docStrategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM na tle
download 
Reklamacja Transkrypt
Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM na tle
Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... A R T Y K U £ Y Człowiek i Środowisko 37 (4) 2013, s. 5-24 Halina Barbara Szczepanowska STRATEGICZNY PROGRAM REALIZACJI BADAŃ I WDROŻEŃ IGPiM NA TLE KIERUNKÓW ZWIĘKSZANIA EFEKTYWNOŚCI ZARZĄDZANIA ZASOBAMI DRZEW W MIASTACH Slowa kluczowe: środowisko przyrodnicze, zadrzewienia, wycena, wartość, efektywność, korzyści, usługi ekosystemów, gospodarka miejska, edukacja ekologiczna Wprowadzenie – wzrost znaczenia środowiska przyrodniczego w strukturach miejskich Kurczące się współcześnie środki budżetowe przeznaczane na inwestycje miejskie, nawet w najbogatszych krajach, jak RFN, czy Stany Zjednoczone, powodują ograniczania nakładów na utrzymanie i rozwój zieleni miejskiej. Sytuacja ta stała się to impulsem do podjęcia badań mających na celu poszukiwanie kierunków zwiększenia efektywności działania służb miejskich zarządzających tymi terenami. Równolegle do sytuacji zmniejszających się środków, dynamicznie wzrasta świadomość znaczenia środowiska przyrodniczego. Uwidacznia się to w podniesieniu jego rangi w Nowej Karcie Ateńskiej (2003) nakreślającej wizję miast Europy w XXI wieku. Stwierdzono, iż uznanie miasta jako ekosystemu staje się niezbędne dla znalezienia równowagi między ekono5 Halina Barbara Szczepanowska micznie uzasadnionym rozwojem, a zapewnieniem zdrowych warunków życia. Równolegle poszukuje się metod ustalenia ekonomicznej wartości ekosystemów i bioróżnorodności w światowej polityce lokalnej i regionalnej1, w tym określenia wielokierunkowych korzyści (usług) świadczonych przez te ekosystemy nie tylko na terenach obszarach wiejskich, ale również na terenach poszczególnych miast. Dowodem na wzrastającą rolę środowiska przyrodniczego są m.in. europejskie badania objęte programem COST (European Cooperation in the field of Scientist and Technical Research – Action 12, Urban Forest and Trees, 2005), przeprowadzone w 21 krajach europejskich przez około sto zespołów naukowych. Badania te nadały nowego znaczenia terenom zieleni i zadrzewieniom miejskim określając je – jako „stymulatory inwestycji, mogące związać rozczłonkowane elementy procesów nowoczesnego wzrostu w mocne struktury miast XXI wieku, zwłaszcza na terenach stagnacji ekonomicznej (Simson, 2005). W ramach wymienionego programu badawczego COST poszukuje się najbardziej efektywnych kierunków zarządzania obszarami pokrytymi roślinnością, zwłaszcza zasobami drzew w miastach. Aby uzyskać odpowiedź, przeprowadzono w 14 miastach dziewięciu krajach europejskich badania metodą analiz SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, and Threats)2, dotyczące głównych problemów i możliwości rozwoju The Economics of Ecosystems and Biodiversity (TEEB) – Ekonomia ekosystemów i różnorodności biologicznej – międzynarodowa inicjatywa rozwijająca się obecnie dynamicznie, po impulsie, jaki nadała praca Constanca i in., 1997, „The value of the world’s ecosystem services and natural capital [w:] Nature387(6630): 253-260. TEEB zostało zainicjowane przez Komisję Europejską i RFN na wniosek zgromadzenia G8 i pięciu Ministrów Środowiska w Poczdamie 2007 roku. Głównym celem TEEB jest wykazanie kosztów utraty różnorodności biologicznej i degradacji ekosystemów i podjęcie działań z dziedziny nauki, ekonomi i polityki wraz z gromadzeniem i koordynacją wyników oceny stanu środowiska – jako podstawy praktycznych działań zapobiegawczych w polityce globalnej, regionalnej i lokalnej. Zagadnienie to zostało również podjęte przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP) przy wsparciu wielu organizacji, w tym Komisji Europejskiej. 2 Badania dotyczyły zarówno oceny podstawowych problemów utrzymania drzew, terenów zieleni i lasów miejskich oraz ich możliwości rozwojowych i były przeprowadzone w dziewięciu krajach europejskich, jak Austria, Dania, Finlandia, Grecja, Holandia, Islandia, Norwegia, Słowenia i Szwajcaria. W krajach tych łącznie przebadanych zostało 14 miast różnej wielkości (w nawiasach podano liczbę ludności w tysiącach), jak Kopenhaga (510), Oslo (575), Celje (50), Lublana (266), Genewa (890), Zurych (380), Ateny, (746), Thessaloniki (1007), Amsterdam (758), Arnhem (150), Helsinki (563), Reykjavik (131), Akureyri (18) i Wiedeń (1714). Miasta objęte 1 6 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... zadrzewień i zieleni miejskiej w Europie (Ottitsh A., Knott M., 2005). Analiza odpowiedzi obejmuje zarówno informacje przekazane z jednostek samorządowych w wymienionych miastach, jak również wyniki studiów przyczynowych przeprowadzonych w badanych krajach. Wśród silnych punktów za najbardziej istotny czynnik rozwoju drzew i terenów zieleni uznano „zainteresowanie społeczne”, co wskazuje na wysokie znaczenie aktywnego udziału ludności w zagadnieniach rozwoju „zielonej” przestrzeni publicznej, zarówno na poziomie strategicznym (planowanie), jak i operacyjnym (realizacja terenów zieleni przy partycypacji okolicznych mieszkańców). Ponadto, za silny punkt uznano istnienie wieloletniej strategii zrównoważonego rozwoju terenów pokrytych roślinnością, a także postawy politycznych decydentów, powodujące większą lub mniejszą przychylność w alokacji publicznych zasobów finansowych na utrzymanie i rozwój terenów zieleni. W ramach słabych punktów wymieniano ograniczenia finansowe, powodujące przesuwanie środków na inne dziedziny rozwoju, cieszące się większym zainteresowaniem polityków. Podkreślano również istniejący wśród decydentów, a nawet ludności, brak zrozumienia związków między zagadnieniami zdrowia społecznego czy problemami socjalnymi, a korzyściami uzyskiwanymi dzięki obecności roślinności, zwłaszcza drzew na terenach miejskich, na których obecnie zamieszkuje ponad 70% ludności krajów europejskich, w Polce ponad 60%. Jako sposobność lub szansę uznano działania dotyczące określenia „miejsca” terenów zieleni w strefie procesów politycznych, dotyczących ustalania zakresów i okresów realizacji inwestycji poszczególnych branż miejskich. Mobilizacja zainteresowania społecznego zagadnieniami terenów zieleni oraz zwiększanie działalności lobbingu na rzecz środowiska przyrodniczego, są dostrzegane jako podstawowe kierunki dla nadania większej rangi i wniesieniu spraw zieleni miejskiej do struktur zarządzania publicznymi terenami miasta. Celem tego rodzaju mobilizacji społecznych jest uzyskanie większych środków z zasobów budżetu na utrzymanie i rozwój publicznych terenów zieleni. badaniami mają zróżnicowaną liczbę mieszkańców – od 50 tys. (Celje) do 1714 tys. (Wiedeń). Osiem z tych miast ma zaludnienie powyżej 500 tys., czyli miasta te mogą być uważane za metropolie, zwłaszcza iż siedem z nich stanowią stolice ich krajów. (Ottitsh A. Knott M., 2005), Urban Forest Policy and Planning [w:] Urban Forest and Trees: 134-138. 7 Halina Barbara Szczepanowska Potencjalne zagrożenia są zróżnicowane w poszczególnych krajach. Wiele z nich jest powiązanych z warunkami klimatycznymi i obejmują zarówno wydarzenia niezależne (np. huragany, powodzie, pożary), jak i działania człowieka (np. zasolenie terenu powodowane odśnieżaniem ulic), wandalizm oraz zaniedbania i brak fachowości przy pracach na terenach zieleni. Ograniczanie przestrzeni terenów pokrytych roślinnością w związku z presją urbanistyczną, oceniane było jako „słabość” kierunku, jakim jest środowisko przyrodnicze miast, co stwarza realne i poważne zagrożenie dalszego jego rozwoju w gospodarce miejskiej. W podsumowaniu analizy przeprowadzonej metodą SWOT stwierdzono, iż zarówno pozytywne, jak negatywne czynniki są powiązane ze świadomością umiejscowienia środowiska przyrodniczego w obrębie ogólnej polityki i obszarów konfliktów rozwoju terenów miejskich. Jako główny potencjał ogólnej poprawy dalszego rozwoju w tym obszarze, uznano „polepszenie miejsca” terenów zieleni w polityce i zarządzaniu rozwojem miast. Inaczej mówiąc, instytucje zarządzające terenami zieleni (służby miejskie) jakby „oczekują” na zwiększenie ich pozycji w obrębie administracji miejskiej, poprzez wzrost poparcia ludności, wynikającego z postępu wiedzy i dostarczenia faktów będących silnym argumentem celowości utrzymania i rozwoju zielonej infrastruktury na bazie jej wartości i znaczenia w środowisku miejskim. Wycena wartości drzew jako element edukacji ekologicznej Jak wynika z doświadczeń innych krajów, jednym z istotnych argumentów nadania wyższej rangi środowisku przyrodniczemu w miastach jest opracowanie metody wyceny jego wartości, zwłaszcza drzew, stanowiących najbardziej istotne elementy przyrodnicze pod względem wizualno-przestrzennym, ekologicznym, społecznym i ekonomicznym. Podanie do publicznej wiadomości wartości drzew, wycenionych według racjonalnie opracowanej metody, wzbudza duże zainteresowanie wśród ludności i decydentów, dla których wartość drzew przedstawiona w jednostkach pieniężnych stanowi zdumiewające odkrycie i impuls do innego spojrzenia na otaczający świat przyrody. Wycena wartości zasobów drzew, np. przyulicznych, określająca wartość kompensacyjną, czyli tzw. wartość ich „odtworzenia”, nawet 8 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... jeżeli obejmuje tylko część ogółu publicznych zasobów drzew w mieście, jest istotnym czynnikiem edukacyjnym. Rozbudza świadomość, że drzewa przyuliczne, a także drzewa pełniące inne funkcje na terenie miasta (parkowe, osiedlowe itp.), są wartościową spuścizną, w której skumulowane są poprzednio poniesione nakłady społeczne i wartość dodana przez siły przyrody. Przez fakt, iż stanowią główny i trwały składnik „zielonej infrastruktury” oraz świadczą różnorodne usługi ekosystemowe na rzecz środowiska i ludności, powinny być uważane jako publiczne aktywa trwałe o dużej wartości. Informacje o wartości drzew na terenach miejskich stanowią istotny instrument ochrony i zarządzania zasobami drzew. Potwierdzeniem jest wprowadzania metod szacowania wartości drzew do miast wszystkich kontynentów. Należy dodać, iż szacowanie wartości drzew w inny sposób, niż na podstawie ceny drewna, rozpoczęło się w USA już ponad sto lat temu, następnie w Kanadzie i miastach europejskich, rozprzestrzeniając się obecnie na dalsze kraje i wszystkie kontynenty. W niektórych miastach wycena atości drzew stanowi obligatoryjny załącznik perspektywicznych planów rozwojowych. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, wychodząc naprzeciw tym potrzebom, opracował w latach 2007-2009, przy współpracy z SGGW, „Metodę wyceny drzew na terenach zurbanizowanych dla warunków polskich”, która po aktualizacji w roku 2010 została przekazana do resortu Środowiska. Metoda ta stanowiła nawiązanie do opracowanej uprzednio pierwszej monografii zagadnienia wartości drzew na terenach miejskich, która została opracowana w roku 1978 w Instytucie Kształtowania Środowiska3. Praca ta zapoczątkowała wprowadzanie opłat za usuwanie i niszczenie drzew, początkowo w poszczególnych województwach, a następnie w skali całego kraju. Podstawą obecnie opracowanej metody była analiza kryteriów wyceny wartości drzew, jej historycznego rozwoju oraz warunków stosowania w 12 krajach znajdujących się w Europie, Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii (rys. 1) oraz badania własne IGPiM i SGGW mające na celu dostosowanie ogólnych kryteriów do polskich uwarunkowań klimatycznych, przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych. 3 H. B. Szczepanowska, „Wycena drzew na terenach miejskich”, Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa 1978 9 Halina Barbara Szczepanowska Wyniki tych prac zostały opublikowane przez IGPiM w latach 2008-20094 wraz z propozycją metody wyceny drzew dostosowanej do warunków polskich. Równocześnie opracowano program pilotażowego wdrożenia metody na wybranych obiektach terenów zieleni publicznej w trzech województwach, dla sprawdzenia funkcjonowania metody w praktyce oraz uzyskania opinii służb ochrony środowiska i zieleni miejskiej, zajmujących się Rys. 1. Okres wprowadzenia wyceny drzew na terenach miejskich w różnych krajach 4 Całość opracowań dotyczących wyceny drzew zawarta jest w następujących wydawnictwach IGPiM: – Szczepanowska H. B. 2007, Wycena wartości drzew na terenach zurbanizowanych – Szczepanowska H. B, Latos A. 2009 , Synteza badań i założenia merytoryczne metody wyceny wartości drzew dla warunków polskich; – Borowski J., Pstrągowska M. 2009, Wyznaczanie współczynników gatunkowych i przyrostowych wykorzystanych do metody wyceny drzew na terenach zurbanizowanych – Kosmala M., Rosłon-Szeryńska E., Suchocka M., 2009, Metody oceny kondycji drzew z uwzględnieniem bezpieczeństwa i uszkodzeń mechanicznych – Sitarski M., Szczepanowska H.B., Suchocka M. 2009, Wyznaczanie współczynników lokalizacji wykorzystanych do metody wyceny drzew na terenach zurbanizowanych – Praca zbiorowa, 2009, Metoda wyceny wartości drzew na terenach zurbanizowanych dla warunków polskich (IGPiM). 10 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... w samorządach udzielaniem zezwoleń na wycinkę drzew i naliczaniem obecnie obowiązujących opłat i kar. Chodziło również o to, aby na konkretnych przykładach wyceny wartości drzew np. na określonej ulicy, czy w osiedlowym parku, zapoznać lokalną społeczność z metodologią wyceny wartości drzew, opracowaną na podstawie kryteriów, które zostały już zaakceptowane i sprawdzone w praktyce za granicą przez wiele lat ich funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. Ideą tej pracy było również „zastąpienie” w społecznej świadomości pojęcia administracyjnej opłaty za usuwanie drzew, stosowanych obecnie w Polsce i ustalonych jeszcze wg zasad systemu gospodarki socjalistycznej, pojeciem wartości drzew, które ma duże znaczenie edukacyjne, zwiększające zainteresowanie ludności środowiskiem przyrodniczym, zwłaszcza grup młodzieży. Jak wynika z doświadczeń zagranicznych, współpraca jednostek opracowujących metodę wyceny wartości drzew z ludnością oraz z decydentami (przedstawicielami instytucji rządowych i samorządowych), stanowi niezbędny warunek do weryfikacji propozycji metody w praktyce, jej dopracowania merytorycznego, usunięcia elementów stwarzających potencjalne konflikty, które mogą wystąpić podczas stosowania metody w terenie. Szerokie konsultacje społeczne stanowią bowiem procedurę przygotowania metody do wprowadzenia jej w obieg legislacyjny w wielu miastach. Tak ujęta współpraca w układzie społeczeństwo – władze – jednostki biznesu uczestniczące w programach inwestycyjnych, jest stosowana powszechnie zagranicą. Stymuluje to aktywność obywatelską, inspiruje inicjatywy mieszkańców, ukierunkowując na podniesienia zdrowotności i estetyki miejsc zamieszkania pracy i wypoczynku poprzez obsadzenie drzewami i inną roślinnością terenów miejskich. Jak podaje Jędraszko (1998), zainicjowane przez zarząd miasta Stuttgartu obsadzanie terenów miejskich roślinnością przy współpracy z ludnością, zaowocowało pobudzeniem inicjatyw mieszkańców, którzy włączyli się w program sadzenia drzew i innych roślin, tworząc wartość przekraczającą ponad pięciokrotnie nakłady poniesione przez miasto. Podnoszenie świadomości wartości środowiska przyrodniczego i stymulowanie aktywnych postaw ludności poprzez przykłady i informacje wpływa na utożsamianie się społeczeństwa z miejscem zamieszkania oraz na pobudzanie chęci aktywnych działań dla podnoszenia estetyki i zdrowotności swojego otoczenia. Wpływa to również na zmniejszenie przestępczości o 38% do 56%, zwłaszcza wśród młodzieży, co potwierdzają przykłady z USA, Anglii i Holandii („Crime Cutting”1990/91; More i in., 1988; Wagner, 2003). 11 Halina Barbara Szczepanowska Niestety, mimo opracowania przez IGPiM programu wdrożenia metody wyceny drzew w wytypowanych miastach trzech województw – jako czynnika edukacyjnego wraz z projektem opracowania popularnych broszur informacyjnych dla ludności oraz wstępnego zatwierdzenia tego programu przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, proces wdrożenia nowo zaproponowanej metody wyceny drzew został ograniczony przez GDOŚ do procedur urzędniczo-prawnych, przy zasadniczych zmianach kryteriów wyceny, co uniemożliwia porównanie polskich zasad wyceny drzew z metodami stosowanymi obecnie zagranicą. Została przekreślona możliwość wykorzystania tej pracy jako kanwy do przeprowadzenia edukacji ekologicznej w zakresie tak ważnego elementu, jakim, są drzewa w mieście. Przebieg sposobu wprowadzania polskiej metody wyceny drzew do praktycznego jej stosowania jest przykładem tworzenia niekompatybilności merytorycznej i organizacyjnej zarówno metody wyceny drzew, jak i innych rozporządzeń w stosunku do stosownych w innych krajach. „Odrębność” polskich zasad ochrony środowiska w zakresie drzew miejskich, wskazana została m. in. podczas badań przeprowadzonych w Austrii na temat granicznych wielkości drzew podlegających ochronie w 35 miastach dziesięciu krajów europejskich (Schmied A., Pillman W., 2003). Mimo ukończenia prac nad wyceną wartości drzew dla warunków polskich, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa analizuje na bieżąco nowe metody określania wartości drzew na terenach miejskich wprowadzane obecnie w różnych krajach. Należy twierdzić, iż w okresie od opublikowania badań polskich w 2008 roku, rozszerzono wprowadzenie metody określania wartości drzew na terenach miejskich o miasta na takich kontynentach, jak Azja, Afryka oraz Ameryka Południowa. Nie ustają również prace nad okresowymi przeglądami metod wyceny wartosci drzew, z których ostatni był przeprowadzony w 2012 roku na Politechnicznym Uniwersytecie w Madrycie (Universidad Politechnica de Madrit) (Grande-Ortis in, 2012). W wyniku tego przeglądu uznano parametryczną metodę CTLA (Council of Tree and Landscape Appraisels) jako metodę wyceny o najwyższym stopniu uniwersalności jej stosowania dzięki niskiemu poziomowi trudności oraz możliwości wyceny drzew zarówno na terenach publicznych, jak i prywatnych, a także terenach miejskich i pozamiejskich. Metoda CTLA została wprowadzona w 1957 roku i do 2000 roku była dziewięciokrotne poddawane rewizji, co zwiększyło jej niezawodność i wiarygodność (reliability). Wartość drzewa w tej metodzie wynika z iloczynu czterech 12 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... elementów jak: wartość podstawowa oparta na rzeczywistych kosztach wyprodukowania drzew do wielkości dostępnej w obrocie oraz posadzeniu i pielęgnacji, przemnożenia przez współczynnik wymiaru pnia drzew zweryfikowany przez współczynnik gatunku, a następnie przez współczynnik kondycji i lokalizacji. Polska metoda wyceny wartości drzew oparta jest na podobnych czterech kryteriach, ze zróżnicowaniami, wynikającymi z polskich uwarunkowań klimatycznych, przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych, potwierdzonymi badaniami IGPiM oraz SGGW. Jednym z czterech istotnych kryteriów jest współczynnik kondycji, tj. oceny stanu zdrowotności drzewa i rokowania jego dalszego życia. Współczynnik ten jest podstawowym elementem wyceny stosowanym we wszystkich metodach o charakterze parametrycznych, jaką jest również metoda polska metody wyceny drzew. Jednakże współczynnik kondycji został arbitralnie usunięty przez GDOŚ z polskiej metody wyceny drzew przed wprowadzeniem jej do legalizacji, co przekreśliło racjonalność i zasadność stosowania jej w praktyce. Usunięcie współczynnika kondycji z metody wyceny drzew jest dla nas całkowicie niezrozumiałe, tym bardziej, iż współczynnik ten jest stosowany zagranicą od dziesiątków lat. Usunięcie go uniemożliwia porównywalność wyników stosowania metody polskiej z opracowaniami zagranicznymi. Należy również podkreślić, iż wycena wartości drzew na podstawie metody CTLA (która stanowi również podstawę kryteriów przyjętych w polskiej metodzie), służy jako narzędzie racjonalnych działań w gospodarce miejskiej i jest obligatoryjnie stosowana przy opracowywaniu perspektywicznych planów rozwoju zadrzewienia w miastach (Peper i in., 2007). Na podstawie tej metody określana jest również wartość kompensacyjna drzew usuwanych podczas planowania, projektowania i realizacji inwestycji, zwłaszcza drogowych (Luley, 2007). Określenie kondycji drzew stanowi jedną z podstawowych informacji do podejmowania decyzji na temat gospodarki drzewostanem podczas prac inwestycyjnych. Współczesne kierunki badań określania efektywności środowiska przyrodniczego Wspomniana na wstępie sytuacja ograniczania środków budżetowych na rozwój terenów publicznych w miastach wymaga zwiększenia efektywności działania w każdej dziedzinie gospodarki miejskiej, w tym również w zakresie utrzymania i rozwoju terenów zieleni. Przypomnijmy, iż pod 13 Halina Barbara Szczepanowska pojęciem efektywności ekonomicznej rozumie się wynik działalności gospodarczej określanej przez stosunek uzyskanego efektu do poniesionego nakładu (PWN, 1995). Chodzi zwłaszcza o to, aby w ramach posiadanych do dyspozycji środków uzyskiwać jak największe efekty, czy zachować istniejące efekty przy zmniejszonych wydatkach. Przez różne ośrodki naukowe, jak też z inicjatywy przedsiębiorstw, podejmowane są próby zwiększenie efektywności działania w zakresie utrzymania i rozwoju terenów zieleni, zarówno przez poprawę organizacji na szczeblu operacyjnym, tj. prawidłowego (sprawniejszego, skuteczniejszego) działania w zakresie poszczególnych czynności wykonawczych, jak też na szczeblu strategicznym, tj. określenia kierunków rozwoju, który sprzyja wprowadzaniu rozwiązań innowacyjnych, związanych ze strukturą zagospodarowania przestrzennego terenów pokrytych roślinnością dla uzyskania lepszych efektów (usług ekosystemowych) świadczonych przez zieloną infrastrukturę dla środowiska i ludności. Do przeprowadzenia oceny stopnia efektywności prac dotyczących utrzymania terenów zieleni, podobnie jak innych dziedzin gospodarki miejskiej (dróg, instalacji podziemnych i naziemnych oraz budownictwa kubaturowego), stosowany jest wskaźnik stosunku uzyskanych korzyści do ponoszonych kosztów (tzw. „Benefit Cost Ratio”– BCR) oraz wskaźnik sumy korzyści „netto”, czyli kwota korzyści po odjęciu poniesionych kosztów. W zakresie miejskich terenów zieleni możemy stosunkowo łatwo określić wysokość wydatków poniesionych na ich pielęgnację czy rozwój. Trudności pojawiają się, gdy usiłujemy określić skalę korzyści dostarczanych przez tereny pokryte szatą roślinną, zwłaszcza drzewami, oraz wyrazić sumę tych korzyści w jednostkach pieniężnych. Brak kryteriów obliczania wskaźników efektywności ekonomicznej dla uzasadnienia potrzeb utrzymywania środowiska przyrodniczego w miastach, powoduje „przegrywanie” inwestycji terenów zieleni przy rozdziale środków budżetowych na ich pielęgnację i rozwój. Przedstawienie naukowych faktów dotyczących korzyści jest jedynym sposobem dla dostarczenia argumentów potwierdzających potrzebę inwestowania w rozwój miejskich terenów zieleni, zwłaszcza drzew, stanowiących elementy środowiska przyrodniczego o największym potencjale ekologicznym, przestrzenno-wizualnym oraz długowieczności. Współczesny wzrost badań dotyczących tych zagadnień spowodował uzyskanie danych faktograficznych pochodzących ze studiów, przeprowadzonych w sytuacjach podobnych do określonych miejsc, tworząc wysoko prawdopodobne dowody, które mogą być przeniesione do zbli14 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... żonych warunków znajdujących się w innym miejscu. Nowym wyzwaniem dla nauki stała się interpretacja specyficznych, naukowych faktów dla pokrycia tak dużego obszaru zagadnień, jakim są wieloczynnikowe korzyści z obecności drzew (i innej roślinności) w strukturach miejskich i przełożenia tego ważnego rodzaju wiedzy do bieżących potrzeb i zadań samorządów (Wolf, 2013). Zagadnieniem, które uzyskuje obecnie wielkie zainteresowanie społeczne, są tzw. usługi ekosystemów, charakteryzujące udział przyrody w tworzeniu ludzkiego życia i dobrobytu. Usługi ekosystemów są definiowane jako warunki i procesy przez które naturalne ekosystemy trwają (sustain) i wypełniają ludzką egzystencję (życie). Koncepcji usług ekosystemów była stosowania przez ekonomistów od dziesięcioleci, lecz dopiero pod koniec XX wieku, po artykule Constanca i in. (1997), zaczęto obliczać roczne usługi ekosystemów. Np. usługi ekosystemów świadczone przez naszą Planetę zostały zdefiniowane oraz wycenione ekonomicznie na łączną kwotę 33 tryliony USD (Wolf, 2013)5. Początkowo większość oszacowań usług ekosystemów była odniesiona do terenów naturalnych, lasów produkcyjnych i terenów wiejskich. Korzyści dostarczane przez drzewa w mieście, mimo że były definiowane od dziesiątków lat jako korzyści środowiskowe, socjalne i ekonomiczne, dopiero ostatnio zostały objęte sferą usług ekosystemów (Thomas i Geller in press, za Wolf, 2013). Włączenie korzyści z zadrzewień miejskich w zakres usług ekosystemów dostarczyło możliwości zintegrowania drzewostanów miejskich i innych elementów zielonej infrastruktury ze zdrowiem publicznym, tj. jakością środowiska, zarządzaniem wodami opadowymi i innymi wielokierunkowymi „partnerami” systemu gospodarki miejskiej (Wolf, 2013). Środowisko przyrodnicze miasta dostarcza wielu regulujących, podtrzymujących i kulturowych usług. Drzewa stanowią główny wkład usług ekosystemowych dla poprawy warunków życia przez regulacje 5 W raporcie: The Milleniun Ekosystem Assessment (MEA), 2005, wprowadzono wstępną klasyfikację usług ekosystemów, które stały się szeroko stosowane w nauce i w przekazie popularnym. Wg przeprowadzonej klasyfikacji zidentyfikowano cztery główne typy usług (podzielone dalej na 30 podkategorii): 1) dostarczające (np. żywność, nieprzetworzone materiały, środki medyczne, dostarczanie wody); 2) regulujące (np. klimat, woda, retencja gleby, retencja wylewów); 3) podtrzymujące: (np. utworzenie gleby, cykle żywnościowe, rozkład materii); 4) kulturowe: (np. nauka i edukacja, sztuka, duchowość). 15 Halina Barbara Szczepanowska klimatu lokalnego, jak zmiana naświetlenia słonecznego, szybkości wiatru, temperatury, relatywnej wilgotności oraz osłony promieniowania z powierzchni chodników. Drzewa miejskie i pozostałe tereny zieleni poprawiają jakość powietrza przez korzystną wymianę gazów (sekwestracja CO2 i wydzielanie O2, pochłanianie szkodliwych zanieczyszczeń gazowych i intercepcja zanieczyszczających pyłów. Roślinność miasta, zwłaszcza drzewa, wpływają na ilości i jakość zasobów wodnych poprzez zwiększanie przepuszczalności terenu, co umożliwia przenikanie opadów w głąb gleby, redukcję spływów, ograniczanie zanieczyszczeń wody oraz zwiększenie odnawiania wód gruntowych. Ponadto, strategicznie sadzone drzewa w obrębie terenów mieszkaniowych mogą redukować zapotrzebowanie na energię, a przez to zmniejszenie jej zużycia w gospodarstwach domowych. Pokrycie koronami drzew nad chodnikami i innymi strukturami wpływa na zmniejszanie wysp ciepła, które w niektórych miastach mogą być większym zagrożeniem niż sama zmiana klimatu. W zakresie usług kulturowych duża rola przypada roślinności, zwłaszcza drzewom, jako środowiska stwarzającego możliwość edukacji, rekreacji i doświadczeń duchowych. Ekonomiczna wartość usług kulturowych, w tym estetycznych, może być równa lub nawet przekraczać korzyści świadczone dla zdrowia poprzez fizyczną poprawę jakości środowiska. Usługi ekosystemów są koncepcją, która wiąże wiedzę o korzyściach z potrzebami i wartościami dostarczanymi przez środowisko przyrodnicze bezpośrednio dla ludzi. Informacje te wprowadzone do procesów planowania i zarządzania miastem stają się nie tylko źródłem wiedzy, ale również stymulatorami zaangażowania lokalnych grup ludności i decydentów do współuczestniczenia w rozwoju. Sprawdzone naukowo fakty procesów przyrodniczych, które mogą zastąpić lub ograniczyć pracę kosztownych urządzeń technicznych, jak np. zmniejszenie zakresu instalacji burzowych w związku z substytucyjnym posadzeniem drzew i zwiększeniem powierzchni chłonnych, czy ograniczenie zużycia energii w wyniku strategicznego nasadzenia drzew itp., świadczą o tym, jak przyroda może być zintegrowana w system dostarczania usług społecznych. Przez wyrażenie w jednostkach pieniężnych uzyskanych korzyści i opartych na podstawach naukowych wskaźnikach efektywności, można „ulokować” zasoby przyrodnicze na poziomie „technicznych” inwestycji podczas decyzji budżetowych, a tym samym podnieść rangę „zielonej infrastruktury” w gospodarce miejskiej. Jak twierdzi Jeleński (2012), „badania usług ekosystemów dają twarde, racjonalne argumenty, które mogą okazać się szczególnie skuteczne przy wspieraniu realizacji idei zrównoważonego 16 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... rozwoju w miastach”. Ponadto, przedstawione w formie monetarnej korzyści generowane przez środowisko przyrodnicze w miastach stanowią przekonujący materiał edukacyjny dla ludności. Na podstawie analizy rezultatów europejskich badań w zakresie zadrzewień i terenów zieleni, przeprowadzonych metodą SWOT, nakreślających kierunki najbardziej efektywnych działań oraz barier rozwoju zieleni miejskiej, a także studiów nowego ujęcia ekonomii ekosystemów i bioróżnorodności oraz klasyfikacji usług tych ekosystemów, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa wprowadził do programu badań ocenę funkcjonowania nowego ujęcia polityki miejskiej. Na przykładzie zagospodarowania przestrzennego i monitoringu roślinności wybranego terenu Pragi Północ, przeprowadzono studia i badania możliwości wdrożenia w warunkach polskich raportu efektywności usług ekosystemowych świadczonych przez drzewa przyuliczne na tym terenie. Chodziło zwłaszcza o sporządzenie wstępnego modelu wprowadzenia elementów nowej filozofii do planowania i zarządzania terenami zieleni, przy uwzględnieniu kwantyfikowanych i wyrażonych w formie pieniężnej korzyści z obecności drzew przyulicznych oraz odniesienia ich do kosztów ponoszonych na utrzymanie tych zasobów. Wskaźniki analityczne uzyskane z literatury zostały zweryfikowane w odniesieniu do lokalnych warunków klimatycznych oraz kosztów obliczonych na podstawie bazy cenowo-normatywnej obowiązującej w Polsce. Praca ta miała na celu przygotowanie podstaw do opracowania modelowej struktury niezbędnych analiz dla zwiększenia efektywności działań w zakresie środowiska przyrodniczego w miastach, przy uwzględnieniu optymalizacji usług ekosystemów, jako podstawy realizacji nowej polityki miejskiej UE w zakresie zwiększenia kapitału naturalnego terenów miejskich. Na wykresie (rys. 2) przedstawiono tematy prac badawczych Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, poprzedzające obecnie prowadzone prace terenowe na poligonie badawczym Praga Północ w Warszawie. Prace te dotyczyły „Wyceny wartości drzew na terenach zurbanizowanych dla warunków polskich” (praca zbiorowa IGPiM/SGGW, 2009), wraz z opisem korzyści uzyskiwanych z obecności drzew w miastach oraz analizą kierunków zabezpieczenia drzew na terenach budowy. Przeprowadzono również badania ankietowe skierowane do służb zieleni miejskiej wydziałów ochrony środowiska w samorządach, dla zbadania problemów dotyczących ustalania granicznych wielkości drzew chronionych i porównania tych ustaleń z danymi zagranicznymi. Badania te pozwoliły na wstępne 17 Halina Barbara Szczepanowska rozpoznanie trudności samorządów, m.in. w celu przygotowania podstaw do obecnie podejmowanych badań zwiększenia efektywności działań w zakresie utrzymania i rozwoju terenów zieleni w miastach. Rys.2. Kierunki zwiększania efektywności zarządzania zasobami drzew w miastach Tematy uprzednio przeprowadzonych badań w IGPiM Wycena wartoĞci drzew na terenach miejskich (wspóápraca SGGW i PAN) WdroĪenie: publikacje zwarte i artykuáy, szkolenia konferencje i seminaria. Proces wprowadzenie do legislacji. Ocena funkcjonowania drzew i krzewów w warunkach oddziaáywania infrastruktury technicznej miasta WdroĪenie: pblikacje, szkolenia,seminaria, informacja dla lokalnej spoáecznoĞci Programy i realizacja dalszych prac badawczo-rozwojowych Prace wáasne IGPiM: Studia i badania korzyĞci i kosztów zarządzania zasobami drzew przyulicznych w miastach (WstĊpne okreĞlenie rodzajów usáug ekosystemowych Ğwiadczonych przez drzewa w miastach i próba ich kwantyfikacji oraz wyceny) WstĊpny program zwiĊkszenia efektywnoĞci zarządzania zasobami drzew w miastach WdroĪenie: publikacje, seminaria, szkolenia Program dalszych prac badawczo-rozwojowych Prace wáasne IGPiM: Administracyjny problem z ustalaniem wielkoĞci pierĞnicowego obwodu drzew Wspóápraca z samorządami w zakresie ochrony drzew WstĊpny model zwiĊkszenia efektywnoĞci zarządzania zasobami drzew w miastach (na przykáadzie poligonu badawczego Pragi Póánoc) Badania terenowe Ğrodowiska przyrodniczego w strukturach miejskich Inwentaryzacja i ocena roĞlinnoĞci, wycena wartoĞci drzew. Analiza potrzeb i barier rozwojowych Analiza rocznych korzyĞci uzyskiwanych z zasobów drzew w strukturach miejskich Analiza rocznych kosztów utrzymania zasobów drzew w strukturach miejskich WstĊpny model efektywnoĞci zarządzania zasobami drzew w aspekcie zrównowaĪonego rozwoju Dalsze prace badawczo-rozwojowe Ocena moĪliwoĞci realizacji polityki miejskiej UE w zakresie priorytetów efektywnoĞci ekologicznej na przykáadzie wybranych terenów miejskich 6. Opracowanie wytycznych do planowania zieleni przyulicznej na przykáadzie dzielnicy Praga Póánoc 7. Wytyczne zwiĊkszenia efektywnoĞci ochrony,zabezpieczenia i gospodarki drzewami na terenach miejskich Broszury, podrĊczniki, konsultacje i szkolenia dla sáuĪb miejskich, decydentów i ludnoĞci 18 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... Na podstawie danych wynikających z monitoringu struktury zagospodarowania przestrzennego na terenie poligonu badawczego Pragi Północ oraz przeprowadzonych równolegle wielokierunkowych studiów i analiz opracowane zostały artykuły zawarte w niniejszej publikacji, będące m.in. sprawozdaniami z przeprowadzonych badań. Informacje te stanowiły podstawę hipotetycznych analiz korzyści i kosztów utrzymania zasobów drzew przyulicznych na obszarze poligonu praskiego – jako podstawy opracowania wstępnego modelu „Efektywności zarządzania zasobami drzew w aspekcie zrównoważonego rozwoju”. Zakres prac wynikających z badań terenowych na poligonie badawczym Pragi Północ w poszczególnych grupach tematycznych jest obrysowany elipsą na przedstawionym wykresie. Zbiorcze wyniki tych badań będą opublikowane w odrębnej publikacji, która ukaże się w połowie 2014 roku. Przewiduje się wykorzystanie dotychczasowych studiów i ich rozszerzenie w przyszłości w celu opracowania metodologii strategicznych programów rozwoju zadrzewień i terenów zieleni dla ustalenia priorytetów efektywności ekologicznej zielonej infrastruktury w różnych miastach. Uzupełnieniem tych badań są obecnie prowadzone w IGPiM prace badawcze o charakterze wdrożeniowym, w formie wytycznych dotyczących usprawnienia w zakresie planowania zieleni przyulicznej (temat 6) oraz zabezpieczenia i ochrony drzew na terenie budowy podczas realizacji inwestycji (temat 7). Tematy te są wymienione w dolnej części schematu (rys. 2). W ramach dalszych badań planuje się wykorzystanie uzyskanych informacji, ich rozszerzenie i wdrożenie do opracowania metodologii określania usług ekosystemowych na bazie nowego ujęcia ekonomii ekosystemów i bioróżnorodności, z uwzględnieniem ich klasyfikacji oraz weryfikacji dotychczasowych wyników na przykładzie wybranych terenów miejskich. Przewiduje się wdrożenie wyników do praktycznego wykorzystania dla usprawnienia prac planistycznych, projektowych i wykonawczych związanych z utrzymaniem i rozwojem zielonej infrastruktury w miastach. Planuje się publikowanie wyników prac w formie książek, artykułów w czasopismach oraz publikacji popularno-edukacyjnych wraz z przeprowadzaniem szkoleń, w tym współpracę z NOT. 19 Halina Barbara Szczepanowska Podsumowanie Na tle szerokiego opisu obecnych kierunków ujmowania wartości i znaczenia środowiska przyrodniczego (zielonej infrastruktury) w miastach, w niniejszym artykule przedstawiono zakres ostatnio wykonanych, obecnie prowadzonych oraz planowanych prac badawczych Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, stanowiących kompleks terenowych prac własnych Instytutu, badań wykonywanych przy współpracy z SGGW i PAN, a także projektowanych tematów badawczych. Tematyka tych badań ma na celu wdrożenie nowej filozofii strategicznego planowania i realizacji inwestycji zieleni miejskiej w oparciu o model maksymalizacji korzyści (usług ekosystemowych) dla zapobiegania utraty różnorodności biologicznej i degradacji środowiska przyrodniczego w warunkach zurbanizowanych struktur miejskich. Chodzi przede wszystkim o opracowanie strategicznych modeli zrównoważonego rozwoju środowiska przyrodniczego, zwłaszcza drzew w miastach, a na tych przykładach ocenę możliwości realizacji polityki miejskiej w zakresie zwiększenia efektywności ekologicznej zielonej infrastruktury, określanej przez UE jako naturalny kapitał Europy. Pozostałe artykuły zawarte w tym zeszycie kwartalnika „Człowiek i Środowisko” stanowią opis wyników dotychczas przeprowadzonych badań na terenie Pragi Północ oraz studiów literatury i obejmują: – analizę i strukturę terenów i obiektów zieleni; – ocenę warunków siedliskowych oraz barier rozwoju istniejących drzew; – analizę odległości drzew i krzewów od obiektów budowlanych i innych; – wyniki badań ankietowych dotyczących propozycji granicznych wielkości drzew chronionych w Polsce. Informacje zawarte w tych artykułach zostaną wykorzystane przy realizacji bieżących zadań badawczych będą służyć do analiz porównawczych wyników badań w innych miastach polskich i zagranicznych w celu opracowania wskaźników efektywności ekologicznej miejskich terenów zieleni. Podsumowaniem omawianego cyklu badań IGPiM są wizualizacje propozycji rozwiązań zagospodarowania przestrzennego terenów Pragi Północ, które mogłyby być osiągnięte w wyniku realizacji planowanej rewitalizacji terenu Pragi Północ – jako przykład multi-dyscyplinarnej współpracy przy współudziale planistów, przedstawicieli lokalnych władz i samorządów oraz miejscowej ludności. 20 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... BIBLIOGRAFIA Berger A., Sitarski M. 2010, Administracyjne decyzje o usuwaniu drzew oraz kompensacje przyrodnicze w procesie inwestycyjnym (na terenie dzielnicy Mokotów), Człowiek i Środowisko 1-2/2010: 79-96 Borowski J., Pstrągowska M., 2009, Wyznaczanie współczynników gatunkowych i przyrostowych wykorzystanych do metody wyceny drzew na terenach zurbanizowanych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa Constanza R, i in. 1997, The value of the word’s ekosystem services and natura capital., [w:] Nature 387(6630) : 253-260 Council of Tree and Landscape Appraisals (CTLA), „International Society of Arboriculture” (ISA), 2000 „Crime Cutting”, Landmarks, Landscape Design, Journal of the Landscape Institute, No 196, December 1990/ January 1991 Davies S.G. i in. 2011, Mapping an urban ekosystem services: Quantifying above-ground carbon storage at city-wide scale, Journal of Applied Ecology, British Ecological Society, University of Sheffield, 2011 (www. British Ecological Society. org) Giergiczny M., Kronenberg J., 2012, Jak wycenić wartość przyrody w mieście. Wycena drzew przyulicznych w centrum Łodzi. [w:] Zrównoważony rozwój, 3 Zastosowania. Przyroda w mieście: 72-87 Grande-Ortis G. i in, 2012, Method of Tree Appraisal. A Review of Their Features and Application. Universidad Politechnica de Madrit, [w]: Arboriculture & Urban Forestry, 2012 Vol. 38 nr 17: 130-148 Jędraszko A., 1998, Planowanie środowiska i krajobrazu w Niemczech na przykładzie Stuttgartu, Unia Miast Europejskich, Warszawa Jeleński T.,2012, Architektura, Czasopismo techniczne, 1/2012 : 338-342 Kosmala M., Rosłon-Szeryńska E., Suchocka M., 2009, Metody oceny kondycji drzew z uwzględnieniem bezpieczeństwa i uszkodzeń mechanicznych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa Kronenberg J., 2012, Bariery dla utrzymania drzew w miastach i sposoby pokonywania tych barier , [w:] Zrównoważony rozwój, 3 Zastosowania. Przyroda w mieście: 29-47 Kronenberg J., 2012, Usługi ekosystemów w miastach, [w:] Zrównoważony rozwój, 3 Zastosowania. Przyroda w mieście: 13-26 Luley Ch., 2007, Report on Tree Inventory and Valuation for the Brooklyn Area Project, Urban Forestry Mały Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa 1995 ;180 McPherson i in., 1994, Benefits and Costs of Tree Planting and Care in Chicago [w:] Chicago’s Uban Forest Ecosystem: Results of the Chicago Urban Forest Climate Project, US Department of Agriculture, Forest Service, NE Experiment Stadion, General Technical Report NE-186: 115-133 Millenium Ecosystem Assessment, 2005, Ecosystem and Human Well-Being Synthesis. Island Press, Washington D.C.:137 More T.A., Stevens T. and Allen P.G., 1988, Valuation of urban parks, Landscape and Urban Planning, 15; 139-152 Nowa Karta Ateńska, 2003 – Wizja Miast XXI Wieku, Europejska Rada Urbanistów, Lizbona, 20 listopad, 3003:4 (www. zabytki-tonz.pl) 21 Halina Barbara Szczepanowska Ottitsh A., Knott M., 2005, Urban Forest Policy and Planning. Results of SWOT – Analysis, [w:] Konijnendijk K.N. i in., 2005, Urban Forest and Trees, A Reference Book, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New York: 118-148 Pawłowska K., 2012, Partycypacja społeczna w podejmowaniu decyzji dotyczących przyrody w mieście [w:] Zrównoważony rozwój, 3 Zastosowania. Przyroda w mieście: 48-68 Peper P.J. i in., 2007, New York Municipal Forest Resource Analysis, New York City (www.fs.fed.us/programs vesd/nep) Szamańska E., 2010, Efektywność Przedsiębiorstw – definiowanie i pomiar, Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G.T. 97 z 2, 2010: 152-164 Schmied A., Pillman W., 2003, Tree Protection legislation in European cities, OBIG (Österreichisheres Bundesinstitut fűr Gesundheitswesen), Wiedeń, Austria, Urban Forestry & Greening 2 (2003):115-124 Simson A., 2005, Urban Forestry in Europe. Innovative Sollutions and Future Potential, [w:] Konijnendijk K.N. i in., 2005, Urban Forest and Trees, A Reference Book, Sprinter-Verlag Berlin, Heidelberg, New York: 479-504 Sitarski M., Szczepanowska H.B., Suchocka M., 2009, Wyznaczanie współczynników lokalizacji wykorzystanych do metody wyceny drzew na terenach zurbanizowanych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa Szczepanowska B., 1978, Wycena wartości drzew na terenach miejskich, Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa. Szczepanowska H.B., 2007, Wycena wartości drzew na terenach zurbanizowanych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa Szczepanowska H.B., 2007, Ekologiczne, społeczne i ekonomiczne korzyści z drzew na terenach zurbanizowanych, Człowiek i Środowisko 3-4/2007:5-25 Szczepanowska H.B., Latos A., 2008, Synteza badań i założenia merytoryczne metody wyceny drzew dla warunków polskich, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa Szczepanowska H.B., 2010, Kierunki usprawnień organizacyjnych i technicznych dla ochrony drzew na terenach inwestycyjnych, Człowiek i Środowisko 1-2/2010: 59-78 Szczepanowska H.B., Suchocka M., 2011,Przyroda w mieście, [w:] Polska przyroda – dar i obowiązek, Wiedza pod patronatem Uniwersytetu Warszawskiego i in.: 89-95 Szczepanowska H.B., 2013, Kierunki zwiększenia efektywności działania w zakresie utrzymania i rozwoju terenów zieleni miejskiej, Materiały szkoleniowe na seminarium pt. „Administratorze terenów zieleni – czy wiesz za co może grozić ci kara”. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, październik 2013 Szczepanowska H.B., 2012-2013, Miejsce terenów zieleni w strukturze zintegrowanego projektowania, zarządzania i oceny ekologicznej inwestycji miejskich. Materiały szkoleniowe SITO – Naukowo-Techniczne Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Ogrodnictwa NOT, listopad 2013 Thomas K., Geller I. in press., Ekosystem services of Urban Forest Summary of Workshop. The National Academic Press, Washington D.C.:91 Topczewska T., 2010, Zintegrowane planowanie rozwoju i rewitalizacji miast w wybranych miastach „starej” Unii Europejskiej i w Polsce, Człowiek i Środowisko 1-2/2010: 5-23 22 Strategiczny program realizacji badań i wdrożeń IGPiM... Wagner J., 2003, Trees – Positive Effect for Homan Behavior, Arborist News, 12 (1): 23-24 Witner H. i in., 2010, TEEB for local nd regional policy makers. Tłumaczenie i redakcja Fundacja Sędzimira, 2011, Konsultacja naukowa – Kronenberg J.,”Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności w polityce lokalnej i regionalnej. Poradnik TEEB dla miast.” Usługi ekosystemów w gospodarce miejskiej Wolf K.L., 2013, Why We Need Trees? Let’s, Talk about Ecosystem Services, College of the Environment, University of Washington, Arborist News 4 (22): 32-35 Strategic programme for carrying out research and implementations of the Institute of Spatial Planning and Housing on the background of directions of increasing the efficiency of the management of the resources of trees in the cities Abstract On the basis of analysing the results of European research defining the directions of increasing the efficiency of actions and minimising the barriers for development of urban greenery and previous own research, a programme of further research conducted by the Institute of Spatial Planning and Housing was developed. The purpose of this research is to implement a new approach of urban policy, taking account of the “green infrastructure” as the Europe’s natural capital. The basis for the development of this programme were ongoing studies of the Institute of Spatial Planning and Housing carried out, among others, on a highly urbanised area of Praga-Północ (district of Warsaw), which was covered by the monitoring of condition and value of the vegetation, especially of street trees, the assessment of possibilities and barriers for further development and the evaluation of the range of ecosystem services generated by urban trees. The importance of this information was stressed to improve the management of the resources of green infrastructure in the cities and carry out environmental education of the population. The results of these studies will be used to produce a model of managing the resources of urban trees in the context of sustainable development, with particular regard to the priorities of urban environmental policy of the EU and the directions of increasing the efficiency of ecosystem services in the cities, with the broad participation of the local population. Adres Autorki: dr hab. Halina Barbara Szczepanowska, prof. IGPiM Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa 03-728 Warszawa, ul. Targowa 45 23 Halina Barbara Szczepanowska 24
