczonego w jednym
z paƒstw Unii prawo do opieki zdrowotnej „podró˝uje” razem
z nim. Do czasu wprowadzenia we wszystkich krajach tzw.
Starsze
10/9/04
18
15:40
W y g r a ç
Page 18
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Europejskiej Karty Zdrowia rol´ dokumentów potwierdzajàcych prawo do korzystania ze Êwiadczeƒ medycznych w innym kraju pe∏nià formularze wydawane u nas przez Narodowy Fundusz Zdrowia, które majà umo˝liwiç szybkà identyfikacj´ pacjenta i leczenie, którego koszty zwracaç b´dzie jego
ubezpieczyciel. Trzeba pami´taç, ˝e jeÊli nie posiadamy
wspomnianych druków, nie b´dziemy mogli korzystaç z przys∏ugujàcych nam Êwiadczeƒ medycznych za granicà.
Osoby ubezpieczone w Polsce b´dà mog∏y równie˝ wyjechaç do innego paƒstwa Unii wy∏àcznie w celu podj´cia leczenia. Jednak ze wzgl´du na ró˝nice w kosztach i wcià˝ widocznych dysproporcjach jakoÊciowych us∏ug medycznych
w ró˝nych krajach, potrzebna b´dzie zgoda Narodowego Funduszu Zdrowia na pokrycia kosztów leczenia czy zabiegów za
granicà. Przepis ten ma wyeliminowaç nieuzasadnionà turystyk´ leczniczà.
JeÊli b´dziemy jako osoby ubezpieczone korzystaç ze
Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju innym, ni˝ kraj, w którym jesteÊmy ubezpieczeni, to powinniÊmy pami´taç, ˝e placówki
medyczne b´dà zawsze udzielaç opieki zgodnie z przepisami
w∏asnego kraju. JeÊli oka˝e si´ wi´c, ˝e kraj, w którym przebywamy, za okreÊlone Êwiadczenia medyczne przewiduje
wspó∏p∏acenie, zostaniemy obcià˝eni rachunkiem, który trzeba b´dzie uiÊciç.
Generalnie jednak, je˝eli sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane sà np. w Polsce, oznacza to, ˝e jesteÊmy obj´ci powszechnym systemem ubezpieczenia zdrowotnego obowiàzujàcym we wszystkich paƒstwach Unii. I mimo
˝e ka˝de paƒstwo posiada w∏asny system ubezpieczenia
zdrowotnego, w który Unia nie ingeruje, to jednak istniejà
przepisy Wspólnotowe dotyczàce koordynacji owych systemów. Przepisy te chronià ubezpieczonego przede wszystkim
Starsze
10/9/04
15:40
Page 19
(Black plate)
E u r o p a
d l a
w s z y s t k i c h
19
przed utratà jego prawa do korzystania z ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku wyjazdu do innego kraju. JeÊli natomiast emeryt lub rencista otrzymuje emerytur´ lub rent´ z kilku paƒstw, paƒstwem w∏aÊciwym, w którym osoba jest obj´ta ubezpieczeniem zdrowotnym, jest kraj, w którym aktualnie
zamieszkuje. JeÊli stwierdzono u niego chorob´ zawodowà,
paƒstwem w∏aÊciwym jest kraj, w którym mia∏o miejsce zdarzenie. JeÊli zaÊ dosz∏o do wypadku przy pracy, paƒstwem
w∏aÊciwym jest kraj, który wyda∏ decyzj´ o uznaniu wypadku
przy pracy i ponosi za nià odpowiedzialnoÊç finansowà.
Cz∏onkostwo Polski w Unii Europejskiej – przynajmniej poczàtkowo – nie przyniesie osobom starszym radykalnych
zmian w systemie zabezpieczeƒ spo∏ecznych, poprawy stanu
funkcjonowania s∏u˝by zdrowia ani te˝ w innych dziedzinach.
Jednak˝e w d∏u˝szej perspektywie zmiany te b´dà dla nich korzystne. Wyraênych zmian mo˝na spodziewaç si´ za kilka lub
kilkanaÊcie lat. Istnieje wiele wymiarów, w których dzia∏ania
Polski jako cz∏onka Unii Europejskiej mogà mieç dla osób starszych istotne znaczenie. Przed obywatelami Polski stojà w tej
chwili takie same mo˝liwoÊci, jak przed innymi obywatelami
Unii. Wprawdzie wcià˝ istniejà tu du˝e dysproporcje, jeÊli
chodzi np. o poziom dochodów, jednak dzi´ki unijnemu
wsparciu ró˝nice te b´dà stopniowo niwelowane, co spowoduje odczuwalne podniesienie stopy ˝yciowej w ró˝nych sferach – ekonomicznej, kulturalnej, spo∏ecznej. Odczujà to równie˝ osoby starsze.
Bardzo wa˝ne jest, ˝e ju˝ teraz polskie organizacje i instytucje mogà korzystaç z pomocy finansowej oferowanej przez
Europejskie Fundusze Strukturalne. G∏ównym zadaniem funduszy jest wspomaganie i wyrównywanie ró˝nic mi´dzy poszczególnymi regionami Unii Europejskiej tak, aby obszary
mniej rozwini´te mog∏y osiàgnàç przynajmniej Êredni poziom
Starsze
10/9/04
20
15:40
W y g r a ç
Page 20
(Black plate)
s t a r o Ê ç
ekonomiczny w Unii Europejskiej. I choç jest to pomoc skierowana bezpoÊrednio do instytucji i organizacji, a nie do indywidualnych odbiorców, to jednak stwarza to du˝à szans´
dla tych organizacji, które zrzeszajà polskich seniorów lub
dzia∏ajà na ich rzecz. Z punktu widzenia organizacji dzia∏ajàcych na rzecz osób w podesz∏ym wieku i niepe∏nosprawnych
najistotniejsza b´dzie pomoc oferowana w ramach Europejskiego Funduszu Spo∏ecznego oraz Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 21
(Black plate)
21
2. P r aw o d o s z c z ´ Ê c i a i r o z w o j u
osobistego
Szcz´Êcie ka˝dy z nas musi wypracowaç dla samego siebie.
Erich Fromm
Bardzo cz´sto przesz∏oÊç jawi si´ nam jako szybkobie˝na
taÊma produkcyjna: sprzàtanie, karmienie rodziny, wychowanie dzieci, praca zawodowa, dorabianie, opieka nad niedo∏´˝nymi rodzicami, pomaganie rodzeƒstwu i przyjacio∏om. Dla
siebie czasu nie starcza∏o. Permanentne zm´czenie wyklucza∏o g∏´bszà refleksj´ nad sobà, mo˝e to i lepiej, po co si´ dosmucaç... Czas up∏ynà∏ niepostrze˝enie, taÊma nagle zatrzyma∏a si´: emerytura, dzieci wysz∏y z domu.
Mamy du˝o czasu na myÊlenie. I natychmiast, nie wiedzieç
skàd, wy∏ania si´ postrach wi´kszoÊci kobiet: samotnoÊç.
I poczucie winy: za brak spektakularnych osiàgni´ç, za k∏opoty doros∏ych dzieci, za zbyt ma∏à obrotnoÊç (inna, dobra matka, ˝ona, pracownica – niepotrzebne skreÊliç – umia∏aby sobie wypracowaç i zapewniç dobrobyt, zaoszcz´dziç), dos∏ownie za wszystko.
Stop! Zamiast bezproduktywnego pogrà˝ania si´ w szarej
beznadziejnoÊci lepiej policzyç aktywa (nie tylko o dobra materialne tu chodzi) i zastanowiç si´, co zmieniç, by w∏aÊnie
nam (nie: dzieciom, wnukom, m´˝owi i rodzeƒstwu) ˝y∏o si´
lepiej i przyjemniej.
Nareszcie nie musimy s∏uchaç poleceƒ szefa, zamartwiaç
si´ o stopnie naszych pociech itp. Inaczej mówiàc: znacznie
zmniejszy∏y si´ nasze obowiàzki, a prawa zosta∏y te same.
Najistotniejsza jest umiej´tnoÊç obrony przed niechcianymi
obowiàzkami bez naruszania wi´zi rodzinnych. Nasze dzieci
Starsze
10/9/04
22
15:40
W y g r a ç
Page 22
(Black plate)
s t a r o Ê ç
doskonale sobie poradzà, byç mo˝e nasze dobre ch´ci i gotowoÊç do bezinteresownej pomocy opóênia∏y ich dojrzewanie.
Babcie sà po to, by kochaç wnuki (a nawet rozpieszczaç),
a nie po to, by je karmiç, opieraç czy wychowywaç.
Nie dajmy si´ nabieraç na to, ˝e m∏odzi to majà ci´˝kie ˝ycie (takie czasy, pracowaç trzeba i nikt niczego nie chce dawaç za darmo), ˝e nale˝y im pomagaç za wszelkà cen´. Porównajmy zarobki m∏odego pokolenia z naszà emeryturà wypracowanà przez lata – ewidentnie wychodzi, ˝e m∏odym najbardziej si´ przyda dobra rada, jak gospodarowaç pieni´dzmi. Co prawda, bywajà sytuacje kryzysowe, ale nie o nich tu
mowa. A jeÊli chodzi o bezrobocie, to zastanówmy si´, czy
niekiedy nasza pomoc nie hamuje dà˝enia m∏odych ludzi do
zmiany, aktywnoÊci i osiàgni´cia màdroÊci ˝yciowej – po co
majà si´ wysilaç, jeÊli mateczka dokona cudu finansowego
i nakarmi, opierze i ubierze trzydziestolatka.
Nawiasem mówiàc, dobre serce i odruch niesienia pomocy sprawiajà, ˝e dajemy si´ nabieraç ˝ebrakom i rozmaitym
naciàgaczom, b∏agajàcym o par´ groszy na bu∏k´, bilet do domu lub te˝ zbierajàcym datki na szlachetny cel. To ˝erowanie
na naiwnoÊci starszych kobiet – pieniàdze wy∏udzone w ten
sposób na pewno nie wspomogà g∏odujàcych dzieci ani nie
zostanà u˝yte na dobry cel, chyba ˝e za taki uznamy zaspokojenie g∏odu narkotycznego. Pami´tajmy, ˝e kwesty uliczne
odbywajà si´ po uprzednim og∏oszeniu np. w mediach, wed∏ug okreÊlonych zasad, zbieranie zaÊ pieni´dzy po domach
jest prawnie zakazane.
Nie jest ∏atwo odmawiaç naszym dzieciom, szczególnie jeÊli proszà o nasz czas i umiej´tnoÊci (mamo, popilnuj dzieci,
one tak uwielbiajà twoje piero˝ki), nie namawiamy bynajmniej do bycia babcià-nieu˝ytkiem. Chodzi po prostu o to, by
nasze rodziny nie zabiera∏y nam ca∏ego naszego czasu pod
Starsze
10/9/04
15:40
Page 23
(Black plate)
P r a w o
d o
s z c z ´ Ê c i a . . .
23
groêbà utraty mi∏oÊci wnuków. Mamy prawo, a niekiedy wr´cz
obowiàzek odmówiç zajmowania si´ dzieçmi, pomocy finansowej czy rzeczowej, kiedy jest to sprzeczne z naszymi potrzebami – nawet wtedy, kiedy chodzi o nasz czas, przeznaczony
na rozrywk´.
Mamy prawo do zabawy i radoÊci, sp´dzania czasu wedle
w∏asnej ch´ci. JeÊli wstydzisz si´ tego, ˝e nie robisz nic po˝ytecznego (dla innych, oczywiÊcie!), to oznacza, ˝e powinnaÊ
przejÊç kuracj´ wstrzàsowà. Przecie˝ narobi∏aÊ si´ dosyç,
wi´kszoÊç twoich dzia∏aƒ mia∏a na celu dobro innych! Czy naprawd´ myÊl, ˝e mog∏abyÊ coÊ zrobiç dla w∏asnej przyjemnoÊci, jest tak szokujàca?
Po zaakceptowaniu tezy, ˝e mamy prawo do szcz´Êcia
i przyjemnoÊci w ˝yciu, ∏atwiej nam b´dzie oceniç proÊby i ˝àdania naszych bliskich (˝àdania bezwzgl´dnie odrzucamy) i –
jeÊli tak zdecydujemy – odmówiç.
JeÊli s∏owo „nie” z trudem przechodzi nam przez gard∏o,
dobrze jest pami´taç o nast´pujàcych zasadach:
• Odmawiamy spokojnie, bez krzyku, bez wahania i t∏umaczeƒ, które prowokujà do dyskusji. Mo˝na, zamiast wyjaÊnieƒ,
stwierdziç: mam inne plany.
• Kiedy ktokolwiek usi∏uje wymóc na nas niewygodne dla
nas zobowiàzania, kuszàc, przekonujàc, szanta˝ujàc w imi´
dóbr wy˝szych i najwy˝szych (a celujà w tym, prócz polityków, nasi najbli˝si), powinnyÊmy zastosowaç metod´ zdartej
p∏yty, czyli, nie podejmujàc dyskusji, ka˝dy kolejny argument
przekreÊlamy, rzucajàc zdecydowanym tonem: Nie, nie zrobi´
tego. Mam inne plany. Zazwyczaj po trzech, czterech powtórzeniach rozmówca si´ zniech´ca.
Emerytura, a szczególnie jej wysokoÊç (nale˝a∏oby raczej mówiç: niskoÊç) jest specyficznà cezurà w naszym ˝yciu. Dobrze
by∏oby uÊwiadomiç sobie i pracodawcom, ˝e mimo osiàgni´cia
Starsze
10/9/04
24
15:40
W y g r a ç
Page 24
(Black plate)
s t a r o Ê ç
wieku emerytalnego nie przesta∏yÊmy byç dobrymi i doÊwiadczonymi pracownikami i ˝e wypychanie na emerytur´
bez woli zainteresowanej pracownicy godzi w dobrze poj´ty interes spo∏eczny. JeÊli cieszymy si´ dobrym zdrowiem
i chcemy nadal pracowaç, spróbujmy przekonaç pracodawc´, ile straci, pozbywajàc si´ takiej wspania∏ej pracownicy!
Nie oddawajmy naszych miejsc pracy bez walki – to nieprawda, ˝e nale˝y ustàpiç miejsca m∏odszym!
Emerytury cz´sto nie zaspokajajà naszych podstawowych potrzeb, nie mówiàc ju˝ o tym, ˝e dysponujàc wolnym czasem chcia∏oby si´ a to podró˝owaç, mo˝e i poza
granice Europy, a to cz´Êciej chodziç do teatru czy na koncerty, uprawiaç swoje hobby nie oszcz´dzajàc na jedzeniu.
Wi´c trzeba dorabiaç, najlepiej w swoim zawodzie, a jeÊli
takich zleceƒ brak, to spróbujmy zaoferowaç swoje us∏ugi
w innych dziedzinach, które mamy perfekcyjnie opanowane, np.: korepetycje, opieka nad dzieçmi czy chorymi, powadzenie czyjegoÊ domu, urzàdzanie przyj´ç czy wydawanie domowych obiadów. Dzia∏alnoÊç gospodarczà mo˝na
uprawiaç w ka˝dym wieku. Warto wi´c zamieniç narzekania na wysokoÊç emerytury na poszukiwanie dodatkowej
pracy.
Uwaga! Nale˝y pomóc losowi przez wypytywanie znajomych, zamieszczenie anonsu w prasie lokalnej czy rozklejenie og∏oszeƒ. I nie poddawaç si´ zniech´ceniu, nawet jeÊli
nie ma ˝adnego odzewu na naszà ofert´.
Najwi´kszym problemem osób w wieku emerytalnym jest
samotnoÊç. Niezale˝nie od przyczyn osamotnienia pami´tajmy, ˝e nie jest to zjawisko, na które nie mamy wp∏ywu. To
od nas zale˝y, czy wyjdziemy naprzeciw ludziom, czy odizolujemy si´ od rzeczywistoÊci, zamykajàc si´ w czterech Êcianach i obra˝ajàc si´ na wszystkich o wszystko.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 25
(Black plate)
P r a w o
d o
s z c z ´ Ê c i a . . .
25
Nieprawdà jest, ˝e osoby w wieku emerytalnym nie odczuwajà potrzeby zwiàzków emocjonalnych i seksu. Nie wiadomo, z jakiego powodu traktuje si´ te tematy jako Êmieszne
i wstydliwe, przecie˝ z biegiem lat nie zatracamy ani umiej´tnoÊci obdarzania uczuciem, ani potrzeby mi∏oÊci w jej jak najszerszym znaczeniu.
Równie istotnà potrzebà jest potrzeba bycia cz∏onkiem jakiejÊ grupy spo∏ecznej; nigdy nie zaspokoimy naszych pragnieƒ zamykajàc si´ w czterech Êcianach i powo∏ujàc na bariery wieku, zdrowia, wyglàdu, finansowe w koƒcu. Przecie˝
ka˝da z nas ma trzy niezaprzeczalne atuty: wolny czas, doÊwiadczenie ˝yciowe i ÊwiadomoÊç w∏asnych potrzeb. Warto
wi´c rozejrzeç si´ wokó∏ siebie i spróbowaç w∏àczyç si´ w ˝ycie spo∏ecznoÊci lokalnej tam, gdzie spodziewamy si´ spotkaç
potencjalnych przyjació∏, albo tam, gdzie mo˝emy rozwijaç
swoje zainteresowania.
Po przejÊciu na emerytur´ mo˝na bowiem zdobywaç nowe
umiej´tnoÊci, poszerzaç wiedz´, próbowaç si∏ w ciekawych
dla siebie dziedzinach. Zwracam uwag´ czytelniczek na mo˝liwoÊç kszta∏cenia si´ na Uniwersytetach Trzeciego Wieku.
Znakomita inicjatywa! A jeÊli odleg∏oÊç od najbli˝szej uczelni
jest zbyt du˝a, to nic nie stoi na przeszkodzie, ˝eby spróbowaç powo∏aç fili´ bli˝ej albo zorganizowaç w swojej miejscowoÊci KLUB USTAWICZNEGO KSZTA¸CENIA. Pami´tajmy, ˝e
nie Êwi´ci garnki lepià, a kobiety, szczególnie po szeÊçdziesiàtce, potrafià wszystko.
Bardzo ciekawà i po˝ytecznà formà kontaktów spo∏ecznych
sà, liczàce od pi´ciu do dwunastu osób, grupy wsparcia, samopomocy lub rozwoju osobistego. Nazwa grupy nie jest najwa˝niejsza, mo˝na powo∏aç grupy sukcesu lub samorealizacji.
Od grup spotykajàcych si´ towarzysko ró˝nià si´ w zasadzie
tylko tym, ˝e wszystkie cz∏onkinie grupy obowiàzane sà do
Starsze
10/9/04
26
15:40
W y g r a ç
Page 26
(Black plate)
s t a r o Ê ç
przestrzegania okreÊlonych i wyraênie sformu∏owanych regu∏,
a spotkania odbywajà si´ regularnie (np. raz w tygodniu) wed∏ug ustalonego porzàdku. Podstawowe zasady, obowiàzujàce w tego typu grupach, to: dobrowolnoÊç wypowiedzi (mówi´ o sobie i swoich problemach tylko tyle, na ile mam ochot´ i potrzeb´), zapewnienie poczucia bezpieczeƒstwa ka˝dej
uczestniczce (nie przerywamy cudzych wypowiedzi, nie krytykujemy, nie dajemy dobrych rad) oraz absolutny wymóg
dyskrecji.
Aby za∏o˝yç grup´ samopomocy czy rozwoju osobistego,
nie trzeba byç psychologiem. Niemniej jednak lepiej porozmawiaç z kimÊ, kto ju˝ tego typu grup´ prowadzi∏ albo wziàç
udzia∏ w organizowanych od czasu do czasu szkoleniach liderek grup samopomocy. JeÊli masz k∏opoty z dotarciem do
kompetentnych osób, spróbuj zwróciç si´ do lokalnego oddzia∏u Centrum Praw Kobiet, a tam skierujà ci´ do kogoÊ, kto
na pewno udzieli ci niezb´dnych wyjaÊnieƒ.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 27
(Black plate)
27
3. P r aw o d o g o d n o Ê c i
Przyrodzona i niezbywalna godnoÊç cz∏owieka stanowi êród∏o wolnoÊci i praw cz∏owieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiàzkiem w∏adz
publicznych.
Artyku∏ 30. Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
W katalogu praw cz∏owieka istniejà tylko dwa rodzaje
praw, które w ˝adnych warunkach nie mogà byç ograniczone
– jest to prawo do godnoÊci oraz zakaz stosowania niewolnictwa i pracy przymusowej. Mówi o tym zarówno Konstytucja,
jak i prawo mi´dzynarodowe.
Nawet prawo do ˝ycia, które przecie˝ wydaje nam si´ najwa˝niejsze, jest jednak prawem mniej strze˝onym ni˝ prawo
do godnoÊci. Naruszenie prawa do ˝ycia mo˝e bowiem –
w warunkach nadzwyczajnych – byç uznane za zgodne z prawem. Na przyk∏ad w sytuacji, gdy istnieje ryzyko zabicia terrorysty, który zagra˝a bezpieczeƒstwu innych ludzi. Wi´kszà
wag´ ma tutaj ˝ycie innych ludzi ni˝ owego terrorysty. Jednak
nawet wtedy, gdy uda si´ pojmaç terroryst´, o którym wiemy,
˝e spowodowa∏ Êmierç wielu ludzi, to w warunkach pozbawienia wolnoÊci musi on byç traktowany w sposób ludzki. Nie
wolno go torturowaç ani poni˝aç. Dzieje si´ tak dlatego, ˝e
jest on cz∏owiekiem i przys∏uguje mu niezbywalne prawo do
godnoÊci, wynika ono bowiem z samej istoty cz∏owieczeƒstwa. Mo˝na byç sprawcà okropnych przest´pstw, mo˝na
w oczach ludzi uchodziç za kanali´, byç znienawidzonym
przez wielu za swoje post´pki, jednak wcià˝ pozostaje si´
cz∏owiekiem i choç cz∏owiek taki nie b´dzie darzony szacunkiem ogó∏u, to jednak ze strony w∏adz paƒstwowych nale˝y
Starsze
10/9/04
28
15:40
W y g r a ç
Page 28
(Black plate)
s t a r o Ê ç
mu si´ ochrona. Dotyczy to równie˝ sytuacji, gdy na t´ godnoÊç czynià zamachy inni ludzie. Paƒstwo musi temu zapobiegaç.
Je˝eli jednak taka ochrona przys∏uguje nawet najwi´kszym
przest´pcom, to czy zwykli, Bogu Ducha winni obywatel
i obywatelka nie powinni si´ bardziej szanowaç i cz´Êciej dopominaç o szacunek ze strony innych ludzi w ˝yciu codziennym?
Zapewne tak, bo ochrona prawa do godnoÊci dotyczy nas
wszystkich i na ka˝dym kroku. Obejmuje ona równie˝ zakaz
stosowania wobec nas nieludzkiego i poni˝ajàcego traktowania. Co to oznacza? Otó˝ oznacza to mi´dzy innymi, ˝e w sytuacji, gdy dzieje nam si´ krzywda, paƒstwo musi zapewniç
nam odpowiednià ochron´, dzi´ki której b´dziemy mogli ˝yç
bezpiecznie. Paƒstwo dzia∏a tu oczywiÊcie za poÊrednictwem
s∏u˝b publicznych, takich jak policja, stra˝ miejska, pomoc
spo∏eczna itp., i to od nich nale˝y domagaç si´ pomocy.
Wyobraêmy sobie takà sytuacj´. Mieszkamy w jednym
z bloków wielkomiejskiego osiedla i w okolicy ciàgle kr´cà si´
podejrzane typy, zajmujàce si´ zazwyczaj piciem alkoholu
przed pobliskim sklepem. Wielokrotnie kilku z nich zaczepia∏o nas, wyzywa∏o i próbowa∏o wy∏udziç pieniàdze, gro˝àc, ˝e
stanie nam si´ coÊ z∏ego, jeÊli odmówimy. Poniewa˝ czujemy
si´ bezradne, boimy si´ o swoje bezpieczeƒstwo i obawiamy,
˝e któregoÊ dnia nie doÊç, ˝e zostaniemy rzeczywiÊcie okradzeni, a mo˝e i pobici, to wolimy zap∏aciç ˝àdany haracz. Ale
przecie˝ na tym sprawa si´ nie koƒczy, bo jeÊli raz damy si´
zastraszyç, to b´dziemy ju˝ szanta˝owani nagminnie. Czy naprawd´ musimy si´ na to godziç?
Uwa˝am, ˝e nie. Bo dlaczego niby szacunek i ochrona nale˝y si´ groênym przest´pcom a nam nie? Przecie˝ taki w∏aÊnie sposób traktowania narusza noszà godnoÊç i sprawia,
Starsze
10/9/04
15:40
Page 29
(Black plate)
P r a w o
d o
g o d n o Ê c i
29
˝e czujemy si´ poni˝ani. A wi´c równie˝ w takich sytuacjach
paƒstwo powinno nas chroniç. A dotyczy to w sposób szczególny osób, które z uwagi na wiek czy niesprawnoÊç same
obroniç si´ nie mogà.
Albo inna sytuacja. Od lat mieszkamy w jednym domu z synem, który notorycznie nadu˝ywa alkoholu, nigdzie nie pracuje, do domu przyprowadza towarzystwo, z którym urzàdza sobie popijawy, a kiedy próbujemy sprzeciwiç si´ temu, wyrzuca nas z domu albo nawet bije. Pomoc spo∏eczna niby o tym
wie, ale mimo to syn od czasu do czasu dostaje stamtàd zasi∏ki, które natychmiast wydaje na alkohol. Wydaje nam si´
wi´c, ˝e takie post´powanie naszego syna jest ogólnie akceptowane i nikt nie przejmuje si´ tym, ˝e starsza pani godzinami b∏àka si´ po ulicach, bo boi si´ wróciç do w∏asnego domu.
W tej sytuacji równie˝ dochodzi do naruszenia ludzkiej godnoÊci i obowiàzkiem s∏u˝b spo∏ecznych jest pomoc i zapewnienie nam ochrony.
Teraz pozostaje pytanie, jak mo˝emy zapewniç sobie wspomnianà ochron´? Pierwszym, cz´sto najtrudniejszym krokiem
jest ujawnienie przed kimkolwiek, ˝e dzieje nam si´ krzywda
i ˝e nie jesteÊmy w stanie poradziç sobie same. Jednak nale˝y pami´taç, ˝e z w∏asnej woli raczej nikt nie stanie w naszej
obronie. Musimy wi´c domagaç si´ tego same. JeÊli ktoÊ bliski lub obca osoba stosuje wobec nas przemoc, wyrzuca z domu, bije, wyzywa, grozi, zastrasza lub wy∏udza pieniàdze, to
wówczas nale˝y o tym natychmiast powiadomiç policj´. Takie
zg∏oszenie nie musi od razu oznaczaç, ˝e jesteÊmy zdecydowane wytoczyç spraw´ dr´czycielowi. To te˝ jest mo˝liwe,
choç wymaga wi´kszego zaanga˝owania, na które osoba
w podesz∏ym wieku, mo˝e nie chcieç si´ zdecydowaç i to jest
w pe∏ni zrozumia∏e. A ponadto nie jest przecie˝ ∏atwo
oskar˝yç w∏asnego syna.
Starsze
10/9/04
30
15:40
W y g r a ç
Page 30
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Przede wszystkim jednak chodzi o to, aby policjant w ogóle zainteresowa∏ si´ sprawà, przeprowadzi∏ rozmow´ z „delikwentem” i ostrzeg∏, jakie gro˝à mu konsekwencje prawne,
jeÊli nie zaprzestanie swoich czynów. Jednorazowa tego typu
pogadanka z policjantem niewiele zmieni w ogólnej sytuacji
i dlatego warto poprosiç policjanta dzielnicowego, ˝eby przez
jakiÊ czas cz´sto wizytowa∏ okolic´ naszego miejsca zamieszkania lub odwiedza∏ nas w domu. Pomoc policji mo˝e byç
równie˝ niezb´dna wówczas, gdy trzeba reagowaç szybko, bo
akurat w danej chwili grozi nam powa˝ne niebezpieczeƒstwo.
Interweniujàcy policjanci powinni podjàç dzia∏ania, które odizolujà sprawc´ przemocy i zapewnià nam bezpieczeƒstwo.
Mogà np. zabraç pijanego sprawc´ przemocy do izby wytrzeêwieƒ lub umieÊciç go w izbie zatrzymaƒ.
O podobnà pomoc warto równie˝ zwróciç si´ do stra˝y
miejskiej, która dopilnuje, aby przed osiedlowym sklepem
skoƒczy∏y si´ uczty alkoholowe i aby syn przesta∏ urzàdzaç
w domu burdy. A w sytuacji, kiedy bardzo obawiamy si´
o swoje ˝ycie lub zdrowie, stra˝ miejska mo˝e równie˝ pomóc
znaleêç miejsce w schronisku dla ofiar przemocy lub domu
dla bezdomnych zapewniajàcych bezpieczne schronienie.
Niezwykle cennà pomoc mo˝emy tak˝e zapewniç sobie ze
strony pracowników pomocy spo∏ecznej. Oni bowiem bardzo
dobrze znajà mieszkaƒców dzielnicy czy miasta, w którym
mieszkamy, szczególnie tych, którym zazwyczaj brakuje pieni´dzy na cokolwiek, a wi´c równie˝ na zakup alkoholu. Pracownik socjalny minimum kilka razy w tygodniu pracuje
w tzw. terenie, bez problemu wi´c mo˝emy go poprosiç, ˝eby zainteresowa∏ si´ naszà sprawà i w czasie odwiedzin mo˝emy na bie˝àco relacjonowaç mu sytuacj´. Jest to istotne
z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, ˝e pracownicy socjalni ÊciÊle wspó∏pracujà z policjà i stra˝à miejskà i na ich
Starsze
10/9/04
15:40
Page 31
(Black plate)
P r a w o
d o
g o d n o Ê c i
31
proÊb´ ka˝dy funkcjonariusz gorliwiej wykona swoje zadania
ni˝ na proÊb´ zwyk∏ego obywatela. Po drugie dlatego, ˝e pracownicy socjalni dysponujà niezwykle wa˝nym instrumentem
oddzia∏ywania na „okolicznych mentów’’ – majà ogromny
wp∏yw na to, czy zasi∏ek z pomocy spo∏ecznej zostanie im
przyznany, czy nie. Istnieje bowiem mo˝liwoÊç odmowy przyznania pomocy, jeÊli pieniàdze sà marnotrawione (np. na alkohol).
Zainteresowanie naszà sprawà policjanta, funkcjonariusza
stra˝y miejskiej, czy pracownika pomocy spo∏ecznej sprawi,
˝e sprawca przemocy poczuje, ˝e to, co robi nie jest bezkarne, i ˝e jego ofiara nie jest ju˝ ca∏kiem osamotnionà, bezradnà i s∏abà osobà. Zazwyczaj taka pomoc wystarcza, abyÊmy
nie musia∏y doÊwiadczaç ju˝ zamachów na naszà godnoÊç
i bezpieczeƒstwo. Warto te˝ zwróciç si´ do którejÊ z organizacji pozarzàdowych, pomagajàcych ofiarom przemocy, które
udzielà nam wsparcia i pomogà w kontaktach z wymiarem
sprawiedliwoÊci.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 32
(Black plate)
32
4. D l a w s p ó l n e g o d o b r a
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolnoÊç tworzenia
i dzia∏ania zwiàzków zawodowych, organizacji spo∏eczno-zawodowych rolników, stowarzyszeƒ, ruchów obywatelskich,
innych dobrowolnych zrzeszeƒ oraz fundacji.
Artyku∏ 12. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Wiele z nas ma silnà potrzeb´ dzia∏ania spo∏ecznego, przemo˝nà ch´ç pomagania i dzielenia si´ z innymi ludêmi chlebem i sercem. KoniecznoÊç bycia potrzebnà mo˝na realizowaç
na wiele sposobów, np. na co dzieƒ pomagamy sàsiadce z∏o˝onej chorobà, udzielamy wsparcia finansowego organizacji
charytatywnej. Osoby z tzw. ˝y∏kà spo∏ecznikowskà, lubiàce
dzia∏aç na wi´kszà skal´ i równoczeÊnie mieç wp∏yw na to, co
dzieje si´ w Êrodowisku lokalnym – mogà zg∏osiç si´ do wybranej fundacji czy stowarzyszenia i zaczàç dzia∏aç w ramach tej˝e organizacji. Mo˝na te˝ ofiarowaç swój czas i prac´, podejmujàc si´ okreÊlonych obowiàzków – spo∏ecznie, bez wynagrodzenia, innymi s∏owy: mo˝na zostaç wolontariuszkà.
Na mocy art. 2 ust. 3 Ustawy o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i o wolontariacie wolontariuszem(kà) jest osoba,
która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje Êwiadczenia,
odpowiadajàce Êwiadczeniu pracy, na zasadach okreÊlonych
w tej˝e ustawie. Inaczej mówiàc, wolontariat to bezp∏atne,
dobrowolne i Êwiadome dzia∏anie na rzecz innych, które to
dzia∏anie wykracza poza Êrodowisko rodzinne czy kole˝eƒsko-przyjacielskie. Niezale˝nie od przyj´tej definicji wolontariat
jest spo∏eczeƒstwu niezb´dny, szczególnie w trudnej sytuacji
gospodarczej i spo∏ecznej.
Dzi´ki zapisom ustawy mo˝na pracowaç ochotniczo tak˝e
Starsze
10/9/04
15:40
Page 33
(Black plate)
D l a
w s p ó l n e g o
d o b r a
33
w instytucjach podlegajàcych w∏adzom paƒstwowym czy samorzàdowym, wyjàwszy organizacje o charakterze komercyjnym. Z tego wynika, i˝ osoba wyra˝ajàca ch´ç pracy ochotniczej mo˝e zg∏osiç si´ bezpoÊrednio do szpitala czy oÊrodka pomocy spo∏ecznej. Jednak˝e bywajà przypadki, ˝e dobre ch´ci
nie wystarczajà, by zostaç wolontariuszkà – w niektórych instytucjach wymaga si´ odpowiednich kwalifikacji zawodowych lub okreÊlonych cech charakteru. Czasem trzeba przejÊç
szkolenie, które organizuje (op∏aca) instytucja korzystajàca
z pracy wolontariuszy.
Organizacja czy instytucja, zatrudniajàca wolontariuszy, ma
obowiàzek zapewniç im bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania Êwiadczeƒ, informowaç o zagro˝eniach zdrowia i bezpieczeƒstwa oraz zasadach ochrony; do obowiàzków organizacji nale˝y równie˝ informowanie wolontariuszy o przys∏ugujàcych im prawach i cià˝àcych na nich obowiàzkach. Wolontariusze nie ponoszà kosztów podró˝y s∏u˝bowych i diet, chyba ˝e
oÊwiadczà na piÊmie gotowoÊç pokrycia tych kosztów.
Zakres, sposób i czas wykonywania Êwiadczeƒ przez wolontariuszk´ powinien byç szczegó∏owo okreÊlony w porozumieniu mi´dzy kierownictwem organizacji a wolontariuszkà;
konieczne jest dokonanie porozumienia na piÊmie, jeÊli praca
ochotnicza b´dzie trwa∏a d∏u˝ej ni˝ 30 dni. Wolontariuszka
jest zobowiàzana do nale˝ytej starannoÊci przy wykonywaniu
zawartych w porozumieniu postanowieƒ. Do spraw nieuregulowanych w porozumieniu i Ustawie o dzia∏alnoÊci po˝ytku
publicznego stosuje si´ przepisy kodeksu cywilnego.
JeÊli na waszym terenie sà sprawy, które a˝ si´ proszà
o uporzàdkowanie, a nikt si´ jakoÊ do tego nie zabiera – to nie
ma rady, trzeba powo∏aç w∏asne stowarzyszenie (lub fundacj´,
lecz wymaga to wi´kszych nak∏adów finansowych).
Starsze
10/9/04
34
15:40
W y g r a ç
Page 34
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Zak∏adamy stowarzyszenie
1
Od 1 stycznia 2001 roku stowarzyszenie uzyskuje osobowoÊç prawnà z chwilà wpisania do Krajowego Rejestru Sàdowego. Rejestr stowarzyszeƒ prowadzà sàdy rejestrowe, majàce siedzib´ w miastach wojewódzkich.
Stowarzyszenie opiera swà dzia∏alnoÊç na spo∏ecznej pracy swoich cz∏onków, którzy wspólnie dà˝à do realizacji okreÊlonych w statucie celów. Tylko cz∏onkowie stowarzyszenia
decydujà, jakie cele chcà realizowaç, okreÊlajà programy
dzia∏ania i struktury organizacyjne.
Najwy˝szà w∏adzà stowarzyszenia jest walne zebranie
cz∏onków. Do za∏o˝enia stowarzyszenia potrzeba co najmniej
pi´tnastu cz∏onków za∏o˝ycieli, którzy uchwalà statut stowarzyszenia i wybiorà komitet za∏o˝ycielski.
Statut musi zawieraç podstawowe informacje, czyli:
1) nazw´ stowarzyszenia;
2) okreÊlenie terenu dzia∏ania i adres siedziby;
3) cele i sposoby ich realizacji;
4) prawa i obowiàzki cz∏onków, sposób nabycia praw
cz∏onkowskich, przyczyny utraty cz∏onkostwa;
5) w∏adze stowarzyszenia, sposób ich wyboru, kompetencje i zasady dzia∏ania walnego zebrania cz∏onków, zarzàdu,
komisji rewizyjnej;
6) sposób reprezentacji, zaciàgania zobowiàzaƒ majàtkowych, warunki wa˝noÊci uchwa∏;
7) sposób uzyskiwania Êrodków finansowych i p∏acenia
sk∏adek cz∏onkowskich;
8) zasady wprowadzania zmian w statucie;
9) sposób rozwiàzania si´ stowarzyszenia.
1
W Aneksie niniejszej publikacji zamieszczono status Stowarzyszenia
,,Po szeÊçdziesiàtce’’.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 35
(Black plate)
D l a
w s p ó l n e g o
d o b r a
35
Przed zebraniem za∏o˝ycielskim nale˝y przygotowaç –
w 2 egzemplarzach – list´ cz∏onków za∏o˝ycieli, zawierajàcà
nast´pujàce informacje: imi´ i nazwisko, dat´ i miejsce urodzenia, adres, numer dowodu osobistego, PESEL oraz w∏asnor´czny podpis. Ta sama lista mo˝e zawieraç oÊwiadczenie
cz∏onków za∏o˝ycieli o posiadaniu obywatelstwa polskiego,
pe∏nej zdolnoÊci do czynnoÊci prawnych i pe∏ni praw obywatelskich (zgodnie z art. 3 ust´p 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach).
W trakcie zebrania za∏o˝ycielskiego podejmujemy uchwa∏´
o powo∏aniu stowarzyszenia, dyskutujemy nad projektem statutu, po uwzgl´dnieniu ewentualnych poprawek (trzeba je
przeg∏osowaç) podejmujemy uchwa∏´ o przyj´ciu statutu oraz
wybieramy komitet za∏o˝ycielski. Wybranie zarzàdu stowarzyszenia i organu kontroli wewn´trznej nie musi nastàpiç na zebraniu za∏o˝ycielskim, ale dokonanie tych wyborów znacznie
u∏atwia rejestracj´ i upraszcza nast´pne procedury.
Wniosek o rejestracj´ stowarzyszenia (podpisany przez
cz∏onków komitetu za∏o˝ycielskiego) sk∏adamy do sàdu rejestrowego (patrz Aneks) na formularzu KRS-W20 w 2 egzemplarzach oryginalnych, do∏àczajàc list´ cz∏onków za∏o˝ycieli,
protokó∏ z zebrania za∏o˝ycielskiego, uchwa∏y i statut oraz
ewentualne za∏àczniki (KRS-WF lub KRS-WK) – wszystko w 2
oryginalnych egzemplarzach.
Rejestracja stowarzyszenia nie prowadzàcego dzia∏alnoÊci
gospodarczej jest bezp∏atna, jak równie˝ nie ma obowiàzku
w takim przypadku uwierzytelniania podpisów osób reprezentujàcych stowarzyszenie.
Cz∏onkowie komitetu za∏o˝ycielskiego powinni w ciàgu 7
dni od daty zebrania za∏o˝ycielskiego z∏o˝yç wniosek wraz
z wymaganymi dokumentami do w∏aÊciwego sàdu, który to
Starsze
10/9/04
36
15:40
W y g r a ç
Page 36
(Black plate)
s t a r o Ê ç
sàd ma 3 miesiàce na zarejestrowanie stowarzyszenia – oczywiÊcie pod warunkiem, ˝e nie wystàpi∏y ˝adne uchybienia
formalne. Stowarzyszenie uzyskuje osobowoÊç prawnà w momencie wpisania do Krajowego Rejestru Sàdowego, co nast´puje niezw∏ocznie po wydaniu postanowienia sàdu, o czym
sàd zawiadamia za∏o˝ycieli oraz organ nadzorujàcy. Status organizacji po˝ytku publicznego organizacje mogà uzyskaç, jeÊli spe∏nià wymagania zawarte w art. 20 Ustawy z dnia 24
kwietnia 2003 r. o dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego. Stowarzyszenie powinno po otrzymaniu w Wojewódzkim Urz´dzie
Statystycznym Regonu uzyskaç NIP we w∏aÊciwym dla siedziby stowarzyszenia Urz´dzie Skarbowym oraz otworzyç
konto bankowe w dowolnie wybranym banku.
JeÊli zamierzamy prowadziç dzia∏alnoÊç gospodarczà, musimy z∏o˝yç wniosek o rejestracj´ w rejestrze przedsi´biorstw, co
wymaga op∏aty w wysokoÊci 1000 z∏ plus 500 z∏ na og∏oszenie wpisu w Monitorze Sàdowym i Gospodarczym.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 37
(Black plate)
37
5. P r aw o d o o c h r o ny z d r ow i a
1. Ka˝dy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. W∏adze publiczne sà obowiàzane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ci´˝arnym, osobom niepe∏nosprawnym i osobom w podesz∏ym wieku.
Artyku∏ 68. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
W ramach powszechnego ubezpieczenia w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ) ubezpieczeni majà prawo do Êwiadczeƒ
zdrowotnych majàcych na celu zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie oraz zapobieganie niepe∏nosprawnoÊci i jej ograniczanie.
Rodzaje Êwiadczeƒ, które przys∏ugujà osobom starszym
z tytu∏u ubezpieczenia, to:
• badanie i porada lekarska;
• leczenie;
• badanie i terapia psychologiczna;
• rehabilitacja lecznicza;
• badanie diagnostyczne, w tym analityka medyczna;
• piel´gnacja chorych;
• piel´gnacja niepe∏nosprawnych i opieka nad nimi;
• opieka paliatywno-hospicyjna;
• orzekanie i opiniowanie o stanie zdrowia;
• zapobieganie powstawaniu urazów i chorób poprzez
dzia∏ania profilaktyczne oraz szczepienia ochronne;
• czynnoÊci techniczne z zakresu protetyki i ortodoncji;
• czynnoÊci z zakresu zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i Êrodki pomocnicze.
Starsze
10/9/04
38
15:40
W y g r a ç
Page 38
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Ze Êwiadczeƒ tych jednak nie mo˝na korzystaç bez ograniczeƒ, ustawa o NFZ przewiduje bowiem swego rodzaju reglamentacj´ w tym zakresie. Jest te˝ sporo takich Êwiadczeƒ, w przypadku których ustawa przewiduje wspó∏p∏acenie przez ubezpieczonego, np.:
• skierowany do zak∏adu opiekuƒczo-leczniczego lub piel´gnacyjno-opiekuƒczego ponosi odp∏atnoÊç za pobyt i wy˝ywienie;
• skierowany na leczenie do zak∏adu rehabilitacji leczniczej, który udziela Êwiadczeƒ ca∏odobowych – pokrywa
koszty wy˝ywienia i zakwaterowania;
• skierowany na leczenie uzdrowiskowe ponosi odp∏atnoÊç za pobyt i wy˝ywienie;
• ubezpieczony w okreÊlonych przypadkach i zakresie
op∏aca udzia∏ w∏asny przy nabywaniu przedmiotów ortopedycznych i Êrodków pomocniczych;
• ubezpieczony ponosi odp∏atnoÊç za leki i materia∏y medyczne.
Masz prawo wyboru lekarza i piel´gniarki podstawowej
opieki zdrowotnej nie cz´Êciej ni˝ dwa razy w roku. Wyboru
takiego dokonuje si´ poprzez z∏o˝one odpowiedniej deklaracji. W praktyce oznacza to, i˝ ubezpieczony zapisuje si´ do
lekarza rodzinnego i mo˝e figurowaç na jego liÊcie przez wiele lat, ale mo˝e równie˝ zmieniç lekarza, jeÊli jest niezadowolony z poziomu opieki medycznej. Obowiàzkiem lekarza
rodzinnego jest podejmowania wszelkich dzia∏aƒ s∏u˝àcych
zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia
i zapewnienie ubezpieczonemu dost´pu do badaƒ diagnostycznych oraz dziennej i nocnej pomocy lekarskiej. Âwiadczenia lekarskie powinno byç udzielane, o ile to mo˝liwe,
w dniu zg∏oszenia, zaÊ w przypadkach nag∏ych, zagro˝enia
˝ycia lub zdrowia – niezw∏ocznie.
Podstawowà zasadà w przypadku leczenia specjalistycz-
Starsze
10/9/04
15:40
Page 39
(Black plate)
P r a w o
d o
o c h r o n y
z d r o w i a
39
nego, którego nie mo˝e zapewniç lekarz rodzinny, jest koniecznoÊç posiadania skierowania. Jednak w stanach bezpoÊredniego zagro˝enia ˝ycia Êwiadczenia zdrowotne sà udzielane bez wymaganego skierowania. Je˝eli jednak chcemy
skorzystaç z porady specjalisty, a nie mamy skierowania,
wówczas trzeba za takà us∏ug´ zap∏aciç samemu. W przypadku specjalistycznej pomocy ambulatoryjnej skierowanie
nie jest wymagane równie˝ do takich specjalistów, jak: ginekolog, stomatolog, dermatolog, wenerolog, onkolog, okulista,
psychiatra. Skierowania nie potrzebujà te˝ osoby chore na
gruêlic´, osoby zaka˝one wirusem HIV, inwalidzi wojenni,
osoby uzale˝nione od alkoholu lub innych Êrodków odurzajàcych w zakresie lecznictwa odwykowego.
JeÊli nie chcemy p∏aciç z w∏asnej kieszeni, to równie˝
w przypadku zabiegów rehabilitacyjnych i badaƒ diagnostycznych musimy postaraç si´ o skierowanie od lekarza.
Poza przypadkami wyjàtkowymi (zagro˝enie ˝ycia lub
zdrowia) przyj´cie osoby chorej do szpitala odbywa si´ wy∏àcznie na podstawie skierowania od lekarza. Szpital ma obowiàzek zapewniç – poza zalecanymi zabiegami leczniczymi,
rehabilitacyjnymi, piel´gnacyjnymi i diagnostycznymi – bezp∏atne leki i wyroby medyczne. Ubezpieczony nie ponosi równie˝ kosztów pobytu w szpitalu i wy˝ywienia.
W przypadku zakupu leków i innych wyrobów medycznych ponosimy za nie odp∏atnoÊç zale˝nà od tego, na jakich
listach leki sà umieszczone, np. leków podstawowych, uzupe∏niajàcych czy te˝ sà to leki recepturowe. Ustawa przewiduje jednak, ˝e niektórzy mogà korzystaç z okreÊlonych zni˝ek. Osobom chorujàcym na choroby zakaêne lub psychiczne oraz upoÊledzonym umys∏owo, a tak˝e chorujàcym na niektóre choroby przewlek∏e, wrodzone lub nabyte – leki i wyroby medyczne sà przepisywane bezp∏atnie, za op∏atà rycza∏to-
Starsze
10/9/04
40
15:40
W y g r a ç
Page 40
(Black plate)
s t a r o Ê ç
wà lub za cz´Êciowà odp∏atnoÊcià. Równie˝ osobom posiadajàcym tytu∏ „Zas∏u˝onego Honorowego Dawcy Krwi”, przys∏ugujà (do okreÊlonego limitu) bezp∏atne leki obj´te wykazami leków podstawowych i uzupe∏niajàcych. Ze zni˝ek korzystajà te˝ inwalidzi wojenni, ich wspó∏ma∏˝onkowie pozostajàcy na ich wy∏àcznym utrzymaniu oraz wdowy i wdowcy
po poleg∏ych ˝o∏nierzach i zmar∏ych inwalidach wojennych
uprawnionych do renty rodzinnej. Bezp∏atne leki, obj´te wykazem leków podstawowych i uzupe∏niajàcych, przys∏ugujà
równie˝ osobom b´dàcym inwalidami wojskowymi.
Na podstawie wypisanego przez lekarza zlecenia osobom
ubezpieczonym przys∏uguje prawo do bezp∏atnego przejazdu
Êrodkami transportu sanitarnego. Prawo takie przys∏uguje
równie˝ osobom z dysfunkcjà narzàdu ruchu uniemo˝liwiajàcà korzystanie ze Êrodków transportu publicznego, które muszà odbyç podró˝ w celach leczniczych. W innych przypadkach za przejazd Êrodkami transportu sanitarnego trzeba b´dzie zap∏aciç w ca∏oÊci lub ponieÊç cz´Êciowà odp∏atnoÊç.
Osoby starsze i niepe∏nosprawne mogà korzystaç z leczenia uzdrowiskowego w sanatorium i z pobytu na turnusie rehabilitacyjnym. Przes∏ankà do skorzystania z leczenia
uzdrowiskowego jest stan zdrowia osoby starszej, oceniany
przez lekarza, który wystawia skierowanie (skierowanie wa˝ne jest 12 miesi´cy od dnia jego wystawienia). W skierowaniu lekarz mo˝e wskazaç, jakie uzdrowisko, w jakim miejscu
i jaki rodzaj leczenia jest dla nas najbardziej optymalny. Jednak Fundusz mimo to mo˝e skierowaç nas w inne miejsce.
Osoba ubezpieczona przebywajàca w uzdrowisku nie ponosi
odp∏atnoÊci za zabiegi, które okreÊlone by∏y w skierowaniu.
JeÊli zaÊ chcemy skorzystaç z innych zabiegów lub urzàdzeƒ
lecznictwa uzdrowiskowego, musimy zap∏aciç za nie z w∏asnej kieszeni. Cz´Êciowo nale˝y równie˝ zap∏aciç za nocleg
Starsze
10/9/04
15:40
Page 41
(Black plate)
P r a w o
d o
o c h r o n y
z d r o w i a
41
i wy˝ywienie. Cena uzale˝niona jest od tego, w jakim sezonie
wyje˝d˝amy oraz od standardu pokoju i waha si´ od 6,50 z∏
do 24 z∏ za dob´.
Turnus rehabilitacyjny, jak sama nazwa wskazuje, ma s∏u˝yç rehabilitacji osób niepe∏nosprawnych i tylko takim osobom przys∏uguje (konieczne jest posiadanie orzeczenia o niepe∏nosprawnoÊci). Program turnusu powinien zawieraç elementy rehabilitacji odpowiedniej do rodzaju schorzeƒ osób
niepe∏nosprawnych oraz organizowaç zaj´cia dodatkowe. Mogà to byç np. turnusy ogólnousprawniajàce, sportowe, psychoterapeutyczne, rozwijajàce zainteresowania lub uczàce
osoby niepe∏nosprawne samodzielnego funkcjonowania.
Wype∏niony przez lekarza wniosek o skierowanie na wyjazd
rehabilitacyjny wraz z orzeczeniem o stopniu niepe∏nosprawnoÊci sk∏ada si´ w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie. Tutaj
równie˝ mo˝na staraç si´ o dofinansowanie, PCPR dysponuje
bowiem na ten cel Êrodkami z Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepe∏nosprawnych. Szans´ na dofinansowanie
majà osoby, które zosta∏y skierowane na turnus przez lekarza,
w danym roku nie korzysta∏y jeszcze z dofinansowania
PFRON-u i znajdujà si´ w trudnej sytuacji finansowej. WysokoÊç dofinansowania waha si´ – w zale˝noÊci od stopnia niepe∏nosprawnoÊci uczestnika – od 18 do 27% przeci´tnego wynagrodzenia, a wi´c od oko∏o 400 do 600 z∏.
Osoby w podesz∏ym wieku, ubezpieczone w Narodowym
Funduszu Zdrowia, majà prawo do bezp∏atnego lub cz´Êciowo
odp∏atnego zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i Êrodki
pomocnicze. Szczegó∏owych informacji na ten temat mo˝na
zasi´gnàç w Dzia∏ach Zaopatrzenia Ortopedycznego i Ârodków
Pomocniczych w poszczególnych Oddzia∏ach NFZ2.
2
Patrz: Aneks niniejszej publikacji.
Starsze
10/9/04
42
15:40
W y g r a ç
Page 42
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Zlecenie na zakup sprz´tu ortopedycznego i Êrodków pomocniczych wystawia lekarz specjalista lub lekarz rodzinny,
jeÊli musimy zakupiç takie przyrzàdy, jak np. kule, laski,
balkoniki, podpórki. Takie zlecenie musimy najpierw potwierdziç w oddziale NFZ. Dopiero póêniej – korzystajàc ze
zni˝ki – mo˝emy dokonaç zakupu sprz´tu w firmie majàcej
podpisanà umow´ z NFZ. Przedmioty ortopedyczne i Êrodki
pomocnicze przyznawane sà na w∏asnoÊç, a ponowne przyznanie zaopatrzenia nastàpi dopiero po up∏ywie okresu jego
u˝ywalnoÊci. Gdy cena sprz´tu jest wy˝sza ni˝ limit okreÊlony przez NFZ – ró˝nic´ musimy pokryç sami.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 43
(Black plate)
43
6. P r aw a p a c j e n t a
Kobieta w wieku emerytalnym, niezale˝nie od stanu zdrowia, nie przestaje byç cz∏owiekiem – przys∏ugujà jej wszystkie
prawa, zebrane w Karcie Praw Pacjenta3, czyli: prawo do
równego dost´pu do Êwiadczeƒ publicznej s∏u˝by zdrowia,
zapisane w ustawie i rozporzàdzeniach, oraz prawa wynikajàce bezpoÊrednio z praw cz∏owieka, tj.: prawo do prywatnoÊci
i godnoÊci, prawo do informacji, prawo do podejmowania decyzji, prawo do poufnoÊci, prawo do dodatkowej opieki, prawo do poszanowania wyznawanych wartoÊci, przekonaƒ religijnych i filozoficznych oraz prawo do skargi i dochodzenia
roszczeƒ.
Uwaga! Karta Praw Pacjenta nie ma mocy ustawy, nie
mo˝na si´ na nià powo∏ywaç, wyst´pujàc np. do sàdu, mo˝na natomiast powo∏ywaç si´ na akty prawne, wymienione
w Karcie.
Ze sformu∏owaƒ Karty wynika, i˝ mo˝emy oczekiwaç od
personelu s∏u˝by zdrowia traktowania z szacunkiem i poszanowaniem naszej godnoÊci, niezale˝nie od p∏ci, wieku, statusu spo∏ecznego, stanu cywilnego, wykszta∏cenia, koloru skóry,
rasy, choroby, orientacji seksualnej, poglàdów czy stylu ˝ycia.
Prawo do informacji oznacza, ˝e mamy prawo uzyskaç wiadomoÊci o stanie naszego zdrowia, proponowanych i mo˝liwych metodach diagnozowania i kuracji, ewentualnych skutkach ubocznych oraz podejmowanym ryzyku, a tak˝e powinnyÊmy byç informowane o b∏´dach diagnozy i leczenia. Mamy
prawo wglàdu i kopiowania dokumentacji medycznej, dotyczàcej naszej osoby.
3
Karta Praw Pacjenta znajduje si´ w Aneksie niniejszej publikacji.
Starsze
10/9/04
44
15:40
W y g r a ç
Page 44
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Nikt nie ma prawa – bez naszej zgody – informowaç o stanie naszego zdrowia; zastrze˝enie dotyczy tak˝e cz∏onków najbli˝szej rodziny.
Uwaga! Domagajmy si´ informacji zrozumia∏ej dla nas, nie
wstydêmy si´ zadawaç pytaƒ – nie mamy obowiàzku rozumienia ˝argonu medycznego.
Nikomu nie wolno podejmowaç czynnoÊci medycznych bez
naszej zgody, która powinna byç poprzedzona pe∏nà informacjà na temat stanu zdrowia, metod leczenia i ewentualnych
skutków ubocznych. Na badania i drobne zabiegi wystarcza
ustna zgoda lub te˝ zg∏oszenie si´ do gabinetu, operacje czy
skomplikowane terapie wymagajà zgody wyra˝onej na piÊmie.
Lekarz mo˝e podjàç decyzj´ bez naszej zgody, jeÊli nie jesteÊmy w stanie komunikowaç si´ z otoczeniem, np. z powodu
utraty przytomnoÊci, a zaniechanie interwencji medycznej mog∏oby doprowadziç do Êmierci, kalectwa lub ci´˝kiej choroby.
Aby lekarz móg∏ podjàç w∏aÊciwà decyzj´, musi uzyskaç od
pacjentki informacje, dotyczàce niekiedy spraw najintymniejszych, które to informacje, ∏àcznie z informacjami o stanie
zdrowia pacjentek, sà obj´te tajemnicà lekarskà, obowiàzujàcà ca∏y personel medyczny.
Pacjentka mo˝e zwolniç lekarza z obowiàzku zachowania
tajemnicy lekarskiej; tajemnica nie obowiàzuje, jeÊli jej zachowanie w sposób istotny zagra˝a zdrowiu lub ˝yciu pacjentki lub
innych osób albo te˝ gdy tak stanowià przepisy prawa.
Ca∏y personel medyczny ma obowiàzek szanowania naszych
przekonaƒ i przyj´tego przez nas systemu wartoÊci, co oznacza
obowiàzek dbania przez zak∏ad opieki zdrowotnej o respektowanie i stworzenie warunków do uprawiania praktyk religijnych
przy równoczesnej ca∏kowitej wolnoÊci od tych praktyk.
Podczas pobytu w zak∏adzie opieki zdrowotnej mamy prawo do dodatkowej opieki piel´gnacyjnej, sprawowanej przez
Starsze
10/9/04
15:40
Page 45
(Black plate)
P r a w a
p a c j e n t a
45
kogoÊ bliskiego lub wskazanà przez nas osob´; pacjenci powinni mieç prawo do opieki duszpasterskiej i kontaktów (osobistych, telefonicznych lub korespondencyjnych) z osobami
z zewnàtrz, ewentualne koszty tych kontaktów obcià˝ajà pacjentów. Powy˝sze prawa mogà zostaç ograniczone przez kierownika zak∏adu ze wzgl´du na zagro˝enie epidemiologiczne
lub te˝ na pogorszenie warunków pobytu innych chorych.
Walka o swoje... zdrowie
SkutecznoÊç s∏u˝by zdrowia zale˝y nie tylko od finansów,
gromadzonych z naszych sk∏adek, na efektywnoÊç jej dzia∏aƒ,
a w rezultacie na nasze zdrowie ma wp∏yw tak˝e, a mo˝e
przede wszystkim, system, w którym dzia∏ajà lekarze i personel medyczny, poziom wykszta∏cenia i zasady etyczne personelu, wreszcie postawa nas – pacjentów.
PowinniÊmy, pacjenci i potencjalni pacjenci, popieraç
wszelkie rozsàdne g∏osy i uzasadnione ˝àdania, zmierzajàce
do poprawy istniejàcego stanu rzeczy – wszystko oczywiÊcie
w ramach demokratycznych procedur, obejmujàcych lobbing,
publicznà krytyk´, pisanie listów itp. Nie odpuszczajmy sobie,
nie przechodêmy oboj´tnie obok nonsensów wynikajàcych ze
z∏ej organizacji czy te˝ zwyk∏ej bezmyÊlnoÊci i bezdusznoÊci.
Chodzi przecie˝ o coÊ wi´cej ni˝ jednostkowa pretensja pacjenta – chodzi o dobro spo∏eczeƒstwa, a tak˝e zdrowie naszych dzieci, wnuków i prawnuków.
Nie machajmy r´kà na ˝aden przejaw ∏amania praw pacjenta, jeÊli jesteÊmy jako tako zdrowe i mamy si∏´ na interwencj´. W przypadku ci´˝szej choroby lub zagro˝enia ˝ycia
najcz´Êciej wystarcza nam si∏ na nieÊmia∏à proÊb´ – walczyç o nas i nasze zdrowie powinni nasi bliscy. W przypadkach tego typu wyraênie brakuje kogoÊ, np. rzeczniczki
praw pacjentów, kto móg∏by walczyç w imieniu osób
Starsze
10/9/04
46
15:40
W y g r a ç
Page 46
(Black plate)
s t a r o Ê ç
samotnych, a nie b´dàcych podopiecznymi opieki spo∏ecznej.
Dobrze jest pami´taç o tym, ˝e zak∏ad opieki zdrowotnej
odmawiajàcy nam Êwiadczenia ma obowiàzek poinformowaç
nas, gdzie mo˝emy si´ zg∏osiç z naszà dolegliwoÊcià. A tak na
marginesie, cuda czyni spokojna proÊba o sformu∏owanie odmowy na piÊmie.
Reforma s∏u˝by zdrowia nie jest sprawà ani prostà, ani ∏atwà. Wszystkie paƒstwa, nie tylko europejskie, borykajà si´
z rozmaitymi problemami, dotyczàcymi dzia∏ania systemu
ochrony zdrowia. W imieniu czytelniczek poprosi∏am o rad´
dla pacjentów dr Katarzyn´ Nowickà, naszà rówieÊniczk´
z jednej z warszawskiej przychodni. Powiedzia∏a: „Min´∏y
dawno czasy, kiedy lekarz z walizeczkà ca∏kowicie odpowiada∏
za zdrowie pacjenta. W dzisiejszych czasach zarówno lekarz,
jak i pacjent sà obj´ci systemem s∏u˝by zdrowia. Ma to tak˝e
i swoje dobre strony – mo˝na korzystaç z coraz to bardziej
skomplikowanej aparatury, zlecaç specjalistyczne badania,
konsultowaç specjalistyczne przypadki. PowinnyÊmy zdawaç
sobie spraw´, ˝e bardzo wiele ograniczeƒ zosta∏o narzuconych
niejako z góry, na wiele zarzàdzeƒ, wprowadzanych w trybie
administracyjnym, lekarz nie ma ˝adnego wp∏ywu – podobnie
jak pacjent. Moim zdaniem, jedyne rozsàdne wyjÊcie z tej sytuacji to utworzenie koalicji z lekarzem pierwszego kontaktu,
pacjentk´ i lekarza ∏àczy bowiem wspólny interes – zdrowie
pacjentki. Lekarz orientuje si´ i w wymaganiach systemu,
i w mo˝liwoÊciach pacjentki i potrafi wskazaç jej najmniej obcià˝ajàcà finansowo drog´ leczenia; lekarz jest zainteresowany utrzymaniem pacjentki na swojej liÊcie’’.
Na szcz´Êcie mamy prawo wyboru lekarza i powinnyÊmy
– dla w∏asnego dobra – z tego prawa korzystaç; dobry lekarz
zorientowany w systemie to najlepsza gwarancja dla naszego
zdrowia, tak˝e – co jest bardzo wa˝ne – psychicznego.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 47
(Black plate)
P r a w a
p a c j e n t a
47
Prawo do skargi i dochodzenia roszczeƒ
JeÊli naruszone zosta∏y nasze prawa, mo˝emy z∏o˝yç skarg´ do dyrektora/kierownika placówki opieki zdrowotnej, do
rzeczników odpowiedzialnoÊci zawodowej przy okr´gowych
izbach lekarskich i piel´gniarskich, do oddzia∏ów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia, do Rzecznika Praw Pacjenta lub Biura Praw Pacjenta w Ministerstwie Zdrowia; jeÊli
te drogi zawiodà, mo˝emy si´ zwróciç ze skargà do Rzecznika Praw Obywatelskich.
Mo˝emy równie˝ wystàpiç do sàdu z pozwem o odpowiedzialnoÊç cywilnà lekarza lub zak∏adu opieki zdrowotnej – sàd
mo˝e, po rozpatrzeniu sprawy, przyznaç odszkodowanie lub
te˝ nakazaç naprawienie doznanej szkody. Lekarz mo˝e tak˝e
byç pociàgni´ty do odpowiedzialnoÊci karnej za spowodowanie Êmierci lub uszkodzenie cia∏a albo za nara˝enie na niebezpieczeƒstwo utraty ˝ycia lub uszkodzenia cia∏a4.
4
Przy opracowywaniu tego rozdzia∏u wykorzystano broszur´ pt. ,,Prawa pacjenta
prawami cz∏owieka. Poradnik dla kobiet’’, wydanà przez Federacj´ na Rzecz
Kobiet i Planowania Rodziny.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 48
(Black plate)
48
7. P r aw o d o p o m o c y s o c j a l n e j
Ka˝dy cz∏owiek ma prawo do poziomu ˝ycia zapewniajàcego
zdrowie i dobrobyt jemu i jego rodzinie, w∏àczajàc w to wy˝ywienie, odzie˝, mieszkanie, opiek´ lekarskà i niezb´dne Êwiadczenia socjalne oraz prawo do zabezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolnoÊci do pracy, wdowieƒstwa, staroÊci
lub utraty Êrodków do ˝ycia w sposób od niego niezale˝ny.
Artyku∏ 25. ust. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Cz∏owieka
W terminologii praw cz∏owieka sformu∏owanie „ka˝dy cz∏owiek ma prawo'' oznacza, ˝e paƒstwo musi post´powaç tak,
aby ludzie rzeczywiÊcie mogli z owego prawa korzystaç. Krótko mówiàc – jeÊli ty masz prawo, to znaczy, ˝e paƒstwo ma
wobec ciebie obowiàzek. Paƒstwo dzia∏a tu oczywiÊcie za poÊrednictwem swoich przedstawicieli, najcz´Êciej sà to instytucje i organizacje funkcjonujàce na poziomie gminy, miasta,
powiatu, których dzia∏alnoÊç ÊciÊle okreÊlajà przepisy prawa.
Jednà z takich instytucji jest równie˝ OÊrodek Pomocy
Spo∏ecznej, który dzia∏a na podstawie i zgodnie z Ustawà
o pomocy spo∏ecznej z dnia 12 marca 2004 roku i którego
zadaniem jest udzielanie pomocy socjalnej.
Prawa socjalne
Prawa socjalne stanowià bardzo wa˝ny element praw obywatelskich. Ich realizacja zosta∏a zagwarantowana nie tylko
w ustawach, ale te˝ Konstytucji RP i traktatach mi´dzynarodowych. Du˝ym problemem jest jednak poziom przestrzegania tych praw. Wiele instytucji dzia∏a opieszale, urz´dnicy bywajà aroganccy, nadu˝ywajà swoich uprawnieƒ, nie informujà nale˝ycie obywateli o przys∏ugujàcych im prawach. Jednà
Starsze
10/9/04
15:40
Page 49
(Black plate)
P r a w o
d o
p o m o c y
s o c j a l n e j
49
z grup spo∏ecznych, której szczególnie trudno wyegzekwowaç
przys∏ugujàce im prawa, sà ludzie starsi i niepe∏nosprawni.
Bardzo cz´sto bowiem wydaje nam si´, ˝e aby coÊ uzyskaç
czy za∏atwiç jakàÊ spraw´, musimy w∏o˝yç w to bardzo du˝o
wysi∏ku. Tymczasem sprawa jest o wiele prostsza ni˝ to si´
wydaje na pierwszy rzut oka. Istniejà bowiem tylko dwie recepty na skutecznà obron´ swoich praw:
• po pierwsze – trzeba znaç te prawa;
• po drugie – znaç procedury ich egzekwowania.
Po co komu pomoc spo∏eczna i gdzie jej szukaç?
Mo˝na to ujàç krótko – chodzi o to, ˝eby dzi´ki tej pomocy cz∏owiek móg∏ przezwyci´˝yç trudnà sytuacj´, a tak˝e o to,
aby móg∏ zaspakajaç niezb´dne potrzeby ˝yciowe i ˝yç
w godnych warunkach. Inaczej mówiàc – ˝eby mia∏ co jeÊç,
w co si´ ubraç i gdzie mieszkaç. W przypadku osób starszych
czy niepe∏nosprawnych chodzi równie˝ o to, aby mog∏y one
uzyskaç niezb´dna opiek´, piel´gnacj´ i pomoc w za∏atwieniu spraw, których same nie sà w stanie ju˝ za∏atwiç (sprawy urz´dowe, zrobienie zakupów, dotarcie do lekarza itp.).
Pomocy takiej musi udzieliç gmina, na terenie której aktualnie przebywamy. A wi´c nie gmina, na terenie której mamy
sta∏y meldunek, ani nawet gmina, na terenie której znajduje
si´ nasz dom czy mieszkanie. Nie – ma byç to gmina, na terenie której w∏aÊnie teraz mieszkamy.
O tym, gdzie znajduje si´ w∏aÊciwy oÊrodek pomocy spo∏ecznej, mo˝na dowiedzieç si´ doÊç ∏atwo, wcale nie wychodzàc z domu. Wystarczy wiedzieç, jak nazywa si´ gmina lub
miasto, na terenie którego si´ przebywa, zadzwoniç pod numer telefonu 913 i spytaç o adres oÊrodka pomocy spo∏ecznej dla tej w∏aÊnie gminy lub miasta. Mo˝na te˝ zadzwoniç do
najbli˝szego urz´du gminy lub miasta i zapytaç o to samo.
Starsze
10/9/04
50
15:40
W y g r a ç
Page 50
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Co dalej? – krok po kroku
Krok pierwszy. Nale˝y przygotowaç podanie do oÊrodka
pomocy spo∏ecznej, w którym szczegó∏owo opisujemy swojà
sytuacj´ i formu∏ujemy proÊb´, z którà si´ zwracamy. Podanie
mo˝na zanieÊç prosto do sekretariatu i poprosiç o zrobienie
jego kopii. Orygina∏ zostaje wtedy w oÊrodku, a na kopii sekretarka stawia pieczàtk´, potwierdzajàcà przyj´cia pisma.
Takie podanie mo˝na równie˝ wys∏aç pocztà, ale koniecznie
listem poleconym, tak ˝ebyÊmy mieli dowód nadania.
Piszàc podanie, trzeba powo∏aç si´ na trudnà sytuacj´
˝yciowà, która sprawia, ˝e nie jesteÊmy w stanie sobie sami
poradziç. Takich przyczyn mo˝e byç wiele; w przypadku osób
starszych sà to zazwyczaj: niedostatek Êrodków finansowych,
d∏ugotrwa∏a choroba, niepe∏nosprawnoÊç, czasem bezdomnoÊç, samotnoÊç lub wyst´powanie przemocy i alkoholizmu
w rodzinie, czy ogólna bezradnoÊç.
Krok drugi. Kilka dni póêniej warto zadzwoniç do oÊrodka.
Najlepiej rozmawiaç wtedy bezpoÊrednio z dyrektorem, a dopiero potem z konkretnym pracownikiem socjalnym, który ma
pod opiekà mieszkaƒców naszej ulicy lub pomaga
w rozwiàzywaniu problemów, z którymi akurat si´ borykamy.
W czasie rozmowy nale˝y przypomnieç swojà spraw´ i zapytaç, kiedy pracownik oÊrodka b´dzie móg∏ nas odwiedziç.
Krok trzeci. Pracownik socjalny przeprowadzi z nami tzw.
wywiad Êrodowiskowy – spyta o naszà sytuacj´ ˝yciowà, rodzinnà, zawodowà, mieszkaniowà i zdrowotnà. Wywiad przeprowadzany jest w miejscu zamieszkania osoby zwracajàcej
si´ o pomoc i ma na celu ustalenie faktów dotyczàcych jej sytuacji ˝yciowej oraz opracowanie na tej podstawie najbardziej
optymalnej oferty pomocy. Tej procedury nie da si´ niestety
uniknàç, ale pracownika socjalnego obowiàzuje tajemnica,
nikt nieupowa˝niony nie b´dzie wi´c mia∏ dost´pu do tych in-
Starsze
10/9/04
15:40
Page 51
(Black plate)
P r a w o
d o
p o m o c y
s o c j a l n e j
51
formacji. Je˝eli jednak niektóre sprawy sà zbyt bolesne, lub
zwyczajnie wstydzimy si´ o nich mówiç, to nie zawsze konieczne jest ich ujawnianie.
Krok czwarty. W wywiadzie zawarte jest równie˝ pytanie
o nazwiska i adresy osób zobowiàzanych do udzielenia nam
pomocy. Z regu∏y chodzi tu o doros∏e dzieci. Zgodnie z przepisami prawa cià˝y na nich obowiàzek alimentacyjny wobec rodziców znajdujàcych si´ w trudnej sytuacji ˝yciowej. Pytanie
to zawarte jest w wywiadzie po to, aby pracownik móg∏ wys∏aç do oÊrodka pomocy spo∏ecznej w miejscu ich zamieszkania proÊb´ o sporzàdzenie wywiadu i okreÊlenie, w jakim zakresie mogà nam pomóc. Istniejà jednak sytuacje, kiedy nie
chcemy, ˝eby rodzina dowiedzia∏a si´, w jakiej znajdujemy si´
sytuacji lub gdzie przebywamy. Wtedy sà dwie mo˝liwoÊci.
W obydwu piszemy oÊwiadczenie z proÊbà:
• o nieujawnianie naszego miejsca pobytu – wtedy pracownik, wysy∏ajàc wniosek do oÊrodka w miejscu zamieszkania naszej rodziny, ujawnia jedynie na terenie jakiej gminy
mieszkamy, ale nie podaje adresu;
• o nieprzeprowadzanie wywiadu w ogóle.
Ustawa o pomocy spo∏ecznej mówi bowiem, ˝e gmina nie mo˝e odmówiç pomocy osobie potrzebujàcej. Obowiàzek ten wyst´puje nawet wówczas, gdy istniejà osoby zobowiàzane do
pomocy.
Krok piàty. Trzeba liczyç si´ z tym, ˝e pracownik b´dzie ˝àda∏ od nas przedstawienia ró˝nych dokumentów. Warto przygotowaç sobie ich kopie. Potrzebne b´dà:
• dowód osobisty lub paszport;
• zaÊwiadczenie o dochodach;
• zaÊwiadczenie o stanie zdrowia (jeÊli borykamy si´ z problemami zdrowotnymi);
• orzeczenie o niepe∏nosprawnoÊci;
Starsze
10/9/04
52
15:40
W y g r a ç
Page 52
(Black plate)
s t a r o Ê ç
• dokumenty potwierdzajàce koniecznoÊç ponoszenia ró˝nych wydatków (czynsz, energia elektryczna, gaz, leki, rehabilitacja itp.).
JeÊli akurat brakuje nam jakiÊ wa˝nych dokumentów wymaganych przez pracownika, wówczas mo˝na napisaç
oÊwiadczenie, w którym zobowiàzujemy si´, ˝e uzupe∏nimy je
w okreÊlonym czasie. Nawet jeÊli skradziono nam dowód osobisty, a nie mamy te˝ paszportu, to wystarczy, ˝e przedstawimy zaÊwiadczenie, ˝e staramy si´ o wydanie dokumentu. Pracownik zaplanuje wtedy pomoc na jeden miesiàc, a potem b´dzie mo˝na do∏àczyç dokumenty i korzystaç nadal z pomocy.
Krok szósty. Wywiad Êrodowiskowy koƒczy si´ zawarciem
tzw. kontraktu – umowy dotyczàcej tego, jakiej pomocy mo˝e udzieliç nam pracownik socjalny i tego, co my musimy zrobiç, ˝eby pomoc by∏a kontynuowana. Nie warto wi´c obiecywaç, ˝e w ciàgu miesiàca uregulujemy np. sprawy dotyczàce
mieszkania, z∏o˝ymy do sàdu pozew o eksmisj´ syna alkoholika i wystaramy si´ o dotacj´ do czynszu, podczas gdy prawie wcale nie wychodzimy z domu. JeÊli pracownik stawia
nam wygórowane wymagania, warto poprosiç go o pomoc.
Krok siódmy. OÊrodki pomocy spo∏ecznej bardzo powa˝nie
traktujà osoby, organizacje i instytucje, które wyst´pujà w naszym imieniu i popierajà nasze starania. Tym kimÊ mo˝e byç
ksiàdz z parafii, radny czy urz´dnik z urz´du gminy, przedstawiciel jakiejÊ organizacji albo sàsiad cieszàcy si´ dobrà
opinià. Warto wi´c kogoÊ takiego poprosiç o pomoc.
W czym gmina mo˝e pomóc osobie starszej?
Do obowiàzków gminy realizowanych za poÊrednictwem
oÊrodków pomocy spo∏ecznej – równie˝ na rzecz osób starszych – nale˝y:
• udzielenie schronienia;
Starsze
10/9/04
15:40
Page 53
(Black plate)
P r a w o
d o
p o m o c y
s o c j a l n e j
53
• zapewnienie ciep∏ego posi∏ku;
• zapewnienie niezb´dnego ubrania;
• zapewnienie opieki osobom chorym i nieporadnym;
• wyp∏acanie tzw. „zasi∏ków sta∏ych wyrównawczych'' dla
osób nieporadnych z uwagi na niepe∏nosprawnoÊç lub wiek, które nie majà prawa do Êwiadczeƒ z ZUS-u ani z innych êróde∏;
• wyprawienie pogrzebu.
Ponadto oÊrodki pomocy spo∏ecznej mogà w uzasadnionych przypadkach przyznawaç te˝ zasi∏ki okresowe i celowe.
Zasi∏ek celowy – jak sama nazwa wskazuje – przys∏uguje
na konkretny cel, na przyk∏ad na pokrycie cz´Êci lub ca∏oÊci
kosztów zakupu odzie˝y, leków i leczenia, remontu mieszkania, opa∏u czy na do˝ywianie. Zasi∏ek taki przys∏uguje te˝
wówczas, gdy musimy ponieÊç koszty zwiàzane z uzyskaniem
jakiegoÊ dokumentu (np. dowodu osobistego – tu op∏ata za
sporzàdzenie zdj´ç i wydanie dokumentu) czy niezb´dnego
wyposa˝enia domowego. Mo˝e byç on te˝ przyznany w formie
„biletu kredytowego” na przejazd kolejà wtedy, gdy musimy
gdzieÊ pojechaç.
Zasi∏ek okresowy – wyp∏acany jest w podobnych sytuacjach jak wy˝ej, tyle ˝e nie jednorazowo a na klika miesi´cy.
Zasi∏ki okresowe i celowe specjalne – to zasi∏ki, które sà
przyznawane w szczególnie uzasadnionych wypadkach i ich
wyp∏acanie zale˝y od zasobnoÊci finansowej oÊrodków pomocy spo∏ecznej. Na ogó∏ wszystkie oÊrodki z terenu Warszawy
w mniejszym lub wi´kszym stopniu je wyp∏acajà. Du˝o rzadziej zdarza si´ to w biedniejszych rejonach Polski. Zasi∏ek
specjalny wyp∏acany jest osobom, które uzyskujà wprawdzie
dochody, jednak sà one zbyt ma∏e aby zaspokoiç ich uzasadnione potrzeby. Trzeba zatem uzasadniç swojà trudnà sytuacj´
˝yciowà. Nale˝y wykazaç przynajmniej dwie okolicznoÊci:
Starsze
10/9/04
54
15:40
W y g r a ç
Page 54
(Black plate)
s t a r o Ê ç
na przyk∏ad ktoÊ jest bezdomny i jednoczeÊnie niepe∏nosprawny, samotny i jednoczeÊnie przewlekle chory, niepe∏nosprawny i jednoczeÊnie ma problem z synem alkoholikiem,
który stosuje przemoc.
Kolejnà formà pomocy, niezwykle istotnà dla osób nieporadnych z uwagi na wiek lub niepe∏nosprawnoÊç, udzielanà przez
oÊrodki pomocy spo∏ecznej, jest pomoc w formie tzw. us∏ug
opiekuƒczych i piel´gnacyjnych. Pomoc taka Êwiadczona jest
w miejscu zamieszkania osoby potrzebujàcej przez opiekunki
zatrudniane przez oÊrodek. Ich zadaniem w przypadku us∏ug
opiekuƒczych jest np. pomoc w pracach porzàdkowych
w mieszkaniu, robienie zakupów, przynoszenie posi∏ków lub
pomoc w ich przygotowaniu, za∏atwianie spraw w urz´dach,
pomoc w dotarciu do lekarza. W przypadku us∏ug piel´gnacyjnych opiekunka (zazwyczaj piel´gniarka) ma za zadanie pomóc
osobie nieporadnej w czynnoÊciach higienicznych i wykonywaç
zlecone przez lekarza zabiegi piel´gnacyjne.
Us∏ugi takie Êwiadczone sà bezp∏atnie lub za cz´Êciowà
odp∏atnoÊcià – w zale˝noÊci od sytuacji finansowej osoby potrzebujàcej pomocy.
OÊrodki pomocy spo∏ecznej sporzàdzajà równie˝ wnioski
o przyznanie miejsca w publicznych Domach Pomocy Spo∏ecznej. Niestety, na miejsce czeka si´ bardzo d∏ugo (czasem
nawet kilka lat), dlatego do czasu skierowania do domu pomocy spo∏ecznej, oÊrodek ma obowiàzek objàç osob´ potrzebujàcà wsparcia niezb´dnà opiekà
Czego dodatkowo mo˝na oczekiwaç i o czym
warto pami´taç?
Wiele oÊrodków pomocy spo∏ecznej, a szczególnie te
w du˝ych miastach, oferujà dodatkowo ró˝nego rodzaju
pomoc specjalistycznà, takà jak pomoc prawna, pomoc
Starsze
10/9/04
15:40
Page 55
(Black plate)
P r a w o
d o
p o m o c y
s o c j a l n e j
55
psychologiczna, czy konsultacje lekarskie.
Ustawa o pomocy spo∏ecznej okreÊla te˝ zasady, którymi
ma si´ kierowaç pracownik socjalny, a tak˝e jego obowiàzki.
Nale˝à do nich:
• przeciwdzia∏anie praktykom niehumanitarnym i dyskryminujàcym ludzi;
• zachowanie w tajemnicy informacji uzyskanych w toku
czynnoÊci zawodowych.
Je˝eli jesteÊmy wi´c niezadowolone ze swojego pracownika socjalnego, bo na przyk∏ad lekcewa˝y nas, obra˝a, pi´trzy
przed nami trudnoÊci, wysuwa nieuzasadnione ˝àdania, jest
niesolidny, wówczas mamy pe∏ne prawo porozmawiaç o tym
z jego prze∏o˝onym. Najlepiej w takiej sytuacji opisaç swoje
zastrze˝enia i skarg´ skierowaç bezpoÊrednio do dyrektora
oÊrodka pomocy spo∏ecznej lub burmistrza gminy.
OÊrodek jest zobowiàzany za∏atwiç naszà spraw´ bez zb´dnej zw∏oki, czyli najszybciej jak to jest mo˝liwe.
JeÊli sprawa wymaga dodatkowych wyjaÊnieƒ (bo na przyk∏ad konieczne jest dostarczenie wa˝nych dokumentów), powinna byç rozpatrzona przed up∏ywem jednego miesiàca. Ten
czas liczy si´ od momentu z∏o˝enia podania w sekretariacie
oÊrodka pomocy spo∏ecznej.
Niezw∏ocznie natomiast musimy otrzymaç nocleg (np.
w schronisku lub oÊrodku interwencji kryzysowej), ubranie
i ciep∏y posi∏ek, a w ciàgu miesiàca zasi∏ek pieni´˝ny.
Odwo∏ania i skargi –
terminy, których trzeba pilnowaç
Od niepomyÊlnych dla nas decyzji, wydanych przez oÊrodek pomocy spo∏ecznej, odwo∏ujemy si´ do Samorzàdowego
Kolegium Odwo∏awczego. Mamy na to 14 dni od momentu
Starsze
10/9/04
56
15:40
W y g r a ç
Page 56
(Black plate)
s t a r o Ê ç
otrzymania decyzji. Nie jest wi´c istotne, kiedy decyzja zosta∏a wydana, istotne jest, kiedy dotar∏a do nas.
Je˝eli natomiast mamy inne zastrze˝enia, na przyk∏ad dotyczàce sposobu pracy ca∏ego oÊrodka, wówczas mo˝emy
z∏o˝yç skarg´ w Urz´dzie Gminy. Skarg´ nale˝y skierowaç do
burmistrza gminy.
Kiedy mimo to, nie czujemy si´ usatysfakcjonowane sposobem za∏atwienia sprawy, czasem warto z∏o˝yç skarg´ w:
Ministerstwie Gospodarki, Pracy i Polityki Spo∏ecznej
Pl. Trzech Krzy˝y 3/5
tel. 693 50 00
00-507 Warszawa
lub napisaç do:
Rzecznika Praw Obywatelskich
Aleja SolidarnoÊci 77
tel. 551 77 00
00-090 Warszawa
W przypadku skargi nie obowiàzujà nas ˝adne terminy, jednak najlepiej z∏o˝yç jà niezw∏ocznie, tak aby nieprawid∏owoÊci da∏o si´ jak najszybciej wykluczyç, a winnych ukaraç.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 57
(Black plate)
57
8. Wa r t o w i e d z i e ç
Rodzaje testamentów
JeÊli chcesz rozporzàdziç tym, co masz na wypadek swojej
Êmierci: oszcz´dnoÊciami zgromadzonymi za ˝ycia, kosztownoÊciami, nieruchomoÊciami, przekazaç w spadku mieszkanie,
dzia∏k´ etc., naj∏atwiej zrobisz to sporzàdzajàc testament. Polskie prawo przewiduje kilka rodzajów testamentów zwyk∏ych
oraz testamenty szczególne.
Swojà wol´ na wypadek Êmierci mo˝na napisaç odr´cznie,
podpisaç i opatrzyç datà. Je˝eli nie umieÊcisz daty, nie znaczy
to, ˝e testament b´dzie niewa˝ny. Nale˝y jednak pami´taç
o tym, ˝e data mo˝e byç istotna, szczególnie wtedy, gdy kilkakrotnie zmieniamy swojà wol´ – co jest dozwolone – i tworzymy kolejne testamenty.
Nast´pnym dopuszczalnym w polskim prawie testamentem zwyk∏ym jest pismo sporzàdzone przed notariuszem
w formie aktu notarialnego. Aby sporzàdziç taki dokument,
nie musisz udawaç si´ do notariusza. JeÊli masz problemy
np. z poruszaniem si´, mo˝esz zaprosiç notariusza do domu
i w takich warunkach sporzàdziç dokument. Ten rodzaj przekazywania ostatniej woli jest bezpieczniejszy, bo trudniejszy
do podwa˝enia – prawdziwoÊç oÊwiadczenia woli spadkodawcy jest gwarantowana przez osob´ zaufania publicznego,
jakà jest notariusz.
Mo˝na tak˝e swojà ostatnià wol´ og∏osiç ustnie przed przedstawicielem w∏adz samorzàdowych: przewodniczàcym zarzàdu
jednostki terytorialnej, sekretarzem powiatu, gminy lub kierownikiem urz´du stanu cywilnego. Tak wypowiedziane oÊwiadczenie spisuje si´ w specjalnym protokole wraz z datà jego sporzàdzenia. TreÊç tego protoko∏u musi byç odczytana spadkodawcy
Starsze
10/9/04
58
15:40
W y g r a ç
Page 58
(Black plate)
s t a r o Ê ç
w obecnoÊci Êwiadków, a sam protokó∏ podpisany przez spadkodawc´, przez osob´, przed którà oÊwiadczenie zosta∏o wypowiedziane, oraz Êwiadków. Z tego ostatniego testamentu nie
mog∏aby skorzystaç osoba nies∏yszàca lub niema.
Musisz pami´taç, ˝e raz sporzàdzony testament nie jest
ostateczny. Mo˝esz go zmieniaç dowolnie, zgodnie z twojà
aktualnà wolà. Ka˝dy nowy sporzàdzony testament uniewa˝nia poprzedni.
W niektórych okolicznoÊciach, opisanych w kodeksie, mo˝na sporzàdziç testament szczególny wa˝ny tylko przez 6
miesi´cy. W okolicznoÊciach szczególnych, tj. najcz´Êciej wtedy, gdy zachodzi obawa, ˝e spadkodawca wkrótce umrze,
a nie mo˝e wyraziç swej ostatniej woli w ˝aden z powy˝ej
przedstawionych trzech sposobów, og∏asza jà ustnie w obecnoÊci co najmniej trzech Êwiadków. Jeden ze Êwiadków lub
osoba trzecia mo˝e zapisaç oÊwiadczenie spadkodawcy, podajàc miejsce i dat´ zarówno samego oÊwiadczenia, jak równie˝
miejsce i dat´ sporzàdzenia tego pisma. Wymagane sà podpisy spadkodawcy i przynajmniej dwóch Êwiadków. Termin do
sporzàdzenia tego pisma wynosi rok. JeÊli nie potwierdzono
oÊwiadczenia w taki sposób, a spadkodawca zmar∏, Êwiadkowie mogà zgodnie zeznaç co do jego treÊci przed sàdem w terminie 6 miesi´cy od daty Êmierci. Czasem wystarczy przed sàdem zeznanie tylko dwóch Êwiadków, kiedy tego trzeciego nie
mo˝na odnaleêç.
Szczególne okolicznoÊci i zagro˝enie dla ˝ycia mogà si´
zdarzyç podczas podró˝y. Wtedy swojà ostatnià wol´ mo˝na
wypowiedzieç przed kapitanem statku lub samolotu albo
przed jego zast´pcà – tak˝e w obecnoÊci dwóch Êwiadków.
Kapitanowie winni takie oÊwiadczenie, o ile to mo˝liwe, spisaç i opatrzyç datà. Wymagane sà tu podpisy spadkodawcy,
kapitana oraz Êwiadków.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 59
(Black plate)
W a r t o
w i e d z i e ç
59
Âwiadkowie
Nie wszyscy mogà wyst´powaçw charakterze Êwiadka testamentu. Kodeks zabrania, aby Êwiadkami by∏y osoby skazane
prawomocnie za sk∏adanie fa∏szywych zeznaƒ, osoby nies∏yszàce, niewidzàce oraz nieme, a tak˝e analfabeci. Nie mogà
byç takimi Êwiadkami osoby ma∏oletnie (przed ukoƒczeniem
18 roku ˝ycia) oraz osoby ca∏kowicie lub cz´Êciowo ubezw∏asnowolnione, a tak˝e osoby niemówiàce w ojczystym j´zyku
spadkodawcy; tak˝e osoby, dla których spadkodawca przewidzia∏ w spadku jakàkolwiek korzyÊç, jak równie˝ ma∏˝onkowie
tych osób oraz krewni, powinowaci i przysposobione dzieci.
Co w testamencie…
W testamencie mo˝esz wskazaç jednà lub kilka osób jako
spadkobierców. PowinnaÊ okreÊliç udzia∏y ka˝dego z nich w
spadku w cz´Êciach u∏amkowych. JeÊli nie uczynisz tego, uwa˝a si´, ˝e dziedziczà oni po równo. JeÊli wska˝esz konkretne
przedmioty, które majà przypadaç danej osobie, b´dzie ona
zapisobiercà, a nie spadkobiercà, chyba ˝e przedmioty te wyczerpujà ca∏oÊç spadku. Mo˝esz te˝ poprzez odpowiednie rozporzàdzenie w testamencie zobowiàzaç spadkobierc´ do Êwiadczenia majàtkowego na rzecz okreÊlonej osoby, do przekazania
komuÊ okreÊlonej rzeczy przez spadkobierc´. Nazywa si´ to zapisem. Mo˝esz tak˝e zobowiàzaç spadkobierc´ do okreÊlonego
dzia∏ania lub do powstrzymania si´ od dzia∏ania, np. do Êwiadczenia opieki. OkreÊla si´ to poleceniem testamentowym.
Wykonawca testamentu
Spadkobierca nie musi byç jednoczeÊnie wykonawcà testamentu. Mo˝esz powo∏aç odr´bnego wykonawc´, który zajmie
si´ faktycznà realizacjà twojej ostatniej woli. Wykonawca b´-
Starsze
10/9/04
60
15:40
W y g r a ç
Page 60
(Black plate)
s t a r o Ê ç
dzie zarzàdza∏ ca∏ym majàtkiem spadku, zadba o sp∏at´ d∏ugów spadkowych, wykona zapisy i polecenia oraz wyda majàtek spadkobiercom. Musisz jednak liczyç si´ z tym, ˝e
wskazany wykonawca nie musi si´ tego podjàç. Wykonawcà
nie mo˝e byç osoba ma∏oletnia lub ubezw∏asnowolniona.
O dziedziczeniu
Je˝eli z jakichÊ powodów nie chcesz sporzàdziç testamentu,
powinnaÊ widzieç, ˝e gdy tego nie zrobisz, twoi krewni dziedziczà zgodnie z zapisami kodeksu cywilnego. Nazywamy to dziedziczeniem ustawowym.
W pierwszej kolejnoÊci dziedziczà dzieci spadkodawcy i jego ma∏˝onek. Ich udzia∏y w spadku sà równe, ale udzia∏ ma∏˝onka, który dziedziczy wspólnie z dzieçmi, nie mo˝e byç
mniejszy ni˝ 1/4 ca∏oÊci spadku. JeÊli spadkodawca nie ma
dzieci, wtedy dziedziczà po nim ma∏˝onek oraz rodzice i rodzeƒstwo. JeÊli nie ma dzieci i dziedziczy ma∏˝onek wraz z rodzeƒstwem zmar∏ego oraz jego rodzicami, jego udzia∏ musi wynosiç przynajmniej 1/2 spadku. Udzia∏ ka˝dego z rodziców,
które dziedziczy wraz rodzeƒstwem, stanowi 1/4 tego, co przypada∏oby ∏àcznie dla rodziców i rodzeƒstwa. Pozosta∏à cz´Êç
dziedziczy rodzeƒstwo w cz´Êciach równych. Oto przyk∏ad:
Zmar∏y nie zostawi∏ testamentu. Pozostawi∏ po sobie ma∏˝onka, nie ma dzieci, rodziców, ale ma troje rodzeƒstwa. Wed∏ug
podanych wy˝ej zasad ma∏˝onek dziedziczy po∏ow´ spadku,
zaÊ po∏owa przypada rodzeƒstwu w równych cz´Êciach.
JeÊli nie masz dzieci i rodzeƒstwa, a twoi rodzice nie ˝yjà,
ca∏y spadek wed∏ug ustawy przypada ma∏˝onkowi. JeÊli nie
masz w ogóle rodziny, jesteÊ osobà samotnà, to wed∏ug ustawy dziedziczy Skarb Paƒstwa. Korzystniejsze wi´c pod ka˝dym wzgl´dem wydaje si´ rozporzàdzenie na wypadek Êmierci poprzez pozostawienie testamentu i jasne w nim sprecyzo-
Starsze
10/9/04
15:40
Page 61
(Black plate)
W a r t o
w i e d z i e ç
61
wanie swojej woli i np. przekazanie swojego majàtku organizacji, która dzia∏a na rzecz realizacji wa˝nego dla ciebie celu
spo∏ecznego.
PowinnaÊ widzieç o tym, ˝e ma∏˝onek pozostajàcy w separacji, potwierdzonej wyrokiem sàdowym, nie dziedziczy z
mocy ustawy po drugim ma∏˝onku. Mo˝liwe jest jedynie dziedziczenie testamentowe.
Uznanie za niegodnego
Osoba najbli˝sza spadkodawcy mo˝e zostaç wykluczona od
dziedziczenia jeÊli zostanie uznana za niegodnà, poniewa˝ np.
dopuÊci∏a si´ przeciwko spadkodawcy umyÊlnie ci´˝kiego
przest´pstwa, nak∏oni∏a spadkodawc´ podst´pem lub groêbà
do sporzàdzenia lub odwo∏ania testamentu. Niegodnym jest
tak˝e ten, kto umyÊlnie ukry∏ lub zniszczy∏, podrobi∏ czy przerobi∏ testament albo Êwiadomie skorzysta∏ z testamentu przerobionego lub podrobionego przez kogoÊ innego. Uznania
spadkobiercy za niegodnego mo˝e ˝àdaç przed sàdem ka˝dy,
kto ma w tym interes prawny.
Zachowek
Je˝eli nie uwzgl´dni∏aÊ w testamencie kogoÊ bliskiego
(ma∏˝onka, dzieci, rodziców), kto dziedziczy∏by zgodnie
z ustawà, musisz pami´taç, ˝e dziecku, ma∏˝onkowi i rodzicom spadkodawcy przys∏uguje prawo do zachowku. JeÊli
dziecko lub dzieci sà ma∏oletnie, s∏u˝y im prawo do 2/3
wartoÊci udzia∏u w spadku, jaki by im przypad∏, gdyby dziedziczyli z ustawy. Taki sam udzia∏ s∏u˝y uprawnionemu, który jest
trwale niezdolny do pracy. Pozosta∏ym uprawnionym s∏u˝y
z tytu∏u zachowku prawo do po∏owy udzia∏u, który by im przypad∏, gdyby dziedziczyli zgodnie z ustawà.
Starsze
10/9/04
62
15:40
W y g r a ç
Page 62
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Darowizna
Darowizna jest umowà. JeÊli chcesz kogoÊ obdarowaç, zobowiàzujesz si´ do bezp∏atnego przekazania czegoÊ na czyjàÊ
rzecz. Umowa ta powinna byç zasadniczo sporzàdzona przed
notariuszem i mieç form´ aktu notarialnego. Jednak umowa ta
b´dzie wa˝na nawet bez zachowania formy aktu notarialnego,
jeÊli darowizna zosta∏a wykonana. W szczególnoÊci forma aktu
notarialnego musi byç zachowana, jeÊli chcesz przekazaç w drodze darowizny nieruchomoÊç (grunt, mieszkanie). Je˝eli zdecydujesz si´ obdarowaç kogoÊ, mo˝esz na∏o˝yç na niego obowiàzek okreÊlonego dzia∏ania (np. otoczenia ci´ opiekà) albo zobowiàzaç do nieczynienia czegoÊ. Kiedy przekazujesz aktem darowizny np. mieszkanie, mo˝esz w akcie notarialnym ˝àdaç zapisania dla siebie prawa do do˝ywotniego w nim zamieszkiwania.
Mo˝esz odwo∏aç darowizn´ zanim zostanie wykonana, jeÊli
ju˝ po zawarciu umowy tak bardzo pogorszy∏a si´ twoja sytuacja
materialna, ˝e gdybyÊ t´ darowizn´ wykona∏a, nara˝ona by∏abyÊ
na znaczne obni˝enie standardu swojego ˝ycia. GdybyÊ popad∏a
w niedostatek ju˝ po wykonaniu darowizny, mo˝esz domagaç
si´ od osoby, którà obdarowa∏aÊ, partycypacji w kosztach twojego utrzymania.
Istnieje tak˝e mo˝liwoÊç odwo∏ania darowizny nawet ju˝ wykonanej. Mo˝na to uczyniç, kiedy osoba obdarowana dopuÊci∏a
si´ wzgl´dem darczyƒcy ra˝àcej niewdzi´cznoÊci. Termin „ra˝àcej niewdzi´cznoÊci’’ nie jest kodeksowo dookreÊlony. Mogà si´
za nim kryç ró˝ne zachowania, jak niedostarczanie opieki, nieprzyczynianie si´ do utrzymania, mimo wczeÊniejszego zobowiàzania, przemoc psychiczna czy fizyczna etc. Darowizn´
odwo∏uje si´ poprzez z∏o˝enie obdarowanemu oÊwiadczenia na
piÊmie. JeÊli nie chce on dobrowolnie zwróciç przedmiotu
darowizny mo˝esz wystàpiç na drog´ sàdowà. Nale˝y wtedy
sporzàdziç pozew adresowany do Sàdu Rejonowego Wydzia∏u
Starsze
10/9/04
15:40
Page 63
(Black plate)
W a r t o
w i e d z i e ç
63
Cywilnego o cofni´cie darowizny. W uzasadnieniu musisz podaç,
jakà postaç mia∏a niewdzi´cznoÊç obdarowanego. Jest to jednak
zawsze post´powanie przed sàdem, którego wynik zale˝y od
wielu czynników. Lepiej mocno zastanowiç si´ i rozwa˝yç wszelkie ewentualnoÊci przed podj´ciem decyzji o obdarowaniu kogokolwiek. Termin do wniesienia takiego powództwa wynosi rok od
momentu, w którym dowiedzia∏aÊ si´ o niewdzi´cznoÊci obdarowanego.
JeÊli jesteÊ osobà samotnà, powinnaÊ strzec si´ wszelakiej
maÊci ∏owców spadków i wielbicieli samotnych kobiet. Nie daj
si´ skusiç najbardziej przekonywujàcym obietnicom. Nie dokonuj ˝adnych czynnoÊci pochopnie, szukaj rady u wielu osób i rozwa˝aj ró˝ne mo˝liwoÊci.
Alimenty
Wbrew temu, co potocznie sàdzimy, zobowiàzanie do przyczyniania do czyjegoÊ utrzymania spoczywa nie tylko na rodzicach
wzgl´dem ma∏oletnich czy uczàcych si´ dzieci, ale obowiàzek ten
cià˝y tak˝e na krewnych i wobec krewnych. JeÊli zatem pozostajesz w niedostatku, masz niskà emerytur´ lub rent´, a bliscy nie
pomagajà ci dobrowolnie, mo˝esz wystàpiç do sàdu rejonowego
w∏aÊciwego dla twojego miejsca zamieszkania z powództwem
o alimenty. W pierwszym rz´dzie obowiàzek ten cià˝y na wspó∏ma∏˝onku, w dalszej kolejnoÊci na dzieciach i rodzeƒstwie.
Nie kieruj si´ stereotypami, ˝e nie uchodzi ˝àdaç alimentów od
swoich dzieci. Kodeks nak∏ada na doros∏e dzieci taki obowiàzek.
W koƒcu przecie˝ kiedyÊ, gdy by∏y ma∏e i niezdolne do samodzielnego utrzymania, spe∏nia∏aÊ taki sam obowiàzek wobec nich
w sposób naturalny. Kiedy wi´c nie ma mo˝liwoÊci porozumienia
si´ z rodzinà i gdy twoje dochody sà niewystarczajàce na zaspokojenie twoich usprawiedliwionych potrzeb, powinnaÊ zwróciç si´
z tym do sàdu.
Starsze
10/9/04
64
15:40
W y g r a ç
Page 64
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Sporzàdzajàc wniosek do sàdu, musisz okreÊliç swoje potrzeby. Oznacza to nie tylko wydatki podstawowe, niezb´dne,
ale wszystkie wydatki usprawiedliwiajàce twoje normalne,
godne funkcjonowanie. Potrzeby te najlepiej przygotowaç jako
zestawienie w formie pisemnej i do∏àczyç do wniosku. Sàd,
rozpoznajàc twój wniosek, b´dzie bada∏ tak˝e mo˝liwoÊci zarobkowe osoby lub osób zobowiàzanych do alimentacji. Sàd
zwraca uwag´ na wysokoÊç faktycznych zarobków, ale tak˝e
na istnienie innych êróde∏ pozyskiwania dochodu oraz potencjalne predyspozycje (wiek, wykszta∏cenie, stan zdrowia) do
zarobkowania przy dochowaniu nale˝ytej starannoÊci.
Je˝eli mimo wydania wyroku osoba zobowiàzana do alimentacji nie wywiàzuje si´ z na∏o˝onego na nià obowiàzku,
musisz rozpoczàç post´powanie egzekucyjne. Nale˝y zwróciç
si´ z prawomocnym wyrokiem o alimenty opatrzonym klauzulà wykonalnoÊci do komornika w∏aÊciwego ze wzgl´du na
miejsce zamieszkania zobowiàzanego do Êwiadczenia. PowinnaÊ podaç komornikowi jak najwi´cej informacji dotyczàcych zobowiàzanego, które u∏atwià post´powanie egzekucyjne (miejsce pracy, stan posiadania etc.). Komornik ma trzy
miesiàce na egzekucj´ nale˝nych alimentów. Jednak˝e powinien traktowaç twojà spraw´ priorytetowo. Mo˝esz dowiadywaç si´ o post´py w sprawie egzekucyjnej – i powinnaÊ to robiç. Komornicy majà bardzo du˝o spraw i nie monitowani
cz´sto nie podejmujà czynnoÊci dostatecznie energicznie.
Ubezw∏asnowolnienie
Ubezw∏asnowolnienie to instytucja umo˝liwiajàca pozbawienie osoby fizycznej zdolnoÊci do czynnoÊci prawnych
ca∏kowicie lub cz´Êciowo dla jej dobra. Dotyczy osób, które
z powodu np. choroby psychicznej, niedorozwoju umys∏o-
Starsze
10/9/04
15:40
Page 65
(Black plate)
W a r t o
w i e d z i e ç
65
wego lub alkoholizmu nie sà w stanie rozpoznaç znaczenia
podejmowanych przez siebie dzia∏aƒ, zagra˝ajà sobie i otoczeniu, nie sà w stanie racjonalnie podejmowaç ˝yciowych
decyzji. JeÊli znalaz∏aÊ si´ w takiej sytuacji, ˝e twój mà˝
z powodu choroby Alzhaimera lub syn alkoholik stwarzajà
zagro˝enie dla domowników lub samych siebie i nie sà
w stanie podejmowaç racjonalnych decyzji ˝yciowych, rozwa˝ mo˝liwoÊç wystàpienia do sàdu z wnioskiem o ich
ubezw∏asnowolnienie. Wniosek ten nale˝y skierowaç do Sàdu Okr´gowego w∏aÊciwego ze wzgl´du na miejsce zamieszkania osoby ubezw∏asnowolnianej. JeÊli podstawà ubezw∏asnowolnienia mia∏aby byç choroba psychiczna sàd mo˝e
jeszcze przed wszcz´ciem post´powania za˝àdaç od ciebie
Êwiadectwa lekarskiego o stanie psychicznym osoby, która
ma byç ubezw∏asnowolniona, jeÊli zaÊ pijaƒstwo- zaÊwiadczenia z poradni przeciwalkoholowej. PowinnaÊ wiedzieç
o tym, ˝e osoba ubezw∏asnowolniona ma prawo do bycia
wys∏uchanà przez sàd. Sàd mo˝e tak˝e z urz´du ustanowiç
dla niej doradc´ tymczasowego, gdy uzna to za konieczne
dla ochrony jej osoby lub mienia. W postanowieniu o ubezw∏asnowolnieniu sàd orzeka o przyczynie ubezw∏asnowolnienia i czy jest to ubezw∏asnowolnienie ca∏kowite czy cz´Êciowe. W wypadku ubezw∏asnowolnienia ca∏kowitego sàd
ustanawia dla osoby ubezw∏asnowolnionej opiekuna, najcz´Êciej jest to osoba bliska: wspó∏ma∏˝onek, ojciec lub
matka.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 66
(Black plate)
66
Ka r t a p r aw p a c j e n t a
Podstawowe unormowania prawne
wynikajce z ustawy zasadniczej – Konstytucji z dnia
2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483)
okreÊlone w ustawach:
• z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zak∏adach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z 1992 r. Nr 62, poz. 315,
z 1994 r. Nr 121, poz. 591, z 19995 r. Nr 138, poz. 682,
z 1996 r. Nr 24, poz. 110, z 1997 r. Nr 104, poz. 661, Nr
121, poz. 769 i Nr 158, poz. 1041 oraz z 1998 r. Nr 106,
poz. 668 i Nr 117, poz. 756),
• z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z 1997 r. Nr 88, poz. 554
i Nr 113, poz. 731,
• z dnia 26 paêdziernika 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzàdów (Dz. U. Nr 138, poz. 682),
• z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielgniarki i po∏o˝nej
(Dz. U. Nr 91, poz. 410 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668),
• z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza (Dz. U. Nr 28,
poz. 28 i Nr 88, poz. 554 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668).
I. Prawa pacjenta wynikajce z bezpoÊredniego
stosowania przepisów Konstytucji
1. Ka˝dy ma prawo do ochrony zdrowia – art. 68 ust. 1.
2. Ka˝dy obywatel ma prawo do równego dos´tpu do Êwiadczeƒ opieki zdrowotnej finansowanych ze Êrodków publicznych, na warunkach i w zakresie okreÊlonych w ustawie – art.
68 ust. 2.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 67
(Black plate)
K a r t a
p r a w
p a c j e n t a
67
II. Prawa pacjenta w zak∏adzie opieki zdrowotnej, o których stanowi ustawa o zak∏adach opieki
zdrowotnej z 1991 r.
1. Pacjent zg∏aszajàcy si´ do zak∏adu opieki zdrowotnej
ma prawo do natychmiastowego udzielenia mu Êwiadczeƒ
zdrowotnych ze wzgl´du na zagro˝enie ˝ycia lub zdrowia, niezale˝nie od okolicznoÊci – art. 7.
2. Pacjent w zak∏adzie opieki zdrowotnej ma prawo do:
1.Êwiadczeƒ zdrowotnych odpowiadajàcych wymaganiom
wiedzy medycznej, a w sytuacji ograniczonych mo˝liwoÊci
udzielenia odpowiednich Êwiadczeƒ – do korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalajcej
kolejnoÊç dost´pu doÊwiadczeƒ – art. 19 ust. 1 pkt 1, art. 20
ust. 1, pkt 1 i art. 26,
2. udzielania mu Êwiadczeƒ zdrowotnych przez osoby uprawnione do ich udzielania, w pomieszczeniach i przy zastosowaniu urzàdzeƒ odpowiadajàcych okreÊlonym wymaganiom fachowym i sanitarnym – art. 9 ust. 1 i art. 10,
3. informacji o swoim stanie zdrowia – art. 19 ust. 1 pkt 2,
4. wyra˝enia zgody albo odmowy na udzielenie mu okreÊlonych Êwiadczeƒ zdrowotnych, po uzyskaniu odpowiedniej informacji – art. 19 ust. 1 pkt 3,
5. intymnoÊci i poszanowania godnoÊci w czasie udzielania
Êwiadczeƒ zdrowotnych – art. 19 ust. 1 pkt 4,
6. udost´pniania mu dokumentacji medycznej lub wskazania
innej osoby, której dokumentacja ta mo˝e by udostpniana –
art. 18 ust. 3 pkt 1,
7. zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji
medycznej dotyczàcej jego osoby – art. 18 ust. 2,
8. dost´pu do informacji o prawach pacjenta – art. 19 ust. 6.
a ponadto, w zak∏adzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla
Starsze
10/9/04
68
15:40
W y g r a ç
Page 68
(Black plate)
s t a r o Ê ç
osób wymagajàcych ca∏odobowych lub ca∏odziennych Êwiadczeƒ
zdrowotnych np. w szpitalu, sanatorium, zak∏adzie leczniczo-opiekuƒczym, pacjent przyj´ty do tego zak∏adu ma prawo do:
9. zapewnienia mu:
a) Êrodków farmaceutycznych i materia∏ów medycznych –
art. 20 ust. 1 pkt 2 i art. 26,
b) pomieszczenia i wy˝ywienia odpowiedniego do stanu
zdrowia – art. 20 ust. 1 pkt 3 i art. 26,
c) opieki duszpasterskiej – art. 19 ust. 3 pkt 3,
10. dodatkowej opieki piel´gnacyjnej sprawowanej przez
osob´ bliskà lub innà osob´ wskazanà przez siebie – art. 19
ust. 3 pkt 1,
11. kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnàtrz – art. 19 ust. 3 pkt 2,
12. wskazania osoby lub instytucji, którà zak∏ad opieki zdrowotnej obowiàzany jest powiadomiç o pogorszeniu si´ stanu
zdrowia pacjenta powodujcego zagro˝enie ˝ycia albo w razie
jego Êmierci – art. 20 ust. 2 i art. 26,
13. wyra˝enia zgody albo odmowy na umieszczenie go w tym
zak∏adzie opieki zdrowotnej – art. 21 ust. 1 i art. 26,
14. wypisania z zak∏adu opieki zdrowotnej na w∏asne ˝àdanie i uzyskania od lekarza informacji o mo˝liwych nast´pstwach zaprzestania leczenia w tym zak∏adzie – art. 22 ust.
1 i 3 oraz art. 26,
15. udzielenia mu niezb´dnej pomocy i przewiezienia go do
innego szpitala, w sytuacji gdy pomimo decyzji uprawnionego lekarza o potrzebie niezw∏ocznego przyj´cia do szpitala nie
mo˝e byç do tego szpitala przyj´ty – art. 21.
3. Pacjent ma prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych pogotowia
ratunkowego w razie wypadku, urazu, porodu, nag∏ego zachorowania lub nag∏ego pogorszenia stanu zdrowia powodujcego zagro˝enie ˝ycia – art. 28.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 69
(Black plate)
K a r t a
p r a w
p a c j e n t a
69
III. Prawa pacjenta okreÊlone w ustawie
o zawodzie lekarza z 1996 r.
Pacjent ma prawo do:
1. udzielania mu Êwiadczeƒ zdrowotnych przez lekarza, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dost´pnymi
lekarzowi metodami i Êrodkami zapobiegania, rozpoznawania
leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz
z nale˝ytà starannoÊcià – art. 4,
2. uzyskania od lekarza pomocy lekarskiej w ka˝dym przypadku, gdy zw∏oka w jej udzieleniu mog∏aby spowodowaç niebezpieczeƒstwo utraty ˝ycia, ci´˝kiego uszkodzenia cia∏a lub
ci´˝kiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach nie
cierpiàcych zw∏oki – art. 30,
3. uzyskania od lekarza przyst´pnej informacji o swoim stanie
zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz mo˝liwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dajàcych si´ przewidzieç
nast´pstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach
leczenia oraz rokowaniu – art. 31 ust. 1,
4. za˝àdania od lekarza informacji o swoim stanie zdrowia
i o rokowaniu wówczas, gdy sàdzi, ˝e lekarz ogranicza mu informacj´ z uwagi na jego dobro – art. 31 ust. 4,
5. decydowania o osobach, którym lekarz mo˝e udzielaç informacji, o których mowa w pkt 3 – art. 31 ust. 2,
6. wyra˝enia ˝àdania, aby lekarz nie udziela∏ mu informacji,
o których mowa w pkt 3 – art. 31 ust. 3,
7. niewyra˝enia zgody na przeprowadzenie przez lekarza badania lub udzielenia mu innego Êwiadczenia zdrowotnego –
art. 32 ust. 1,
8. wyra˝enia zgody albo odmowy na wykonanie mu zabiegu
operacyjnego albo zastosowania wobec niego metody leczenia
lub diagnostyki stwarzajcej podwy˝szone ryzyko; w celu
Starsze
10/9/04
70
15:40
W y g r a ç
Page 70
(Black plate)
s t a r o Ê ç
podj´cia przez pacjenta decyzji lekarz musi udzieliç mu informacji, o której mowa w pkt 3 – art. 34 ust. 1 i 2,
9. uzyskania od lekarza informacji, je˝eli w trakcie wykonywania zabiegu bàdê stosowania okreÊlonej metody leczenia
lub diagnostyki, w zwiàzku z wystàpieniem okolicznoÊci stanowiàcych zagro˝enie dla ˝ycia lub zdrowia pacjenta, lekarz
dokona∏ zmian w ich zakresie – art. 35 ust. 2,
10. poszanowania przez lekarza jego intymnoÊci i godnoÊci
osobistej – art. 36 ust. 1,
11. wyra˝ania zgody albo odmowy na uczestniczenie przy
udzielaniu mu Êwiadczeƒ zdrowotnych osób innych ni˝ personel medyczny niezb´dny ze wzgl´du na rodzaj Êwiadczeƒ –
art. 36 ust. 1 i 2,
12. wnioskowania do lekarza o zasi´gni´cie przez niego opinii w∏aÊciwego lekarza specjalisty lub zorganizowania konsylium lekarskiego – art. 37,
13. dostatecznie wczeÊniejszego uprzedzenia go przez lekarza o zamiarze odstàpienia od jego leczenia i wskazania mu
realnych mo˝liwoÊci uzyskania okreÊlonego Êwiadczenia
zdrowotnego u innego lekarza lub w zak∏adzie opieki zdrowotnej – art. 38 ust. 2,
14. zachowania w tajemnicy informacji zwiàzanych z nim
a uzyskanych przez lekarza w zwiàzku z wykonywaniem zawodu – art. 40 ust. 1,
15. uzyskania od lekarza informacji o niekorzystnych dla niego skutkach, w przypadku wyra˝enia zgody na ujawnienie
dotyczàcych go informacji, b´dàcych w posiadaniu lekarza –
art. 40 ust. 2 pkt 4,
16. wyra˝ania zgody lub odmowy na podawanie przez lekarza do publicznej wiadomoÊci danych umo˝liwiajcych identyfikacj´ pacjenta – art. 40 ust. 4, a ponadto pacjent, który ma
byç poddany eksperymentowi medycznemu, ma prawo do:
Starsze
10/9/04
15:40
Page 71
(Black plate)
K a r t a
p r a w
p a c j e n t a
71
1. wyra˝enia zgody lub odmowy na udzia∏ w eksperymencie
medycznym po uprzednim poinformowaniu go przez lekarza
o celach, sposobach i warunkach przeprowadzenia eksperymentu, spodziewanych korzyÊciach leczniczych lub poznawczych, ryzyku oraz o mo˝liwoÊciach cofni´cia zgody i odstàpienia od udzia∏u w eksperymencie w ka˝dym jego stadium –
art. 24 ust. 1, art. 25 ust. 1 i art. 27 ust. 1,
2. poinformowania go przez lekarza o niebezpieczeƒstwie dla
zdrowia i ˝ycia, jakie mo˝e spowodowaç natychmiastowe
przerwanie eksperymentu – art. 24 ust. 2,
3. cofni´cia zgody na eksperyment medyczny w ka˝dym stadium eksperymentu – art. 27 ust. 1
IV. Prawa pacjenta okreÊlone w ustawie
o zawodzie piel´gniarki i po∏o˝nej z 1996 r.
Pacjent ma prawo do:
1. udzielania mu Êwiadczeƒ zdrowotnych przez piel´gniark´,
po∏o˝nà, posiadajàcà prawo wykonywania zawodu, zgodnie
z aktualnà wiedzà medycznà, dost´pnymi jej metodami
i Êrodkami, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz ze
szczególnà starannoÊcià – art. 18,
2. udzielenia mu pomocy przez piel´gniark´, po∏o˝nà, zgodnie
z posiadanymi przez nià kwalifikacjami, w ka˝dym przypadku
niebezpieczeƒstwa utraty przez niego ˝ycia lub powa˝nego
uszczerbku na jego zdrowiu – art. 19,
3. uzyskania od piel´gniarki, po∏o˝nej informacji o jego prawach – art. 20 ust. 1,
4. uzyskania od piel´gniarki, po∏o˝nej informacji o swoim stanie zdrowia, w zakresie zwiàzanym ze sprawowanà przez
piel´gniark´, po∏o˝nà, opiekà piel´gnacyjnà – art. 20 ust. 2,
5. zachowania w tajemnicy informacji zwiàzanych z nim,
Starsze
10/9/04
72
15:40
W y g r a ç
Page 72
(Black plate)
s t a r o Ê ç
a uzyskanych przez piel´gniark´, po∏o˝nà w zwiàzku z wykonywaniem zawodu – art. 21 ust. 1,
6. wyra˝ania zgody lub odmowy na podawanie przez piel´gniark´, po∏o˝nà do publicznej wiadomoÊci danych umo˝liwiajàcych identyfikacj´ pacjenta – art. 21 ust. 4.
V. Prawa pacjenta okreÊlone w ustawie
o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r.
Pacjent z zaburzeniami psychicznymi, chory psychicznie
lub upoÊledzony umys∏owo ma prawo do:
1. bezp∏atnych Êwiadczeƒ zdrowotnych udzielanych mu
przez publiczne zak∏ady psychiatrycznej opieki zdrowotnej –
art. 10 ust. 1,
2. bezp∏atnych leków i artyku∏ów sanitarnych oraz pomieszczenia i wy˝ywienia, je˝eli przebywa w szpitalu psychiatrycznym b´dàcym publicznym zak∏adem opieki zdrowotnej – art.
10 ust. 2,
3. zapewnienia mu rodzaju metod post´powania leczniczego
w∏aÊciwych nie tylko z uwagi na cele zdrowotne, ale tak˝e ze
wzgl´du na interesy oraz inne jego dobro osobiste i dà˝enie
do jego poprawy zdrowia w sposób najmniej dla pacjenta
ucià˝liwy – art. 12,
4. porozumiewania si´ bez ograniczeƒ z rodzinà i innymi osobami, w przypadku gdy przebywa w szpitalu psychiatrycznym albo w domu pomocy spo∏ecznej – art. 13,
5. wystàpienia o okresowe przebywanie poza szpitalem bez
wypisywania go z zak∏adu – art. 14,
6. uprzedzenia go o zamiarze zastosowania wobec niego
przymusu bezpoÊredniego; dopuszczenie zastosowania tego
Êrodka wobec pacjenta musi wynikaç z ustawy – art. 18,
7. uprzedzenia o zamiarze przeprowadzenia badania psy-
Starsze
10/9/04
15:40
Page 73
(Black plate)
K a r t a
p r a w
p a c j e n t a
73
chiatrycznego bez jego zgody oraz podania przyczyn takiej decyzji; badanie takie mo˝e byç przeprowadzone, je˝eli zachowanie
pacjenta wskazuje na to, ˝e z powodu zaburzeƒ psychicznych
mo˝e zagra˝aç bezpoÊrednio w∏asnemu ˝yciu albo ˝yciu lub
zdrowiu innych osób, bàdê nie jest zdolny do zaspokojenia podstawowych potrzeb ˝yciowych – art. 21 ust. 1 i 2,
8. wyra˝enia zgody lub odmowy na przyj´cie do szpitala psychiatrycznego, z wy∏àczeniem sytuacji, gdy przepisy ustawy dopuszczajà przyj´cie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta – art. 22 ust. 1 i art. 23, 24 oraz 29,
9. poinformowania i wyjaÊnienia mu przez lekarza przyczyny
przyj´cia do szpitala psychiatrycznego w sytuacji, gdy nie wyrazi∏ na to zgody oraz uzyskania informacji o przys∏ugujàcych mu
w tej sytuacji prawach – art. 23 ust. 3,
10. cofni´cia uprzednio wyra˝onej zgody na przyj´cie do szpitala psychiatrycznego – art. 28,
11. niezb´dnych czynnoÊci leczniczych majàcych na celu usuni´cie przyczyny przyj´cia go do szpitala bez jego zgody i zapoznania go z planowanym post´powaniem leczniczym – art. 33 ust.
1 i 2,
12. wypisania ze szpitala psychiatrycznego, je˝eli przebywa
w nim bez wyra˝enia przez siebie zgody, je˝eli usta∏y przyczyny
jego przyj´cia i pobytu w szpitalu psychiatrycznym bez takiej
zgody – art. 35 ust. 1,
13. pozostania w szpitalu w sytuacji, o której mowa w pkt 17,
za swojà póêniej wyra˝onà zgodà, je˝eli w ocenie lekarza jego
dalszy pobyt w tym szpitalu jest celowy – art. 35 ust. 2,
14. z∏o˝enia, w dowolnej formie, wniosku o nakazanie wypisania go ze szpitala psychiatrycznego – art. 36 ust. 1,
15. wystàpienia do sàdu opiekuƒczego o nakazanie wypisania ze
szpitala psychiatrycznego, po uzyskania odmowy wypisania ze
szpitala na wniosek, o którym mowa w pkt 19 – art. 36 ust. 3,
Starsze
10/9/04
74
15:40
W y g r a ç
Page 74
(Black plate)
s t a r o Ê ç
16. informacji o terminie i sposobie z∏o˝enia wniosku do sàdu
opiekuƒczego, o którym mowa w pkt 20 – art. 36 ust. 3,
17. z∏o˝enia wniosku o ustanowienie kuratora, je˝eli przebywajàc w szpitalu psychiatrycznym potrzebuje pomocy do prowadzenia wszystkich swoich spraw, albo spraw okreÊlonego
rodzaju – art. 44 ust. 1, oraz ma prawo do tego, aby osoby
wykonujàce czynnoÊci wynikajce z ustawy zachowa∏y w tajemnicy wszystko co go dotyczy, a o czym powzi´∏y wiadomoÊci
wykonujàc czynnoÊci wynikajce z ustawy– art. 50 ust. 1.
VI. Prawa pacjenta okreÊlone w ustawie
o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek
i narzàdów z 1995 r. :
Pacjent ma prawo do:
1. wyra˝enia i cofni´cia w ka˝dym czasie sprzeciwu na pobranie po jego Êmierci komórek, tkanek i narzàdów– art. 4
i art. 5 ust. 1-4,
2. dobrowolnego wyra˝enia przed lekarzem zgody na pobranie od niego za ˝ycia komórek, tkanek lub narzàdów w celu
ich przeszczepienia okreÊlonemu biorcy, je˝eli ma pe∏nà zdolnoÊç do czynnoÊci prawnych – art. 9 ust. 1 pkt 7,
3. ochrony danych osobowych dotyczàcych dawcy/biorcy
przeszczepu i obj´cia ich tajemnicà – art. 12 ust. 1.
Pacjent majàcy byç biorcà ma prawo do umieszczenia go
na liÊcie osób oczekujàcych na przeszczepienie komórek, tkanek i narzàdów i byç wybrany jako biorca w oparciu o kryteria medyczne – art. 13.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 75
(Black plate)
75
S t a t u t s t ow a r z y s z e n i a
„ Po s z e Ê ç d z i e s i à t c e”
I. Postanowienia ogólne
§ 1.Stowarzyszenie „Po szeÊçdziesiàtce”, zwane dalej Stowarzyszeniem, dzia∏a na podstawie Ustawy z dnia
7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach (DZ. U.
z 1989 r., Nr 20, poz.104, z póêniejszymi zmianami), Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. O dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873) oraz niniejszego Statutu.
§ 2.Stowarzyszenie posiada osobowoÊç prawnà i zostaje
powo∏ane na czas nieokreÊlony.
§ 3.Siedzibà Stowarzyszenia jest miasto Warszawa.
§ 4.Terenem dzia∏ania Stowarzyszenia jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej. Dla realizowania swoich celów statutowych Stowarzyszenie mo˝e prowadziç dzia∏alnoÊç równie˝
poza granicami kraju.
§ 5.Stowarzyszenie mo˝e u˝ywaç odznak i piecz´ci zgodnie z obowiàzujàcymi przepisami.
§ 6.Stowarzyszenie wspó∏pracuje z krajowymi, zagranicznymi i mi´dzynarodowymi instytucjami i organizacjami o podobnym profilu dzia∏ania oraz mo˝e pozostawaç cz∏onkiem
tych organizacji na zasadach pe∏nej autonomii.
§ 7.Dzia∏alnoÊç Stowarzyszenia jest apolityczna i ma charakter dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego.
§ 8.Stowarzyszenie opiera swojà dzia∏alnoÊç przede
wszystkim na pracy spo∏ecznej cz∏onków. Do prowadzenia
swych spraw mo˝e zatrudniaç pracowników.
Starsze
10/9/04
76
15:40
W y g r a ç
Page 76
(Black plate)
s t a r o Ê ç
II. Cele i formy dzia∏ania
§ 9. Celem Stowarzyszenia jest inicjowanie, wspieranie,
propagowanie rozwoju osobistego, aktywnoÊci, samoorganizacji i samopomocy osób starszych, w tym w szczególnoÊci:
1. Wspieranie i promowanie ró˝nych form aktywnoÊci osobistej i obywatelskiej.
2. Przeciwdzia∏anie dyskryminacji i wykluczeniu spo∏ecznemu ze wzgl´du na wiek i status spo∏eczny.
3. Zapobieganie osamotnieniu oraz pomoc w odnalezieniu
sensu i celowoÊci ˝ycia.
4. Promowanie zdrowego stylu ˝ycia.
5. Stwarzanie ró˝norodnych mo˝liwoÊci rozwoju osobistego.
6. Inicjowanie i organizowanie pomocy oraz samopomocy.
7. Pomoc i wspieranie inicjatyw gospodarczych cz∏onków,
zmierzajàcych do poprawy jakoÊci ich ˝ycia.
8. Kreowanie i propagowanie pozytywnego wizerunku osób
starszych i ich wartoÊci dla spo∏eczeƒstwa.
§ 10. Stowarzyszenie realizuje swoje cele, zgodnie z obowiàzujàcymi przepisami, poprzez:
1. Podejmowanie dzia∏alnoÊci informacyjnej, edukacyjnej,
poradniczej, popularyzatorskiej i wydawniczej s∏u˝àcej realizacji celów statutowych.
2. Animowanie ma∏ych grup, mi´dzy innymi rozwoju osobistego, zainteresowaƒ, wsparcia.
3. Powo∏ywanie oÊrodków i placówek umo˝liwiajàcych realizacj´ celów Stowarzyszenia.
4. Organizowanie imprez, spotkaƒ i innych dzia∏aƒ, tak˝e
mi´dzypokoleniowych, na rzecz Êrodowiska lokalnego.
5. Wspó∏prac´ z organizacjami pozarzàdowymi, w∏adzami
samorzàdowymi, paƒstwowymi, sektorem gospodarczym,
Êrodkami masowego przekazu.
6. Pozyskiwanie funduszy poprzez sk∏adki cz∏onkowskie,
Starsze
10/9/04
15:40
Page 77
(Black plate)
S t a t u t
s t o w a r z y s z e n i a . . .
77
dotacje, subwencje, kontrakty, Êrodki z funduszy publicznych, granty, zlecenia us∏ug, dochody z majàtku Stowarzyszenia, dochody z kapita∏u (odsetki, lokaty, akcje), darowizny, zapisy, spadki, ofiarnoÊç prywatnà, zbiórki publiczne
oraz odp∏atnà dzia∏alnoÊç po˝ytku publicznego.
III. Cz∏onkowie, ich prawa i obowiàzki
§ 11. Cz∏onkowie Stowarzyszenia dzielà si´ na:
1. cz∏onków zwyczajnych,
2. cz∏onków wspierajàcych,
3. cz∏onków honorowych.
§ 12.
1. Cz∏onkami Stowarzyszenia mogà byç osoby fizyczne
i prawne. Osoba prawna dzia∏a w Stowarzyszeniu przez
swojego przedstawiciela.
2. Osoba prawna mo˝e byç jedynie cz∏onkiem wspierajàcym
Stowarzyszenie.
§ 13.
1. Cz∏onkiem zwyczajnym mo˝e byç osoba fizyczna posiadajàca pe∏nà zdolnoÊç do czynnoÊci prawnych.
2. Przyj´cia nowych cz∏onków dokonuje Zarzàd uchwa∏à
podj´tà w ciàgu dwóch miesi´cy od daty z∏o˝enia pisemnej
deklaracji oraz przedstawienia pozytywnej opinii dwóch
cz∏onków zwyczajnych. W razie odmowy przyj´cia w poczet
cz∏onków zainteresowany ma prawo w terminie jednego
miesiàca od daty jej dor´czenia z∏o˝yç na r´ce Zarzàdu odwo∏anie do Walnego Zebrania. Stanowisko Walnego Zebrania jest ostateczne.
§ 14.
1. Cz∏onek zwyczajny ma prawo:
a) wybieraç i byç wybieranym do w∏adz Stowarzyszenia,
b) uczestniczyç z g∏osem stanowiàcym w Walnym Zebraniu,
Starsze
10/9/04
78
15:40
W y g r a ç
Page 78
(Black plate)
s t a r o Ê ç
c) zg∏aszaç wnioski i postulaty dotyczàce dzia∏alnoÊci Stowarzyszenia,
d) korzystaç z pomocy i zaplecza Stowarzyszenia w trakcie
dzia∏aƒ na jego rzecz,
e) braç udzia∏ w pracach, zebraniach i innych przedsi´wzi´ciach Stowarzyszenia.
2. Cz∏onek zwyczajny obowiàzany jest do:
a) przestrzegania Statutu, regulaminów i uchwa∏ w∏adz Stowarzyszenia,
b) regularnego op∏acania sk∏adek na rzecz Stowarzyszenia,
c) czynnego uczestniczenia w realizacji celów statutowych
Stowarzyszenia,
d) dba∏oÊci o mienie Stowarzyszenia.
§ 15.
1. Cz∏onkiem wspierajàcym mo˝e byç osoba fizyczna lub
prawna, zainteresowana merytorycznà dzia∏alnoÊcià Stowarzyszenia i akceptujàca jego cele, która zadeklaruje pomoc
i zostanie przyj´ta przez Zarzàd na podstawie pisemnej deklaracji.
2. Cz∏onek wspierajàcy ma prawo braç udzia∏ z g∏osem doradczym w pracach Stowarzyszenia, zg∏aszaç do w∏adz Stowarzyszenia wnioski i postulaty dotyczàce podejmowanych
przez Stowarzyszenie zadaƒ.
3. Cz∏onek wspierajàcy zobowiàzany jest do przestrzegania
ustaleƒ zawartych w podpisanej deklaracji.
4. Cz∏onek wspierajàcy nie ma biernego ani czynnego prawa
wyborczego.
§ 16.
1. Cz∏onkiem honorowym mo˝e zostaç osoba fizyczna, szczególnie zas∏u˝ona dla realizacji celów statutowych Stowarzyszenia.
2. GodnoÊç cz∏onka honorowego nadaje Walne Zebranie na
wniosek Zarzàdu Stowarzyszenia.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 79
(Black plate)
S t a t u t
s t o w a r z y s z e n i a . . .
79
3. Cz∏onek honorowy nie posiada biernego oraz czynnego prawa wyborczego, mo˝e jednak braç udzia∏ z g∏osem doradczym
w posiedzeniach statutowych w∏adz Stowarzyszenia, poza
tym posiada takie prawa jak cz∏onek zwyczajny.
4. Cz∏onek honorowy zwolniony jest z obowiàzku op∏acania
sk∏adek cz∏onkowskich.
§ 17.
1. Cz∏onkostwo w Stowarzyszeniu ustaje na skutek:
a) dobrowolnej rezygnacji z przynale˝noÊci do Stowarzyszenia, zg∏oszonej na piÊmie Zarzàdowi, po uprzednim uregulowaniu wszelkich zobowiàzaƒ wobec Stowarzyszenia,
b) Êmierci cz∏onka lub utraty osobowoÊci prawnej przez osoby
prawne,
c) uchwa∏y Zarzàdu z powodu niep∏acenia sk∏adek cz∏onkowskich za okres roku lub niebrania udzia∏u w Walnym Zebraniu
przez okres 2 lat,
d) wykluczenia uchwa∏à Zarzàdu z powodu nieprzestrzegania
postanowieƒ Statutu, regulaminów i uchwa∏ w∏adz Stowarzyszenia, dzia∏ania na szkod´ Stowarzyszenia,
e) pope∏nienia czynu haniebnego.
2. Osoba wykluczona lub skreÊlona ma prawo wniesienia odwo∏ania do Walnego Zebrania w terminie 14 dni od daty dor´czenia uchwa∏y na piÊmie. Zebranie rozpatruje odwo∏anie w czasie
najbli˝szych obrad. Decyzja Walnego Zebrania jest ostateczna.
IV. W∏adze Stowarzyszenia
§ 18. W∏adzami Stowarzyszenia sà:
1) Walne Zebranie cz∏onków Stowarzyszenia, zwane dalej
„Walnym Zebraniem”,
2) Zarzàd Stowarzyszenia, zwany dalej „Zarzàdem’’,
3) Komisja Rewizyjna.
Starsze
10/9/04
80
15:40
W y g r a ç
Page 80
(Black plate)
s t a r o Ê ç
§ 19.
1. Kadencja wszystkich w∏adz Stowarzyszenia trwa dwa lata.
Cz∏onkowie wybrani do w∏adz Stowarzyszenia mogà t´ funkcj´ pe∏niç nie d∏u˝ej ni˝ przez dwie kolejne kadencje.
2. Wybory do w∏adz Stowarzyszenia odbywajà si´ w g∏osowaniu tajnym w obecnoÊci ponad po∏owy ogólnej liczby cz∏onków, z zastrze˝eniem pkt. 3.
3. W przypadku braku quorum Zarzàd zwo∏uje Walne Zebranie w drugim terminie, nie póêniej ni˝ 20 dni po pierwszym
terminie. W takim wypadku uchwa∏y zapadajà zwyk∏à wi´kszoÊcià g∏osów, bez wzgl´du na liczb´ obecnych cz∏onków,
z wyjàtkiem uchwa∏, o których mowa w § 37.1 i 2.
4. Zasada opisana wy˝ej odnosi si´ do wszelkich uchwa∏
Walnego Zebrania.
§ 20. W przypadku zmniejszenia si´ liczby pochodzàcych
z wyboru cz∏onków w∏adz w trakcie trwania kadencji, w∏adzom tym przys∏uguje prawo kooptacji spoÊród cz∏onków Stowarzyszenia, pod warunkiem, ˝e liczba dokooptowanych
cz∏onków w∏adz nie przekroczy 1/3 liczby cz∏onków pochodzàcych z wyboru. W przeciwnym razie Zarzàd zwo∏uje Walne Zebranie w celu odbycia wyborów uzupe∏niajàcych.
§ 21. Za udzia∏ w pracach Zarzàdu i Komisji Rewizyjnej
nie przys∏uguje wynagrodzenie.
Walne Zebranie Cz∏onków
§ 22.
1. Walne Zebranie Cz∏onków jest najwy˝szà w∏adzà Stowarzyszenia. W Walnym Zebraniu cz∏onków biorà udzia∏:
a) z g∏osem stanowiàcym – obecni na Zebraniu cz∏onkowie
zwyczajni,
b) z g∏osem doradczym – cz∏onkowie wspierajàcy, honorowi
oraz zaproszeni goÊcie.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 81
(Black plate)
S t a t u t
s t o w a r z y s z e n i a . . .
81
2. Walne Zebranie Cz∏onków mo˝e byç:
a) Zwyczajne,
b) Nadzwyczajne.
3. Zwyczajne Walne Zebranie zwo∏uje Zarzàd raz w roku jako
sprawozdawcze i co dwa lata jako sprawozdawczo-wyborcze,
zawiadamiajàc cz∏onków pisemnie o jego terminie, miejscu
i proponowanym porzàdku obrad, co najmniej na 14 dni
przed terminem Walnego Zebrania.
4. Walne Zebranie Cz∏onków obraduje wg uchwalonego przez
siebie regulaminu obrad.
5. Nadzwyczajne Walne Zebranie zwo∏uje Zarzàd:
1) z w∏asnej inicjatywy,
2) na ˝àdanie Komisji Rewizyjnej,
3) na pisemny wniosek co najmniej 1/3 ogólnej liczby cz∏onków zwyczajnych Stowarzyszenia.
6. Nadzwyczajne Walne Zebranie powinno byç zwo∏ane najpóêniej w terminie miesiàca od daty zg∏oszenia wniosku lub
˝àdania i powinno obradowaç nad sprawami, dla których zosta∏o zwo∏ane.
7. Uchwa∏y Walnego Zebrania zapadajà zwyk∏à wi´kszoÊcià
g∏osów, w g∏osowaniu jawnym, w obecnoÊci ponad po∏owy
ogólnej liczby cz∏onków zwyczajnych Stowarzyszenia (za
wyjàtkiem § 20.2 oraz z wyjàtkiem spraw okreÊlonych
w § 36.1 i 2).
8. Walnym Zebraniem kieruje Przewodniczàcy Walnego Zebrania wybierany ka˝dorazowo w g∏osowaniu jawnym, bezwzgl´dnà wi´kszoÊcià g∏osów obecnych cz∏onków Stowarzyszenia. Przewodniczàcy nie mo˝e wchodziç w sk∏ad Zarzàdu
i Komisji Rewizyjnej.
9. W przypadku równego roz∏o˝enia g∏osów w trakcie g∏osowania
decyduje g∏os przewodniczàcego Walnego Zebrania.
Starsze
10/9/04
82
15:40
W y g r a ç
Page 82
(Black plate)
s t a r o Ê ç
§ 23. Do kompetencji Walnego Zebrania w szczególnoÊci
nale˝y:
1) uchwalanie kierunków i programu dzia∏ania Stowarzyszenia,
2) uchwalenie Statutu i póêniejszych zmian,
3) zatwierdzanie regulaminów Zarzàdu i Komisji Rewizyjnej,
4) wybór i odwo∏ywanie Prezesa Zarzàdu, Zarzàdu i Komisji
Rewizyjnej
5) rozpatrywanie sprawozdaƒ z dzia∏alnoÊci Zarzàdu i Komisji Rewizyjnej, ocenianie ich dzia∏alnoÊci oraz decydowanie
w sprawie udzielenia absolutorium Zarzàdowi,
6) uchwalanie priorytetów gospodarki finansowej,
7) ustalanie wysokoÊci sk∏adek cz∏onkowskich oraz wszystkich innych Êwiadczeƒ na rzecz Stowarzyszenia,
8) podejmowanie uchwa∏y o rozwiàzaniu Stowarzyszenia
i przeznaczeniu jego majàtku,
9) rozpatrywanie odwo∏aƒ od uchwa∏ Zarzàdu,
10) nadawanie tytu∏u cz∏onka honorowego Stowarzyszenia,
11) podejmowanie uchwa∏ w ka˝dej sprawie wniesionej pod
obrady, we wszystkich sprawach nie zastrze˝onych do kompetencji innych w∏adz Stowarzyszenia.
Zarzàd Stowarzyszenia
§ 24.
1. Zarzàd sk∏ada si´ z 5 osób, w tym Prezesa. Zarzàd mo˝e
powo∏aç sekretarza, a tak˝e mo˝e wybraç wiceprezesa
i skarbnika.
2. Kadencja Zarzàdu trwa 2 lata, mo˝e byç ona skrócona przez
nieudzielenie Zarzàdowi absolutorium przez Walne Zebranie.
3. Uchwa∏y Zarzàdu podejmowane sà w g∏osowaniu jawnym,
zwyk∏à wi´kszoÊcià g∏osów, przy obecnoÊci co najmniej po∏owy
ogólnej liczby uprawnionych cz∏onków (quorum). W sytuacji
Starsze
10/9/04
15:40
Page 83
(Black plate)
S t a t u t
s t o w a r z y s z e n i a . . .
83
równego roz∏o˝enia g∏osów decyduje g∏os Prezesa. W uzasadnionych przypadkach Zarzàd mo˝e podejmowaç uchwa∏y
w g∏osowaniu tajnym.
4. Posiedzenia Zarzàdu odbywajà si´ w razie potrzeby, jednak
nie rzadziej ni˝ raz w miesiàcu.
5. Posiedzenia Zarzàdu zwo∏ywane sà przez Prezesa.
§ 25. Do zakresu dzia∏ania Zarzàdu nale˝y:
1. Realizacja uchwa∏ Walnego Zebrania i kierowanie ca∏okszta∏tem dzia∏alnoÊci Stowarzyszenia zgodnie z celami statutowymi,
2. Uchwalanie planów dzia∏alnoÊci Stowarzyszenia i preliminarzy bud˝etowych,
3. Sprawowanie zarzàdu nad majàtkiem Stowarzyszenia,
4. Ustalanie regulaminu wynagrodzeƒ pracowników Stowarzyszenia,
5. Podejmowanie uchwa∏ w sprawie nabycia lub zbycia majàtku,
6. Podejmowanie uchwa∏ w sprawie zaciàgania zobowiàzaƒ,
7. Zwo∏ywanie Walnego Zebrania,
8. Podejmowanie uchwa∏ w sprawach przyjmowania i wykluczania cz∏onków zwyczajnych i wspierajàcych,
9. Rozpatrywanie sporów pomi´dzy cz∏onkami, powsta∏ych
na tle dzia∏alnoÊci Stowarzyszenia,
10. Sk∏adanie sprawozdaƒ ze swej dzia∏alnoÊci na Walnym
Zebraniu,
11. Uchwalanie regulaminów przewidzianych w Statucie,
12. W szczególnych przypadkach zwalnianie z obowiàzku
p∏acenia sk∏adek cz∏onkowskich,
13. Reprezentowanie Stowarzyszenia na zewnàtrz i dzia∏anie
w jego imieniu.
§ 26. Zarzàd dzia∏a na podstawie uchwalonego regulaminu.
Starsze
10/9/04
84
15:40
W y g r a ç
Page 84
(Black plate)
s t a r o Ê ç
§ 27.
1. Do realizacji swoich zadaƒ Zarzàd mo˝e powo∏ywaç koordynatorów projektów, Biuro Stowarzyszenia i jego Dyrektora.
2. Dyrektor kieruje pracami Biura na podstawie regulaminu,
który podlega akceptacji Zarzàdu.
Komisja Rewizyjna
§ 28.
1. Komisja Rewizyjna jest organem Stowarzyszenia powo∏anym do sprawowania kontroli nad jego dzia∏alnoÊcià. Wnioski z kontroli przedstawiane sà na Walnym Zebraniu.
2. Komisja Rewizyjna sk∏ada si´ z 3 cz∏onków, którzy wybierajà spoÊród siebie Przewodniczàcego Komisji.
3. Kadencja Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia trwa 2 lata.
§ 29. Do zakresu dzia∏ania Komisji Rewizyjnej nale˝y:
1. Kontrolowanie co najmniej raz w roku ca∏okszta∏tu dzia∏alnoÊci Stowarzyszenia,
2. Wyst´powanie do Zarzàdu z wnioskami wynikajàcymi
z przeprowadzonych kontroli i ˝àdanie wyjaÊnieƒ,
3. Prawo ˝àdania zwo∏ania Nadzwyczajnego Walnego Zebrania w razie stwierdzenia niewywiàzywania si´ przez Zarzàd
z jego statutowych obowiàzków, a tak˝e prawo ˝àdania zwo∏ania posiedzenia Zarzàdu,
4. Zwo∏anie Walnego Zebrania, w razie niezwo∏ania go przez
Zarzàd w okreÊlonym przez Statut terminie,
5. Sk∏adanie na Walnym Zebraniu wniosków o udzielenie (lub
odmow´ udzielenia) absolutorium dla Zarzàdu,
6. Sk∏adanie sprawozdaƒ ze swej dzia∏alnoÊci na Walnym Zebraniu.
§ 30. Uchwa∏y Komisji Rewizyjnej podejmowane sà w g∏osowaniu jawnym, zapadajà zwyk∏à wi´kszoÊcià g∏osów
Starsze
10/9/04
15:40
Page 85
(Black plate)
S t a t u t
s t o w a r z y s z e n i a . . .
85
w obecnoÊci wszystkich cz∏onków Komisji. W uzasadnionych
przypadkach Komisja Rewizyjna mo˝e podejmowaç uchwa∏y
w g∏osowaniu tajnym.
§ 31.
1. Cz∏onkowie Komisji Rewizyjnej nie mogà pe∏niç innych
funkcji we w∏adzach Stowarzyszenia ani byç pracownikami
Stowarzyszenia.
2. Cz∏onkowie Komisji Rewizyjnej mogà braç udzia∏ w posiedzeniach Zarzàdu z g∏osem doradczym.
3. Komisja Rewizyjna ma prawo ˝àdania od cz∏onków i w∏adz
Stowarzyszenia wszystkich szczebli z∏o˝enia pisemnych lub
ustnych wyjaÊnieƒ dotyczàcych kontrolowanych spraw.
4. Komisja Rewizyjna dzia∏a na podstawie uchwalonego regulaminu.
V. Majàtek Stowarzyszenia i gospodarka
finansowa
§ 32.
1. èród∏ami powstania majàtku Stowarzyszenia sà:
a) sk∏adki cz∏onkowskie,
b) darowizny, zapisy i spadki, Êrodki pochodzàce z ofiarnoÊci
prywatnej, zbiórki publiczne,
c) wp∏ywy z dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego Stowarzyszenia,
dochody z majàtku Stowarzyszenia, dochody z kapita∏u (odsetki, lokaty, akcje),
d) dotacje, subwencje, kontrakty, Êrodki z funduszy publicznych, granty, zlecenia us∏ug,
2. Sk∏adki cz∏onkowskie powinny byç wp∏acane do koƒca ka˝dego miesiàca. Nowo przyj´ci cz∏onkowie wp∏acajà sk∏adki,
wed∏ug zasad okreÊlonych przez Walne Zebranie, w ciàgu
czterech tygodni od otrzymania powiadomienia o przyj´ciu
Starsze
10/9/04
86
15:40
W y g r a ç
Page 86
(Black plate)
s t a r o Ê ç
na cz∏onka Stowarzyszenia. WysokoÊç sk∏adek okreÊla Zarzàd.
§ 33. Do sk∏adania oÊwiadczeƒ woli we wszystkich sprawach Stowarzyszenia, w tym majàtkowych, zawierania
umów i udzielania pe∏nomocnictw w imieniu Stowarzyszenia
uprawnionych jest dwóch cz∏onków Zarzàdu dzia∏ajàcych
∏àcznie.
§ 34. Stowarzyszenie prowadzi gospodark´ finansowà
zgodnie z obowiàzujàcymi przepisami.
VI. Zmiana Statutu i rozwiàzanie Stowarzyszenia
§ 35.
1. Uchwalenie Statutu lub jego zmiana przez Walne Zebranie
Cz∏onków wymaga kwalifikowanej wi´kszoÊci 2/3 g∏osów,
przy obecnoÊci co najmniej po∏owy cz∏onków uprawnionych
do g∏osowania.
2. Podj´cie uchwa∏y o rozwiàzaniu Stowarzyszenia przez
Walne Zebranie Cz∏onków wymaga kwalifikowanej wi´kszoÊci
2/3 g∏osów, przy obecnoÊci co najmniej 2/3 cz∏onków uprawnionych do g∏osowania.
3. Wniosek o zmian´ Statutu musi byç zg∏oszony na piÊmie,
a treÊç proponowanej zmiany podana w zawiadomieniu zwo∏ujàcym Walne Zebranie.
4. Podejmujàc uchwa∏´ o rozwiàzaniu Stowarzyszenia Walne
Zebranie powo∏uje Komisj´ Likwidacyjnà, która przeprowadzi
likwidacj´ Stowarzyszenia. Walne Zebranie wskazuje tak˝e
fundacje i stowarzyszenia, majàce podobne cele statutowe do
Stowarzyszenia PO SZEÂåDZIESIÑTCE, nie nastawione na
osiàganie zysku, na rzecz których przejdzie majàtek Stowarzyszenia, po wype∏nieniu jego zobowiàzaƒ.
Starsze
10/9/04
15:40
Page 87
(Black plate)
S t a t u t
s t o w a r z y s z e n i a . . .
87
VII. Postanowienia koƒcowe
§ 36. W sprawach nieuregulowanych w niniejszym Statucie zastosowanie majà przepisy Ustawy Prawo o Stowarzyszeniach, Ustawy O dzia∏alnoÊci po˝ytku publicznego oraz Kodeksu Cywilnego.
Warszawa, 15 czerwca 2004 r.
Starsze
10/9/04
88
15:40
W y g r a ç
Page 88
(Black plate)
s t a r o Ê ç
WYKAZ NIEKTÓRYCH PRZEDMIOTÓW ORTOPEDYCZNYCH
(Dz.U. z 2003 r., Nr 85, poz. 787)
Rodzaj przedmiotów Wskazania
ortopedycznych
medyczne
WysokoÊç udzia∏u
w∏asnego w cenie
nabycia oraz jak
cz´sto zaopatrzenie
przys∏uguje
Lekarze upowa˝nieni
do wystawiania
zleceƒ o wydanie
przedmiotów
ortopedycznych
Proteza koƒczyny
dolnej*
amputacje
bezp∏atnie raz
w obr´bie koƒczyny na 3 lata**
dolnej
ortopeda, chirurg,
lekarz rehabilitacji
medycznej
Gorsety i ko∏nierze
ortopedyczne*
trwa∏e dysfunkcje
tu∏owia, szyi
bezp∏atnie raz
na 3 lata**
ortopeda, neurolog,
chirurg, lekarz
rehabilitacji medycznej, reumatolog
Aparaty ortopedyczne
trwa∏e dysfunkcje
koƒczyn górnych,
dolnych
bezp∏atnie raz
na 3 lata**
ortopeda, neurolog,
chirurg, lekarz
rehabilitacji medycznej, reumatolog
Obuwie ortopedyczne
(rozporzàdzenie
30% raz na 1 rok** ortopeda, neurolog,
wyró˝nia 6 grup
lekarz rehabilitacji
przypadków m.in.
medycznej, reumazaburzajàce funkcj´
tolog, chirurg
chodu
zniekszta∏cenia
stopy, skrócenie
koƒczyny dolnej,
amputacja cz´Êci
stopy)
Laski i kule
do sta∏ego
u˝ytkowania
trwa∏e upoÊledzenie 30% raz na 3 lata ** ortopeda, neurolog,
sprawnoÊci chodu
chirurg, lekarz
rehabilitacji medycznej, reumatolog,
lekarz podstawowej
opieki zdrowotnej,
felczer ubezpieczenia zdrowotnego
Starsze
10/9/04
15:40
Page 89
(Black plate)
Ta b e l e
Laska
dla niewidomych
(bia∏a)
osoby niewidome
i niedowidzàce
bezp∏atnie raz
na 2 lata
ortopeda, neurolog,
chirurg, lekarz
rehabilitacji medycznej, okulista,
reumatolog, lekarz
podstawowej opieki
zdrowotnej, felczer
ubezpieczenia
zdrowotnego
Balkoniki i podpórki trwa∏e upoÊledzenie 30% raz na 5 lat** ortopeda, neurolog,
do sta∏ego
sprawnoÊci chodu
chirurg, lekarz
u˝ytkowania
rehabilitacji medycznej, reumatolog,
lekarz podstawowej
opieki zdrowotnej,
felczer ubezpieczenia
zdrowotnego
Wózek inwalidzki
r´czny do sta∏ego
u˝ytkowania*
znaczne trwa∏e
ograniczenie
zdolnoÊci
poruszania si´
bezp∏atnie raz
na 5 lat**
ortopeda, neurolog,
chirurg, lekarz
rehabilitacji medycznej, reumatolog
*/ przedmioty podlegajàce naprawie
**/ okres mo˝e ulec skróceniu w przypadku zmian w stanie fizycznym osoby ubezpieczonej
(ocenia to lekarz upowa˝niony do wystawiania zleceƒ)
89
Starsze
10/9/04
90
15:40
W y g r a ç
Page 90
(Black plate)
s t a r o Ê ç
WYKAZ NIEKTÓRYCH ÂRODKÓW POMOCNICZYCH
(Dz.U. z 2003 r., Nr 85, poz. 787)
Rodzaj Êrodka
pomocniczego
Wskazania
medyczne
WysokoÊç udzia∏u
w∏asnego ubezpieczonego w cenie
nabycia oraz okres
u˝ytkowania
Lekarze upowa˝nieni
do wystawiania
zleceƒ
Soczewki do bli˝y
i dali
wady wzroku
wymagajàce
korekcji
30% - doroÊli raz
na 2 lata
okulista
Aparat(y) s∏uchowy(e) na przewodnictwo powietrza
lub kostne przy jednostronnym lub
obustronnym ubytku s∏uchu
wady s∏uchu
powodujàce utrudnienie
lub ograniczenie
w nabywaniu
j´zyka
i komunikowaniu
si´ na drodze
s∏uchowej
bezp∏atnie – dzieci i laryngolog
m∏odzie˝ do 18
roku ˝ycia lub do
26 roku ˝ycia w
przypadku pobierania nauki – raz
na 5 lat
wady s∏uchu
powodujàce
ograniczenie w
komunikowaniu si´
si´ na drodze
s∏uchowej, podwójne protezowanie
dotyczy osób czynnych zawodowo
30% doroÊli –
równie˝ raz
na 5 lat
Cewniki zewn´trzne
do 30 sztuk lub zamiennie
w równowartoÊci
ich kosztu kieszonki
do zbiórki moczu
schorzenia wymagajàce stosowania
cewników
zewn´trznych,
nietrzymanie
moczu
30 % 1 raz
na miesiàc
urolog, chirurg,
neurolog, lekarz
podstawowej opieki
zdrowotnej, felczer
ubezpieczenia
zdrowotnego
Proteza piersi
amputacja piersi w
nast´pstwie zmian
nowotworowych,
wad rozwojowych,
urazów, chorób lub
nast´pstw ich
leczenia
bezp∏atnie raz
na 2 lata
onkolog, chirurg
Starsze
10/9/04
15:40
Page 91
(Black plate)
Ta b e l e
Peruka z w∏osów
sztucznych
w przebiegu
leczenia chorób
nowotworowych,
przy trwa∏ym
uszkodzeniu g∏owy
w wyniku urazu,
oparzeƒ, choroby
bezp∏atnie raz
na 1 rok
onkolog, hematolog, dermatolog,
chirurg
Pas przepuklinowy
w przypadku kiedy
stan zdrowia nie
pozwala na wykonanie operacji
bezp∏atnie raz
na 1 rok
chirurg
Materac przeciwodle˝ynowy
paraplegia,
30% raz
tetraplegia, inne
na 3 lata
choroby wymagajàce sta∏ego przebywania w ∏ó˝ku
nerolog, ortopeda,
chirurg, reumatolog, lekarz rechabilitacji medycznej,
lekarz podstawowej
opieki zdrowotnej,
felczer ubezpieczenia
zdrowotnego
LIMITY CENOWE (przyk∏ady)
1. Kula ∏okciowa ze stopniowà regulacjà = 22 z∏
2. Kula dla reumatyków = 130 z∏
3. Laska dla niewidomych = 40 z∏
4. Lupa = 80 z∏
5. Lunety, w tym monookulary = 1400 z∏
6. Balkoniki i podpórki u∏atwiajàce chodzenie = 240 z∏
7. Gorset szkieletowy = 485 z∏
8. Aparat(y) s∏uchowy(e) na przewodnictwo powietrza lub kostne = 1500 z∏
9. Poduszka przeciwodle˝ynowa = 100 z∏
10. Materac przeciwodle˝ynowy = 550 z∏
Aby uzyskaç dodatkowe dofinansowanie zakupu przedmiotów ortopedycznych i Êrodków
pomocniczych, nale˝y zwróciç si´ do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, które dysponujà przeznaczonymi na ten cel Êrodkami Paƒstwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepe∏nosprawnych. O dofinansowanie mogà zwracaç si´ osoby niepe∏nosprawne w ró˝nym stopniu, znajdujàce si´ w trudnej sytuacji finansowej.
91
Starsze
10/9/04
15:40
Page 92
(Black plate)
92
Przydatne adresy
Informacje na temat Funduszy Strukturalnych
oraz Unii Europejskiej znaleêç mo˝na pod adresem:
Punkt Informacyjny dotyczàcy Funduszy
Budynek g∏ówny Ministerstwa Gospodarki Pracy i Polityki Spo∏ecznej
Plac Trzech Krzy˝y 3/5, Warszawa
tel.: (022) 693 50 40, 693 50 55
www.funduszestrukturalne.gov.pl
www.efs.gov.pl
Strona Krajowego OÊrodka Szkoleniowego Europejskiego Funduszu
Spo∏ecznego
www.koszefs.pl
Strona Urz´du Komitetu Integracji Europejskiej
poÊwi´cona Funduszom Europejskim
www.fundusze.ukie.gov.pl
Portal organizacji pozarzàdowych
www.ngo.pl
Serwis na temat osób niepe∏nosprawnych w Unii Europejskiej
www.ue.ffm.pl
Kontakt: Fundacja Fuga Mundi
ul. Peowiaków 12
20-007 Lublin
tel./fax (0-81)534-26-01
[email protected]
Urzàd Komitetu Integracji Europejskiej
Al. Ujazdowskie 9, 00-918 Warszawa
e-mail: [email protected]
www.ukie.gov.pl
Starsze
10/9/04
15:40
Page 93
(Black plate)
P r z y d a t n e
Centrum Informacji Europejskiej
ul. Krucza 38/42, 00-512 Warszawa
tel.: 0 (22) 455 54 54, fax: (22) 455-54-53
[email protected]
www.cie.gov.pl
Lista Regionalnych Centrów Informacji Europejskiej:
woj. dolnoÊlàskie
Jelenia Góra
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. 1 Maja 57
58-500 Jelenia Góra
tel.: (0-75) 642-38-83
tel./fax: (0-75) 767-64-70
e-mail: [email protected]
Wa∏brzych
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Wysockiego 10
58-300 Wa∏brzych
tel.: (0-74) 842-60-03
tel./fax: (0-74) 843-49-12
e-mail: [email protected]
Wroc∏aw
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Kuênicza 49/51
50-138 Wroc∏aw
tel.: (0-71) 788-23-23
fax: (0-71) 788-23-43
e-mail: [email protected]
woj. kujawsko-pomorskie
Toruƒ
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Bankowa 14/16
87-100 Toruƒ
tel./fax: (0-56) 652-11-21
e-mail: [email protected]
a d r e s y
93
Starsze
10/9/04
94
15:40
W y g r a ç
Page 94
(Black plate)
s t a r o Ê ç
woj. lubelskie
Lublin
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. 3 Maja 18/3A
20-078 Lublin
tel./fax. (0-81) 534-61-91
e-mail: [email protected], [email protected]
ZamoÊç
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Akademicka 4
22-400 ZamoÊç
tel.: (0-84) 638-26-16
fax: (0-84) 638-26-15
e-mail: [email protected]
woj. lubuskie
Gorzów Wielkopolski
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Jagieloƒczyka 8
66-400 Gorzów Wielkopolski
tel.: (0-95) 721-52-05
fax: (0-95) 721-52-06
e-mail: [email protected]
Zielona Góra
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
Al. Wojska Polskiego 9
65-077 Zielona Góra
tel./fax: (0-68) 453-26-37
e-mail: [email protected]
woj. ∏ódzkie
¸ódê
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Piotrkowska 262/264
90-361 ¸ódê
tel./fax: (0-42) 637-79-76
e-mail: [email protected]
Starsze
10/9/04
15:40
Page 95
(Black plate)
P r z y d a t n e
Piotrków Trybunalski
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Próchnika 17
97-300 Piotrków Trybunalski
tel./fax: (0-44) 649-76-62
e-mail: [email protected]
woj. ma∏opolskie
Kraków
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Miko∏ajska 4 (Ma∏y Rynek)
31-027 Kraków
tel.: (0-12) 421-30-15
fax: (0-12) 421-33-15
e-mail: [email protected]
Nowy Sàcz
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Jagielloƒska 52/208
33-300 Nowy Sàcz
tel.: (0-18) 547-47-27
fax: (0-18) 443-77-34
e-mail: [email protected]
Tarnów
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Rynek 7
33-100 Tarnów
tel.: (0-14) 627-87-35 w. 122
tel./fax: (0-14) 628-34-40
e-mail: [email protected]
woj. mazowieckie
Ostro∏´ka
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Hallera 13
07-412 Ostro∏´ka
tel./fax: (0-29) 760-30-45
e-mail: [email protected]
a d r e s y
95
Starsze
10/9/04
96
15:40
W y g r a ç
Page 96
(Black plate)
s t a r o Ê ç
P∏ock
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
Al. Kiliƒskiego 12
09-402 P∏ock
tel.: (0-24) 366-41-66
fax: (0-24) 366-41-48
e-mail: [email protected]
Radom
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Chorzowska 16/18
26-600 Radom
tel.: (0-48) 365-69-08
fax: (0-48) 365-49-70
e-mail: [email protected]
Siedlce
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Kazimierzowska 23
08-110 Siedlce
tel./fax: (0-25) 633-06-97
e-mail: [email protected]
woj. opolskie
Opole
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. S∏owackiego 10
45-364 Opole
tel.: (0-77) 454-26-21, 423-28-82
fax: (0-77) 454-56-10
e-mail: [email protected]
woj. podkarpackie
Rzeszów
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Sucharskiego 2
35-225 Rzeszów
tel.: (0-17) 866-11-82
fax: (0-17) 866-11-83
e-mail: [email protected]
Starsze
10/9/04
15:40
Page 97
(Black plate)
P r z y d a t n e
woj. pomorskie
Gdaƒsk
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
D∏ugi Targ 39/40
80-830 Gdaƒsk
tel.: (0-58) 301-13-25
tel./fax: (0-58) 305-60-18
e-mail: [email protected]
woj. Êlàskie
Bielsko-Bia∏a
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. S∏owackiego 17a
43-300 Bielsko-Bia∏a
tel./fax: (0-33) 812-35-20
e-mail: [email protected]
Cz´stochowa
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Pu∏askiego 4/6
42-200 Cz´stochowa
tel./fax: (0-34) 368-42-13
e-mail: [email protected]
Katowice
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. T. KoÊciuszki 6
40-026 Katowice
tel.: (0-32) 209-17-01
fax: (0-32) 209-16-90
e-mail: [email protected]
woj. Êwi´tokrzyskie
Kielce
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Bodzentyƒska 44A
25-308 Kielce
tel./fax: (0-41) 343-00-38
e-mail: [email protected]
a d r e s y
97
Starsze
10/9/04
98
15:40
W y g r a ç
Page 98
(Black plate)
s t a r o Ê ç
woj. warmiƒsko-mazurskie
Elblàg
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Czerwonego Krzy˝a 2
82-300 Elblàg
tel./fax: (0-55) 233-32-22
e-mail: [email protected]
Olsztyn
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
Pl. Bema 5
10-900 Olsztyn
tel.: (0-89) 535-23-74
fax: (0-89) 535-17-84
e-mail: [email protected]
woj. wielkopolskie
Kalisz
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Cz´stochowska 25
62-800 Kalisz
tel.: (0-62) 765-60-55
fax: (0-62) 764-50-16
e-mail: [email protected]
Konin
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Zak∏adowa 4
62-510 Konin
tel.: (0-63) 245-30-95
fax: (0-63) 242-22-29
e-mail: [email protected]
Poznaƒ
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej
ul. Mostowa 27
61-854 Poznaƒ
tel.: (0-61) 852-49-48
fax: (0-61) 852-49-05
e-mail: [email protected]
Starsze
10/9/04
15:40
Page 99
(Black plate)
P r z y d a t n e
a d r e s y
woj. zachodniopomorskie
Koszalin
Regionale Centrum Informacji Europejskiej
ul. M∏yƒska 2
75-054 Koszalin
tel./fax: (0-94) 347-13-17
e-mail: [email protected]
Szczecin
Regionale Centrum Informacji Europejskiej
Al. JednoÊci Narodowej 31
70-453 Szczecin
tel.: (0-91) 444-11-39
fax: (0-91) 444-11-40
e-mail: [email protected]
Niektóre organizacje pomocowe:
Centrum Praw Kobiet
tel. (022) 621-35-37, 652-01-17
ul. Wilcza 60/19, 00-679 Warszawa
[email protected]
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska
Linia”
TELEFON P∏ATNY: (0 22) 666 00 60 pn-pt: 10:00-22:00
P¸ATNY PIERWSZY IMPULS: 0 801 1200 02
ul. Szczotkarska 48a, 01-382 Warszawa
Centrum Praw Kobiet
tel. (042) 633-34-11
ul. Piotrkowska 115, 90-430 ∏ódê
[email protected]
Centrum Praw Kobiet
tel. (058) 341-79-15
ul. Genera∏a de Gaulle’a 1B/15, 80-261 Gdaƒsk
[email protected]
99
Starsze
10/9/04
100
15:40
W y g r a ç
Page 100
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Centrum Praw Kobiet
ul. Brodziƒskiego 8, 30-506 Kraków
tel. (012) 296-13-70
[email protected]
Centrum Praw Kobiet
ul. Pi∏sudskiego 27, 05-600 Grójec
tel. (048) 624-07-17
Adresy instytucji zajmujàcych si´ zdrowiem:
Narodowy Fundusz Zdrowia
ul. Grójecka 186, 02-390 Warszawa
tel. (022) 572 60 00
fax.(022) 572 63 33
www.nfz.gov.pl
Biuro Praw Pacjenta dzia∏ajàce przy Ministrze Zdrowia
Bezp∏atna infolinia 0-800-190-590, czynna: od poniedzia∏ku do piàtku
w godz. 9.00-21.00
tel. (0-22) 635-75-78
e-mail: [email protected]
Caritas Polska
Skwer Kardyna∏a Wyszyƒskiego 6, 01-015 Warszawa
tel. (0-22) 636 41 70, 636 41 71, 530 48 03; fax 838 70 59
e-mail: [email protected]; http://www.caritas.org.pl
Polski Czerwony Krzy˝ – Zarzàd G∏ówny
ul. Mokotowska 14, 00-950 Warszawa,
tel. (0-22) 326 12 86, faks: (0-22) 628 41 68
e-mail: [email protected]; http://www.pck.org.pl
Polski Komitet Pomocy Spo∏ecznej – Rada Naczelna
00-490 Warszawa; ul. Wiejska 18 lok.20
tel.: 0-22 621 58 77; 0-22 629 37 43; 0-22 629 63 26 Fax.: 0-22 629 53 69
e-mail: [email protected]
Starsze
10/9/04
15:40
Page 101
(Black plate)
P r z y d a t n e
a d r e s y
Polska Fundacja Altzheimerowska
ul. Widok 10, 00-023 Warszawa
tel. (0-22) 827 35 86, fax (0-22) 826 40 34
http://www.alzheimer.pl
Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobà Altzheimera
ul. Ho˝a 54/1 (wejÊcie od ul. Ho˝ej 50), 00-682 Warszawa
tel./fax (0-22) 622-11-22; wt. i czw. w godz. 15.00-17.00
e-mail: [email protected]; http://www.alzheimer.pl
Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego – Zarzàd G∏ówny
00-697 Warszawa
Al. Jerozolimskie 65/79
tel. 630-72-15, fax (48-2)-630-72-20
e-mail: [email protected] lub [email protected]
Infolinia 0801 313 333 Informacje na temat stwardnienia rozsianego
Towarzystwo Zwalczania Chorób Mi´Êni – Zarzàd G∏ówny
ul. Êw. Bonifacego 10, 02-914 Warszawa
tel./fax (0-22) 642 75 07
e-mail: [email protected]; http://www.idn.org.pl/tzchm
Polskie Stowarzyszenie Diabetyków – Zarzàd G∏ówny
ul. Powstaƒców Wielkopolskich 33, 85-090 Bydgoszcz
tel. (0-52) 341 12 51, 346 06 92; fax 346 06 92
e-mail: [email protected]; http://www.diabetyk.org.pl
Sto∏eczne Stowarzyszenie Osób z Chorobà Parkinsona
02-507 Warszawa, ul. Wo∏oska 137
tel. (0-22) 602 18 88
Gdaƒskie Stowarzyszenie Chorych na Chorob´ Parkinsona
80-255 Gdaƒsk, ul. Batorego 47/7
tel. (0-58) 552 30 82
80-373 Gdynia, ul. 3 Maja 27/31
tel. (0-58) 621 80 98
101
Starsze
10/9/04
102
15:40
W y g r a ç
Page 102
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Krakowskie Stowarzysznie Osób Dotkni´tych Chorobà Parkinsona
31-027 Kraków, ul. Miko∏ajska 2
tel. (0-12) 422 19 55
Âlàskie Stowarzyszenie Osób Dotkni´tych Chorobà Parkinsona
40-752 Katowice-Ligota, ul. Medyków 14
tel. (0-32) 252 50 04
Kujawsko-Pomorskie Stowarzyszenie Osób z Chorobà Parkinsona
88-100 Inowroc∏aw, ul. B. Krzywoustego 10/60
tel. (0-52) 352 31 38
Wielkopolskie Stowarzyszenie Osób z Chorobà Parkinsona
60-823 Poznaƒ, ul. S∏owackiego 8/10
tel. (0-62) 869 92 31 wew. 342
Ko∏o Osób z Chorobà Parkinsona
45-736 Opole, ul. Gospodarcza 34/3
tel. (0-77) 457 56 55
Szczeciƒskie Stowarzyszenie Osób z Chorobà Parkinsona
71-252 Szczecin, ul. Unii Lubelskiej 1
tel. (0-91) 487 71 11
Ko∏o Przyjació∏ Ludzi z Chorobà Parkinsona
50-301 Wroc∏aw, ul. JednoÊci Narodowej 121
tel. (0-71) 322 84 44
Regionalne Stowarzyszenie Osób z Chorobà Parkinsona
58-316 Wa∏brzych 14, skr. pocztowa 91
tel. (0-74) 841 41 01
Poradnia Neurologiczna "AMICUS"
ul. Szmidta 15a
Starsze
10/9/04
15:40
Page 103
(Black plate)
P r z y d a t n e
Uniwersytety Trzeciego Wieku:
G∏ogowski Uniwersytet Trzeciego Wieku
67-200 G∏ogów
ul. S∏owiaƒska 28
tel.: (76) 835 75 74
Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku
66-400 Gorzów Wielkopolski
ul. Jagie∏∏y 15
tel.: (95) 722 48 75
e-mail: [email protected]
www.utw-gorzow.arx.pl
Stowarzyszenie Uniwersytet Trzeciego Wieku
70-546 Szczecin
ul. Mariacka 10a/2
tel.: (91) 812 39 75
Towarzystwo Uniwersytet Trzeciego Wieku
61-727 Poznaƒ
ul. Dzia∏yƒskich 3
tel.: (61) 851 00 36
e-mail: [email protected]
www.utw.poznan.pl
Uniwersytet Trzeciego Wieku
15-267 Bia∏ystok
ul. M. C. Sk∏odowskiej 14 pokój nr 511
tel.: (85) 745-71-08
Uniwersytet Trzeciego Wieku im. H. Szwarc
01-813 Warszawa
ul. Marymoncka 99
tel.: (22) 834 04 71 w. 264
a d r e s y
103
Starsze
10/9/04
104
15:40
W y g r a ç
Page 104
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Zielonogórski Uniwersytet Trzeciego Wieku
65-077 Zielona Góra
ul. Al. Wojska Polskiego 9
tel.: (68) 453 26 51
e-mail: [email protected]
www.utw.zgora.pl
Toruƒski Uniwersytet Trzeciego Wieku
87-100 Toruƒ
ul. Fosa Staromiejska 1a
tel.: (56) 611 36 37
Warmiƒsko-Mazurski Uniwersytet Trzeciego Wieku w Olsztynie
10-512 Olsztyn
ul. Mrongowiusza 8/10
tel.: (89) 523 65 89
Lubelski Uniwersytet Trzeciego Wieku
20-076 Lublin
Pl. Litewski 3 pok. 123
tel.: (81) 5324278 wew. 142
fax: (81) 532-12-27
Lubelski Uniwersytet Trzeciego Wieku – Filia w Pu∏awach
24-100 Pu∏awy
ul. Wojska Polskiego 4 pok. 131
tel.: (81) 887 88 17
¸ódzki Uniwersytet Trzeciego Wieku im. Heleny Kretz
90-113 ¸ódê
ul. Traugutta 18
tel.: (42) 632 11 93c.633 98 00 w.276
Uniwersytet Trzeciego Wieku
82-300 Elblàg
ul. 12-go Lutego 5a
tel.: (55) 232 69 35, 237 41 50(51)
fax: (55) 237 41 50 (51)
Starsze
10/9/04
15:40
Page 105
(Black plate)
P r z y d a t n e
a d r e s y
e-mail: [email protected]
www.softel.elblag.pl/erkon
Uniwersytet Trzeciego Wieku
45-082 Opole
ul. Oleska 31
tel.: (77) 453 01 03 wew. 27, 22
fax: 454 18 42
Uniwersytet Trzeciego Wieku
66-440 Skwierzyna
ul. Batorego 15
Uniwersytet Trzeciego Wieku
16-400 Suwa∏ki
ul. Noniewicza 71
tel.: (87) 566 42 11
Uniwersytet Trzeciego Wieku
22-600 Tomaszów Lubelski
ul. Traugutta 12/17
tel.: (84) 664 20 16
Uniwersytet Trzeciego Wieku przy Akademii Techniczno-Humanistycznej
w Bielsku-Bia∏ej
43-309 Bielsko-Bia∏a
ul. Willowa 2
tel.: (33) 827 93 49, (33) 827 93 50
Uniwersytet Trzeciego Wieku
Katowice ul. Gra˝yƒskiego 53
tel.: (032) 259 96 66 w. 218
Sopocki Uniwersytet Trzeciego Wieku
81-704 Sopot
ul. Tadeusza KoÊciuszki 22/24
tel./fax (058) 551-56-36
105
Starsze
10/9/04
106
15:40
W y g r a ç
Page 106
(Black plate)
s t a r o Ê ç
Centra Wolontariatu:
Centrum Wolontariatu
ul Nowolipie 9/11
00-150 Warszawa
tel. 635 27 73
fax.635 46 02
Centrum Wolontariatu we Wroc∏awiu
ul. JednoÊci Narodowej 85/1, Wroc∏aw (w siedzibie Terenowego
Komitetu Ochrony Praw Dziecka)
tel. (071) 372-04-86
[email protected]
Centrum Wolontariatu w S∏upsku
ul. Sienkiewicza 7/23
76-200 S∏upsk
tel/fax (59) 840-13-70
e-mail: [email protected]
Centrum Wolontariatu
Oraz Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej w Kielcach
ul. Bodzentyƒska 44
25-308 Kielce
(41) prefix 344-41-60 wew. 25
tel./fax. (41) prefix 344-77-62.
Centrum Wolontariatu w Gdaƒsku
80-245 Gdaƒsk-Wrzeszcz,
ul. Ks. Józefa Zator Przytockiego 4 (dawniejsza ul. Mireckiego)
tel. (0-58) 341 61 77,
e-mail: [email protected]
Centrum Wolontariatu w Lublinie
ul. Jezuicka 4/5, 20-113 Lublin
tel. (0-81) 534 26 52,
e-mail: [email protected]
Starsze
10/9/04
15:40
Page 107
(Black plate)
P r z y d a t n e
a d r e s y
Centrum Wolontariatu w Poznaniu
ul. Skryta 14/1
60-770 Poznaƒ
tel. 061 66 11 273
[email protected]
Regionalne Centrum Wolontariatu w Toruniu
87-100 Toruƒ, ul. Gazowa 35
tel. (0-56) 62 35 512
fax. (56) 62 36 012
e-mail: [email protected]
Centrum Wolontariatu w Dzier˝oniowie
ul. Mickiewicza 16
58-200 Dzierzoniów
tel/fax: 0(prefix)74 832 38 33
e-mail:[email protected]
Wydzia∏y Krajowego Rejestru Sàdowego:
XII Wydzia∏ KRS
15-950 Bia∏ystok, ul. ¸àkowa 3, tel. (0-85) 740-89-80
VIII Wydzia∏ KRS
43-300 Bielsko-Bia∏a, ul. Bogus∏awskiego 24,
tel. (0-33) 816-37-60 wew. 14
XIII Wydzia∏ KRS
85-950 Bydgoszcz, ul. Toruƒska 64a, tel. (0-52) 326-27-36
XII Wydzia∏ KRS, XVI Wydzia∏ KRS
81-364 Gdynia, ul. 10 Lutego 24, tel. (0-58) 627-80-02, 627-80-01,
fax. 627-80-00
X Wydzia∏ KRS
44-100 Gliwice, ul. KoÊciuszki 15, tel. (0-32) 338-02-12
107
Starsze
10/9/04
108
15:40
W y g r a ç
Page 108
(Black plate)
s t a r o Ê ç
VIII Wydzia∏ KRS
40-040 Katowice, ul. Lompy 14, tel. (0-32) 731-34-69 do 75
X Wydzia∏ KRS
25-312 Kielce, ul. Warszawska 44
tel. (0-41) 344-10-56 do 58 wew. 116
IX Wydzia∏ KRS
75-950 Koszalin, ul. Gen. W∏. Andersa 34, tel. (0-94) 342-82-60
XI Wydzia∏ KRS, XII Wydzia∏ KRS
31-547 Kraków, ul. Przy rondzie 7, tel. (0-12) 619-51-72, 619-51-78
XII Wydzia∏ KRS
20-340 Lublin, ul. Garbarska 20, tel. (0-81) 710-11-10
XX Wydzia∏ KRS
90-203 ¸ódê, ul. Pomorska 37, tel. (0-42) 630-52-00 wew. 363,
313, biuro podawcze wew. 207
VIII Wydzia∏ KRS
10-001 Olsztyn, ul. Partyzantów 70, tel. (0-89) 535-40-99 wew. 147
VIII Wydzia∏ KRS
45-057 Opole, ul. Ozimska 19, tel. (0-77) 456-42-28/456-42-87,
456-44-51, sekretariat wew. 15
XXI Wydzia∏ KRS, XXII Wydzia∏ KRS
61-752 Poznaƒ, ul. Grochowe ∏àki 6,
tel. (0-61) 855-45-19/856-64-81, 855-45-49/856-64-67
XII Wydzia∏ KRS
35-324 Rzeszów, ul. Trembeckiego 11a,
tel. (0-17) 862-52-07/862-89-33
Starsze
10/9/04
15:40
Page 109
(Black plate)
P r z y d a t n e
a d r e s y
XVII Wydzia∏ KRS
70-485 Szczecin, ul. Królowej Korony Polskiej 31, tel. (0-91) 422-50-79,
fax. 422-50-81
VII Wydzia∏ KRS
87-100 Toruƒ, ul. M∏odzie˝owa 31, tel. (0-56) 610-58-64 (65)
XIX Wydzia∏ KRS, XX Wydzia∏ KRS, XXI Wydzia∏ KRS
02-315 Warszawa, ul. Barska 28/30,
tel. (0-22) 570-51-12, 570-51-15, 570-51-18
VI Wydzia∏ KRS, IX Wydzia∏ KRS
53-235 Wroc∏aw, ul. Grabiszyƒska 269,
tel. (0-71) 334-82-10 (18), 334-82-20 (28)
VIII Wydzia∏ KRS
65-364 Zielona Góra, ul. Ko˝uchowska 8, tel. (0-68) 322-02-60
109